장음표시 사용
391쪽
Part. II. Se 7. IV. Cop. V. elantibus , elidenti me involescit, utrum propositio aliqua ereta sit, an incerta. f. IO87. 4modo per Si per quaestimes dis ture libuerit, opponens incipere aquaestiones sit BPogismo primo, qui demou otionem ivel probationem ingredi- .isputandum. , P eae res oncente quoerere debet, num hoc veI sudprincisium, quo tanquam praemissa utitur, concedat di conelusonem inde istotclm n mittat, ordine bive progressurus ad ceteras, donec ad ustimum perveniatηr. Cons. f. IOOI Iq. Iaa sqq.
f. IO88. Docere hic nobis idem est ac rerum alteri incognitarum notitiam verbis viva voce prolatis ejus animo inge
f. IO89. Patet adeo, docentem eorum, quae docturres es alterum, notiones habere ae facultate instructum esse debere singulas verbis convenientibus exprimendi . s. ἰοδδ. . f. IO9 Notioni, eon. Si discens rei alicujus nondum habet notionem, nee docens tuis commu- habet nisi confusam, hic eandem alteri aliter comminicare neqxit, nicatio. praesentem ei percipiendam ADt. f. IO9I. Notionis di. Si discens rei alimos nultam adhue habet notionem, inbelstinet eom- tamen notiones notarum, quae notionem illius disinctam in emunieatis. Huntur, novitque traeterea terminos, quibussingulae indigitantur p. docens notionem distactam illius rei cum eo communi turus ν eessere debet notas 'Tuus, quae eam ingrediuntur. ConfI
Doeere quid sit Requisita ad docendum.
392쪽
E. gr. Ponamus tyronem Geometriae notiones habere claras, etsi confusas, quaternarii, aeqtialitatis, anguli recti dx lineae rectae. Cum eodem notionem quadrati distinctam communicaturus eum docere debet, quod figura ista, quae quadratum dicitur, terminetur lineis rectis numero quatuor ac biter se aequalibus, quae iunguntur ad angulos rectos. g. Io92.
Quodsi ergo disceus notarum, quae notionem distinctam in-rrediuntur, notiones vel vulus, vel obscuras habuerit, antequam docens votiovem distinctam cum eodem communiearepost . Iosi. votiones notarum minimum confusas animo Iebus ingenerare debet Of. ιυο.I. g. Io93. Docens definitionem nomiualem explicaturus discenti singulas notas Agitatim indicare debet, quae eam ingrediuntur
189. 78. IIO. 87. . L. gr. Si in Arithmetica definitio numeri quadrati est, docens discentem monere debet, I. quod numerus quadratus sit aliquod factum & a. quoae hoe factum ab aliis disserat aequalitate factorum, seu quod mutiplicandus s multiplicator sint idem num
SF in definitione nominali termini quidam occurrant, disceuti vel nondum noti, vel nondum satis familiares p docens in casu priori notionum iis respondentium sive distinctarum .iost.9, sive
eonfuserum ff. rooo. ) communicatione intePisibiles eos reddere debet. Cons. F. IO88. E. gr. Si in definitione numeri quadrati terminus facti, itemque factoris discenti nondum suerit familiaris; docens utriusque desinitionem . repetit, ut eius memoria discenti refricetur, scilicet quod factum fit nu- merus;iqui ex multiplicatione unius per alterum prodit, cae factores t. numeri, qui per se invicem mustiplicantur. Has definitiones ubi indefinitione numeri quadrati substituit docens, ea iam discenti clarior evadit, quod pauciorum terminorum notitiam praesupponat. Etenim
loco definitionis, Numerus quadratus es factum, cujus factores sunt qua ' - . Ada 3 les,
Allus east . Resilutio definitionum nominalium. Explicatio M.
393쪽
Resolutio definitionuingeneticarum. Definitionum genetirarum
explieatio &illustratio. Propositionis tessilutio. , Propositio
les, prodit propositio, si id tu numerus per se ipsum multiplicatur. σῶ imaee prodit est numerus quadratur. VI. IO9s. Docens definitionem nomina m discenti explicaturus eam ad exemplum at tirare alique monstrare debet, inter praedicata juriciorum intuitivorum, quae exempli beneficio formae .esse notas, ex quibus definitio nominatas componitur. Cons. 6. Qi R.
Propositionem expositurus docens Θpothesin a thesi distinguere fle propositionem in duas alias ejusdem subjecti resolvere
immos υpotheses plures determinationes continet , hanc denuo in tot resolvere tenetur, quot adsunt determinationes. Vid. f. a13. 2II. 3II. 2Iy. 22I. 38C. 6 a. Categorica Propositio reduci potest ad hypotheticam, adeoque eodem modo tractari 9. Iaasq.).M. IO99. Eodem Vero modo, quo supra f. Io9 . Io9s.) ostenditur propositionem explicari communicatis votionibus terminorum discenisti seI ignotis, vel minus familiaribus V idustrari exemplis, quibus cognitio symbolica ad intuitivam reducitur.
E. gr. Propositionem sq. 2i8. , attributa communia praericantur ae subjectosub conditione essentialium nonnullarum, quae cum aliis entibus ridis sunt communia explicaturus in discentis animo notiones artribuia
394쪽
eati s .is .in excitare debet, nisi singulae fuerint eidem adeo familiares,
ut vocibus auditis veluti sponte succurrant. f. II O.
Docens demonstrationes ac probationes ita refomere debet, ut non modo singulae prae/mss ae BFogismorum , ex quibus isdem constant, animum aiscentis subeant; sed eorum etiam forma eidem appareat. Nec rvconsultum est, si conclusiones, quae θllogismos δε-quentes sue Agintim, sise m unum confusae tanquam praemisse ingrediuntur, In tabula annotentur, ut conspectui discentis pate- aut, in demonstrationibus praesertim Angioribus. Demonstrationem jam dedimus in superioribus i f. 928. .
Quoniam docens librum vel historicum, vel dogmaticum discenti explicans eundem finem penes discentes intendit, quem lector intendere debet, nimirum ut quae in iis narrantur facta vel traduntur dogmata intelligat, & sibi profutura memoriae mandet g. 8 a ), discentem manu ducens in iis, ubi sibimet ipse nondum sussicit; et tenenda sinu retulae omnes, quae de legeudis libris tum historicis, tum dogmaticis traduntur sy. 873. Sieqq- capite i tegro.
Cum pori o docens, ubi in historica cognitione discenti communicanda non acquiescit, eum veritatis propositionum intellectarum conVincere intendat; eidem quoque Wvisunt regu la , qua de modo alios convincendi integro capite 9 9set. 6c seqq. exhibentur, ubi non solum hi ricam cognitionem cura cordique habet.
Quodp doeens propositionem falsam refutare, vel dubiam im gnare levetur ἰ methodi refutandi leges capite integro I. 987. &RqQ stabilitas observare tenetum.
Quoniam in libris dogmaticis non occurrunt, nisi definitiones ac propositiones, docens autem utrasque dijudicare tenetur, ne ad errores seducat discentes, di ex theoria pariter atque
Demonstratio ni in reselu.tio. Regulae doeemti eum lectore Iibri commu
Quando me. thodus alios convincendi uiui sit do-eenti. 1lethodo re. futandi quando habeat opus Cur omni ptheoria A prinxia Logicaedoeenti ne-eesuria.
395쪽
3 6 Pait. II Sect. V. Cap. L De aes mandis
atque praXi Logicae constat, non minus definitionum, quam propositionum detei minatarum rationem in Logica tradi; quod docens theoriam pariter ac fraxin Logica omnem perspectam habere debeat, dubitandum nou es.
VERUM INVENIENDUM ET DU . . DICANDUΜ REQUISITIS.
vires veritati a prio-xi inveniendae suffii: ant.
Si quis novit principia, ex quibus veritas investiganda ervi tur, nec non artificia heuristica, quibus ad eam eruendam opus es, utque ratiocinandi habitu poliet, quali in demon-srationibus opus est fg. saa. S seqq.)ς ejus vires veritati a priori iuueniendae sussciunt. Lege f. 694 sqq. saa sqq. Enimvero cum artificiis heuristicis praeter artem natiocinandi adhuc aliis opus sit, . teste experientia inventoribus obvia; igitur & ea perspecta habere debet veritatem inventurus.
cur aestiiriatio virium plerumque non.
Quoniam non constat, quibus praecise principiis opus sit ad veritatem investigandam, nisi ubi jam fuerit inVenta, praeter
396쪽
viribus ad vel um inveniendum 37'quam quod generaliter constet, qualia praesupponantur, ideo nonnisi probabiliter judicare datur, utrum vires veritati investigandae sussciant , nee ve . I .I.
Certo tamen constat, si quis vel principia in eo genere ignorat, ad quod veritas investiganda spectat, vel artificia heuris ea in universum nescit, Des nusto prorsus ratiocinandi habitu posist , eum ad veritatem investigandam ineptum esse s .
E. gr. Disserentiam inter naturam s gratiam pervestigare nequit, qui nec vires animae naturales distincte cognovit, ut norit, quorum nam actus per eas determinari queat, nec intelligit, quemnam persectionis gradum, docente scriptura sacra, beneficio gratiae homo attingere possit. q. HO8.
Ousdsi quis requisitis quibusdam ad in veniendum destitubtur, ea tumen Abi comparare Dalet p is veritatis inventionem in potestatesua adhue habet sν. IIN. .
E. gr. Si quis fuerit principiorum arithmeticorum & geometricorum probe gnarus, in astronomicis tamen non multum versatus, ae in geometricis atque arithmeticis se inventorem praestitit; is principia astronomica sibi familiaria reddere valet, atque adeo ad veritatem astronomicam investigandam aptus evadere potest. II O9.
Si vel principia non omnia fuerint nota, vel quaedam non satis familiaria , notioves tamen communes in eo genere familiares p d fectus libirorum evolutione tollitur optimumque hic praesidium foret scriptum doematicum bisoricum in Eratiam iumentorum in itum. Vid. g. 833.
Si quis in judieiis intuitisis formandis fuerit versistus ersermonis probe gnarus; is notiones distinctas rerum obviarum consequi valet. Via. f. 639.6 2.
Quoniam definitiones nominales condi nequeunt, nisi ante multa rei praedicata cognoveris atque ea in essentialia, attributa
Iis Virium ad voritatem investigandam Ἀ-s cientia.
ad inveniendum sese aptum reddere valeat.
Ignorantiae principiorum quomodo me. deri liceat. Notiones dbstin ira qui nam eonaquipossit. . Definitiones nominales iueriusnam sint potustate.
397쪽
s 3 Part. II. Sect. V. Iap. L. De aestimandis
S modos distinguere noveris . 7or. desivisionem nomivalem is ejus potesttite esse colligimus, quem rei definiende multa tradicata e vita habere ac ivsentialibus, attributis atque modis disingvendis grobe exercitatum novimus. f. III .
Quoniam plures tradidimus regulas ad veritatem cum aposteriori, tum a priori detegendam necessarias duobus capitibus integris i 9 639 Sseqq. arque g. 68o.&seqq.); si quem regutis υeratatem quumpiam a posteriori, vel a priori invesigandi ad praxin transferre promte valere intedigimus, eum illius inventionem in potestate habere colligimus. f. III3. Consequitur hinc, Avotescere nobis r. quod quis causar aposteriori vel priori investigare, a. notiones generum ac specierum formare, notionum pQ litatem detegere 4. ex definitionibus hypothesibus assumtis propositiones eruere, s. definitiones rerierisvenire valeat; quam primum constat, quod regulis ι. investigan,
flve a priori I. 7o . di seqq. satisfacere solsit, editis decimo
Quoniam tamen a nobis demonstratum non est, regulas istas esse unicas, quibus veritas quaesita in dato casu sive a posteriori, sive a priori colligitur, ne judicium praecipitetur, veritatis investigationem in dato genere non esse an potestate alterius eodiges, ubi demonstrare poteris, seu aliunde certo noveris, eum nee retulis a nobis praescriptis fatis facere posse, vel easdem promsus in orare, nerpraeterea eidemperspectas esse aliar, quibus idem, quoa nostris praemetur.
Si veritar a logeriori detegenda inlote te esse deber, o
398쪽
379eoslaneae externo , si quo opus es, inserimentorum apparatu aliisque subsidiis destituti non us opus est.
Ad observationes astronomicas requirit ir observa rium cum instrumentorum apparatu, nec eXperimenta physica absque instrumentis, sumtu aliisque externis commoditatibus capere licet. Ita anatomica Postulant cadavera; phytologica hortum vel agrum. g. III6.
Quoniam ad verum a salso discernendum regulae tolli. cae sussiciunt f. sis.); Verum a falso discretimis non modo re LasAbeas probe perspectas habere, verum etiam habitu eas applicandi pisere debet.
Si quis formam demonstrationis legitima eum directae, eum iudirectae dijudicandi habitu posiet; is verum a fasso a priori discernere valet. Cons. I. 343 sq. SII. 28,
Immo cum ex ipse forma demonstrationis legitimae sq. saa.&seqq.), S ejus definitione g. 469.) patear, non alia probatione, nili demonstratione certo constare posse a Priori, pro positionem datam esse veram; recte omnino colligimus, ab eo, qui formae demonstrationis legitima notionem nullam habet, veI minimum eam in casu dato HIudicandi habitu destituistir, veritatem a priori dijudicari non posse.
Si quis demonstrationis tum oster ae, tum apogogicae formam animo distincte comprehendit novitque priveipia demon. strationem datam ingredientia esse eerta; is judicare valet, utrum
propositio data sit demonstrata, nec ne C . J a a sqq. Πρ Do. 3 3. . . . Quods notio formae demonstrationis fuerit incomputa, injurieonis fossi potest G. si. χλ. I. M. Πρ 2. Si denique ab terutrum requisitorum prorsus defecit Cy . a sqq.I; Iudicium de
demonstratione data nudum ferre licet. In Mathesi exempla obvia sunt. Etenim si quis novam proΥnit demonstrationem, eam genuinam agnoscimus tum eri serma legitima,
ritatem a p. steriori inve niendam . Vires quandosii Seiani vero a falso dis-nendo.Qginam vesrum a salso a priori distin. guere possit. Quinm Peurum a falso a priori discedi
399쪽
38o Part. II. Sect. V Cap. I. De aestimandis
ini demor .strare valeat, num demon. stratio sit ordinata, com pleta θ eon. summata. Quinam n otionem veram a deceptrice distinguere valeat.
minales dijudieare ponit. tum ex principiis certis. Quodsi principia quaedam, quibus sutor d. monitrationis utitur, alteri nondum fuerint perspecta, etsi circa sormam nihil desideret, se tamen judicare nondum posse agnoscit, utrum propositio data demonstrata sit, necne, quamdiu principiorum illorum veritatem non perspicit. Qui studio Matheseos notionem formae demonstrationis incompletam sibi compararunt, in eius applicatione aberrant, ubi extra eandem demonstrationes dare covantur. Acci- 'dit hoc ipsi Cortesis, demonstrationem existentiae Dei evoluturo more Geometrarum, in Meditat de prima Philosophia p. m. 83. & ieqq. quem formam demonstrationis distincte animo non comprehendisse vel exinde constat, quod syllogismos thrinales ad eam minime necensarios iudicet, quorum tamen concatenatione sorma demonstrationilllegitimae absolvitur S. sar. Sseqq).
Si quis demonstrationis dotae anadisin logicam t. Jaa.& sqq. dare valet , is judicare potes, virum demonstratio data
At completa, num ineompleta; virum ordinata, on inordinata turrum consummata, an inconsummata . a.sqq. Jay. 769.
Si quis poes bilitatem notion m vel a priori, vel aposteriori stabilire valet g. 687.&seqq.); is veras a deceptricibus disinguere aptus est I. 338. sq. .
Si quis essentialia, attributa communis atque propria , quaeque per modum attributorum insint, a se invicem discernere atque demonstrare valet , se essentialia omnia , attributa vero communia quaeque ter modum attributorum infunt tot enumerasse , quot
definito agnoscendo su iunt: is judicium ferre potes , utrum demitio legitima sit , nee ne, hoc regulis logicis respondeat.
Cons. I. I 69 - 173. Demonstrationes enarrationis suffcientis pendent a principiis specialibus disciplinarum. E. gr. Ex notione societatis in genere constat, societates differre cum personis, qui eam ineunt; tum fine, cuius gratia contrahuntur. Quamobrem patet in definitione alicuius societatis essentialia, per quae scilicet ea in esse suo determinatur, suffcienter
400쪽
enumerari, si socii omnes enumerentur & finis integer indigitetur, v. gr. quod sbcietatein nuptialem ineant mas atque foemaina lobolis procrean eae dia educandae gratia. q. II 23.
Quoniam regulae logicae complures observandae sunt, ut definitio lit a naevis omnibuS libera, quas integro capite I O. S seqq tradidimus; de desiuiti ovibus judiciaturus, utrum a va- vis omnibus tiberae sint nec ve, in regulas logicas de definitionibus maliares experirι , dextre ad casum praesentem V Dare debet. f. II 24. Qui notiones veras a deceptricibus disinguere novit , is verba a reous visceruere valet. Ira . Quoniam notiones verse a deceptricibus distinguuntur vel vi de monitrationis, vel obter,ationis Derba a rebus da singuere valet, qui notionum tis respondentiumso bilitatem vel δε- movsrure, vel experientiumrilire novit.
Si quis acumine postet votιonem praedicati in notione subjecti indi se nexu cum ea cohaerentem pervidendi; is axiomata pinviata apropositionibus domonstrativas iscernere valet. Conf
st'i rejecto axiomate , vel postulato in disto quovis exemplo palamjacere potest, veIcontradictoria, vel qua sunt, absque rationendmittenda esὸς is indivvis m nexum praedicisti cum Iubjecto intuetur, β. II 28.
Qui prosostionem ex votiove subjecti demstnstrare valet; is eam sussicienter determinatam esse agnoscit. Vid. 216. Saa sqq.
Si quis per observationem ostendere valet, fraedicatum, dieii intuitivi esse vel attributum, vel essentiale , vel quod per mo'
ore possit, nuin definitione, sint a naevia liberae. Quinam verba arehu disin. nere valeat. Idem ulterius ostenditur. Qui m axi mala ct postulata dijudicare valeat. Quinam ne xum indivul. sem praediciti eum subjecto intueatur inealia dat . Unde agno. suffiei. en, proposi.tionis dete minati . Quinam a pinsteriori verit tem dijudit re varita