장음표시 사용
61쪽
SVB TERRANEORUM, Li B. Irri 49llccedit ueterum medicorii autoritas magnaWin primis grauis. Nec
uero minus lapides quosdana fieri ex succis ostendit succinii, quod eae Iiquido constat bitumine. ex quo sane non imodo siucciniam diuersi coloris gignitur, sed gagates,Thracius lapis,nayrrhites,alia :ostendunt
etiam geming uariis uenarum-zonarum coloribus decorata'. simili uter autem aio succinuni cum imultias' lapides, tum maxime Oemma, translucentes,non oriuntur ex aqua tatuna,sed ex puro liquido j sucisco. nam si ex aqua sola perent istiuscemodi lapides, non mergerentur in aqua sed innatarent ei,non secus ac glacies 5c grando. nunc uero cuomne genus lapidum demergatur in aquam, crystallus etiam & beryllus,quiffraecipue uidentur ex aqua constare, satis intelligimus ex sola
aqua no gigni lapidem ullum. Sed obsciat nobis hoc quispiam: pumices innatant aquae: ergo non omnes lapides in eam immerguntur.
atqui pumices etiamsi integri propter seramina, quae sunt aeris recepistacula,innatent aquae, tame in puluerem triti ut reliqui lapides, si1 eain demerguntur : &mira illa montium incendia pumices ex terra exusta essiciunt. Tum ramenta quoip saxorum sunt materia noui lapidis, gignit , isto modo lapis lapidem . qualem nonnullae aquae calidae pasriunt in canalibus in luteo candidum. cuius candidus color proficiscuitur a saxo calcis: luteu aquaru calor essicit. certe id ipsum qd uis aquae curretis a saxis abrasit,cuin fundo resederit, fit lapis. talis aut, quia collectus est ex rametis, pleruin no essicitur durus sed stagilis quoda modo sitabilis.quan no ta ex succo, quς Vitruvi j sentetia est. Hierapo Ii crus ae lapidete uidentur facq ae,* ex eo, quod subsedit a calore silis
exiccato: ut alioqui seruor calidarii aquaru id exiccare solet. nam si crustae tales ex seco lapidescente consi itisent,is quam primu non fuisset in cursu,ab isset,ut fieri solet,in lapidem. quod quia non est factum, rectius ex minutis rametis,que solis ardor exiccarit crustas lapideas Hierapoli iactas dicemus. Albulae etiam riuuli Romani aqua quia circa iniecta semina in candidum aliquando lapidem ita couertitur, ut sacchaoro obductorum speciem reserant id quo ipsa oblinit,de saxo calcis uel gypsi alumine uidetur abrasisse.atin in motibus excavatis, qui constant ex saxo potissimum calcis,aquae, quibus comissurae 3t certi canales stillant modice, concrescunt in stirias lapideas. ex eodem saxo caucis oritur gypsum, melilites gala lites, aliq* sapides:& ex succo, qui e saxo calcis et aqua mi etiar at teperatur,lapis specularis,& gypsum,
quod etiam,quanquam rarius inuenitur translucidum. pari modo ex ramentis saxi rubri fit haematites 8 schistos. in commissuris praeterea marmoris maculosi,aut eius, quod in candido cinereum est,reperiunιtur dactyli Idaei lapides Iudaici trochitae, Bic consimiles. nam id genus marmor madefactum,stillat aqua, quo modo ex eo,quod subsidet,tas
62쪽
Ies lapides concrescunt . quia uero marmora plerunque dura stitit, rum* de eis abradit aqua, parui tantum lapides inde fiunt qui persae pe extra comissuras saxorum ab a lus impetu protrudiatur. lapides autem plerique omnes sic facti cum atteruntur coti, succum reddunt.
Sed succus lapidescens differt ab aqua quae abrasit aliquid de saxis, uel quod plus habeat eius quod subseditmel quod calor talem aquam coquendo spissiore feceritruel quod aliquid in eo insit, quod uehemes
ter astringit. ex succo autem lapidescente cocreuit coralliu maris planista,& antipathes: ex eodem in Cepusio non longe a fonte fit lapis. quo etiam succo incolae cum muros extruunt, calcis loco conglutinare sostent caementa. Postremo materia lapidis est quicquid habet foramina, quae succum lapidescentem capere possunt: siue is intra terra contioneatur, siue cum aquis mistu S ex ea effluxerit. quamobre frutices arbores animantes, ossa S alia in lapides conuertuntur. Vt autem ex diis diis omnem lapidum materia paucis colligam ea est primo lutum: desinde succus, qui uehementi frigore congelascit: tum ramenta saxoru, postea lapidescens succus, qui etiam cum effluxit in aerem, abit in lapidem: postremo omne id quod habet soramina succi lapidescetis capas cia. Atm hactenus de materia lapidum : nunc carisam eos efficietem contemplabor. quae uero sit ea,maior etiam dissensio est. Aristo teli cais lor ignis uidetur esse. cum quo senti uni chymistae quidam, ne ab artificio sup recedant:quod plurimum ignis ui efficit, frigore partim aut ni hil . Theophrastus autem lapidum alios calore cocreuisse censet, alios frigore. at Avicenna idem philosophus 8c idem medicus,naturam eia ficiendi lapides habere putat calorem uim quandam. proxime uero Albertus calorem ac frigus causas effectrices lapidum negauit essesos iam in illam uim terrae insitam & innatam asseruit materia fingere atq; formare.Hae sunt de causis lapides efficientibus sententior: Chaldaeos enim istos qui omnia tribuunt astris nuc omittam. Primum autem Aristoteles non experimento, no rationibus docet, quare ardor ignis efficiat lapides, sed inquit tantu. exhalatio sicca ignesceris facit res sos siles omnes, ut lapidum genera non liquescentia. Veru dixerit quis piam, ex Ils uerbis non modo intelligimus materiam rerum fossilium esse exhalationem siccam, rem uero efficientem calorem ignis, eum
sua ui lapidum genera non liquescentia efflcere, sed aliud este quod ii iquescentia lapidum genera formet:nempe frigus. Aristoteli igitur nosolus ignis ardor, sed Digus etiam efficit lapides. Ipse quidem lapiπdibus no liquescetibus opposuisse uidetur eos,ex quibus metalla conflantur, qui sane liquescunt.id aute quod dico declarant exempla, quis subiecit.ut ferru inquit, aurum ses: & quod Theophrastus scribit Delapidibus. ignis ardore ait,alii liquefiunt & fluunt,ut η ex quibus meσ
63쪽
talia essciunturifluit enim una cum argento,aere,ferro lapsa, qui ex fisconstat. sic Theophrastus. Eos autena lapides sine dubio plerosquemnes frigus compegitised ' ipsi sina plices non sunt, uerum metallicuAt chymistae quamuis de materia lapidum ab Aristotele dissentia nulla tamen de causa emciete inter eos dissensio est. confidunt uero se posse suam opinionem hoc argumento fulcire et sustinere. calor ignis, inquiunt,ubicun* inuenerit materiam aptam ad urendum, eam in Ia pidem conuertit : quod indicant cum at 3 lapides, tum lateres arte ho minum 8c opera est edit. Sed ignis ardor perpaucos efficit lapides, ut, cum montes flagrant, pumices. mitior uero ille calor subterraneus ne ipse quidem reliquos parit omnes : sed quosdam frigus. nec igitur Aris oteles nec chymistae recte senti ut . At Theophrastus quanquam lapidum alios calore concreuisse, alios frigore redie censet: tamen non explicauit quae sit causa cur stirpes Scanimantes conueriantur in lapiades: nisi id fecerit in libro iniuria temporis amisso, quem inscripsit De hs quae abeunt in lapides. Avicenna autem dicit calorem solis ex Iuto lapides ellicere, nec alius preterea caloris mentionem fecit quasi aut aliarum rerum calor no idem facere possit nactus materiam aptam ad
formandos lapides: aut solis ardor lapides sub terra fingat. eam igitur sententiam uidetur excerpsisse ex uno aliquo scriptore, qui cum doces ret lutum lapidum es se materiam,&calorem esse 'orem, usus sit ratione, quae ex rebus ante oculos positis ad reconditas δί abstius as adduisceret. deinde Avicenna asserit uim quandam es se, quae ex aquis, prospter suum alueum effusis, & ex animantibus atque stirpibus emciat Iapides. sed quae sit ea vis, nequaquam fatis explicat ait enim ipsam esse modo quasitatem terrae maniseu am,id est siccitatem,uel frigus pariter
cum siccitate coniunctum:modo occultam S metallicam,quam externo uocabulo mineralem nominat:modo uaporem quedam, quem eo
mittat terra motibus conquassata. Sed contra eum qui in suo decreto fluet uat,non est disputandum:praesertim cum de eadem ui quae sit, naid ipsum exponere conatur, cu Alberto iam sim disputaturus. qui causam esticientem lapides esse putat eam uim metallicam formantem la ipides,qus insit in materia, ad id aptata, ut lapides inde fieri possint:no aliterat uis formans animantes inest in seminibus,ex quibus progis gnuntur. eam uero uim materiae in generari censet a ui stellarum S lo, ci, non secus at g uim procreantem animantes inpignere solet uis testiculorum, quod in unaqua o materia secundum speciem insit uis pro pria. Alberto etiam ea uis formans lapides secundum materiae dissimilitudinem uidetur habere duo instrumenta, quae regat 8c in odereturne in ossiciis 8c muneribus sitis errent.quorum unum est calor, qui ex Permistione, quae abundat terra, extrahit humorem, eam ψ mistuitam
64쪽
coquit concretioni formam dat lapidis. nam,inquit, ni materiam silaroeret uis illa, calor nimius 8c immoderatus per mistionem ad cineremi redigeret: exilis& exiguus non coqueret: at w ideo nec ex ea lapidem formaret. alterum uero instrumentum est frigus, quod humorem pex, mistionis, quae abundat aqua, non tantum constringit, ut fit in metati lorum ortu sed eum ex ipsa exprimit adeo,ut no remaneat in materia,
nisi quantum continuationi coniunctioni necesse sit. qua de causa iusmodi lapides calore sicco non liquefiunt. ital hs instrumentis Alaberio uis ista uisa est lapides formare. Sed excutiam eius opinione. primum autem est ridiculum dicere, causam emcientem siue gignente lapides esse uim metallicam lapides formantem. id enim perinde quosdam modo est ac si quis dicat causam e Scientem homines esse uim se minis formantem homines. ut enim uis,qus inest in semine, si essectrix est hominum, non alias animantes format quam homines: ita uis me tallica si causa est efficiens lapides, non potest formare alias res fossiles quam lapides. nam si illa fingeret leonem, aut bouem, aut canem, non esset causa emiciens hominem: nec si haec aliquam terram, uel succum concretum,aut metallum formaret, emet res eis ciens lapides. sed quia Arabes sub hac uocem inerae subiiciunt rem, quam Graeci nominant
metallum cuiuscuin rei fossilis fuerit: Albertus uoluit formam, de qua loqueretur,explichre.sed tum fuisset dicendum: causa essicies lapidem est uis quς inest in metallo lapidis: quemadmodum dicimus, causa eLficiens homine est uis quae inest in semine hominis. sed ea ut recte ad asscimus ita etiamsi non adjiciantur tamen quae dicimus, satis sine ipsis intelligi possunt. quoniam uero metallum siue minera est uerbum ambiguum,significat enim tam uenam fossisis re quam fodinam, unde ea ipsa eruitur, Albertus aut quid ualeat no uidet: aut non dicit quod consentaneum est siue opinioni. nam uis quae format lapidem ipsi non uis detur esse in uena, hoc est in lapide formato ne in in fodina: sed in masteria lapidis .debet igitur dicere: causa efficies lapides est uis quae inest in luto uel succo.id enim sentit Albertus. sed quale sit uideamus iteru.
omni animantium generi, nori nato ex materia putrescente, natura seomen tribuit: quod cum in locis insedit fingit animal . similiter stirps quaein ex sese gignit semen: quod ab ipsa delapsum cum terra gremio
excepit, ex se procreat assimilem parenti suae stirpem . at nullus lapis semen parit. nec igitur ullius lapidis materia,quod semen non sit, postest in se vim, quae lapidis sit est ectrix, habere: sed extra est quod ex ipsa format lapidem . quamobrem idem ille Albertus paulo post tra dit quaedam, quae sunt a proposita ratione diuersia. stellae, inquit, sua
quantitate,lumine situ cursu mouent at ordinant omne mundi masteriam Sc locum eorum quae oriuntur Scintereunt. uis autem sic a stels
65쪽
Iis deritatur in locum,in eum infundituri at* hinc fit ut ti1s soci constet ρ tribus uiribus: quarum una est principis illius & summi rectoris at moderatoris orbis coelestis & totius naturae: altera orbis numine diuino moti. quae uis oritur ex diuerso ipsi tig oibis partium situ : eum uero pariunt orbium motus dispares. tertia ea qualitatuni elemento . rum id est caloris frigoris, siccitatis, humoris. ita Φ prima regit & foris matres omnes, quae gignuntur: est ν ipsis quod uis artis materiae inoformandae . secunda est assimilis operationi manus artificis. tertia hash et similitudinem ad uim instrumeti, quod manu artificis mouetur &dirigitur ad finem, ad quem ars intendit. putat nan uim formantem lapides nuticinesse in loco continente suo complexu materiam quam antea dixit inesse in materia concepta.itac ν parum in ea re sibi eonstat, de neutro modo cum Aristotele consentit nam is nusquarti scribit stellas loco infundere uim quae sit sol matrix speciei:sed causas formantes corpora subterranea esse calorem & frigus,tam ipse quam Theophrastus asseuerat. ea enim immutant materiam quod autem facit mutationem, eius quod uertitur & mutatur eausa est. si uero quis dicat res efficiendi facultatem naturae data esse, eius , quasdam quasi ministras
famulas esse has duas qualitates, calore dico 3c frigus,cum ipso noli multum contendam. sed Peripatetici scribunt in hanc sententiam : reorum ortus interitus , proximae causae sunt calor 8c Digus: remotae sol& obliquus signorii orbis,uarias enim moliuntur mutationes: remostissima, prima totius naturae mens, siue princeps moderator. quinetisam Platonicis extrinsecus est rerum natusae causa propria motus at pinutationis tributae ortui, qui est secuti dum essentiam . intelligens e nim animus mundi grauidus consideratione cotemplatione ν rerurn diuinarum parit naturam plenam rationibus seminar 3s:qus etiam ipsis sit ni contemplatrices rerum gignendarum. talibus ergo contemplationibus gignuntur omnia. deniq3 ut Stoici sentitit, diuina prouidelistia,quae materiam omnem fingit et sermat extra ipsam est:quanqua hionanes mundi partes diffusa. Ita ex ηs intelligimus Asbertum sua
opinione impura polluisse decreta disciplinarum . hon enim in male oria lapidum uis speciem sormans inest, ut in semine:nec in loco repefistur alia ulla quam qualitatum. nam in renibus animantium uel in uesioca,uil in intestino recto cum gignuntur lapides, quis adeo stolidus Sciners est,ut dicat in humore lento inesse uim mante lapi aes . ac noti potius ipsum humore esse materia aptam ut itide lapides sal. aut quis adeo addiclus est deditus superstitiosis Chaldaeoru decretis, ut credat uim fornaantem lapides iis uisceribus stellas infundere & non magis habeat fido experimerito dic rationi medicorum, quibus constat rem lapios efficientem eaeritinium uisceru calorem. qui dat ipsis dubi
66쪽
riciam: ut innis serna cum operibus fictilibus. non igΡx quod semicAlbertus, quod , parum abest ab Hermetis somnio, stellae loco tundunt uim informatem qualitates: sed partim solis accestus distellus'
partim internus terrae calor causa est uariorum motuum . quorum alisus alium continenter eXcipit, usiu dum res naturae absoluuntur atque perficiuntur. Qtidd autem Albertus ait eam ipsam uim regere calorem ne a suo munere aberret, admodum nihil est. nam pro uarietate caloris diuersa efficiuntur opera: quod alius urendo materiam in cinere redioat:ajuis uiribus careat,& sit infirmior quam ut eam coquat: alius
ipsi tarma possit dare. cuius iterum magna est dissimilitudo, unde cliis similes Hrmae lapidum fiunt. attamen earundem causa est materiae uarietasmon tantum calor. Nec uerum syncerum , est quod idem Aqhertus scribit, sirigus ex permistione humorem exprimere,adeo ut noremaneat in materia nisi quantum cotinuationi necesse sit, cain de causa eiusnaodi lapides calore sicco non liquefieri . humor enim in lapidiis bus istius generis relinquitur:atin ea de re in ardentes iarnaces iniecti calore ignis liquescunt. Sed iam res hoc postulat ut meam sententisam aperiam omissis primis S antecedentibus causis. itaque proximae sunt calor & frigus deinde quodammodo succus lapidescens. nam Iaapides quos aqua humectando re luit, eos calorem exiccando comis
p egisse intelligimus: contra uero qui calore ignis liquescunt, ut silices,
eos frigore concreuisse. concretio enim Sc ei aduersae affectiones res istutio at* liquefactio oriuntur de causis inter se contrari j s.calor autem ex materia extrahens humorem eam efficit duram: at frigus eunderra,
aere maxima ex parte exclu , arctissime constringit. sed succus lapi, descens si uel solus, uel cum aquis permistus Sc confusus, recipitur in nstirpium foramina aut animantium, praeterquam quod est materia, causae efficientis partes suscipit. sic enim se in ipsorum corpus induisitit id totum secum conuertat in lapidem. sin abit in lapidem uel ipse ca dentibus guttis, aut infusus in urce OS: uel stirps , quae ex eo creuerit, imateria tantum est. gignitur autem ut dixi, in incis quibusdam lapido sis, & interdum mistus cum aqua per uenas manat & effluit. qua de re aliqui sontes rivuli, fluuii, lacus res in lapides uertendi uim habent. is tamen succus cu cietur & agitatur motu non facile copingitur & coag mentatur nisi admoducrassus fuerit: sed simul ac in soramina ligni,aut alterius rei receptus ac dispersiis quieuit frigore cogitur & concrescit:
at w eas res mutat in lapides.gutic quo Q sentis Gothici prope cursiis impetum sparsae suis o supra terram, quia moueri & agitari desinunt, ab ambiente aere densantur ato lapidesciit. item aquae e fonte, qui est in Cephisio Dacis haustae &in urceos transfusis,pars unius spacio noctis abit in lapidem. corallium etiam maris planta,quae crevit ex succo
67쪽
lapides celate durescit,inquit Dioscorides, cum eX profundo maris ex, tracta, a circumfuso aere, ueluti candenS ferrum in aquam immersum; tempertatures solidescit. ex eodem succo lapidescete crevit antipathes
item maris planta corallio similis,sed nigra. Quod si praeterea uerues in montibus Pyreneis esse locos, in quibus aquae lapidescunt pluisuior id uidetur ita fieri posse: ut aquas cum terra permistas uel solis cautor paulatim coquat: uel insignis propter calorem uis siccandi. que in isit in terra, cospisse tro in enim modo ex eis effici po teli lapis:nihil necesse est cofingere Sc cominisci aliam vim, quae id ipsum agat, quam quatuor qualitatum:aut eam quae ab ipsis,inter se agentibus & patientibus, orta loco tribuitur. Sed de causis efficietibus lapides satis:iam ad eorum disserentias uenia. Quonia uero lapides hon paria inter sedisserui quatitate:unus fit cu locus, qui cocepit materia, fuerit solidim
calor em conclusus omne uim Sc opera undi conseres in materia, uis
num parii lapide:8c eum quidem agnia aut paruu pro materie imagnis tudine uel exiguitate. si lus etia lapides preciosos effeti plerunc ν sinis gulares, quod puri succi, ex quibus constar gena e, perraro multi numexo S magni in unu locu cogi egentur. plures uero lapides gignutur si locus no fuerit omnino solidus: sed uias habuerit, per quas ex ipso ca isor se possit emittere. lus uiae si paucae fuerint calor diuides materiam paucos aliquot essicit lapides:sin niviis,multos .sed ut plures procree
tur lapides no minus situ est in materis uarietate .calor em parte unius generis secernens ab alterius generis parte plures efficit lapides. in cau1a etia sunt inulta unius loci receptacula in quib. materia infusa in plus res partes diuidituri in ea uero frigus no minus Φ calor smas uires exercere potest. qui sapides iteru pro materiar diuersa mole magni aut parui fiunt. quin i jsdem modis evicitur glarea,sabulis,arena:multo tamen
saepius impetu aquarum qui saxa frangit & cominuit. Hactenus de causis quantitatis lapidum: nunc qualitatis qusram:& primo coloris.
Ita lapides maxime talibus coloribus ornatos videmus, quales mas teriae fuerint, ex quibus sunt orti. quana obrem unus Jc idem lapis perssaepe uarios colores consequitur, quia fit ex uari j coloris materia. deinde calor cum ipse lapidum fuerit e ctor, materiam colorat. nam eius colores obscuros illustrare contra illiis tres obscurare potest . frigus uero parum immutare de materiae coloribus uidetur. taliter quidem co,iores lapidibus ingenerantur a materia et essectore:sed post eorum ortum aquis diutius madefacti rursus in exiccati xtrinsecus atqS colorarabus tinguntur. quo modo in locis apricis uirides fiunt Sc nigri: in opacis rubri. quia uero ' colores natiui non sunt,superficie haerent nec autius pertinent ad interiora. Hammonis autem cornua, quae Plerian armatura,ferri politi colorem reserente,obductitur,succo aluminis iri
68쪽
iacta aurei coloris sunt: si eo succo non insciuntur armaturg colorem
seruant idem aliis quibusdam lapidibus aceidit. Hic etiam disserendum est de perspicuitate nitorein lapidum , 5c de priuationibus, quae ipsis contrariae sunt ex dictis autem perspicuum est quod lapides praecisteris elemetis abundent terra & aqua. quoniani uero non cerra, sed aqua oculis percipitur esse perspicua,perspicuitatis causam esse aquam intelligimus: 8c lapides translucentes ex succis claris 8c dilucidis cono stare. contra φ qualitatis perspicuitati oppositae terram hiel nigrorem:& lapides non perspicuos gigni uel ex luto uel ex succis non claris: sed ex turbidis uel nigrore insectis . quod uero ath lapides magis, alia misnus sint perspicui , in causa iterum est uarietas succorum: quorum asth alijs sunt clariores. siquidem gemmas cadidas, quod ex succo fiant, cui est aquae color, at iccirco admodum claro Sc illustri, magis perospicimus quAn alius coloris gemmas. sed ipsae quo et gemmae inter sed in erunt in perspicuitate. crystallus enim ex succo purissimo constat. qua de re maxime clara & perspicua est,modo aliis sui generis bonit te praestet iris item ex succo claro si , propter angulos, quos habet, colores ex opaco percussa sele reddit: species V arcus coelestis utar Plini j uerbis, in proximos parietes eiaculatur. at adamas est citur ex siticaco etiamnum minus claro. quam ob causam tam iride quam erystallo est obscuriori nec minus uarietate distinguuntur aliorum coloru genamae translucentes: siue factae fuerint e succis uiridibus,ut smaragdi, berylli, pramin: siue e caeruleis, ut sapphiri, iaspidis quoddam genus: RAEUe erubris, ut carbunculi: siue e purpureis,ut amethysti S hyacinthusiue ex aurei coloris, ut chryselithi: siue ex missi coloris succis, ut opali. Gemmae autem quae non gignuntur ex puris succis, claris, translucidis: sed uel ex impurishnon perspicuis, uel ex nigris, tantum modo nitent. nam ne aqua quidem purissima Sc clarissima, in quam ater iis
quor fuerit infusus,perspici potest . cuius rei noticiam quia habent se, piae sic instructae a natura, ubi senserint insidias sibi a piscatoribus se,
ri, ne appareant, atramenti effusione infuscant & obscurant aquasmiistent tamen gemmae non perspicuae propter insignem leuorem,qui suocis continuitatem & densitudinem parit. sed eum leuorem aut iam inode ab earum ortu habent, aut aequaliter lima 8c arte perpolitae conses quuntur. iisdem etiam de causis marmora radiant. quorum maculosa,
qualis est ophites, e materiis coloris diuersi fiunt. Sed uitia gemma.
rum ex eo oriuntur quod succus non fuerit concolor. cum autem coloris uitia potissimum fiat umbra & nubecula: corporis capilla metum. sal plumbago umbra quidem sit propter succi partem aliquam obscurioris coloris quam reliquus iste praecellens gemae sit color: qualis tandem fuerit. nubecula uero fit propter partem albidioris coloris. at capillas
69쪽
pillaimentum quo uitiatur sapphirus in primis,sal, quo opalus, plum bago, quo simaragdus, prorsus alieni coloris sunt ab eo, qui gemis est
proprius: etiam ipsa exsucci parte non concolore abortassicabridies uero fit quod ob succi inaequabilem uarietatem parteS gemmae inaequa liter concreuerint. inclinationis autem uersicoloris opali causa est missiura materiae admiranda. ob eandem causam marmor uiride Lacomta cum species nemorum reddit,ato achates eorundem:fluminum praeis
terea,Oculorum, antimantium, multarum aliarum rerum . sedeas spe icies natura ingignit in ipso gemarum 8c marmorum corpore: ad fissi lem uero lapidem succus, species piscium reddens extrinsecus adhaerescit. ne plura: uarietas colorum cuius gemae, siue laudi siue uitio ipsi
data sit a succorum oritur permistione. lapides autem nec translucenstes, nec nitentes,& saxa fiunt ex materia terrena, uel ex sicco crastio.
Sed saporem iteru lapidibus maxime materia dat. qua de causa qui ex bitumine constant,gustatu pinguitudine et acrimonia quadam coomouent. ab ortu uero lapides regerunt saporem eius succi, quem combiberunt. quomodo atramenti sutorii succo insecti astringunt non se icus ac melanteria. Quanquam au te lapides non inflamati plerique omnes sine odore sunt: tamen aliqui sua sponte olent: ut geodes Misenus, Aldebergi repertus uiolam, uel iridis Illyricae radice, propter teris ram,quam amplectitur,& a qua nomen inuenit. odorem uero per oco cultos meatus expirat: sed confracti post aliquot dies ut uiolae marcesscentis abit odor, aut debilitatur. at nonnulli silices non suapte natura olent uiolam:sed pro Ptex lutei coloris muscum, qui ad eos accrevit. naeo abrassi non olent. sapides uero iniecti in ignem plerians' grauiter olentis ed myrrham, quibus materia est praestans bitumen, ut succinu. saxa etiam quaedam & marmora ferro percussa ues confricata, usti cornu, aut putidi alicuius oui uirus olent: iccirco quod ignis subterranei sumo sint infecta. quin etiam dactyli quidam eadem de causa olent cornu bouis quod limatur. Inter qualitates aut quae tactu percipi pos sunt, primo se nobis ostedunt spissitudo & raritas.itain lapidibus spisi
sis pauca & admodum occulta sunt foramina: raris uero multa & pastentia. foramina autem sic fiunt: quando humor cum terra notatis besne est permistus sed ipsum diueris terreni partes, tanquam uasa quae dam coercent 8c continent, calor , eundem ex eis exhaurit in coquendoriunc fiunt foramina siue lapides pleni foraminu: quales tophi sunt&assimiles.item cis ardore deflagrant montes exuritur terra,& ex iposse efficiuntur pleni foraminum pumices: quos uis uentorum Sc ignis foras proiicit . at e contrario si humor undi in penetrat in terram, prosbe miscentur fit lapis compactus 8c solidus. quamobre lapides, qui exsuccis intra terram gignuntur, omnium maxime densi sun si & in iis magis
70쪽
3s DE ORTU ET C AVs Ismagis etiam stigore concreti . quam autem ob causam medio modo se habeat saxa,quae ad regulam caeduntur, marmora quaedam, iam O mnibus apertum est. quinetiam ex dictis elicimus causam propter qua
alii lapides leues sint,ais graues. pleni enim foraminu leues sunKquddpatula foramina aerem leuem capiant 8c contineant . quocirca pumisces, quia plenissimi foraminum leuissimi sunt 8c innatant aquae. lapio des uero compacti et densi sunt graues:& densissimi qui* grauissimi
terra enim quamuis grauitatis causa sit etiam ipsa no tamen tam est eisus causa, quam spis itudo . ex qua euenit ut metalla multis lapidum generibus sint grauiora,cum magis aquam quam terra participent. Nuccausas duriciae, Zc mollitudinis aperiam . quod autem lapis durusciatur, in causa est partim materia partim id quod materia fingit 8c format. nam materia si fuerit tenax, calor tatus, ut ex ipsa exhaurire possit humorem aristius cogitur SI coniungitur:fitin ex ea lapis densius 8c durus. sin lentoris parum admodum aut nihil habuerit A calor fuerit multus,aquam,licet probe mista fuerit cum terra, consumit et dissipati terram uero comburit. Unde sapis fit adeo mollis ut facile in puluerem teratur,sua contagione tingat res. eius aute color non raro albus est. at frigus quia succum uehementer cogit et astringit,lapidem essicit durum . quam ob causam pleraeo gemmae translucentes sunt adeo durs, ut inter se collisae, nedum ictu ferri uehementius percussae, scintillas dant. Sed ob mollitudinem lapides fiunt fragiles aut friabiles, ut tophus:iis uero contrarii ob duriciam, ut simiris. Asperitatis autem & latioris sapidum eadem causa est,qus terrarum mempe quod eorum partes propter materiae uarietatem aequabiliter aut inaequabiliter cocreo uerint . Lapides praeterea inter se differunt assectionibus in facultate hiusi priuatione positis: quaru causas similiter explicabo. itain quod alii in solem prolati durescant atri molliantur humor in causa est. dens si enim duriores fiunt,cum solis ardor humorem ex ipsis exhauries est fecerit siccos . contra uero rari eodem solis calore exiccati adeo molles scunt, ut alii prorsus fiant inutiles ad edificandum, nisi rursum aqua respergantur ia madefiantialiqui multo fragilioresmonulli omnino dia
lapsi abeant in terram. At lapides praeter modum duri ob densitu dinem siue foramina arcta 8c angusta secari nequeuntised respuut ferarum,& poliuntur tantum, cum mutuo conseicantur, ac lapis lapidem terit. paulo autem minus duri ne ipsi quidem propter eadem pene causam sint tractabiles ferro: sed percussi dissiliui nodosos etiam, quamψuis usqueadeo duri non sint, tamen, quia soramina ordinate disposita non habent ad regulam caedere nequeut artisces.riodi uero ex diuerisa materiae permistione dic confusione in lapidibus gignunturi non sescus ac in stirpibus. Sed contra lapides non nimis duri, nec p nodosi cus