장음표시 사용
101쪽
extensum et divisibile; - b repraesentare aliquid extra animum conStitutum ab eoque distinet una; - o nec Osse pro lubitu haberi, vel positis omnibus conditionibus, quae a subjecto pendent Ergo apparitione corporum non endent a sola vi principii cogitantis. 29. Secundum repusnat. Nam repugnat Deum in errorem eumque invincibilem inducere liumanam naturam. Id ab Ipsius veritate et bonitate absonum est a veritate, quia Deus ipse esset causa immediata et positiva illius erroris; bonitate, quia induceret homines ad tot facienda et patienda ad ea obtinenda vel vitanda, quae nullam in Sehaberent realitatem. Atqui si Deus, corporibu non X- istentibus, excitaret in Stri mentibu corporum reprδ0Sentationes, liti de nunc nobis exhibentur, humanam naturam in errorem in vincibilem induceret, Ergo. Hoc
argumentuni lene evolutum invenies apud Tongiorgi Log. p. 300 quaedam tantum huc asseram. Illa ei suasio in vincibilis est quae non potest vel ad instans deponi quae est quiaedam naturae neceSSitaS; qua majorem ipsa veritatis experientia gignere non OSSet. Haec Per- Suasio, si veritati non congrueret, errorem constitueret invincibilem Atqui talis est persuasio de corporum Xistentia. Deponi nequit vel ab iis qui vellent vel ab
Idealistisa est quaedam naturae necessita : ObiSeum Oritur, nobiscum adolescit, ab ipsa ratione validiSSime Onfirniatur; nequit esse major si enim Corpora reVera exiSterent, eorum existentia nequiret evidentius nobis manifestari Remanet ergo tertium, Se repraeSentatione illa corporum determinari a corporibus realiter extra nos existentibus; unde per SenSationes certo OgnOScimu corpora exiStere.
*3. - Praecipuis clinicultatibus iocurritur.
117. Dicunt I. aestimonioe sensuum multa est fideSadhibenda. Nam a multae deae, juxta relatione Sen-
102쪽
90 LOGICAE PARS ALTERA.suum efformatae, falsae sunt; et J Saepe enSus unam rem pro alia, quae 9Si ObVei Satur, pereipiunt. Respondeo: Noe anteo. Ad um. Diste deae quae cum sensibili perceptione efformantur falsae Sunt nego: falsa sunt judicia quae efformantur juXta SenSationes, 8ubd. eum seu SH ad Objecta propria adhibetitur et sani
qualitates percipere debent; transitus a qualitatibus ad Rubstantiam non fit a Sen Sibus, verum ab intellectu, qui errare potest dum magi amrmat quam videt, ut diximus clum egimus de errorum ausis Recole dicta. 118. Dicunt II. Sensus fallaces sunt vel cum recte adhibentur. Testantur quippe qualitates quibus afficiuntur, ut puta risidi, calidi, te ineSSe corporibus, quibus
Respondeo: Si qualitates illae acuipiantur ut sunt 'eotione subeoti sentientis, verum est eas non in rebus sed iii nobis esse; at si accipiantur pro ausi a quibus tales assectiones in nobis producuntur, revera uni in rebus
ipsis. Hinc sensatio calidi et frigidi est utique in nobis; Sed objecta, ut ignis vel glacies a quibus sensatio illa
prostituitur Sunt quid extra nos. Deinde, ut in praenotatis diximus, quaestio hic non est de natura intrinse a sed de existentia simpliciter rerum, qua per Sen SUS XternOSperoipimus, et quidem ut sunt relate ad nos. 119. Dieunt III. Sensiles repraesentatione Sunt merae assectiones animi Atqui ex assoctionibus mere subjectivis non segitime insertur existentia Objectorum X tra OS;
Resp. Negari debet repraesentatione corporum esse assectiones animi tantum Facultas sentiendi est facultas totius humani compositi, seu animi conjuncti eum corpore, ex qua Conjunotione unum Xurgit Ontologice subjectum et in ente a qualibet materiae concretione libero hujrasmodi
103쪽
DE SENSIBUS EXTERNIS. ationes nostras tale esse iit nullam dicant relationem ad Objeeta Xtra OS OSita Sunt enim Objeetorum repraeSentationes. Qua posita in nobi corporum repraesentatione, inter corpora realiter XiStentia et SenSationes nostras, aliqua, quddcunque ea Sit, debet Sse connexio Vel relatio.
Praeterea qui allatae a nobis demonstrationis vim perspeXit, probe videt disti cultatem ex eo petitam, quod non intelligamu quomodo Corpora agant in nOS, non habere locum. Etiamsi enim actio corporum in animum OStrum repugnaret, non OleSt Stendi repugnans actio corporis in animum Orpori conjunetam. EX hae enim conjunctione resultat unum rine illium aetionis et assionis. Orpus ergo externum quod agit in Orpus, cui anima conjunctaeSt, e mediante an inuim ipsam immutare et ameere debet. Hinc patet Orpora Xterna esse nuSam Partialem Proportionatam asseetionum sensibilium. Causa enim etiam eliciens est facultas Sensitiva causa autem hunc aetum determinans est Orpus eXternum, quod impreSSionem iacit in corpus cui anima conjuncta est. 120. Dicunt IV. Ut possemus cognOSeere causam harum repraeSentationum non esse in nobis, - a deberent nobis plene innotescere ire animae cognoSeentiS; qua VireSplene non OgnOScimus. - b Praeterea ratio ostendit Deum posse producere in nobis corporum repraeSentationes, iis non Xistentibus; et de facto - o docet experientia id eum pluries fecisse ; immo - d debere Deum semper id facere ex eo colligitur, quod sapientissimus est; Sapienti enim est non laeere per plura, quod fieri potest
Resp. Quoad primam probationem quae favet dealismo
subjectivo, dicimus: ut OSSemus Og OSCere enuSam harum repraesentationum non esse in nobis deberet nobis
plene innoteseere quidquid positive Vires animi possint, nego deberet innotescere aliquid, ex quo certe intelligamus illas non posse id de quo agitur; oono. Atqui has
104쪽
92 LOGICAE PARS ALTERA.Vires plene non cognoscimus; et nillilominus aliquid o gnoscimus e quo evidenter intelligimus illas esse non POSSe adaequatam eaUSam repraeSentationum sensibilium;
eone. nihil hujusmodi OguOScimus nes. - Relate adeaetera argumenta quae militant pro idealismo Objectivo haec sunt notanda. Licet nulla sit potentia in Deo quae harmoniam non habeat eum aeteris ejus attributis, nihilominus, nostro Concipiendi modo, OSSumus distinguere potentiam aliquam abSolutam, et potentiam compositam cum aliis divinis perfectionibus. Potentia absoluta dicit in Silo conceptu Vim e SeSe parem emciendi quidquid contradictionem non involvit; at hae potentia nullius rei
est causa. Potentia Comparata, Uae S CRUS rerum,
dicit hanc eamdem potentiam, sed quatenus, ut ita dicam, est expedita ad agendum, cum ejuS Operatio OnSonet harmonice cum Sapientia, bonitate aliisque Dei persectionibus Jamvero utrum Deus potentia absoluta possit, non SuppOSita corpori nostri existentia, excitare in nobis Corporum repraeSentationeS, non est necesse ut definiatur ad dimouitatem solvendam. Potentia vero comparata eum ejus Veracitate et bonitate non poteSt. Etenim hujusmodi affectiones, ex sui natura, repraesentant Objeetiam Ut reale et ut realiter distinctum a nobis. Unde si Deus illas excitaret in nobis, Orporibus non existentibu atque illarum repraesentationi minini respondentibuS, no neceS-sario deciperet. Potest tamen id facere in aliquo casu particulari, qui sit ordinis universalis exceptio quando adsit sapientissimus finis et excepti cognoSci Proindeque error vitari possit. Hue referri debent facta peculiaria quae in dissicultate innituntur, retiit ad quae Semper Vitari potuit error. Relate vero ad axioma nihilum, vix intelligitur quid sibi velit hinc non axioma erit dicendum sed
ad summum propositio ecundum aliquem en8um Vera. Sensus autem verus hie est, quod qui Sapien est, una cum
mediis aptis ad finem, non adhibet media inutilia multi-
105쪽
DE SENSIBUS INTERNIS. 93tudinem autem mediorum majorem vel minorem, qua uti
vult, determinat juxta finem quem intendit. Porro in hac sententia nihil est quod thesi adversetur, immo nihil est quod illi non faveat f. edeschini, Lostea. JART. II. - DE SENSIBUS INTERNIS.
121. Hominem facultatibus quibusdam praeditum esse, quibus interna facta Sensibiliter OgnOScit, XPerientia
testatur. Facultate iStae vocantur en8u interni Vocantur en8u8, quia organicae Sunt interni, quia earum organa
intus latent. Sensibilitatis internae multiplex est facultas. Duas hic tantum XpendimuS, quarum altera retinet nomen Sen Sus interui, Vel dieitur etiam sensu interior aut eommuni8 alterani hiloSophi vocant phantasiam vel imaginationem. 122. Sensus internus 19 ut diximus, est facultas organica Communiter docent philosophi ejus organum reSidere in Systemate nerveo, quod centriini habens in cerebro, per totum corpuS Xtenditur. Ipsius Objectum siuit faeta interna sensibilia. Faetum internum generatim dieitur quaecumque modificatio vel affectio Subjecti. Istae autem affectiones sunt duplicis ordinis aliae Solius animae; aliae compositi humani. Priores, ut infra dicetur, Sunt
Objectum OnSeientiae posteriores a SenSu interno attinguntur. Quare per Sen Sum internum percipimus bonum vel malum Statum organismi et sensatione omne Sen-SUum Xternorum, prout Sunt modificationes Sullae olivae. Affectiones autem Subjeeti, quatenus Objectum Sunt en-SUS interni, non attinguntur abstracte sed oneret modo;
hoc est attinguntur prout Sunt in subjecto unde OtiuSattingitur subjectum illis modificationibus affectum. 2'. De veraeitate sensus interni nemo sanus dubitare poteSt. Unde quippe error proveniret Scilicet ex eo
quod vel sentiret dum nihil est sentiendum; et aliud sentiret quam id quod est sentiendum Neutrum dici
106쪽
Potest. Non rimium, ilia Sentire nihil est aliud quam aliquid experiri praesens Si autem Objeetum pr.DSens noli esset, Sentiri non posset et Si Sentitur, debet esse prae-Sens. Non alterum; quia si unum Sentiret et aliud perciperet, sentiret illud quod non perciperet et perciperet illud quod non sentiret quae contradictoria Sunt. Error provenire quidem OSSet e parte organi, quatenu Sy- Stem a nerVeum eSSet perturbatum; Sed patet nos nullius facultatis veracitatem defendere, nisi illius quie sit recte disposita et in conditione aptam e Xereentur.3'. At quamvis sensus internus ab errore Sit immunis, in ejus usu ratio errare posset. Quod ut praecaVeatur, haec notamus. a Objeetum Sensus interni sunt mera facta ergo ea tantum debent de subjecto sentient amr- mari. Ergo nulla quaestio de facti natura habenda est.
b Non debet memoria habitae affectionis cum ipsa
Sensationis existentia confundi. Illa, non haec, ad SenSus interni objectum pertinet. e Non omne assectiones, quae ad compositum humanum Spectant, a SenSi interno referuntur. Hinc non ideo aliquid in nobis accidere negandum St, X e Solum quod sensus internus id non referat Scilicet dantur assectione quae eonStante et uniformes sunt; hae distinctum Sui SenSum non generant, quippe quae eum permanenti Statu Subjecti Sentientis confunduntur. Has ipsas tamen refert, Si, quacunque de causa notabiliter varientur. Sic licet Sanguinis ire ubitionem Sensu internu generatilia non referat, eam refert tamen, Um e. g. e irae moturae celeratur.
123. Quisque etiam sibi conseius est non modo imagines objectorum quae Sensu percipit Se OSSe re VOeare, easdemque Variis ac miri modi componere, Verum etiam Se probe cognOSeere plures etiSationeS, quarum hie et nune imagine contuetur olim praeSentes fuisse. Facultas quae primum praestat Vocatur imaginatio qui ulteruui,
memoria sensitiva De lac mihi hic dicimus; quaedam
107쪽
DD SENSIBUS INTERNIS. 95mnuemu eum Sermo erit de memoria intellectiva. gimus tantum de imaginatione. Hanc deceptioni valde proclivam SSe, neminem latet. Magna igitur cautela utendum est ne in errorem ineidam US, repraeSentationem imaginariam cum actuali aliorum sensuum pereeptione confundentes. De actuali rerum praesentia referre ad
iacultatem istam minime pertinet ejus munus aliud est, siquidem est facultas quae ensibilium reruni jam apprehensarum imagine retinet, ibi repraesentat et diversis modis componit. Istae imagines dicuntur phanta hala. Quae de hac facultate dicere intendimus referuntur ad ipsam facultatem, ad ejus objectum et ejus eXercitium.1'. aeultus. Imaginatio est facultas sensitiva siquidem est etiam in belluis saltem persectioribus. Eju Organum sedem liabere videtur in cerebro Id experientia Sati eo n-jicitur: nam laeso cerebro actiones istius saeuitatis perturbantur, et vicissim e nimia exercitatione cerebrum defatigatur. Quoniam autem saeuitas ista duo praestat: phantaSmata scilicet repraeSentat eaque diverso modo componit, nonnulli philosophi in duas diversas partiti Sunt, imaginationi primum, hantasiae alterum munus demi n- dantes. At S. Thomas aliique Diuiti post S. Augustinum utroque munere eamdem facultatem fungi posuerunt, illa innixi ratione quod utriusque objectum minime disserat
quum in utroque aetu res Sensibiles Secundum eamdem rationem attingantur.
2'. beetum alii nimium contrahunt, alii extendunt nimium. Sunt qui putant imaginationem ad ea tantum extendi quae visa fuerunt. Eminent inter hos Addison et
Reid apud teWari, Philosophy of the Human in i PartI. h. VII.). Id arbitrarium esse patet, quum de facto
QOnStetio rerum aliarum imagines, quas per alio etiam SenSUS XI erimur, tum Servare tum reproducere. Sic imaginamur doreS, Sapores, sonos aliaque multa Philosophis tamen istis largiendum est imagines rerum quae
108쪽
96 LOGICAE PARS ALTERA.visae suerunt cum vividiores esse, tum aciliori modo servari et revocari posSe. Alii e contra imaginationis objectum nimis extendunt, dum utant non Solum assectiones animae quae circa Sensilia versantur, Sed PSa etiam intellectiones et volitiones esse imaginationis objectum. Inter istos philosophos adnumerandi sunt egeratid c De signes et de Par de Pense VOLI, c. 2, Galluppi voLII. Leg. LXXXIX. et Dugali te art op . it. Partes. h. VII. qui admittit insuper in imaginatione persuasionem
de reali objecti existentia, cum hantasma admodum vividum est. At neutrum dici potest quin imaginatio facultas intellectiva esse dicatur. Intellectiones enim et Olitiones quid spirituale sunt ergo extra limites sensitivae facultatis constituuntur. Persuasio autem de reali objecti existentia haberi nequit a facultate SensitiVa, quia judicium expostutiat. Quae cum ita sint, definientes imaginationis objectum cum . Thoma dicimus ad formarum
sensilium retentionem aut conservationem ordinatur phantasia sive imaginatio, quasi thesauria quidam sor-mRI Um Per SenSum acceptarum. V Summa 1 P. LXXVIII. R. g. 39. Emeroitium. Quod istius acultatis exercitium spectat, notamus - a imaginationem nullam actionem ponere posSe nisi subaudiendo actiones Sensuum. Id CeterisOmi SSis, eXperientia constat; qui enim Sen Su aliquo Semper
caruit, is nullas de Sensibilibus, quae illiu Sensu propria Sunt, imagines habet. Quod si quis dicat multa nos maginari quae nullo sensu fuerunt apprehenSa, neganduin illa non fuisse apprehensa Secundum arteS, e quarum Varia Ompositione repraesentatio totius exurgit. Mon8 aureu Visu quidem non fuit; at montem et aurum Sen-Su apprehenderunt. b Imaginationis actio quandoque naturaliter habetur, quandoque dirigente intellectu et imperante Voluntate; et id quidem tum quoad simplicem
imaginum revocationem, tum quoad earumdem variam
109쪽
compositionem. Prioris eXempla habes in pluribus somniorum aut deliri imaginibus altei ius in artificum operibus. Multum artes imaginationi debent. De tota haequaestione Dugali te ari dignus est qui legatur.
ARΤ. III. DE VERACITATE INTELLECTUS.
124. Quamvis unica sit facultas intellectualis cognosci-tiva in anima nostra, Variis tamen nominibus designatur, pro melorum diversitate ad ut natura Sua deStinatur. Hinc dicitur conscientia, quatenus asse etione nostras intellectualiter refert intelliuentia vel intellectus, quatenus immediate nonnullas veritates intelligit de Simplici apprehensione, quae huc refertur, jam egimuSy ratio, quatenus cognitiones aliquas ex aliis deducit demum memoria, quatenus praeteritos nutu Serva ae resert Saepe indiscriminatim his appelliationibus utimur. Facultatem intellectivam quoad ipsius veracitatem hic versamus; non quidem id probando, siquidem id supponeret illud ipsum quod est probandum; sed tantum thesim declarantes. Quaedam prius notanda Veniunt.125. Judicia alia immediata sunt, alia mediata. Judicia immediata versari possunt vel circa ideam vel circa iactum Faetum porro esse potest internum Vel externum. Si nosmetipsos v. g. cogitantes advertimus, factum percipimus internum; in Circumstantia orpora contemplamur eorumque Phenomen attingimus, laetum Ontuemur
externum. Unde intellectus tum in ordine ideati, tum in ordine factorum judicia immediata colligere potest. Veritates autem quae nobis immediate non patent, attingimus ratiocinio, cujus Ope Verita ignota ex notis deducitur. Veracitatem rationis non defendimus nisi quatenus ratiocinium Supponatur materialiter et formaliter verum hoc est nisi quando constet praemiSSaS SS Vera atque SyllO-
110쪽
98 LOGICAE PARS ALTERA.gismi regulas fuisse servatas. De utilitate ratiocinii non est cur aganius Legi OSSunt quae habet Tongiorgi aut
126. Ut quae de conscientia dicenda sunt recte intelligantur, 1'. notamia animam dupliciter in semetipsam redire posse, λιo0mplete et c0mplete incomplete, quatenus una facultas alterius aeuitati aetus attingit complete, quatenu Subjectum cogitan Se percipit tanquam fundamentum et fontem totius activitatis quam exercet. Jam- vero prior ille reditu competit etiam sensu interno et sub hoc respectu S. Thomas dicit De erit art. sensus redire quidem incipit ad SSentiam suam, quia non solum cognoscit ensibile, Sed etiam cognoscitis Sentire. Quum enim Sensus pluribus Viribus Olleat, Optime potest per unam e iis, quae altior St, Versari circa aettones reliquarum ad inferiorem gradum pertinentium. At iste reditus incompletus est, Siquidem SenSUS internu Suo Sproprio actus attingere nequit. Alligatus quippe S Organo et organum, quo faculta informatur, nequit in seipsum retorqueri Fae ulta autem intelleutiva, ut probabitur, inorganie est ergo non modo attingere potest
actus aliarum facultatum, Verum etiam SUOS.2'. Actus Conscientipe refleXione constat. Per istam reflexionem actus an inti altiliguntur Sub respeetu non
objectivo sed subjectivo. Nimirum mens in aliquem actum redienS, eum considerare potest vel ut est asseelioentis cogitantis, vel ut XΡr0SSi rei cogitaipe. Haec ut illa reflexio dicitur; sed dum liuior 8ych0l0 yica, OStenorontolosio nominatur. Conscientia autem cogitationem ipsam et subjectum ea assectum reSllidit. Conjungimus ista duo, quia illa assectio concrete attingitur et prout est; est autem non in se sed in Subjeet quod informat.
3'. Discrimen maximum est inter eon Seientium et Sensum internum. Disserunt ex parte facultatiS, Siquidem conscientia est inOrgantea, Sensu internus faculta organica.