장음표시 사용
111쪽
Disserunt ex parte objecti, siquidem sensus internus attingit iacta sensibilia tantum conscientia non modo haec, Sed facta etiam spiritualia. Disserunt tandem e parte modi quo objectum attingitur, Siquidem Sensus internus attingit purum iactum, conscientia cognoscit istud ipsum factum intellectuali modo, quatenus forniam propositionis illi tribuit. Conscientia dicitur quandoque ensu int nuxpretineri potest nomen, dummodo recte intelligatur. 127. Quoad memoriam duo notamus. Q. Memoria est vis revocandi quὶ antea cognovimus. Est duplex : sensitiva et intellectiva. Illa versatur circa sensationeS; haec etiam circa ideas. Putant aliqui memoriam senSitivam avi imaginandi minime disset re id alii negant Siquidem
dicunt per memoriam Sensitivam non modo reVOeari Sen Sationes, sed etiam eas cognosci uti praeteritas. Animal enim Simul memoratur Se rius ensisse in praeterito et Sesensisse quoddam raeteritum sensibile S. Thomas, Summa D P. Q. LXXIX. a. i.). Certum autem est memoriam intellectivam, ut facultas quaedam est, ab intellectu minime differre. - 2Q. Memoria duplicem habet perationem, pontaneam et voluntariam. Aliquando enim cogitationes elapsae Sponte Sua nobi recurrunt etiam eum nolumus aliquando pro voluntate reVOeantur. - Hem Oriam in quibusdam magis, in aliis minu tenacem e SSe e XPerientia docet. Selmus etiam eam adju Vari multum attentione et associatione dearum. Quo major est attentionis gradus ad Objecta, e facilius ea memoria retinemuS; et saepe fit, ut re eurrente Objecto quod una cum alio attentione quadam pereeptum est, huju idea animo recurrat. Hinc qua lantenus explicatur cur inter tot objecta quae cognOScimuS, quaedam Optime, alia obscure admodum, Vel nullo modo revocare possimus. Hi pOSitis, quae praecipua
112쪽
Faeultas intellectiva est ab omni errore immunis 10 tum quando judies immediat profert tum S. cum veritatem
ignotam eae notis certo quodam ordine deducit tum Q. quando, attingendo uo actu8, resezionem eaeeroe psychologicam.
128. 1 PARA. Eatenus intellectus in judiciis immediatis proferendi erraret, quatenus aliquid proferret quod non est in objecto atqui id evenire non potest cum de liis judiciis quaestio est. Judiei enim immediata vel sunt a priori, Vel a posteriori. JamVer judicia a priori affirmant praedicatum in Subjecto contineri, Seu esse de ratione subjecti ut in exemplo totum 8 maju8 ua parte affirmatur partem esse elementum Subjecti totius Atqui in hoo judicio mens nullum addit elementum extraneum illud
affirmat quod videt illud videt quod est quomodo erroriri sporo ' Idem dicas de judiciis immediatis a posteriori; nam in istis intellectus distinete contuetur id quod reperitur in ipsa perceptione Sensibili. Sit exemplo Sol illi
minat. Sensus externi Praebent Solem cum sua luce cintellectus, laeta analysi, Solem a luce distinguit; deinde lucem de sole amrmat. Unde simpliciter affirmat illud quod eSi ergo ejus actus nequit falsitate laborare Caeterum e dictis de certitudine constat nos aliquid posse eert cognoscereri atqui intellectu nihil posset cum certitudine cognoseere, si judicia immediata falsitate laborarent. Nequit enim mens assequi veritatem in judiciis mediatis, si immediata cum omni certitudine non innote- Scant. Quare par haec nonnisi a scepti eis denegari posset;
Sceptico autem antea confutavimus.129 2 PARS. Repugnat ut mens idem simul amrmare et negare cum Veritate OSSit Atqui si error timendus esset vel quando ratiocinium Si materialiter et formaliter
113쪽
verum mens idem simul posset amrmare et negare Ergo. Nam si ratiocinium est formaliter verum, concluSi recte fluit ex praemissis ergo si Supponuntur praemiSSae SSeverae et falsa conclusio, conclusio eadem simul amrmaretur et negaretur: amrmaretur in praemissis, quae illam continent negaretur in illatione ; quod quisque videt esse
absurdum.130 3 PARA. Haec pars sic dilucide probatur a Liberatores Logica, P. 151 eraditas conscientiae in dubium Vocari nequit, quin ioc ipso in apertam contradictionem sui lapsus am dubium ipsum ut adstruatur. inniti debet renunciatione conscientiae. Ergo hujus veracitas eodem tempore, quo impetitur, amrmatur. Et Sane, qui dubitat is aut se dubitare consuit aut non non On-Seit, falso asserit se dubitare Unde enim id novit in
autem conseit, jam fatetur veracitatem conscientiae, ejuSenim testimonio mixtis aliquid timi mat nempe dubium quo ut Satur. Irieterea error, qui timeretur in renunciatione conscientiae, vel proveniret ex alteratione objecti, vel ex alteratione potentiae, vel denique e impedimento medii. Nihil horum est approbatione dignum Nam Objectum in testimonio conscientiae non aliud est nisi ipsum iactum internum. Ergo quocunque modo alterari fingatur, ipsa alterati, in obj0otum convertitur Nec fingi potest error ex alteratioti facultatis nam facultas simplex et inorganie alterari te luit, cum Omnis alteratio non proveniat nisi ex parte organi Denique error proVenire nequit e parte medii, nam hoc loco medium nullum est, sed objectum per se astici potentiam, cui intime conjungitur propter identitatem quam habet cum subjecto. Haec ille.
131. Ut satisfacias disticultatibus quae fieri solent contra hanc thesim habenda sunt prae oculi ex quae notaVb
114쪽
102 LOGICAE PARS ALTERA.mus antequam propoSitionem Stabiliremus Thesim proprie non intendimu Probare unde negandum Si SuppoSi- tum si quis dicat demonStrationem nostram continere petitionem principii Aliud est aeuitatem esse limitatam, aliud eam esse fallacem; unde male quis argueret Si X eo
quod conscientia V. g. non manifeStet internarum assectionum eaUSAS; ne modUm U EXCitantur; ne earumdem naturam concluderet eam non SSe medium idoneum cognoscendae VeritatiS. TX e quod multi errone doceant, et tamen ratiocinio tantur, nihil erui potest contra rationis veracitatem Siquidem eorum errore vel e regul
rum neglectu ProVeniunt vel ex eo quod illud supponunt uti verum, quod valde dubium, aut etiam falsum est. Tres praecipua Objectiones indicabimus.132. Dicunt 1: Mens os essentialiter fallibilis Atqui illud quod est essentialiter fallibile verax dici nequit;
Ergo Quod argumentum Vel e eo robur accipit quod in fallibilitas unius Dei sit attributum.
Respondeo Mens est essentialiter fallibilis h. e. essentialiter eum errore aetii conjuneta, ae si deberet in omnibu errare, nego SSentialiter tali ut possit errare dist. in omnibus, neso in quibusdam, ubdi8t. Per Se Nesso; per acciden S, quatenu in ii quae non evidenter affulgent potest ex propria limitatione tamquam conditione et ex influxu Voluntatis tanquam causa, ad imprudentia et falsa judicia pertrahi, cono. Perperam autem additur in fallibilitatem ita competere Deo ut nuda ex parte enti finito QOnVeniat. Nam quemadmodum es8 aut intelliuere modo in sinite periecto convenit Deo, et Secundum aliquem modum imperfectae participationis et impersecti imaginis, Vere tamen, OnVenit etiam reatis intelligentiis ita dicendum os de infallibilitato. Hine dum Dei infallibilitas est
imparticipata, nullo limite coarctata, atque tali ut intrin- See repugnet error in divina mente hominis infallibilitas est participata, ad quaedam tantum Se extendit, nec
115쪽
DE VERACITATE INTELLECTUS. 103 repugnat filio humana mens errore per accidens inficiatur et de laeto Saepe inficitur. Vides ergo infinitum discrimen quod inter utramque infallibilitatem intercedit. 133. Dicunt II. Ita sese habet intellectus ad verum ut voluntas ad bonum Atqui voluntas naturaliter in malum tendit Ergo etiam intellectus naturaliter tendit in
Respondeo: Intellectus ita se habet ad verum ut voluntas ad bonum, quatenus Verum est objectum intellectus proprium, et bonum S Objeetum proprium voluntatis, cone maj. Simili modo Sese habet si Omparentur inter se objecta propria intellectus et inter Se Objecta ropria voluntatiS; nereo Nudum enim Verum, cujuSCumque ordini Sit, Opponitur alteri vero, ita ut unum verum comparatum ad aliud evadat falsum a bona licet per se ordinata Sint et harmonice inter se cohereant, per acciden tamen fieri potest ut qupedam altiori bono opponantur et evadant mala: Si bona sensibilia liuet bona SeitSui Siaepe uti mala rationi Insuper iudato argument ipSa minor deneganda est Voluntas enim non tendit naturaliter in malum sed tendit essentialiter in bonum. Quod si interdum liber se flectat ad id
quod est malum Secundum rationem, non sendit in illud quatenu malum 8t, Sed quatenus est bonum. Undo argumentum in ipsos adversarios hoe aeto retorqueri poss0t: Ita sese habet intelleolus ad verum sicuti voluntas ad bonum atqui voluntas non potest tendere nisi in bonum ergo intellectus e Sese non potest tendere nisi in verum; et si aliquando tendit in falsum illudque amplectitur, id est per aestidens. 134. Dicunt III. In ratiocinando memoria utimur; Atqui memoria est fallax vel certe ejus testimonium non est indubium Ergo. Respondeo dist. G. Memoria utimur quando utraque praemissa est immediate Videns, nego quando alterutra
116쪽
104 LOGICAE PARS ALTERA.1ion est evidens immediate, sed ex olim habita demonstratione ipsius Veritas OnStat, cone. di8t. min. memoria Stiallax improprie loquendo, quatenu non omnia reprodueit, quae antea cognita fuerunt, cono.; Si falla proprie loquendo, quatenu illud reproducit quod non fuit, vel non eo modo quo fuit nego. Item, de teStimoni memoriae dubitandum est, dist. cum eius reproducti ObSeura est, vel dubia ejusdem recognitio cono. cum elare aliquem actum reproducit et recognoscit ut antea habitum,=ὶw0. Quare unquam memoria erit errori OeeaSio, Si illud tantum amrmemus quod memoria refert, et e modo
quo refert. Atque de his satis. Consule, Si is, quae de memoria praesertim habet Tongiorgi. Logica, p. 365.
DE CR1ΤΕRI VERITATIS. 135. Ut hanc materiam breviter simul et clare traete-mUS, Primum genuinam Statuemus criteri notionem gradum deinde faciemus ad praecipuas de hac re philosophorum OpinioneS; a demum sententiam StabiliemuS, quam unice Veram Xistimamus. Si quis autem multa desiderari in hac nostra tractatione putet, memoria is revocare debet nos compendium tantum philosophicarum quaestionum
scribere. ART. I. - DE CRITERI AUCTORITATIS.
136. Tria sunt iis ad veritatem OnSequendam et certitudinem producendam eoncurrunt, quae a VeteribuS generico nomine criteria dicebantur. Quare criteri nomen
tribuebant is vel intellectui, quatenus in judicia imme-
117쪽
DE CRITERIO AUCTORITATIS. 10odiata, aut etiam mediata prosilit . b vel cuilibet medio
aequirendi cogit itionem rebia conformem ut Sunt SensuSexterni, vel interni, aut etiam intellectuS, non quidem quatenus judicat, Sed quatenus idea rerum simpliciter aequirit; - vel notae illi per quam veritas a falsitate distinguitur. Ne tumen uda oriretur confusio, illud primum Vocabant criterium quod Vel criterium a quo; alterum eriterium per quod Seu fontes veritatis tertium eriterium ecundum quod Veritas a falsitate distinguitur.
Hoc tertium proprie dicitur criterium veritatis atque de hoc dumtaxat hic agimus de aliis jam diximus Criterium veritatis dici etiam solet principium ertitudinis,
propterea quia rationem ultimam certitudinis praebet. Patet autem nos hic agere de certitudine naturali. 137. Quaestio mulini est utrum aliquod detur veritatis criterium id nemo nisi scepticus negat. Nam ut mens sit certa in suis judiciis proferendis, Oportet ut in iis non erret et simul Sciat e non errare Atqui hanc inerraim tiam et suae inerrantiae cognitionem men habere nequit, nisi quaedam Sit regula qua dirigatur, et aliquod principium quo innitatur Secus aec modo ageret, Um Cogno- Seere nequiret utrum recte assentiatur necne, adeoque nee
ullam habere uertitudinem Ergo hujusmodi reguli Seu principium detur oportet; Atqui id praecise Oeam uSeriterium Veritatis Ergo hujus existentia in dubium
138. Patet insuper principium hoc esse debere per e et immediate notum. Si enim fingas certitudinis principiumpor aliud fieri notum, hoc aliud deberet prius certo O-gnOSei, et quidem Vel per Se vel per aliud, et sic in indefinitiani. Porro repugnat ut aliquid sit certo antea notum, quam certitudinis principium Ergo. 139. Inquirimus igitur quodnam sit veritati criterium.
Quaedam philosophorum opinione nullum merent Xamen. Nam n eoeeu naturo instinctu8, in quo eriterium
118쪽
106 LOGICAE PARS ALTERA.ultimum veritatis plures ex soliola suotiua cum Reidio reponunt, naturae facultatis intellectivae repugnat, cujus proprium est, ut nomen ipsum indicat, veritatem intus leuere. - b Criterium entimentali8tarum, ut propugnatura . . Rousseau, OnStant, et Jaeobi, quatenu Verum esse dicit id omne, quod approbat et propensione ample etitur interior quidam animi affectus mole sua ruit Siquidem, ut minimum dieam veritatem redderet incertam au mutabilem. - e Sententia autem Galluppii, universale veritatis oriterium in conseientiae testimoni Statuentis, admitti nequit tum quia conscientiae testimonium ad eae inretatur quae intra mentem peraguntur tum etiam
quia est aliquid mere subjectivum. Conscientiae testimonium est conditio ad certitudinem habendam non tamen ratio, quae propositionis Veritatem manifestat. Quare his Omissis, confutandum hic suscipimus criterium Traditionalistartim.
140. Felicitas de Lamentiais ut humanam rationem, quae Saeculo elapSO, maxime in Gallia, juribus omnibus humanis divinisque conculcatis, Sibi divinos honore usurpaverat, deprimeret, an et imprudenti consilio eo progressus est ut illam non infirmam, sed nullam omnino esse contenderet Sceptiuorum cavillo omnes mira loquentia et verborum elegantia in medium protulit et expolivit, contendens facultates Omnes noStra cognOSettiva esse aliaees, ut tu ideo de qualibet certitudin de-
Sperandum eSSe, niSi ad humanam auetoritatem Vel commu-Dem hominum consensum nosmetipsos recipiamus. Ab
hac opinion vix differt Huotii doctrina, qui universale veritatis criterium divinam auctoritatem esse dixit. His declaratis:
Quamquam humana e divina uotoritate multa homines cosnoscere p088 'it, et de facto .no8oant nefandum tamen est in alterutra uenerale veritatis oriterium reponi p088e.
119쪽
DE CRITERIO AUCTORITATIS. 107141. Prob. 1'. Generatim. Auctoritas sive divina, sive humana non St generale Veritati eriterium, si testibus nullam possumus adhibere fidem quin quaedam SupΡΟ-nantur certo cognita, independenter ab eorum testimonio; Atqui ita est. Nam antequam testibus fidem adhibere POSsimus, certo cognOSeere debemus: - a testes aliquid dioere atqui id percipimus sensibus X terni ergo in ullam fidem adhibere possumus sensuum relationibuS, quomodo certi erimus nos testimonium arripuisse Τ-b)testes sibi dem mereri atqui id constat ratiocinio Probando se eos ne fuiSse deceptos nec esse deceptores Si ergo mens immediate percipiens et ratiocinationem conficiens semper deeiperetur, quomodo constabit de scientia testium eorumdemque veracitate 3-o n08 percepi88 ea quo testes dicunt atqui hoc refertur per conseientiam; ergo si conscientiae sidere non possumus ut adversarii Contendunt, quemnam Valorem apud Os habere poterit
auctoritas Haec tria tum liomini, tum Deo loquenti aptari debent. Patet ergo, si cognitiones aliunde haustae
errone de sint vel in uertae, nullam fidem esse amplius POSSibilem. Quapropter homines isti, dum auctoritatem extollere videntur, Omnia ipsius fundamenta deStruunt.142. Prob. 2'. Speciatim contra LamentiaiS. Nam - a Si hominum consensus esset generale Veritati eriterium, ad rem aliquam certo cognoSeendam vel consenSUS omnium requireretur, vel plurium. Si prius, certitudo evaderet im-Ρ08sibilis nemo quippe omnes et Singulos homine valet interrogare posterius, tune assignanda reguli eSt, cujuSope quilibet possit judicare quam partem generis humani pro Variis easibus debeat interrogare. Sed iterum haec regula Vel assignanda est e consensu Omnium, Vel plurium tantum, et sic in indefinitum redit quaestio Ergo aut dici debet consensum determinari non OSSe aut On- Sensu determinandus est per rationem individualem. Primum aedilit iriterium inutile. alterum, contradicto-
120쪽
108 LOGICAE PARS ALTERA.Imm.-b JuXta Opillionem quam consutamu senem pri vatu de ulla re potest esse eertus;V ergo inferimus neque privatorum collectionem id praestare posse agitur enim de essentiali imperfectione, quae e collectione nullam Recipit mutationem. Re quidem Vera, unu non rederet nisi quia Secundus aliquis et tertius, ete , crederent deinde Secundu non crederet, nisi quia primus et tertius, et litunonnisi quia primus et secundus crederent. Atqui nulla exinde provenire potest certitudo. Primus enim non Dosset firmius credere, quam illi ex quibus crederet; sedisti ne per Se solo quidquam crederent, neque e primo, qui nihil adhuc crederent, credere OSSent. Ergo repugnat ConSenSum, utut generalem esse Solum veri admittendimotivum pro privatis, qui Sunt per Se incapaces certitudiniS. c Demum, caeteri omissis dicunt media humanae cognitionis nullam sibi fidem mereri, ideoque coniugiendum SSe ad communem auctoritatem; V Atqui omnium hominum consensus negat aeuitate nostra esse fallae es: nihil enim gravius homines habent quo se minime decepto eSSe Stendant, quam dicere: ego ip8 id inti in emperior ip8 mei oculi vidi est pror8u eviden menti, olo. Ergo. 143. Prob. 39. Speciatim contra Hiiet. Praeterea quae diximus in primo argumento quod fides haberi nequeat nisi cognoscatur Deum esse Deum esse locutum, Deoque loquenti esse Obediendum quae Omnia per legitimum uSum nostrarum facultatum cognosci debent; Sequentia urge-mUS: - a Ut mens eredat, certo cognOSeere debet en- Sum roΡOSitioni quae revelatur; credere enim est admittere aliquid determinatum, et propositio quae nullo Sensu determinato crederetur, non Crederetur, Ut Patet. Porro ille Sensus propositionis credendae vel certo innotescere potest naturaliter, vel per sdem tantum. Si prius ruit adversariorum eriterium; Si OSteriuS, Sequitur absurdum. Ete uim tune ut innoteSeat SenSHS cujuSque