장음표시 사용
131쪽
revelatae religioni infensi sunt His positis:
Disthiotione faeta inter testimonium humanum dogmat eum atque historicum, asserimu quasdam dari circumstantius in quibus testimonium humanum, quoad facta o6ρυα, plenam ibi meret 1idem. '156. Nullus potest esse errori locus quando factum cognoscitur uti contigit OgnOScitur utent uti fuit, cum testes nec in pereeptione fuerint decepti, ne in eo referendo sint deceptores atqui non raro de his duobus eon Stare potest. Nam, Ut a priori XOrdiamur, error in SensitiVa perceptione esse nequit, Si facultus sit recte
disposita et convenienter adhibita atqui quando multi
sunt testes, qui idem suetum unanimiter reserunt, eorum facultates nequeunt non esSe re et dispositae et OnVenienter adhibitae ergo in istiusmodi faeti perceptione nullus
eSt error. Seeu Opinanti, Opinandum etiam est omnium testium sensus infirmos fuisse; Siquidem nemo non vidit quod alii viderunt omnes eodem morbo laboraSSe con- Stat quippe eos unam atque eamdem rem eodem modo pereepiSSe - Omne 8ubitanea et mome=itanea infirmitate fuisse correptos; siquidem nullum hujus praecessit signum, nudumque remansit Vestigium - omnes demum infirmos fuisso quin de illa infirmitate essent conscii quae Omnia absurda sunt. Aut dicemus sensu non fuisse recte adhibitos si factum sensibile sit et omnino obvium vel si maximi sit momenti ita ut summopere referat illud recte percipere vel etiam si sit valde insolitum, quo in casu scimus Omnium diligentiam et attentionem exubtari solere 3 Atque animadvertas, velim, hic agi de laetoiPSO, non autem de ejusdem natura, aut causis, aut etiam
sine quem agens sibi proposuit Fierine potest ut homb
132쪽
120 LOGICAE PARS ALTERA.nes multi quod se vidisse, audivisse, tetigisse testantur, illud neque viderint, neque audierint, neque tetigerint Quis haec opinantem ferati
157. Aliquando etiam constare potest teste non SSedeceptores. Omnes et singulos caSus, in quibus id constare potest, hic numerare nee VolumuS, ne POSSUmUS; Sequentes referre susticiat: 1' CAAUM: Quando multi testes factum coaeVum referunt, circa quod hau ipSis esset noxia, Certum est eos non esse eeeptoreS. Naturali enim propen Sion homines
sui commodi sunt amantes, et quidquid sibi noxium esse putant, effugere conantur. Si quis igitur mendauium
disseminaret, quo Scien uo Olen graviSSimi Sui QOmmodis noceret, hic contra rationem reetumque SenSumageret et insanus ab omnibus haberetur. Hujusmodi vero insania testium multitudinem simul corripi Supponi non
potest, quin incurratur in absurdum. 2' CASUs: Quando multi testes factum OaeVum re ferunt, circa quod fraus ipsis esset inutilis, certum S eos non SSe deceptores. Nam pec est generalis lex indolis hominum, ut Ongenitum habeant veritati amorem, cui non contradicunt sine peculiari quodam commodi aut voluptatis motivo. Porro si multi testes vellent de uipere quando ipsi mendacium iii utile est mutaretur lex illa generalis et quidem in ingenti hominum numero ; quod SUI potiere omnino repugnat. Hoc majorem vim habet quando testes aetate, natione, religione Studiis edueatione moribus diversi sunt eo quippe in casu mendae tum SSet certo quibuSilam inutile; nam in ea adjunctorum diversitate, diverSae, im contrariae sunt singulorum utilitate et neceSSitateS, propen Sione et cupiditates. 3μ' Asus: Quando multi testes optime inter Se Oncordant in relatione tum facti, tum hi rimarum ejus ei
cumStantiarum, quamVi Paetum inter se inire non potuerint, tunc certum S eo non esse deceptores In eo enim
133쪽
DE TESTIMONIO HUMANO. 121 casu si testes deciperent, hujusmodi concordia multorum testimoniorum ire plurimas saeti circumstantias, fortuito casu explicanda esset. JamVero hujusmodi Suppositio deis ordinis, menti nostrae a natura inSitiS, non minus
repugnaret, quam Si litteris alphabeticis temere nudaque arte projectis, exinde Iliadis, neidosve prodiisse poema
4μ' CASUS : Quando multi testes sunt probitatis fama insignes, certum S eo non esse deceptores. Quamvis enim nullus sit Om in hoc mortali corpore peregrinan S, quantacumque Sit illius probitatis fama, qui non possit aut virtutem mentiri aut data occaSione, a riStina Virtute semel et iterum deficereri attamen si multi homines, integerrimae probitatis fama gaudenteS, Omne Supponerentur aut esse Secretiori animo hypOeritae, aut quasi e composito sua virtute simul excidiSSe contra recto hominum Sensus pugnaret hujusmodi SuppoSitio. Ergo aliquando constat testes non esse deceptores ire laetum eo evum; aliunde constat eosdem aliquando non esse deceptos Ergo testimonium hominum dat aliquando veram certitudinem de factis eoaeViS. 158. In variis casibus Supra memorati magnum esse numerum teStium Supposuimus; quid si essent pauci 3 potestne et tunc adeSse historica certitudo Potest, quotiescumque talis erit testium numerus, ut sine absurditate supponi non possit eos Simul ensibus fuisse orbatos aut congenitum Veritatis amorem abjecisse sine motivo aut incommodum utilitati Scientes ac volente antepOSutSSe. Immo quaedam dantur laeta atque quaedam adjuncta in quibus vel unius hominis testimonium ad veram certitudinem adducere posset. Experientia constat. Nonne ita cognOScimus quinam nostri sint parentes Quis sani hominis vel Diortem sustinentis, qui eam deprecari non modo posset sed etiam maximis praemiis mei, si laetum quod Onstanter affirmat, denegaret, testimonium in du-
134쪽
122 LOGICAE PARS ALTERA.bium revocet Attamen casum istum similesque thesis DOStra non attingit. 159. Dices in testium multitudine non inveniri nisi individuorum collectionem ; Ergo ad fidem iaciendam non adest nisi auctoritas cujusque individui colle elim sumpta. Sed auctoritas singulorum individuorum non praebet nisi probabilitatem ergo in multitudine non invenitur nisi Summa probabilitatum, ex qua certitudo emergere nulla potest. ' Huic sic respondet Liberatore, ecquo Objectionem XeripSimuS: Dist primum antecedens : In testium multitudine non invenitur nisi individuorum collectio iis comitata adjunctis quiae deceptionem et conspirationem in mendacium, Seu deficiendi cauSaS, Vetunt, corio hi adjunctis destituta, nec/o. Similiter dist. consequen8 ergo ibi non datur nisi auctoritas cujusque individui ab actuali defectu libera, eone eo implexa, Nego. Ad SubSumptam propOSitionem pariter dist. auctoritas vj iisque individui non praebet nisi probabilitatem si individua singula pectentur, concedo Vel transeat Si Simul nego quia illa unanimitas in datis adjunctis ostendit nullam fuisse fraudem nullamque deceptionem.
Vis testimonii historio coarctanda non est ad facta coinua, siquidem ea dantur rerum ad itinet in quibu plena cum certitudine uota pro teritu, hominum te8timonio innimi, ast frmare p088umu8.160. Facta praeterita, ut diximus in praenotatis, ad posteros transmittuntur vel per Oralem traditionem, Vel per iistoriam, Vel per publica monumentari Atqui etiam relate ad ista certo constare OteSi nullum SSe errorem, nullamque raudem Ergo. In hujus minoris probatione, en omnia Supponimus, quae in praecedenti propositionestatuta fuerunt Quare:
135쪽
DE TESTIMONIO HUMANO. 123 1'. De Traditione orati Modus ito ibi invicem sue- cedunt variae generatione quibus constat oratis traditio
ejus legitimitatem probat. Obstat enim ille modus evire factum grave et Publi eum error aut mendaeium praevaleat. Nam Singulae generatione non Subito eVaneSeunt, ne in earum loco Subeunt aliae generatione Omnino novae, Sed sensim in SenSH et per artes ibi Succedunt pars magna primae cum Secunda generatione Simul extitit, seeundae cum tertia et Si de ceteris ita ut non plures sed unica generatio in tota traditionis serie esse videatur. Porro in hujusmodi Sueuessionis ordine impossibile est ut circa laetum grave et publieum error invehatur. Homines enim ad primam generationem Pertinentes qui in secunda ViXerunt, errorem ignorare non OSSent et contra fraudem vel deceptionem non reclamare Iisdem motivis pariter reclamarent ii qui ad Secundam generationem pertinentes, in tertia vixerunt, et Si de aliis. 2'. De Historia. Si ex una parte constet aliquam historiam auctoris Vel tempori esse cui tribuitur, neque quoad factorum, quae refert, SubStantiam SS eorruptam et ex altera parte si constet illi ab auctore fuisse conscriptum quod veritati non it conforme Seu aliis Verbis, si constet historiam esS authenticam, intectram, et veracem, tunc factum ab historia transmissum penitus certum est 0t inconcussum. Atqui de his conStare non raro poteSt. Ergo Minor per parte probatur. a Datitur characteres, quibu innoteSeere certo potest an talis historia sit genuinum opus auctoris cui tribuitur vel auctore latente, saltem ejus Sit tempori quo Scripta reputatur. Praescindimus ab ii characteribus qui intrin- se ei nuncupantur: ut Sunt Convenientia styli et rerum cum auctoris ingenio speculi gentisque indole moribus, institutis et sententiis aliunde notis Commemoram HS quaedam tantum ex indiciis extrinseeis. Authenticus est ille liber cujus authenticitatem testatur oratis traditio, ab origine
136쪽
124 LOGICAE PARS ALTERA.libri usque ad nos nusquani interrupta et etiam traditio scripta, id St, Serie Scriptorum qui Singulis aetatibus, quandoque etiam Varii in regionibus, hunc librum veluti talis auctoris Semper laudaverunt. Si enim liber, qui hujusmodi scripta traditione gaudet, fuisset Suppositu aere centiu composituS, Omne alii libri, apud quos ille commemoratur, Pariter SUPPOni debuiSSent, antiquioribusque a uotoribus fraudulenter adscribi. - Aliud etiam extrinsecum authenticitatis indicium Sunt an inutilesque conatus eorum, qui alicuju libri authenticitatem everter0 nituntur scilicet, tanquam genuinus habendus est liber, quem examini iterum atque iterum liostili mente subjecerunt critici, nihil tamen roseientes; et contra eujus authentieitatem de levia et contemptibilia rationum momenta Congeruntur, ut iis attendere minime dignetur quisquis artiunt Studi alienus est. Ho ultimo libri sacri Judaeorum et Christianorum dumtaXat insigniuntur. b Integritas historiae consistit in eo quod ad nos pervenerit qualis ab auctore seripta fuit. Quando vel minimam removet mutationem, intereritas libri dicitur absoluta quando aliqua patitur aeuidentales mutationes, in ectritas dicitur substantialis. Haec Sumuit ad hoc ut notis praeteritis fides habeatur, et relate ad istam, velletis indiciis intrinsecis extrinseca indicia haec sunt praecipua. Grieollatio cum vetustissimis textis, Sive manuferiptis Sive
impressis; quod si liber iste cum primitivis textibus concordet, patet ejus integritas. Aliud extrinsecum integritatis indicium invenitur in fama publica quam Semper obtinuit aliquis liber, et in cura religiosa qua apud gentem multam fuit asservatus. Id etiam competit tantummodo libris aeris, contra quos praecipue OphiSmata adversariorum diriguntur. - Facilius est cognoscere integritatem librorum qui temporibus nobis propinquioribus scripti fuere consulere possumus ili Sas prima editioneS, quae, Viventibus auctoribus, edita fuerunt.
137쪽
DE TESTIMONIO HUMANO. 125 o Veracitas demum seriptorum nec non Scientia On-
stare potest iisdem indieiis quae dedimus in prima parte. Nullus datur error, fraus nulla, si historicus referat facta
coaeva, publiea graviSque momenti; PSiuSque narratio, eodetaneorum nemine contrudieeute, pervulgata Sit. In eo enim casu, Vel unius hiStoriae testimonium, testimonio aequivalet eoae Vae generationis, quae dum Silet, narrationis veritati adhaerere censetur. Si res salsas narraviSSet Seriptor circa factum grave et Publicum, multae adverSu eum exortae suiSSent echimationeS, quae OSteros latere non
potuissent. Idem dicas Si Scriptor Sit saetis posterior;
nam in eo casu certum Si eum deprompSisSe narrationem
certis fontibus, nempe ex hiStoria coaeva aut ex traditione orati legitima. Si enim scriptor, etiam laeti posterior, palam asserret grave plendenSque laetum antea inauditum, ne unquam Scriptae orative traditioni mandatum, non minus aperte a ui eoaetanei contradiceretur, quam si laetum coaevum finxiSSet. 3'. De Monumentis. Conditiones requisitae ad monumentorum legitimitatem istae sunt ut testentur laetum momentOSum et publicum; et ut publice suerint erecta ipso facti tempore, nullo coaevorum contradicente. QuotieS- cumquae adsunt istae duae conditioneS, monumentum Veram certitudinem de sueto conseri, quod testatur. Praeterquam enim quod hujusmodi monumentum ne eeSSario sibi adnexam habeat aliquam traditionem scriptam Veloralem, nullus est insuper qui tanta polleat audacia aut tanta captus sit insania, ut publicum audeat eXtruere monumentum in memoriam facti, cujus falsitas Omnibus esset manifesta. Quod si longo tempore post laetum monumentum fuerit constitutum, tunc non ipsitis facti veritatem immediate declarat; sed tantum Opinionem, quae ereeti monumenti tempore apud omnes circa factum illud vigebat deinde vero investigandum remanet, utrum e hau
138쪽
126 LOGICAE PARS ALTERA.viilgata opinione legitime concludi possit ipsius facti
161. Ad quasdam dimoultates solvendus hae prae culis juvabit habere. 1'. Temporum lapsu testimonii certitudo
non modo non decreScit, Sed aliquando e contra crescit et roboratur. Non decrescit, quia idem Semper manet morale testium corpus quandoque roboratur, quia temporum lapSu Vanescunt Omne errorum euuSae, Si quae fuerint; tu te V. g. SSent animorum Xaltatio, artium Studia, animositates, aliaque hujusmodi Praeterea quo tempore remotius est factum eo Saepius ad Xamen fuit revocatum et vehementius imi,ugnatum si hujus est generiS Qui contradistere non arvi multorum intersit. Si ergo factum ineoneu SSum remutiSit nonne Xinde novas ire nequirit 2S. Fatemur nonnullas esse orate traditiones, hiStorias ille, immo et monumenta quae nullam merentur fidem Sed - a negamus traditione illiis ampla eSSe, uniformeS,
Constantes, et ire laetum Versari quod illustre sit, publi- Ciam atque notorium; -i negamus etiam in illis historiis ea reperiri notas, qua Supra retulimuS, quum Vel ea, quae asserunt facta ab aliis historiis eodem tempore scriptis impugnentur; se ignorantia ut fides mala auctorum nullo negotio detegi possint. Quod demum ae monumenta attinet, ea Certe Si recte Xaminentur, indiciis Supra Statutis minime respondere rei erientur.
'. Nulla bitur ratio asserendi ea qui diXimus ad miracula applieari non posse. In miraeulis duo attendi debent faetum ipsum Sensibile ejusdemque cau8a Jam-Ver faetorum causas rimari ad iistoriam nulliitenus pertinet Niliitque commune habet cum iistorico testimonio; sed si spectetur factum sensibile tantum, cur eodem modo
cognose id nequiret odium in sanctam Iesu Christi
religionem mentes istorum hominum caecat, Si dicere nolimus eos mala fide tenebra Spargere.
139쪽
162. Mota physica, si nominis vim pectes, idem sonat ac post Vel ultra physica Originemne nomen habeat ab Aristotele vel ab ejus liscipulis, incertum manet nominis autem rationem alii exinde repetunt quod ordine aequisitionis os rerum materialium Seientiam veniat, Seu Physici succedat alii eX e quod hujus seientiae objeetum naturum Sensibilem, Seu Ordinem rerum hySicarum Supe-r0t. Dividitur autem in Metaphysicam articularem et generalem, quae eum uniVel SaliSSima perpendat rationes ad entis Otionem pertinentes, nomen Ontolosio obtinuit. Hanc Versamus. Quantae utilitatis, immo et necessitatis
sit suo hilosophiae pars ille procul dubio intelligit qui perspectum habet nihil in scientiis humani Conferre magis,
quam recta rerum notione percipere. Totam tractationem quinque capitibus absolvemus.
DE ENT ET EASΕNΤI EORUMQUE STATIBUS. 163. Quae tractabimus in hoc capite, haec sunt 1'. Quid sit eris et quaenam ab eo principia immediate dimanent; ' Quodnam sit entis constitutivum 3'. Quotuplici Statu ens Oneipi possit.
140쪽
164. Conceptus generaliter sumptus dupliciter considerari potest, formaliter et Objective. Conceptus formatis est actu ipse quo intellectus aliquid in se exprimit id
autem quod per Oneeptum Ormalem cognoscitur Seu repraeSentatur, Oeatur conceptus objectivus. Cum hominem . . Concipimus, ille actus quem in mente efficimus ad hominem concipiendum vocatur conceptu formaliS; homo autem, cognitus et repraesentatus illo actu, dicitur conceptu objectivus. Discrimina inter utrumque videri
coneeptum formalem Semper esse aliquid singulare et physice Xistens dum conceptus objective Spectatu eSSep088it, et Saepe est, quid Vel pluribus Commune, vel OSSibile tantum. Hic proprie agimus de conceptu objectivo
entis, videlicet inquirimus quid sit illud quod conceptus
formalis entis repraeSentat. 165. En dupliciter sumi potest, uti participium et uti nomen Si Sumatur quatenus articipium est, idem sonatae actu Ti8terim Si quatenti nomen, pr escindit ab actuali existentia et indicat aliquam realitatem, quin determinetur quaenam ea Sit. Quomodo autem enti QOnceptus, cum ad inferiora desuendit seu singulis attribuitur, determinatus evadat, praecipua hujus articuli quaestio est quam declarabimus simul et probabimus iii propositione mox stabilienda. Hi tantummodo notamus rationem enti Sicindeterminate acceptam essentialiter prae divari de SutSinferioribus, quamvis en participialiter sumptum sit attributum essentiale solius Dei. Utrumque patet primum quidem quia nullum ens concipi potest, quin aliquam habeat realitatem alterum autem ex eo quod nulla sit