장음표시 사용
91쪽
DE CERTITUDINE. 79ctari solita, utrum nempe istae certitudines pertineant ad eamdem vel diversam Speciem. Sunt qui defendunt, iique multi, specificam differentiam; quia in eis objectum formale est diversum, et objectum Ormale est quod
specificat tum actum, tum ea quae aetum Ora Sequuntur.
Alii e contra negant diversitatem Objecti formalis in certitudine naturali ac proinde ipsam Specificam disserentiam; necessitas enim objecti eodem modo cognita, junt, est motivum certitudinis eum metapliySieae, uni li3 Sie et moralis. Discrimen haberi dicunt tantum relate ad
sita Oritur e ipsa rerum natura in alio prout liabent contingentem aliquam formam. Quod ipsum probant tum ex eo quod certitudo naturalis, in quoeunque gradu Pectetur, eamdem semper labeat essentialem definitionem, tum etiam ex eo quod Variae certitudines naturales notidissserant nisi secundum majorem vel minorem objecti
necessitatem magis autem et minia Speciem non Diutant.
Litem dirimere non est perae retium.107. Demum si attendimus ad modum quo certitudo nequiritur, eum non Semper e demonStratione produci, immo ne produci osse contendimus. Unde quaedam Sunt et esse debent, de quibus ante Omnem demonstrationem certi sumus; quae Proinde admittenda sunt quin demonstrentur. Ne exinde inferas ea admitti sine ratione
datur ratio ; sed veritates illae propria luce quum fulgeant, mutuata minime indigent. Hinc vides quid sentiendum sit tum de sententia Thoodori Joufiso ODroit Naturettoni 1 c. ), qui ei lii Vestigiis insistens, principium et fontem humanae certitudinis in actu fidei coecae reponit; tum de illa philosophandi methodo quam enatu Cartesiit inveXit, quaeque in eo consistit ut ad tempus dubitemus non modo de iis, quae enSu et memoria Suppeditant,
Verum etiam de primis principiis, etiamsi mathematica fulgeant evidentiae His constitutis:
92쪽
Quoad ertitudinem tria asserimus 1'. eam eri8tere proindeque ejicienda oepticorum univer8alium commenta 2'. pectata 88en8u frmitate, eam majorem vel minorem e88 po88 3'. adeo fal8um 88 ad eam nonnisi demonstrationis ope perveniri, ut hoc admisso, demonstratio omnia impossibilis evadat. 108 1 PARS 1'. ens tum certa esse dieitur, eum veritati ulliaeret sine formidine errandi atqui multa quae ordinem dealem vel experimentalem respiciunt, aut ad mores hominum referuntur, ita cognoscuntur ab homine; ergo. Qui revera unquam sibi persuadeat duo tribus addita non conficere quinarium, aut id in dubium vertat quis dum asserit ignem comburere, aut matre generatim Suam prolem amare, dubio Vel levissimo tenetur 3 Quod ipsum Scepticorum agendi ratio confirmat, quippe qui non Seeus a caeteri homines vitae usibus se accomodant eadem fugiunt ut noxia eadem appetunt ut grata, etc. Hoc argumentum quum quidam contra Seepticum attulisset, dimelle est naturam exuere V scepticu repOSuit. Ergo nisi humanam naturam exuere velimus, certitudinis factum admittamus portet. 2'. 00 ad aliud devenies, si ipsum attendas universale dubium, quod cum naturae adversatur, tum manifestis contradictionibus scatet. Etenim nihil compertum est magiS, quam quod humana ratio naturaliter Seire desideret; et quidem non utcumque, sed ita ut quiescat in
ΡOSSessione objecti ad quod tendit. Atqui huic naturali sciendi desiderio contradicit Seepticismus quo admiSSO, admitti pariter deberet potentiam naturaliter ad aliquod
objectum tendentem, ab eodem Semper deficere. Ergo. In Super Seepticorum principium nihil certo a nobi cognosci posse' indubiumne est vel secus prius ergo
93쪽
saltem principium illud est certo tenendum ergo dum dubium universale adstruunt, illud hau affirmatione destruunt; si OSterius ergo falsum est de Omnibus esse dubitandum, proindeque Verum est quaedam a nobis O-gnosci certo OSSe JamVer Si eorum principium verum
est et ut tale ipsi illud proclamant dam multa alia diei debent cum certitudine e ignosci. Nam principium illud
vel est immediatum vel mediatum Immediatum non esse per Se patet, et Sceptici concedunt. Si ergo mediatum. Porro judicium mediatum habetur per ratiociniumn ergo :- a certi Sumus de veritate praemissarum conclusio
quippe certa niti nequit dubiis principiis b certi sumus de principiis illis, quae omnis ratiocinatio Supponit, aede illo prsesertim quod idem nequeat simul esse et noti esse; V i certi sumus de rationis valore ad aliquid cognoscendum; qui enim aliquid eri cognOSueretur, Si medium quo cognoscitur fallax supponeretur l certi sumus de multis aliis notionibus scilicet quid sit error, quid dubium, quid certitudo, quid veritas, multaque alia. Haec omnia admitti debent, vel Si quis dicat scepticorum principium immediatum SSO.109 2 PARA. Quilibet effectus est proportionalis causae
tudinis, Seu rationes objectivae, quae probant propoSitionis neeessitatem. Atqui nec vis potest esse varia duplici ex
capite o R. X parte ipsorum motivorum, quae diversa Sunt numero et qualitate. Datur quippe neeeSSita meta-
physica, physica et moralis. Ergo diversa Vi mentem sollicitabunt ergo vario gradu mentis assenSum ad Serapient. 29. Hae vis motivorum asscit facultatem intelligendi ergo hujus facultatis perfecti et adjuncta, quae facultatem hanc bene dispositam reddunt, in actus intensitatem influere debent. Hinc est quod varia erit haec intensitas ex ingenio majori vel minori. ex attentionis
94쪽
82 LOGICAE PARS ALTERA.gradu; peculationis exercitio aliisque id genus adjunctis. 39. Hinc etiam fluit certitudinem Supernaturalem prae naturali consideratam majori firmitate gaudere, quia a praestantiori et potentiori cauSa gignitur.
110 3 PARS. Natura mentis iumanae a Stit a Praesentia veritatis neeeSSario ad assensum pertrahatur omnis ei lim potentia ne eeSSario conquiescit in Objecti possessione ad quod natura sua tendit atqui ho pro mente Si Verum cognitum ergo in hoc debet en ConquieSeere, proindeque assensum Sine dubitatione onere. Porro Veritates
plures immediat menti assulgent ergo plura judieia mens immediate ponit, quae formidinem Omnem errori excludunt ergo falsum est certitudinem haberi non posse nisi ope demonstrationis Quin immo, ut propositio SSerit, demonstratio evaderet impossibilis. Nam demonstratio est deductio ex aliis principiis, de quibus certu eSSe quis debo ut Sit de conclusione certus. Si ergo jugiter quis ΡOStularet principiorum irobatione ni ut de illis certus esSet, numquam haberet irobationis finem, proindeque nullam umquam haberet demonstrationem. Alii verbis: nulla est illi possibilis demonstratio, cui nulla est OSSibilis cognitio certa atqui rejecta certitudine, quae e Perceptionibus immediatis habetur, nulla est amplius possibilis
DE MEDII COGNOSCENDI VERITATEM.111. Ex iis quae hactenus diximus manifestum est plureSesse in nobis cognitiones certas. Habet ergo homo media quibus illas comitarat. Ista sunt saeuitate cognoSettiVae, SenSIIS C. X terni, SenSus interni, intelligentia. De iis agemus in lio capite; non luidem expendendo quid iacul-
95쪽
DE SENSIBUS EXTERNIS. 83tates istae sint, sed illas considerando relate ad veritatem Requirendam Scilicet agemu de earum veraeitate. ART. I. - DE SENSIBUS EXTERNIS.
112. Sensibilitas est facultas pereeptiva quae ab anima ope organorum Xercetur. 9Sius actu dicitur ensatio. Omanum, quod in animali dieitur etiam sensorium, Si pars corporis peculiari Struetur gaudens pro Xercitio alicujus iunctionis vitalis Sensibilitas dividitur in aetemnam et in ernam. Prior hie agitur, quae in quinque sensus dispescitur, videlistet vi8Mn, auditum, o actum, yu8tum, et tactum. Horum organa Sunt ex ordine oculi,
113. Sensus externus est facultas percipiendi corpora externa per impresSionem in organo pro luetam. ' Quae definitio ut intelligatur, tria declaranda Sunt, quoruni primum respieit ipsam facultatem alterum, Objectum; tertium, conditionem ut facultatis actus possit haberi. Quare 1'. iaculta SenSitiva est propria compOSiti Scilicet pertinet simul ad animam et ad corpii quatenu constituunt principium unum operationis. In eo datur discrimen inter Sensum et intellectum ut, dum hujus Subjectum est anima tantum, illius Subjectum sit anima et OrPUS; neque enim corΡuS, neque anima Separatim Sumpta Sentire OSsunt. Orpus Sentire non Osse, probabitur in Psychologia ceterum experientia docet nullam in cadavere dari sensationem licet corporis eadem dispositio et Structura maneat Cartesius posuit animam Solam SSe SenSationi subjectum Verum, hoc admisso tollitur omne discrimen inter sensitivam et intellectivam facultatem; quia ratio discriminis est in eo ut altera sit organo alligata, ultera Seeus. Insuper dici deberet vel brutorum aninaas a nostris minime differre disserunt quippe praecise in hoc
96쪽
84 LOGICAE PARS ALTERA.quod nullam habeati potentiam a corpore intrinsece inde. pendentem vel bruta SSe mere machinaS, quod revera Sensui communi valedieens Cartesius asseruit. Nobis stet
facultatem sensitivam 88e 88entialiter manicam.
2'. Illud quod per sensationem attingitur dicitur et est sensationis objectum. Vocatur sensibile, ut intellectus objoetum intelligibile. Scholastici Objecta Sensuum externorum dispeSeunt in propria, communia, per acciden8. Sensibilia propria ea vocant quae te ab uno Sensu percipiuntur, ut Sub eadem ratione a quovis ali non percipiantur communia, quae a Pluribus Sensibus percipiuntur;
per accidenS, quidquid percipitur a SenSibus propter On- comitantiam vel connexionem quam habet cum sensibili proprio vel communi. Juxta hane divisionem sensibile proprium contineri dicunt qualitatibus sensibilibus corporum, a quibu Singuli Sensus determinantur. Si visui aSSignant, tamquam proprium objectum, hicem cum suis diversis coloribus auditui, SODOS; Olfactui, OdoreS guStui, Sapores taetui, qualitate tangibileS: ut est resistentia, aSperitaS temperatura corporiS, te SenSibile commune illa qualitate esSe ponunt, qua recentiores philOSOphi post Oche vocant primas ut Sunt magnitudo distantia, figura, motus, quies. Tandem SenSibile per aeuidens desternunt esse id cui insunt proprietate illae, quae sunt Objectum proprium Vel commune SenSuum, Scilicet Substantiam ipsam rei. Ut dissicultates quaedam praeoccupentur duo haec nota:
a Substantia dupliciter considerari poteSt, vel tamquam illiud per quod res in aliquo genere Vel aliqua Specie constituitur vel tamquam id quod est subjectum qualitatum, Sive cui qualitates inhaerent. Priori modo accepta, Substantia est objectum intellectus at si posteriori modo accipiatur, est Objectum per acciden Sen Suum. Qualitates enim non abstruet Sed oneret modo percipiuntur a SensibuS; quia non percipiunt SenSUS V. g. Colorem
97쪽
aut Odorem ut io, sed coloratum et odoriserum, et quidem in his et toti aliis circumstantiis, hic et nunc existens; atqui perceptio qualitatis sensibilis determinate et in concret existentis est aliquo modo percepti ipsius Substantiae orporeaea Ergo Caeterum id ex communi Se Si patet. Omne quippe putamus no oeulis nostri hominem, equum,c inlum, etc. Videre. Qui autem id fieret, nisi substantiam ipsam corpoream facultas Sensitiva attingeret 3 Ergo estit Sa Sensus objectum, quamvis implicite tantum et confuse percipiatur.
b Sensibiles etiam qualitates dupliciter Spectari pOSSunt,
vel in e considerando absolute quid sint et quomodo sint; Vel relative ad sensus nostros,i id est secundum illam affectionem, quam in nobis X citant vel exultare valent. Hoc alter Sensu qualitates sensibiles sunt Objectum Sensitivae facultatis. Hinc quando de corporibus, juxta Sen Suum relationes, qualitates sensibiles amrmamus nihil aliud dicimus quam quod corpora nos hoc vel illo modo ametant: quod judicium, ut probabitur, Verum est. Neque exinde
timendum est ne Sensibiles corporum qualitates diversimode diversos homines assiciant organorum enim tructura, Si quoad essentialia spe etetur, eadem in omnibu eSt, ut ex Observationibus anatomicis ConStat.
39. Conditio. Ut perceptio habeatur, priPter facultatem cognOScitivam et Objectum cognoscibile, requiritur unio aliqua objecti cum facultate, et quidem in ipsa facultate cognOScente, quippe in qua cognitio liabetur. Conjunctio autem hae fieri nequit, ut patet, quatenus Objectum pSum physice ingrediatur facultatem. Unde quidquid alii Sen-Serint et sentiant, scholastici docent conjunctionem fieri specie quadam ab Objecto in facultatem impreSSa, quae Species nihil est aliud se quam objecti actio in facultatem
reeepta, per quam facultas ad actum determinatur. Hane Vocant peciem sensibilem impressam, ut eam distinguant a meoie sensibili expre88a, quae St ipSe enSa-
98쪽
86 LOGICAE PARS ALTERA.tionis actus Haec eadem fusius in Psychologia tractabimuS. 114. Sensationes ab objectis realiter extra nos XiStentibus in nobis determinari, tam certum St, quam quod certissimum. Id tamen inficias habent Idealistrae, quibus nullorum corporum existentia videtur admittenda, vel certe de ea Summopere dubitant. Reprpesentationes autem corporum in nobi eXiStentes explieare conantur
recurrendo ali ad activitatem subjecti cogitantis, alii adactionem ipsius Dei. Illi derelistae subeotini, hi objeotini dicuntur. Priorum dux est illi te praesertim, OSteriorum Berkeloy. Aliquid de his erroribus dicemus, non eo quidem fine ut majorem de sensationis objectivitate eertitudinem mens nostra adipiscatur, Sed potius ut istorum hominum Sophismata patefiant.
1. Iudicia quin ensumst relationibus innituntur fessae88 per e nequeunt, quando con8tat en8u fui88 reete dispositos et convenienter adhibitos. 2. Cau8a porro immediata, en8ationem determinan8, non alia e88 pote8 quam corpora aetra no realiter eaeistentia.
115 1 PARA. Ut judicium relationibus sensuum innixum falsitati non sit obnoxium, quaedam attendendae Sunt conditione8, qua qui negligit, is non sensuum infidelitati, sed propriae scitantiae, vel ignorantiae, Vel temeritati errores debet adscribere, in quos prohibitur. Has conditione 1' juvat declarare Quare :a organa sensoria nullo naturali vitio laborent, Seu sint recte disposita et sana. Facultas enim sentiendi est facultas non an inti Solius. Sed animae eonjunet 2 eum Orpore, ita ut corpus ad uetus istius facultatis concurrat intrinsece. Unde eo immutat Vel vitiato, immutetur oportet ipsa sensatio. Hinc est quod organum gustus in
99쪽
DE SENSIBUS EXTERNIS. 87 aegrotis, cum sit corruptis immoribus iisectum, non potest ex Cibis eam habere commotionem, cui grata Sapori SenSatio rospondere solet. Id ipsum intelligendum est de violentioribus impressionibus ab objecto aliquo receptiS, quae organa nimis commovent eaque ad tempus inepta reddunt ad tenuiores impressiones apte recipiendas. Haec Prima conditio respicit facultatem ipsam. b Altera respicit objectum quod per saeuitatem attingitur. Re Sensui accommodata acti oportionata esse debet tum quoad magnitudinem, tum quoad distantiam, tuin quoad motum. Si res sit nimis exigua nullam in Sen Sibus, nisi forte in Olsuutu, nil ressionem emuere poterit. Si nimis distans, aut res indistincta apparebit, aut justo
minor, aut etiam nulla vel alio modo ne est. Si turris quadrata eminus conspecta videtur rotunda, et Sol Pp
re ad instar circuli plani bipedalis diametri. Si demum
re nimi cito moveatur, fallacem sui speciem exhibebit: Sic torris ignitus citissime in burum actus Speciem offert circuli ignei. o Tertia conditio respicit medium inter facultatem et
Objectum interpositum. EX eo provenire 9OSset ut res Vel ubi non est, aut etiam qualis non est, esse videatur. Sic nummus interdum videtur positus in mediis aquae Stratis, cum revera Sit in ipso vaSis fundo; et remus in aqua fractus, eum revera integer Sit ne rectus. Nimirum lucis radii per crassiorem materiam in subtiliorem emissi recto tramite deflectunt, atque per aliam iam ad euli Sperveniunt. Quoniam autem visio sit juxta directionem radiorum qui ad uulum pertingunt, hinc est quod res appareat alio in loco ac si aut sub diversa forma ab ea quam reapse habet. Si se attendantur, judicia relationibus Sensuum inniX Vera Sunt Nam 2'. Homines is maximam habent fiduciam in relationibus Sensuum. Hoc constat ex eo quod omnium maximum argumentum afferre utamuS, cum dicere ΟSSumus
100쪽
88 LOGICAE PARS ALTERA.no vidisse, audivisse, t. tisi88 rem. Atqui hane fidiiciam non haberent si judicia senSuum relationibus innixa vera non essent, vel Si Sen SusisSSent fallaceS; quia si vel quando sensus essent recte dispositi et convenienter adhibiti, in errorem prolaberemur, errore iSti frequente eSSent,
quippe quod faculta per Se esset adax. Fieri ne ergo posset ut, stantibus ii erroribus, tanta Sensibus fides adhiberetur 3 Certe non ut nullam fidem illi homini adhibere solemus, qui Saepe mentitur: cui vix credimus vel cum veritatem dicit. - b Sensus nobis Deus tribuit ut
per PSOS OgnOSeamu quaecumque de corporibus Seire nostra refert Secu cur eos nobi dedisset Ergo esse
debent media apta ad hunc finem attingendum. Atqui si,
utut sensu reete adhiberentur, in erronea judicia hominem inducerent, essent media ad finem inepta Ergo. - ' Quae declaratione&- non Oe argumenta, Siquidem proprie
loquendo thesis probari nequit Valent pro perceptione sensibilis tum proprii, tum communis, eadem quippe est ratio. De perceptione sensibilis per aeuidens nihil dici mus, quia substantia implicite tantum et indire et percipitur. 116 2 PARA. Apparitiones Orporum perpetuo nobiSobversantur. Hujusmodi laetum ipsi Idealistae admittunt,
siquidoni illud explicare conantur. Jam Vero harum PDR-ritionum causa vel est animus ipse vel Deus corporibus non existentibus vel Orpora ipsa realiter extra OA Xistentia Atqui duo priora repugnant Ergo tertium est admittendum.1'. Primum repugnat. Nam si corporum apparitiones unice prodirent ab activitate entis cogitantis, quid aeten-8um Praebere nequirent, Siquidem animus est implex; praeberent quid internum, quia essent mere modificationesentis cogitantis revocari po88ent quando omne ponerentur conditiones quiae a subjecto cogitante pendent. Atqui