장음표시 사용
121쪽
DE CRITERI EVIDENTIAE. 09Vocis propositionis revelatae, revelari debet iste sensius; ergo requiritur nova prOPOSitio. Porro ista nova propositio terminis constaret, quorum SenSu non OSSet innotescere nisi ex alia propositione, et sic in indefinitum ergo nunquam haberetur SenSu quaesitu ergo nec fides. - ,)Insuper, Si revelatio SSet principium unicum certitudinis,lia seposita homines deberent de omnibus dubitare ergo et dubitare deberent utrum bonum vel malum sit Deum colere aut blasphemare arente Venerari aut interficere et eo ipso omnia flagitia Sine eulpa perpetrare OSSent. Atqui liae consectaria sunt manifeSte absurda et tamen
legitime inseruntur ex data opinione. Ergo opinio ipSaabsurda est. - o Quid quod ipsa divina revelatio positive contrarium doeent nonne legimus apud Paulun Roni. I. 20 Invisibilia ipsius a creatura mundi per ea quae saeta sunt intellecta conspiciuntur V Et in libro Sapientiae XIII 8 9 si tantum potuerunt seire homines ut
ΡOSSent aestimare se tutum, quomodo iujus dominum non facilius invenerunt.' A caeteris asserendis abstinemus; quae diximus abunde robant generale veritati criterium, in humana vel divina auctoritate reponi non ΡOSSe. ARΤ. II. - DE CRITERIO EVIDENTIAE.
144. Quoniam cum sanioribus philosophis universale veritatis criteriunt in Videntia reponimus, antequam ad id
probandum accedamus, tribus quaesitis respondere debemus scilicet 1'. quaenani Sit genuina evidentiae natura; 2'. quot uple ejus partitio 3'. quatianum vim in menteni nostram exereent. Atque ut a priori exordiamur, OmneS
norunt evidentiani non nisi translata significatione tribui veritati propositioniani proprie competit visioni sensibili,eSi enim aetans eu prominens objecti orpore visibilitas, qua objectum es porrigit intuendum. Transferimus autem
122쪽
110 LOGICAE PARS ALTERA.nomon ab ordine sensibili ad ordinem intellectualem, propterearii ita utriusque Objeeta simili modo facultates suas determinant. Quoniam autem tria Oncurrunt ad evidentiam Sensibilem constituendam realitas se Objecti ipsiuSproesentia, et tuae qua Objectum intuentem percellit, et sui
visionem determinat, tria etiam ad videntiam intelligibilem concurrunt. Haec Sunt a enunciationis Veritas,
quae reSpondet realitati objecti, quod se per Visum manifestat; -i motiva apta ad nunciationis nee eSSitatem ostendendam, quae respondent luci objecta sensibilia collustranti; - o horum motivorum manifestatio active Spectata quae menti sit se respondet objecti sensibilis praesentis . Ex his tribus duo priora sunt absoluta et objectiva, uti patet tertium est relativum; sed confundi non debet elementum relativum ad Subjectum iam elemento subjectivo. Etenim etiam elementum relativum est obj0etivum; nam manifestatio quὶ Concurrit ad evidentiam constituendam spectari debet e parte Objeeti, quatenuS manifestationem sui inuit seu, ut dixi, speetari debet uetive Judicii veritas tunc est necessario intelligibilis, cum non tantum apparet rem certo quodam modo Se habere, sed etiam aliter sese habere non posse Seu eum manifestum sit rem ita esse necessitate absoluta vel hypothetica. Quare respuenda est artitio evidentiae in Objectivam et subjeetivam. Quaevis evidentia, se eundunt Omnia elementa quibus constituitur, Objectiva est intuitu autem Vide utis e Xistens in subjecto, seu manifestatio nunciabilis PaSSive peetata, non St evidentia. Sed Videntiae effectus. Igitur huc redit evidentiae notio, quod rdedicati et sub-j0 et identitas vel diversitas necessitate aliqua constitutam se offerat. Hinc evidentiae definitio: Iudicii seu nuncia abilis necessitas menti innotescens ς Vel breVius: eoe88aria
veritatis intellio ibilitas. 145. Multiplex distingui solet evidentia. Ratione n)modi quo menti affulget, evidentia alia si immediata, alia
123쪽
mediata. Immediat evidentes sunt illae propositiones, liuarum necessitas per se ipsam innotescit mediate vero
illse, quae e evidentibus principiis evidenti illation deducuntur. Ratione b necessitatis quam habent udicia obj0ctiva dividitur in absolutam et hypotheticam. Quaedam enim res, Xtra Omnem hypothesim et Sub quae unque hypothesi tales sunt ut aliter esse non OSSint quaedam Vero tales Sunt, laeta quadam hypothesi, licet absolute loquendo aliter Se habere possint. Ratione i motivorum rei neeessitatem manifestantium vel dividitur in metaphy-8icam, phy8icam, et moralem, de quo ante egimu - recole
dicta do certitudine - vel in intrinsecam et ea trinsecam, quatenu necessita Vel PSO Objecto, Vel auctoritate innititur. De evidentia XtrinSeen nullum hic Sermonem habemus de ea acturi Sumus in Sequenti articulo. 146. Quaerimus demum quamnam Vim evidentia intrinseca exerat in saeuitatem intellectivam. Hae in uultus dupliciter considerari poteSt vel per Se praescindendo ab influxu alterius facultatis vel quatenus agit Sub influxu voluntatis. In priori casu evidentia omnino rupit intellectu assensum. Intellectus quippe Striae ultas ne eessaria ergo eum Objectum actu illam asscit, Ssensus vel dissensus, prout re fert, diei necessario debet unde a vero evidenti intellectus per Se resilire nequit. At idem omnino diei nequit, quando intervenit voluntatis influxus. Eo in casu distinguendum est inter evidentiam immediatam et mediatam. Si evidentia immediate affulgeat actus impediri nequit, ob rationem quam dedimus at si veritas non sit immediate evidens, potest voluntas intellectum aconSideratione motiVorum, quae rem undent, Vertere, et
ad sophismata contrariae vel contradictoriae propositionis conVertere; quod Si fiat, evidentia mentem non ameit, quemadmodum tu clausos oeulo non perstringit. Eo tamen in casu vera certitudo de falsa propositione non habetur, nec haberi potest; quare potest ore tenu propin
124쪽
112 LOGICAE PARS ALTERA.sitio illa certa dici, sed certa et evidens nullatenus potesta mente existimari. His declaratis :
Evidentia objective pectata, e necessaria rei intellis bilitas 1 oonstitui debet ut universale oriterium veritatis. Quamobrem 2 8ententia enati Cartesii rejicienda est, dum evidentiam subjectivam eu pereeptionem claram et distin-otam ponit veluti oriterium omni naturali certitudinis.147 1 PARS. Veritatis eritorium esse debet a in- fallibiliter sti m veritate conneXum secus inemea esset ad certitudinem producendam . b universale siquidem hic non inquirimus rationem proximam Sed ultimam, qua certitudo omnis naturalis innititur, ab ea praescindendo quae nonnisi humano testimoni nititur intrinsecum Secus pareret fidem non eientiam; Seientia autem objectum attingit per intrinsecas rationes; immediate notum ut paulo ante declaravimus Atqui evidentia in Sensu a nobi eXplicat his conditionibus respondet Ergo
in ea constituendum est generale veritatis eriterium. Probatur minor:
1'. Illud infallibiliter est cum veritate conneXum, Seu capax pro lueendi certitudinem, quod necessario expellit omnem formidinem errandi Atqui hoc praestat evidentia. Nam omnis formido errandi excluditur, eum On Statrem aliter SSe non posse quod ipsum tum habetur cum
rei necessitas, vel oppositae nunciationis impossibilitas menti innotescit; Atqui hoc praecise dicit evidentia; Ergo reSpondet primae conditioni quam veritatis eriterium sibi vindieat. Aliis verbis, evidon est illud nunciabile, cujus necessita affulget menti; sed necessitas nequit affulgere menti quin sit in re id enim quod On St,
ea falsa esse nequiti Ergo Atque hic per tran Sentiam
125쪽
IγE CRITERIO EVIDENΤIAE. 113 noto illlum errorem necessarium dici posse. Nam intel lectus non determinatur ex necessitate ad judicium nisi
media evidentia rei cognitae; ubi autem datur evidentia, ibi nulla potest dari falsitas. 2'. Respondet etiam universalitati. Nam illud quod
men pronunciat SSe verum, pertinet vel ad ordinem rationalem vel ad experimentalem Atqui utriusque ordinis judicia ultimo innituntur nunciationis DeeeSSitate, Seu evidentia objectiva Ergo. Revera judicia rationalia vel immediata sunt, vel mediata in imm0diatis motivum RSSenSUS St Perspicuitu nexus necessarii qui viget inter praedicatum et Subjectum mediata autem tum certo habe-
horum judiciorum cum tertio aliquo Mens quippe non quiescit donec nexus fiat ita intelligibilis ut eluceat rem aliter esse non posse dilem dicas de iis judiciis quae experientia interna aut externa innituntur. Certus Summe cogitare me Videre rem. Cur quia me cogitantem percipio quia SenSUS externi rem referunt. Sed si quaeras cur id nequeat SSe falsum, nonne reSpondemuS; quia
illud quod percipio nequit non esse Vides ergo in evidentiam ultimo refundi partialia motiva certitudinis;
Ergo eriterium hoc respondet universalitati. 3'. Respondet tertiae et quartae conditioni, siquidem motivum hoc ipsi rei inest de qua certi sumus; et praedicatum ita est cum Subjecto connexum ut nulla ad hunc nexum percipiendum indigeamus demonstratione. Aliis verbis, immediate patet hoc prineipium omne eviden e8t verum: Siquidem qui intelligit quid sit evidens, ex eo deducit immediate veritatis deam. 148 2 PARA. Si quis vim datae demonstrationis aSSe-eutu est, i apprime videt quo vitio criterium artesii laboret. Operae tamen pretium est directe contra illud agere. Unde 1'. Criterium veritatis est causa Seu principium quod generat certitudinem vel etiam est id quod
126쪽
114 LOGICAE PARS ALTERA.ssicit ut intellectus in veritate quiescat. Atqui id praestat non pereeptio, Sed veritas objecti intellectum irradians ipsa pereepti est effectus evidentiae. Quare pereeptio est conditio ne eessaria ad habendam certitudinem de objecto; sed hic inquirimus ipsam causam meientem, quae causa e dietis est necessitas rei. 2'. Criterium Cartesii reddit montem humanam mensuram VeritatiS, dum constat, et in niologia probabitur, Veritatem SSecognitioni nostrae mensuram muta cognitio nostra dieitur vera nonniSi quia rei veritati respondet. Illa opinione admissa pereeptio nostra non esset amplius imago et
repraesentatio rei, Sed Sset forma, fundamentum, exemplar rerum quod dum Sserimus, nonne cognitionem nostram diVinae aequiparamus atque iam Sternimus Pau-th0ismo ' β' Id quod est Subjeetivum, variare poteS et variat cum ipso Subjecto cognoscente cita ut mutetur pro dispositionibus uniuscujusque. Quid fieret de rerum veritat si tam habili fundamento dieatur innitio Stat ergo illud quo asseruimus jure se hanc Opinionem ejiei.
149. Dicunt I. Si evidontia esset universale eriterium veritatis 1'. veritas esset Veritatis oriterium, quod autologiam continet; se nullum daretur Signum, quo a falsa ejus specie discerni posset; se nemo de errore convinci
DOSSet quae certe Spernendam in Sunt.
Respondeo. R. Nulla datur tautobigia, quia VeritaS Objective et utologio spectata statuitur ut criterium Veritatis subjective consideratiae. Objectio valet contra Cartesium ejusque sectatores, sed nihil probat contra NOS. 2'. Quum nullia detur falsa evidentia, non est eur huic objectioni respondeamus. Caeterum assignari potest Signum aliquod quo evidentia vera in falsa ju spe Cie Seeer- natur. Hoc quidem signunt non est alii luid ab ipsa videntia distinetum alioquin enim in indefinitum quaere-
127쪽
retii aliud signum ultimi signi; sed signum est ipsa evidentia, qu B Vivido luminis Sui fulgore se ipsam manifestat. 3'. Vix intelligimus quid tertia objectio valeat. De errore homo lio ipso convincitur quod ostenditur evidentiam Stare Pro propositione opposita illi, quam ipse amplectitur objectio hi eo etiam valorem habere potest contra eos tantum, qui evidentiam eXplicant per perceptionem elaram et distinetam.
150. Dicunt II. Evidentia non est generale eriterium Veritatis, quippe quum dentur judicia infallibiliter vera, quae ea nullatenus innituntur haec sunt judicia e)isus communis. Immediata Videntia non gaudent; et nihil0- minus admittuntur ab iis qui mediatam Sibi videntiam
comparare nequeunt. Id Vel e eo robatur quod nexus rationem homines, rude praeSertim, reddere non OSSint. Ut huic obj0utioni occurras, lipeo teneaS: a Communis naturae sensus est inclinati quaedam, Seu ut nonnulli loqui amant, rationalis instinctu naturalis et inviti cibilis ad assentiendum quibusdam veritatibus
ad vitant physicam, intelleetualem et moralem maXimene eeSSariis. Dicitur, en su8, non quia saeuitaS Organica est: est enim ipse intellectus; sed quia illuni aSSive iuOdammodo experiuntur homines dicitur autem communi8,
quia milium hominum patrimonium est. De his judiciis agit objectio, usu nullam omnino vim habet. Nam i
quaenam tandem sunt Veritates ad hune Sensum pertinentes Etiamsi eos audiamus qui maxime ejus obje etiam dilatant, se veritates sunt vel nunciationes artialeSprincipii a salitatis aut principii efferontis legitimitatemoriteri evidentiae vel principia prima moralitatis quibus ordo moralis innititur Atqui haec omnia vel immediata
evidentia gaudent vel talia sunt ut pontanea mentis ratiocinatione ab omnibus deprehendantur. - Quod vero objiciunt homines, qui de his veritatibus persuaSi Sunt mediatam evidentiam habere non posse; V asseritur, Sed
128쪽
116 LOGICAE PARS ALTERA.minime probatur ratio enim hipe additur nullius est momenti, quum aliud Sit nexum percipere, aliud rem ita cognoseere ut quis Statim valeat demonstrationem conficere. Hae eum requirit ideas claras et diStinetas rerum, tum etiam supponit mentem Satis exeret tam et evolutam. 151. Dicunt III. cum Balmes Philo8.fund. l. I. e. xii. n. 221): Principium evidentiί non est Videns. Nam, inquit laudatus auctor, quandonam propositio est evidens cum in dea subjecti praedicatum videmus Atqui
hoc in re nostra desideratur. Eviden est clare Visum, seu apprehenSum ab intellectu luminosissimo modo verum dicit conformitatem ideo cum Objecto. Jam peto, utut analysi subjiciatur haec idea lare vi8um, poterone detegere hanc aliam conforme objectos minime Sane. Ingens
hic habetur transitus fit transitus ab Ordine subjectivo ad objectivum.
Respondeo auctorem Veram eVidentiae naturam non SSeaSSecutum Ratiostinatio, quam facit, ponit ut principium propositionem evidentem illam Sse, cujus praedicatum videmus in dea subjecti. V Hoc valet quidem rellat ad pro-ΡOSitiones analyticas Sed nullane propositio synthetica est evidens J Dum crucior dolore capitis, numquid mihi non est evidens propositio Mihi caput dolet V 3 et tamen
in de mei non continetur certe dea dolorem habentis' Insuper dum dicit in conceptu rei lare viSae non deprehendi deam consormitatis eum objecto, manifeStum Stpro re lare visa ipsum intelligere visionem mere Subjectivam alicujus rei, et Sserere hanc Subjecti Vam ViSionem non continere notam conformitati eum Objecto viso. Ceterum ilis transitus de quo Batine loquitur, manifestat ipsum non loqui de evidentia objectiva in SenSu a nobis explicato. Definitionem evidentiae a CarteSi mutuatam si, ut philOSOphum decet, expendiSSet, reperitSSet alSam, neque in paradoxon illud devenisset, D principium ubdentiae non est evidens.' Tedeschini, Losiou.
129쪽
152. Rerum cogniti dupliciter aequiri potest, Vel quatenus nosmetipsi rem attingimuS, quo in casu habetur scientia vel quatenu rem amrmamus aut negamus aliorum auctoritate inni Xi; et tune rem credimus, seu fides habetur. Fides aliorum testificationi omnibus hominibusne eeSSaria est ea rima OStra aetas regitur per eam praeteritorum notitiam comparamus saeta ipsa coaeva, quae in locis, a uneto telluris quod incolimus diversis, contingunt, non aliter nobi innotescunt; scientiae hy-Siud quae Varias qualitate, loco, tempore, diuturnaSque observatione Supponunt, ea innituntur uno Verbo, Societa omnis tum domestica tum ei vilis, tum religiosa iis iactis innititur, qui nonnisi per testificationem cognosci possunt Vides hine quaeStioni momentum.153. Qui propriam cognitionem alteri quocumque modo significat, is testis nominatur ipsa cognitioni manifestatio, te 8timonium assensus huic praestitus, des id qu0d testi fidem conciliat, auctorita Vocatur, quae reSultat ex cognitione et veracitate testium, seu ex eo quod testes Verum cognOSeant et dicant. Jamver 1'. testimonium Spectari potest vel ex parte testantis vel ex arte rei testatae. Si primum spectas, est divinum aut humanum, prout Deu est qui loquitur vel homo hinc fides divina Vel humana; si alterum est doumaticum aut historioum prout circa doctrinam vel circa factum aliquod versatur. 2'. Testes vel propriis ipsi facultatibus facti experientiam habuerunt, et dicuntur inmiediati, sive etiam oculati vel ad laeti notitiam non pervenerunt nisi aliorum testimonio, et dicuntur mediati vel auriti. Qui, si eodem tempore ViXerunt quo factum contigit, dicuntur Ooevi vel ooetanei, Si non multum post, vocantur suppares remoti autem Si
130쪽
118 LOGICAE PARS ALTERA.tardiori. 3'. Facta ad posteros transmittuntur Vel orali traditione, vel historia, vel monumentis. Traditio oratis est series non interrupta testium sibi sucoedentium, quorum alii facti originem, alii aetatem nostram pertingunt; historia est testimonium Seripti mandatum Per Onumentum autem intelligimus opus aliquod hominum industria conlaetum, UjUS De VentUS cujusdam memoria ad posteros transmittitur: Ut Sunt tempti , StatuCD, numiS-
154. His declaratis, quaerimus quaenam sit vis testimonii humani humani, inquam dubitari enim nequit quin divinum testimonium sive dogmatieum illud sit, sive historicum, omnino infallibile sit certitudinis motivum. Distincto est opus. Si quaestio sit de testimonio dogmatico, quod, ut diXi, Versatur ire doctrinam aliquam, id
raro iis vestitur circumstantiis, quae ne eeSSari e Sunt adnSSenSum Certum obtinendum. Nam nequit aliquid redisset admitti uti verum propter loquentis auetoritatem, nisi certo constet ipsum loquent0m ne deceptum SSe neque
deceptorem atqui, quidquid sit de hoe altero, certe primum illud paucis admodum in casibus onStare potest;
unde Sapientum auctoritas nisi omnes conveniant in eamdem doctrinam est motivum sumeten ad assensum prudenter adhibendum, non tu inen Sum ciens ad Omnem
errandi formidinem omnino depellendum.155. At quid relat ad historioum testimonium 3 Danturne circumstantis in quibus evadat infallibile motivum certitudinis 3 Hoc ita osse ipsa natura Suadet. Sunt tamen qui negant; - et quid quidam non negarent i et dicunt humanum testimonium majorem moren e probabiliatatem quam Oei abuSi moralem certitudinem Oeant praebere osse a Veri nominis certitudinem, numquam.
Dantur et alii qui vim humani testimonii non insulantur,
quando qua'stio est de factis copevis; sed negati eant tantam esse ut veram gignat certitudinem cum facta rdete-