장음표시 사용
191쪽
DE QUANΤΙΤΑΤΕ. 179247. 2 PARA. Illud rem constituere diuelidum est quod est rudi eorum mitium quae rei convelliunt Atqui id competit extensioni in sensu a nobis explicato n. 243λ; Ergo in hac extensione propria et formalis rati quantit tis est reponenda Major constat e dictis de reruni essentiis n. 173); minorem si probamus. In substantia quantitate assecta quinque deprehendimus 19. EXtensionem artium in Ordine ad se h. e. partium distinctionem, quarum una non est alia 2'. occupationem certi loci, ita ut una pars non sit ubi est alia 3'. impenetrabilitatem, quae est exclusio alterius corpori a loco ei quantitatem ipsius corporis Oeeupato 4'. divisibilitatem, per quam partes inter se uniis ab invicem ejungi possunt; demum
5'. mensurabilitatem, qua quantitas major vel minor esse Constat. II De r Deil Ua Sunt quae SubStantide ratione quantitatis, attribuimus. JamVero Si de inter Se Om- Parentur non quidem luoad nexum logicum, Sed quondoniologicum; Sellico Si consideremus non quodnam prius cognos eatur, Sed quodnam Sit PriUS, .uterorumque ratio, id competere videmuS Xtensioni in se spectatἴ0. Nam si quaeras cur corpus quantitate asse etiam Oeum oecul et, cur enetrari nequeat, Cur divisibile et mensurabile sit iis usestionibus non aliter respondere OS-SUmUS, quam quin quantita in Se X tensa sit. Iuverit hoc argumentum Specialius declarare relate ad Occupationen loci, tum quin in Xtensione relate ad locum plures reponunt quantitatis dimensivae essentiam rium etiam quia
pauci illi qui hanc eamdem essentiam in imi enetrabilitate, aut divisibilitate, aut etiam mensurabilitate constituunt, vel verbis tantum a nobis disserant vel, si re generali illo
argumento Sumeienter convinci OSSunt.
248. Argumentum a nobis propositum his fere Verbis evolvit sellai minus De aer Eueh. lib. III. c. 6). - oecupare loeum est quid posterius ipsa magnitudine;
prius enim re in se magna est et apta replere locum, de-
192쪽
inde replet locum Atqui nihil posterius est de essentia prioris essentis enim in indivisibili consistunt Ergo. b Potest magnitudo intelligi, atque etiam definiri siue loco, sive repletione loci immo em hactenus in desubtione magnitudinis posuit locum Atqui definitio xhibet essentiam ei Ergo occupatio actualis loci non est deessentia quantitatis. - ob metum Seu functio alicujus rei non est de essentia illius rei, Sed rem jam con Stitutam Supponit; Atqui replere locum est officium seu iuncti uia-gnitudinis, et functi quaedam externa Ergo am quantitatem in Se constitutam Supponit, proinde ipSius essentiam non ingreditur Haec de re satis ardua innuisse sufficiat. ART. II. - DE QUALITATE. 249. Qualitatis nomen, strictiori Sensu noeeptum, Significat accidens quod SubStantiam complet Sive in existendo, Sive in operando. Porro unica datur naturali qualitas, quae proprie ac per Se Xistentiam UbStantiae respicit, non quidem cujuscumque, Sed tantummodo QOrporeae et hae est figura, quae definitur: Specialis moduS, Seeundum quem partes quantitatis disponuntur. V De line egimus. Superest ut agamus de potentia et habitu, quum Stae Sint qualitates, quae Substantiae operationem reSpiciunt.
250. Potentia generatim definitur: principium proximum operationis, ad quam natura sua inStitutum est. In hanc definitionem notat Tongiorgi Ofit. lib. II. e. ):1' Potentiam diu principium promimum operationiS; Principium enim principale, Vel ut alii loquuntur, remotum,eSt pS Substantia, quo per Otentiam Operatur 2'. pe- rationis nomine venire autum qui a potentia dimanat, Sive transeat in alterum Subjectum, ut pereuSSic, Sive maneat in ipsa potentia, ut cogitatio 3'. Dici potentiam princi-
193쪽
DE POTENTIA. 181 pium operationiS, Spectata ipsa Operatione in se, non vero Spectat ejus modo; nam quoad modum operatio ab
aliis quoque principii dependet, ut v gr. ab habitu; 4'. Tandem potentiam dici principium quod ad operationem
natura sua institutum et Ordinatum est. Cujus rei indicium certum habetur in eo, quod illa Operatione eposita,
facultas nori neceSSaria aut etiam superflua Videretur ut V. gr. Olunta Sine ui actibuS SSet Plane Supervacanea, immo neque concipi POSSet.
251. Licet potentia necessarium ordinem dicat ad operationem, id tamen non inali edit quominus generatim dividi possit in activam et passivam, dummodo haec divisio recte intelligatur. Potentia enim non dicitur passiva quatenus nullium actum eliciat falsum hoc esset; sed ut ea potentia dieitur activa, qud actione sua Objectum aliquod transmutat, Si quἴ ab alio objecto moveri indiget ad suam
operationem eliciendam, PaSSiVa nuneupatur. 252. Hseu passiva potentia non est eum ea confundenda,
quam Scholastici vocant obedientiatem. 90 diei tantum capacitatem creaturarum accipiendi a Deo virtutem supernaturalem, e quam aliquid facere possint quod ipsarum vires Xcedat. ' in illa est quid positivum et physicum haec Si non repugnantia aliquid recipiendi; illa naturalem, haec supernaturalem ordinem respicit. O-tentiam obedientialem esse admittendam, iis fere verbis probat . Thomas: Quin8t. Disp. de Potent. Dei, Q. I. a. 1. Quum res creatae ita a Deo pendeant, ut Deus quidquid sibi libuerit, de illis moere queat, On SequenS Si Deum
Vire rerum creatarum ita augere POSSe, ut opera, quae 9SaS praetergrediuntur, emetant Atqui res a Deo creatae hac dignitate augeri non OSSent, Si PS earum naturae repugnaret Ergo qua)dam non repugnantia, Seu quaedani aptitudo naturalis in creaturi agnoscenda est, ut Virtutem effectus producendi, qui vires Sua naturaleS, Praetergrediuntur, a Deo accipere OSSinti Atqui se non repugnantia, Seu
194쪽
182 ΜΕΤAPHYSICA GENERALIS. aptitudo naturalis ea est, quae potentia obedientialis diditur Ergo eam admitti debere in creaturi manifestum
253. Quaeri hic solet unde potentiarum in specie disserentia profluat. Multa hae de re auctores dicunt nobis hoc tantum sufficiat innuere. Potentia neuessariam didit relationen ad notum ergo consequens videtur ea differre pro diversitate actuum ad quo quaeque natura Un, Stir-dinata. Non loquimur hie de notibus numeri e Sed de actibus spe ei e diversis, ut patet. - Hinc duo autus diversi duas diversas olentia requirunt. Num ut pol sentia sit essentialiter ordinata ad aliquam actionem habere debet essentiam intrinsece eidem operationi Oaptatam Ergo si eidem potentia duple diverS Operatio attribueretur, utrique operationi potentia dicenda SSet sua natura intrinsece coaptata, ideoque constitui dupliei diversa essentia; quod certe repugnat. pSorum autem aetuum diversitas pendet a diverso objecto formali quod attingunt. Quo posito intelligitur quid sono ossatum illud: Potentiae specificantur ab actibus uetus autem ab objectis.
M . Quinctam cle habitu traduntur.
254. Habitus non Seeus ne potentia modo nXO, modo Stricto Sensu usurpatur; Vel enim eo nomine Signifieaturres quae habetur vel id quod subjoetum ad operandum diSponit. Hoe Sensu, quem retinemus liabitus definiri Solet, qualitas ex se stabilis Ordinata ad facultatis operationem adjuvandam a facilem reddendam. V Deelaratur tofinitio. Habitus dicitur is qualitu stabili8, tum quia facilitas, quam ut ijeoto tribuit, permanen est non autem transiens tum etiam quia principiis innititur quae natura sua firma sunt. Dieitur qualitas ordinata ad facilitatis operationem scilicet ista definitio respicit habitus operativOS, non autem illos qui entitativi vocantur. Habitus dieitur entitutivus qui respieit ipsum esse Subjecti;
195쪽
DE HABITU. 183 operativus autem est ille filio Subjectum aptum 1edditur et magis expeditum ad agendum. Habitus i dieitur juvare vel facilem reddere operationem. Id experientia constat; scimus enim actu Saepe instaurato relinquere pronitatem quamdam ad agendum, qua fit ut illae actiones quae antea Cum magno Onatura ineuitate peragebantur, eaedem OStea magna facilitate peragantur. Hinc habitus dieitur altera natura, Se Ob inelinationem ad agendum quam subjecto tribuit. Cum tamen habitus dieitur eonferre facilitatem, hoe non negathar eum ipsam agendi facultatem dare quandoque posse, ut habetur in habitibus supernaturalibus, de quibus theologi agunt. Demum M proprium ube-otum habit m est potentia muta cum en non agat niSi per potentias suas, et habitu aetionem respiciant, patet eurin iis esse debeant. Hine destruet Potentia, destruitur habitus; non autem e contra potentia perire dicenda est, si habitus d0struatur.
255. Spectata originis ration0. habitus dividuntur in aequi8ito et infusos. Aequisitus est ille qui se iteratos aetu comparatur, ideoque a libero arbitrio ortum iubet. Hine, ut notat P. Tongiorgi Ontol. Lili. 24 2 in brutis animantibus habitus non habent oeum si illi sibi relinquantur. Quia tamen bruta rationi hominis ut id tititur, POS- sunt ab ipso liomine disponi ad aliquid certo modo operandum per quamdam Consuetudinem. Dispositio autem haec et consuetudo proprie non Si habitus, ne inclinatio potentiarum ad actum; sed potius in eo tota contineri videtur, quod phantaSma quo potentia ad aetum determinatur,
imaginationi firmius inhaereat. Habitus infusus ille est qui influxu Dei pro luditur. Ex his alii nullis humanis
actibus comparari possunt hi vocantur triet SenSi Supernaturales alii e contra tales sunt ut licet vires humanas non X cedant, tamen ex immediata Dei actione, Sine naturali principio acquiruntur: ita Deus Apostoli V. g. Selen
tiam linguarum indidit Priores dicuntur inius per e,
196쪽
184 METAPHYSICA GENERALIS. posteriores per acciden My illOS, Ut diXimus, supernaturales,lios praeternaturales theologi vocant./256. Superos ut aliquid notemus de habituum in ur0mento eorumque diminutione. Duplex philosophi distinguunt augmentum extensivum et intensivum primum est Xtri Secum Seeundum est intrinSeeum alterum
respieit objectorum numerum quae sub ratione formali, potentiae propria, attingi possunt; alterum ipsam facilitatem minorem Vel majorem qua actus elicitur. Licet liblosophi circa modum, quo augmentum fit, non OnVeniant, utrumque augmentum tamen admittunt, et debent admi, tere quia si dispositio in potentiam inducitur per actuum iterationem, dispositio eo major Sse debet, quo frequentius est exercitium. Nec Secus de extensivo ne remento dicendum ; nam scientia v. g. quae est habitu ad intellectum pertinenS, Plura atque plura attingere poteSt, quae intra proprii objeoti ambitum continentur. - Ut habitus
tionem. Sitne haec causa diminutionis vel non disputant philosophi attamen Xperientia OnStat, CeSSante per tempus aliquod Xercitio, nos non tantam, quantam antea ad actus propensionem Janbere.
257. Ut dantur entia quae cogitari possunt quin alteriuSΤ Huic divisioni habituum tertiuiti membrum addunt quidam habitus Scilicet naturales sed hi potius inelloationes liabituum quam habitus diei deberent. Sic dicitur homo liabere liabitum Principiorum non quatenus nascitur habens ipsa principia sed quatenus facultate pollet ea cognoscendi. Hinc ab ipsa potentia intellectiva reapse non distinguitur. Quidam ex ipsa corpori complexione atque organorum di SPOSitione aptiores quam alii ad quaedam addiscenda, vel promptiore ad quaedam peragenda sunt; Sed neque Oe a potentia in individuo sumpta reapse distingui existimamus. Quidquid sit, Si quibus ita videatur, tripartitam illam divisionem admittere possunt, dummodo aliud de habitibus naturalibus, aliud de aequisitis et infusis judicium ferant.
197쪽
DE RELATIONE. 185ideam excitent, Sic alia danti ir, quae, quin alterius notionem in mente e Xeitent, nequeunt cogitari. Illa absoluta, hae relativa nuncupantur. Hinc relatio habetur, quae definiri solet: respectus seu ordo unius ad aliud.' In
relatione tria distinguenda sunt id quod ad aliud refertur; id ad quod aliud refertur; et ratio Ob quani unum ad
aliud refertur. Haec e X Ordine Oeantur ubjectum, term Nu8, undamentum relationis. Subjectum et termitius di- Ciantur etiam aetrema, quia inter ipsa relatio intercedit.
258. Multiplex traditur a philosophis relationis partitio;
nobis unam tantum asserre Sumeiat, quae praecipua eSt, et ad quam quaevis fere alia reduci potest. Relatio alia est reali8, alia ostea. Nam Ordo, quem relatio diuit, vel est in rebus independenter a mente OStra, quatenu Spectata rerum pSarum existendi ratione, una ad aliam respectum dicat et relatio est realis vel respectus iste exurgit ex ipsa menti nostrae consideratione, ita ut una ad aliam
reseratur secundum apprehensionem menti nosti pe tantum et relatio dicitur logica Haec nullam ne se fert dimouitatem de reali fusius agem US. 259. Relatio realis est illi quam mens cognoseit Uidem, sed non ponit in rebus unde Ordinem istae res inter se dicunt independenter a mente nostra Ut autem id habeatur tria requiruntur 1'. Ut utrumque relationis extremum sit quid reale cum enim relatio haec tota consistat in ordine unius ad aliud, nequit talis ordo in rebus existere independenter a mente nostra, quin Subjectum et terminus realia sint. 2'. Ut inter subjectum et terminum intercedat realis distinctio siquidem idem ad Seipsum realem ordinem habere nequit. 3'. Ut fundamentum sit
reale. Nomine fundamenti venit causa vel ratio, e qua emergit relatio. Jamvero relati reali esse nequit, Si illud ex quo Oritur, reale non it. 260. Hinc ratio est repetenda, cur relatio reali in mutuam et non mutuum Subdividatur. Inter ea enim quae
198쪽
186 ΜΕΤAPHYSICA GENERALIS ordinem dicunt, vel datur ordo reeiproous vel seeuS. Primum Obtinet cum subjectum realem ordinem didit ad terminum, et ii realem Ordinem ad illud ; ideo quia aliquid reale ponitur in utroque, quo alterutrum ad alterum referri queat. Reciprocatio autem desideratur, quando fundamentum est reale in uno extremo, logicum in altero; unde ipsa relati est realis in uno, in altero logica Haec dicitur non mutua illa prior mutua Seu triote reali8. Relatio autem mutua vel est eju8dem, vel diverso denomi-nsitionis, prout illud, quo unum ad aliud refertur, ejusdem est rationis vel secus. Habe relationem ejusdem denominationiS, Seu eodem modo Xpressam, inter duo alba quia eadem forma in utroque Xtremo reperitur hine eodem nomine nun Cupatur, nempe similitudo. E contra relatio quae viget inter patrem ipsiusque filium est diversae denominationis, quia fundamentum est diversae spe olei: unus dat alius accipit esse. Hine relatio taee, pro diverso eXtremo diverso nomine e Xprimitur dieitri a La patern
tus, alia liatio. 261. Ut conceptus relationis realis plenius de elaretur, juvat expendere pervulgatum illud effatum, relata nempe QSSe Simul natura et cognitione Sensus est relata deberi simul affirmari aut poni simulque negari aut tolli. Sic pater non in oti,it esSe pater, aut ut talis OguOSCitur, ante suam filius sit aut cognoscatur; et filio sublato et pater tollitur. Verum hoc intelligendum est a de rellatis
formaliter, non autem narerialiter sumptis Scilicet intelli- gelidum est de re itiS, non quatenus entia quaedam Sunt et conceptu absoluto cognita later enim, qua homo est.
Prior St silio, et cognosci ut homo potest antequam filius
Intelligendum est se relativis mutuis tantum. Nam in relativis non mutuis, sublato termino, in quo fundamentem est logicum, tollitur quidem terminus, in quo funda-
199쪽
DE RELATIONE. 187mentum est reale; at illo posito, non necesse est ut hic simul ponatur. Et ratio est, quia licet sine priori osterior existere nequeat, ille Sine Oe Xistere potest. Q)Attamon vel in relatione reali non mutua, si terminus logicus sumatur tamquam actu relationem habens ad terminum realem, ambo diei debent XiStere Simul ιatura, quit ut animadvertit S. Thomas I Sent. Dist. XXX. l. I. a. 1 relati Seeutidum autum exigit duo extrema
in aetii existQre. V i Demum in relatione non mutua, per conceptum illiu extremi, in qu rellati est reali , ad conceptum alteri u S in quo relati est ationis, mens nostra assurgit sed non ieiSSim. Sic conceptus enti contingentis ad mentem nostram reVOeat Conceptum eritis necessarii; at hujus Oneel tu ad Ontingentis Oneeptum nosne eeSSario non perdueit. Haec fusius deeharabuntur in
theologia naturali. Vide ignorielli, Lerieon Peripateticum. 262. Relationes admittendas esse de communiter
admittitur, ut id quoddam vehit axioma in philosophia habeatur. Id patet quoad relationes l0gicas nihil nini
impedit quominu mens eamdem V. g. rem artis Onoepti-bu percipiat, atque eam, Sub uno Oneel tu SumPtam, ad Scipsam referat, Sub alio conceptu spectatam. Id caeterum eXperient in constat. At non minus vident oriato dari in rebus retiatione reales, ut olligere fas est, exemplis,
quae hic illic dedimus. Revera effectum ad causam referri
realiter Sensus communis testifieatur. Immo, ut notat Liberatore Ont. Cap. II. a. IV. Urebitionum realium existentia e ipsa creatorum entium conditione resultat. Rerum enim universitatis Constituti posuit ut certus nexus adsit et ordo unius rei ad aliam et omnium ad Supremam auSam, a qua Pendent et jugiter conservantur. VN0que huic officit quod relationis notio actum mentis includat aliud est quippe Ordinem in rebus OgnOSeere,
200쪽
188 ΜΕΤΑPHYSICA GENERALIS. aliud ordinem in illis ponere poneretur autem nisi rei tiones reales admitterentur.
DE CAUSIS E PERFECTIONIBUS ENTIUM. 263. Quas quaestiones hoc capite comple etimur, multis pliilosophi prosequuntur; et recte quidem, Siquidem non leve tum in nostra Seientia, tum in alii habent momentum. Nos in iisdem immorari multum non OSSumuS; attamen quantum Satis est dicemuS; petera Vel omittentes, vel ad alias philosophiae parte amandantes Caput hoc in duos articulos dividemus, quorum alter de causis aget, alter de entium perfectionibus.
264. Causa non idem Onat ac principium. Utramque notionem sic e S. Thoma declarat ignorielli in exico Peripatetico Principium est id, a quo aliquid utcumque originem habet, sive eum dependentia, sive non Causa
Diversas relationis partitiones jam nos attigisse vides in explieanda relatione reali et logica si unam excipias e qua liabemus relationem aliam esse transcendentalem aliam praedicamentalem. Relati transcendentalis est absoluta entitas, in qua tamen Secundari reperitur ordo ad aliquid aliud. Sic entitas partis ordinatur ad totum sentitas esseetus ad Causam, et ita Porro Transcendentalis dieitur qui omni genera transcendit nulla sest enim entitas quae aliquem ordinein non liabeat ad aliamentitatem non eo quidem sensu quod cujusque QSSentia in hoc respectu Sita sit, Sed quatenus cum hoc resp0ctu Onsiderari possit. Relati e 'Ontrairaedicamentalis hunc respectum formaliter dicit quia est purus ordo subjecti ad aliud und lio alio sublato nihil de relatione remanet. Hujusmodi est paternitas, Hatio, te. Illa prior, relati secundum dici, haec relatio secundit ιι esse Solet etiam at Pellari.