장음표시 사용
211쪽
DE ENTIUM PERFECTIONE. 199 tur quae aetrin8eca St. Hae habetur cum ens in tota sua realitate manet quod erat, seu perseverat esse idem;
sed quia mutatio in aliis entibus supervenit, illud prius non amplius ad hae ordinem habet quem habebat, vel ordinem quem non habebat, habere incipit. His declaratis, ens mutabile est illud quod capax est transeundi ab uno statu ad alium immutabile, cui transitus iste re
280. Domum ens tum finitum, cum infinitum spectari possunt respeetu durationis, quae nihil est aliud quam perseverantia existentiae. Durati ab XiStentia non re, sed ratione distinguitur; quod ita Suaresius declarat: Ex istentia dicit et ualitatem rei Xtra Sua causa abSOlute, et non Onnotando 1 pde Xistentiam aliquam duratio vero diei perseverantiam aliquam in eadem existentia quae perseverantia non est aliquid distinetum ab ipsa existentia, Sed Onnotat, Secundum nostrum Oneipiendi modum praeexistentiam ejusdem Xistentide, Seu quod talis existentia concipi possit ut existens ante quodlibet instans pro quo durare dicitur V Disp. et Disp. L. Seet. 11). a Duratio, quae enti sinito competit dicitur tempus. Quid tempus sit, nemo est qui non intelligat; at cum illud definire aggredimur, dissicultatibus obruimur. Aliquid
die e re conabimur Tempori elementa tria Sunt Praeteritum, Praesen et futurum. Praeteritum et futurum dicuntur re late ad Pr esens et relate ad istud definiuntur;
illi id est quod fuit praesens hoc quod ir Sen erit. Quid autem est praesens 3 Est id quod aiente Augustino Confess. XI. 15), ita raptim a futuro in praesen tranS- Volat, ut nulla morula extendatur. V Unde dici posset id quod cogitationi coexistit; quapropter praesen concipitur ut punctum aliquod indivisibile. Ergone tempus ex indivisibilium momentorum addition constabit Nullo modo verum ex se indivisibilis momenti fluxu non interrupto dempus tonStare concipimus.' Ci Tongiorgi;
212쪽
8m. lib. III. c. b. Momenta fluunt et sibi succedunt, quin tamen, inter illa, interrupti ulla habeatur. Unde illi philosophi qui tempus esse dicunt uecessioni durationem, Optimam, quantum dari PoteSt, temporis definitionem nobis tradere videntur. Hine 1'. tempta reale a rerum mutationibus non distinguitur. 2'. Quod realiter uno existit, est instans praesen B non autem inStans A quod jam praeteriit; neque in Statis , quod adhuc non existit.
Quare tempus ecundum uam totalitatem, quatenUS e. complectitur praeteritum, PraeSens et futurum, non XiStit nisi in mente. 3'. Tempus otest per mentis abstractionem considerari in Se praescindendo a rerum mutabilium
existentia, et tuti habetur id quod vocare solemus tempus possibile, seu absolutum, aut imaginarium et deale, quod nihil est aliud quam ossibilita SuccesSioniS.b Duratio, quae sentis infiniti propria est, diuitur internitas duratio scilicet quae nullum initium, nullum finem, nullam Successionem praeserari. Hinc definitur a Boetio: interminabilis vitae tota Simul ac perfecta POSSeSSio. Quatenus interminabilis dicitur, excluditur tum initium, tum finis quatenus tota Simul esse aSSeritur, Xcluditur omnis successio. De hac plura in Theodicea.
3. De Derfectione, spectatis entiun resationibus.
281. Si entium periectionem non Singillatim conSideremuS, Sed quatenu ea resultat e colligatione quadam, quam res inter Se habent, deveniemus ad notionem ordinis, qua concludimus hanc utologiae tractationem ordo definitur dispositio plurium ad unum aliquod emetendum. Hinc duo sunt ordinis elementa, multitudo et unita 8 quam ob rem ordo etiam solet dici se unitas in pluralitate.' Requiritur multitudo siquidem re una, quatenu Una St, ordinari non potest; unde multitudo habetur ut Ordinis
materim requiritur etiam unitas Ordinata enim ea dicuntur, quae Secundum aliquam rationem communem Vel sibi
213쪽
invicem succedunt vel simul coexistunt ad eumdem finem obtinendum. Hinc unitas haberi potest ut elementum formale ordinis. Porro ut Ordo in rebus haberi non potest, nisi detur intelligentia, quae multitudinem disponat ad
dere debemus ad causam intelligentem. 282. Notioni ordinis amnis est notio pulchri, quod ipSum ordinem ad perfectionem adducit. Multiplex dari solet pulchritudinis definitio sic pulchrum dicitur quod visum seu cognitum placet vel unitas in varietate vel ordinis splendor. Illa prior pulchrum definit ex effectu; posteriores duae, quid in Se Sit, potius attingunt. Pulchra
dicuntur quae visa placent Sed haec, ut ita dicam, SuavitaS, quam manifeStatione Sui pulchrum contemplanti affert, non est cum ea confundenda, quam cognOScen experitur quando certitudinem asSequitur, vel quando in bono Os-SeSSO gaudet. Delectatio, quam Ulchrum Secum fert, non praeciSe ex rei veritate aut bonitate profluit, licet haec non deSint verum e eo quod mentem rapiat et ita figat in sui contemplatione, ut eam grato quodam SVRVique Sensuperfundat. Jamvero delectationem hane producere pulchrum equit, nisi Omnia ordinis elementa in se habeat, et aliquid aliud, et hoc aliud est rerum varieta8, qua in Ordo non dicit. Porro quemadmodum Ordo multitudine perficit, sic perficitur a pulchritudine quatenus hinc illi quemdam plendorem affert. Hinc potest pulsuitudo diei splendo OrdiniS.
214쪽
283. Absolutis generalibus quaestionibus up de ente ejuSque proprietatibus, Partitionibus et causis expendi Solent, gradum nunc facimus ad triplex philosophiae objectum mundum sollicet, hominem a Deum. Primum ex his ut omen ipsum indicat, COSmologia attingit, quae proinde d0finitur solentia mundi. Nomen mundi multipliciter acolpi solet hi eo intelligimus rerum materialium universitatem. Has porro Cosmologia non expendit singillatim, ut patet, Sed Per generalia principia. Tractationem totam in triplex caput dividemus; quorum Primum aget de
mundo generatim alterum de Singulis entium corporeorum ClaSSibus, eorum naturam expendendo tertium deesse tibiis supermundanis, Seu de ii Operibu quae, quamvis sensibilia sint, Vires tamen Crenta SVPerant.
DE MUNDO VISIBILI GENERATIM INSPECTO.284. Rerum Summa haec est primo XPendemu quaenam sit mundi origo, in qua tractanda aliquid de Panthuismo dicemus agemus deinde de fine ad quem mundus creatus oest demum de mundi initio aliquid delibabimus.
215쪽
DE MUNDI ORIGINE 203ART. I. ME MUNDI ORIGINE.
285 Philosophorum sententiae circa mi indi originem ad tres reduci possunt; prior recurrit ad existentiam materiae improductae altera mundum ex divina substantia, juxta pantheistarum placita derivat tertia mundum a Deo per creationem provenire amrmat. Triplicem hunc originis modum primum declarabimus deinde thesim statuemus, in qua duabus prioribus Sententii rejectis, Stendemus mundum nullam aliam, quam Per Veri nominis creationem, originem liabere potuiSSe.
286. Priorem sententiam alii alio modo defenderunt, et adhue, pauci tamen defendunt philosophi. At omnes isti modi ultimo reducuntur ad opinionem Platonis et Aristotelis. Ille asseruit materiam, qua mundu constat, ingenitam esse; sed modum et Ordinem, quem mundus praebet, a cauSa intelligente, nempe Deo, rOVenisse. Juxta hanc opinionem, Deus SSet formator, non nutem creator mundi Aristoteles, e contra, ipsum mundum improductum esse docuit; ita ut cum materia qua constat, tum etiam modus quo disponitur vi Suae naturae existant. Nos inter haec duo minime distinguemus mutas probaverimus materiam improductam esse non 6SSe, a
fortiori repugnare dicendum est illud quod Aristoteles
287. Nec diversam inibimus viam in altera opinione confutanda Pantheismi licet multiplices sint formae iis
omnibus idem subest undamentale dogma, unicam nempe e88 b8tantiam, eamque divina . Hinc nominis ratio.
Paucis tamen potiores antheismi formas indicabimus, tum quia in hanc quaestionem non amplius redire intendi-mUS, Um etiam ut melius innotescat systema hoc nihil esse aliud quam absurditatum congeriem. Unde' forma
216쪽
204 COSMOLOGIA. explicat mundi origitiem per emanationem tranSeuntem a divina substantia quatenus rerum omnium Semina ac materia, ex qua res OnStant in divina Substantia Xistere, extraque ipsam emitti dicuntur. Hanc antiquissimam formam apud Indos praesertim notam, et a Pythagora ejuS-que asseclis scientificis formulis expressam, media aetate mortuis evocarunt Scotus Erigena et Jordania Bruno. 2 forma explicat originem mundi per evolutionem realem immanentem. Hanc etiam antiquitu cognitam, Saeeulo XVII. scientifico apparatu propugnavit Baruch Spinora. Systematis summa in eo est sita, ut uniea admittatur sub- Stantia, neeeARaria, Improdueta, infinita, cujus duo sunt attributa, cogitatio et Xtensio. Haec substantia agere necessari dicitur, SiVe quatenu Cogitan eSt, SiVe quatenus XtenSa quatenu 2Οgitans, diversa produeit cogitationum series, quae Sunt dive de hominum menteS; quatenus XtenSa producit Orpora, cum Omnibu Suis
assectionibus. Hinc quae videntur entia particularia non sunt nisi modi extensionis et cogitationis, Metiones scilicet illius unicae substantiae; et quoniam affectiones substantiae insunt, patet quid intelligi debeat nomine volutionis realis immanentis. - 3 forma, eonSoeian Pantheismum eum dealismo, explicat mundi Originem perevolutionem minanentem dealem admittit nenipe res nihil esse aliud quam dealia phaenomena Qua vices ista tertia forma subierit longum esset Xpendere Systematis analySim videre potes apud Batines, vel etiam apud Tongiorgi aut Liberatore. Nobis satis est iudicaSS Omnes
pantheismi formas in eo convenire ut unicam Substantiam admittant, cujus caeter entia non sunt nisi modificationes aut manifestationeS. 288. Vera doctrina de origine mundi continetur creationis dogmate. Creatio communiter definitur productio rei ea
nihilo Creatio dicitur productio id enim quod fit, noti est actu antequam fiat. At licet id quod producitur actu
217쪽
DE MUNDI ORIGINE 205 non sit antequam fiat, posset tamen alio modo SSe quod si haberetur, jam productio deficeret a ratione creationi ;quia creatio rem producendam nullo modo Supponit requi- ait nempe nihilum non modo sui sed etiam subjecti. Hinc vox eae nihilo significat eae nulla prineri8tente materim quatenu re e toto sit, seu totum 88 rei producitur. Ut hoc ipsum meliu pereipiaS, animadverte rem productam ad multiplicem cauSam referri posSe, nempe ad effectricem, cujus virtute existit ad exemplarem, seu ad typum aut ideam in mente artificis e Xistentem, uXta quam producitur;
ad finalem, Seu ad id, quod agens intendit; et ad materialem ex qua constituitur. Aliis Verbis qua)ri potest quis rem fecerit 3 cur eam fecerit 3 juxta quem typum 3 ex qua materia 3 Illa tria in omni productione reperiuntur quidquid enim fit causam efficientem habeat portet; quae causa, si intelligens sit, agere nequit quin finem aliquem sibi proponat et rei faciendo ideam habeat. Ergo ista tria
etiam in creatione dantur. Ergo illud e nihilo non X- cludit nisi causam materialem. In hoc creati a quacumque alia effectione differt et haec ratio est cur dicatur etiam productio enti in quantum est ens; quia si quid praeexisteret, illud esset ens unde re non rodueeretur
in quantum S ENS.289. Porro disti cultatem nullam facere debet particulaeae. Haec quamvis aliud per Se Significare possit, in data definition nihil aliud importat quant Ordinem SueceSSiOnis scilicet feri eae nihilo idem sonat ac non seri eae aliquo.
Animadverte tamen illunt Ordinem SueeeSSioni non SSerealem, sed dumtaXat secundum modum intelligendi nostrum nimirum concipimu ipsum nihilum ut terminum a quo Productioni rei, quae creatur. Hine Patet creationem proprie non SSe mutationem, quia non datur subjectum idem in utroque termino; quod si auctores quidam eam ad modum mutationi concipiant, eorum Verba explicanda sunt juxta ea quae Miximus Quapropter juxta
218쪽
206 COSMOLOGIA. hanc doctrinam causa molens mundi est Deus - causa exemplaris sunt ille: divinae Mausa inulis St, ut postea didetur Dei gloria et hominum felicitas tuus materialis, nulla Mundus e non Xistente fit e XiStens per autum divinae voluntatis id creati sonat. Hi deelaratiS, probatione aggredimur.
Origo mundi emplicari nequit 1 per emistentiam materiin
impro duetoe neo . per emanationem a divina ubstantia, ut volunt Pantheistori sed e licari debet 3 per productionem rerum e millo, quod νι tell0imus nomine creationis.
290. 1 PARA. Mulidi origo explicari nequit recurrendo ad hypothesim materii improduotru si hae admitti nequit; Atqui maioria infecta admitti nequit. Ergo excludenda est prima typothesis Nam :1'. Quod est finitum eausam suae limitationis habere debet; Atqui materia, qua mundus constat est finita; Ergo causam suae limitationis inbent portot Atqui quod pendet ab alio quoad limitationem, ab alio quoad
existentiam independens esse nequit Ergo materia endo ab alio quoad existentiam Ergo insecta non est. Nam si limitatio non repeteretur ab aliqua causa, a materia distincta se diversa repetenda foret ab ipsa natura materiae nullum quippe datur medium Atqui provenire non potest ab ipsa natura materiae. Si enim Xinde repeteretur limitatio deberet esse magnitudo quaedam determinata, quae rae aeteri Cum SSentia materiae, qua talis, connecteretur; quod eum diei non possit, patet determinationem ab efficiente aliqua causa, a materia distineta,
prodiro debere. 2'. Nullum ens habere potest praedient contradictoria, siquidem haec se mutuo destruerent, duplicique diversaeSSenti ens constitui supponerent Atqui id veniret si
219쪽
DE MUNDI ORIGINE 207 materia esset insectan Ergo talis esse Oii OteSt. Revera esse determinatuni ad motum et quietem, et esse ad haec
ipsa indisserens, sunt praedicata contradictoria Atqui si materia, e qua mundus Onstat, improducta esset, id accideret Ergo si materia mundi poneretur improducta habet ut praedicata contradietoria Minor atet; nam tuidquid actu est, Vel est in motu vel est in quiete ergo si materia necessario esset, ad alterutrum esset essentialiter determinata se esset Simul ad alterutrum essentialiter indisserens, quia motu vel lute non ingreditur conceptum
3'. Hoc idem argumentum aliter proponi potest. Nihil existere actu potest, quin habeat determinatum modum existendi Ergo ens quod necessario eXistit, habet neeeSSurium existendi modum Atqui quod neceSSarium St, SSO nequit aliter ae est Ergo ens, quod necessari eXistit tranSire nequit ab uno modo existendi ad alium Atqui uteria transire Potest, et Ontinuo tranSit, ab uno ad alium existendi modum Ergo materia esse nequit en DeeeSSarium, atqu0 ideo infecta, siquidem hί0 idem Otiant. 291 2 PAus Systema identitatis univei SaliS, Seu PuH-theiSini, repugnat tum experientiae tum rationi Ergo origo mundi qui eo inniteretur, ut absurda est rejicienda. Ac primum repugnat XPorientiu). Nam : 1'. Experientia externa nobis exhibet innumera orpora inter Se distineta, proprietatibus diversis et non raro Oppositi prat dita milae proinde substantiarum diversarum multitudinem Onstituunt; Atqui, admissa identitate universali, Singula
Corpora cinnumera entium uillitudine, quorum numquodque suam habet essentium et e Xistentiam, in unum Subjectum coaleseerent Ergo Systema identitatis universalis contradicit experientiae Xternae. 2'. Non minus internί experientiae contradicit. Nihil enim sensu intimo teSte, nobis est evidentius quam nos a propriam habere
individuationem, qua unum quid constituimus ab aliis dis-
220쪽
208 COSMOLOGIA. tinctium et diversum ne non-b propria gaudere e Sonalitate, qua nostri juris Sumus, habentes in nobis ad aequatum principium operationum nostrarum nihilque ad nos pertinere operationes quae in aliis entibus locum habent; - ' veraque gaudere libertate, et u in nobis exiStentiam adeo clare et eis inviis ut de ea illi ipsi, qui dubitare vellent, dubitare nequeant Atqui liis omnibus aperte systema univerSalis identitatis contradidit Ergo hoc ystema contradiei experientis internae. 292. Absurditas autem pantheismi, tunc apertissime rationi apparet, cum Oppositio consideratur inter attributa
Dei ac attributa entium, quae rerum UniVerSitatem constituunt. Nam is rerum univerSita est Videnter contingen ; quaecumque enim in ea deprehendimuS exeludunt necessitatem essendi Atqui Deu es en neeeSSari exi- StenS ut ΡΟStea probabitur, et ipSi pantheistae non negant; Ergo idem ens esset Simul necessarium et contingenS. - b)Rerum universita est eriectioni undequaque limitatae; multiplicem habet compositionem continuis subjecta Si mutationibus atque ex iis capitibu aeternu SSe non O-test Atqui Deus est ens infinite perfectum, et ut dicemus in theologia naturali, simplicissimum, immutabile ac dete num Ergo, admisSa universali identitate, idem ens dici deberet finitum et infinitum, mutabile et immutabile, tem-ΡOraneum et aeternum, quae eonceptuum pugnam inVOlVunt.
- e Demum, ut alia mittam quae in cujuSque mentem Veniunt, admiSSO antheismo, Deus cognitionem, felicitatem, Sanctitatem haberet quales hae in hominibus sese manifestant; et tamen haec omnia haberet modo perfectissimo et infinito. Ex paucis his satis superque intelligitur quodnam horribile monstrum, quodque humanae mentis deliramentum sit PantheiSmuS.
293 3 PARA. Paucis hanc absolvere licet, quia ex dictis sponte fluit. Nam vel mundus dicitur factus vel iniectus; non datur modium Atqui infectu eSSe nequit;