Summa philosophica juxta scholasticorum principia complectens logicam et metaphysicam

391쪽

DE UNITATE ET SIMPLIC DEI. 379 Atat. Apud cultas nationes fere nemo est nostra aetate

qui polytlieismum profiteatur. Multi tamen fuerunt ex antiquiS, qui plures coluerunt Deos; et praesertim famosaevaSit sententia ualistarum. Sub erae christianae initiis primum nostici, deinde Manichaei absurdum figmentum de duplici rerum principio a Persis mutuati sunt, illudque

novis absurditatibus cumularunt. Utrumque enim dixerunt esse aeternum et independens alterum Summe et essentialiter bonum, alterum Summe et essentialiter malum utrumque natura sibi similes produxisse illud lueem, Spiritum, materiam quamdam bonam et bona Omnia hoc tenebras, daemoneS, materiam quamdam malam, qua fere ex integro constat orbi terraqueuS. Ominem autem tribus constar partibus dixerunt coriphaei quidam nimirum corpore e materia prava coniecto; anima Sentiente, pravi cupiditatibus plena, a daemone deScendente; et anima rationali, quae a principio bono cum Sset, per fraudem daemonis rapta fuit, et sociata cum corpore pravo ei anima sentiente. Mirum est Baylium

hujus absurdi defensionem suscepisse Asseruit duo haec principia foedus inivisse, vi cujus imperium inter se divi-

Sum independenter tenent, ut unum OSsit bona Producere, aliud mala ; immo ut possint Simul mala cum bonis, et bona cum malis miscere. Hoc tantum modo utaVit,908 antiquos illos, explicari posse mala quae sunt in mundo, quaeque ejus judici ab ente Summe On prO- Venire nequeunt. Haec historico more retulimus digna non Sunt quae confutentur eorumque difficultas evane- Seet cum agemus de modo quo divina voluntas sese habeat erga mala Sive Physica sive moralia es. Tedeschini).497. Ut nunc aliquid dicamus ad declarandam alterum quaeStioni partem, notandum est duplicem communiter admitti compositionem a philosophis, physicam et meta- physicam. Illa resultat ex partibus actualibus, quae propria constituuntur realitate, sive partes rei essentiales Stat,

392쪽

380 THEOLOGIA NATURALIS. sive integrantes Metaphystea autem compositio multiplex est generatim tamen constitui potest in eo, quod inente detur aliquid potentiale et aliquid actuald illud determinabile, hoc determinans et ita quidem ut in ipso

ente sit undamentum intrinsecum, cur ita compositum esse dicatur. Unde ad vindicandam Dei absolutam simplicitatem, quae est negati cujuSeumque compOSitionis, probari non modo debet nullas in essentia divina dari partes realeS; sed etiam Deum SS aetum puriSSimum, nihil potentialitatis in se continentem. HO tamen non negatur plura in Deo, et cum aliquo fundamento in re, distingui ratione posse et debere, ut in proximo capite dicemus Sed tantummodo negatur OSSe in divina natura

distingui aliquid ut determinabile, et aliquid ut determinans huc enim redit Omnis metaphysica compositio. 498. Quamquam utriusque generis Simplicitatem ratio doceat esse in Deo admittendam, idque invicte probet; fatendum tamen est multam nos experiri difficultatem in concipiendo modum, quo actus iste purissimus tam diversa agere, atque tam Vario esseetus distinctis temporibus, idem Semper in e manenS, Operari queat. Soluti repetenda est ex infinita divini actus periectione. Si enim inquirimus unde proveniat in rebus creatis necessita plurium actuum ad plura agenda rati respondet id ex eo provenire, quod unusquisque actus finitae essentiae finitus sit ac Proinde, pro rerum agendarum ne non temporis diversitate, sit multiplicandus. Si igitur e contra actus sit infini- tu et aeternus, aequivalet hoc ipso omnibus finitis actibus; ac proinde pro terminorum quo spectat diversitate, actus non est diversus, Sed est idem diversam induens relationem prout scilicet terminatur ad res intelligibiles, vel creabiles, Vel creandas, et: ille idem unus actus est vel purissima intellectio, vel liberrima electio, Vel potentia, et ita porro His declaratis:

393쪽

DE UNITATE ET SIMPLIC DEI. 381

2. - Propositio.

Deus est unus unitate tum ingularitatis, tum simplicit iis ita ut 1 intrinsece repugnet plure8 88 Deo8 et 2 ab unio hoc Deo omni compositio absolute removenda sit, iue phy8ica, tve metaphy8ica. 499 1 PARA. Si ordine inverso relegimus aritiae diximus, invenimus ' Deum esse en infinitum 2'. Eum neceSSari eXistere 3'. Ejusque existentiam colligi ex existentia mundi Atqui haec tria necessario excludunt

multiplicabilitatem divinae naturae Ergo divina natura immultiplicabilis est Ergo unus est Deus. Nam :19. Repugnat dari plura entia infinite perfecti Atqui plura hujusmodi entia deberent admitti, admissa Deorum pluralitate Ergo admitti haec nequit. Si eniti perfectio, in tota entis latitudine infinita, in pluribus esset multiplicata, haec persectio vel eadem, vel diversa foret. Atqui di-Versa SSe nequiret; Seeu Unumquodque ea careret perfectione, qua quodvis aliud constitueretur, atque adeo eorum nullum esset infinitum. SupereSi ergo ut eamdem perfectionem haberent. Atqui hoc in casu etiam ullum horum esset infinitum, quia aliquid daretur Singuli majus. Haec enim plura entia haberent inter Se esse non analogum, sed univo cum Atqui quae habent esse univo cum simul colligi possunt, et simul collecta exhibent plus realitatis, quam quae in Singuli existit Ergo nullum ex iis pluribus, quae per hypothesim dicuntur infinita, haberet realem infinitatem, sed cuilibet deeSset Summa totius pedilectioniS quae esset in aliis. 29. Existentia essentialiter exigit Singularitatem, quia secum fert individuationem. Jamvero individuatio essentialiter est id quo unum non est aliud, seu id quo

unum ab alio distinguitur Atqui id quo unum non est aliud, vel ab alio distinguitur, nequit concipi multi-

394쪽

382 THEOLOGIA NATURALIS.plicatum secus aliquod determinatum ens esset simul et non esset illud ens Ergo existentia individuationem, et haec Singularitatem Seeum fert. Si ergo sit aliqua essentia ad quam necessaria XiStentia pertineat, haec essentia neceSsario habebit Singularitatem, ne multiplicata concipi poterit; Atqui essentia entis infinite perlaeti existentiam habet necessariam Ergo hujusmodi ontis essentia immultiplicabilis est Atqui Deus est ensnecessarium et infinite perieotum Ergo Deus unicus est. 3'. 0 existentiam non aliunde nos colligimus quam ex

mundi existentia. Ergo id tantum admitti logice debet quod non potest non admitti sine contradictione. Atqui

mundi existentia nonnisi ad existentiam utilia Menti neceS-sarii nos adducere potest ergo unum tantum en neeeSSa- 1 tum admitti debet ergo unicus est Deus. Ens enim necessarium Sumeten eSt ad ea producenda quae conspicimus ad eadem OnServanda, et unumquodque ad proprium finem dirigendum; nec non ad omnem rerum POSSibilitatem fundandam. Unde ergo alteriu ejuSdem naturaeenti necessitatem Colligeremus 3500 2 PARS. Illud ens est essentialiter simplex quod omnem a Se remoVet compositionem tum physicam, tum metaphysicam Atqui Deus a Se Omnem reSpuit OmpOSitionem Ergo Deus est essentialiter implex. Ad compo- Sitionem physicam a Deo removendam, plura afferri Solent argumenta nobis unum Sumeiat. Ex probatis constat Deum esse infinitum ergo partes quae in Eo dicerentur eSSe, Vel Singulae essent infinitae; vel singulis finitae vel quaedam infinitae, quaedam SeeUS; non datur quartum.

Atqui 1'. in prima hypothesi, haberemu&- a Deorum pluralitatem: quia, Si quaeque pars esset infinita et quaeque realiter ab aliis distincta, tot essent entia infinita, quot partes ergo tot essent ii haberemu&b plura infinita quae se mutuo perficerent; proprium enim Si partium ut una alteram perficiat atqui infitib

395쪽

DE UNITATE ET SIΜPLIC DEI. 383tum est totum actu, nee ulterius perfici potest ergo; haberemus i quamlibet partem esse Simul partem et esse totum. ESSet enim arS, ut ponitur; et esset totum,

quia infinito nihil potest concipi majus 2'. In altera hypothesi infinitum exurgeret ex additione nitorum, quod ratio vetat De admittatur, quia absurdum. 3'. In tertia demum hypothesi haberentur plures absurditates. Nam si una pars infinita esset, jam totam haberet perfectionem;

quorSum ergo sinitae artes ponerentur Praeterea illae sinitae arte non possent SSe contingenteS, Siquidem agitur de ente neceSSario non OSSent SSe ne CeSSariae,

qui en necessarium est essentialiter infinitum quid ergo essent Vides Proinde in quo contradictiones mens impingit, negata physica Dei simplicitate. λ501. Neque minus in Deo repugnat metaphySi ea compositio. Nam ubi nuda potentialitas nec esse ne concipi potest, ibi nec esse nee Oncipi potest aliquid tamquam

determinans, et aliquid tamquam determinabile se ibi nulla admitti potest metaphysica compositio Atqui in

Deo nulla potentialitas neu SSe, nec concipi poteSt Ergo metaphysten compOSitio Sto De removenda; Ergo immitti debet Deum esse autum purissimum. Deu enim eStistis DeceSsarium et infinitum. Si necessarium quidquid est in ipso, Si ex ipsa sua essentia Si infinitum, persectiones omnes identificatae esse debent; Atqui haec excludunt omnem potentialitatem Ergo Idipsum Sic proponi potest innitendo iis, quae antea diximus. Quaevis divina periectio formaliter spectata infinita est Atqui perfectio infinita continet infinitatem in universa enti ra-

Ex his vides Deum nec esse corpus, nee constare e anima et eo ore.

Error qui Deum animal rationale facit, appellatur anthroponio phi8mus, et maxime Viguit penes ethnicos graeciae philosophos origo hujus erroris repetenda videtur a difficultate quam veteres in efformanda sibi idea entis simplicis experiebantur. Inde fiebat ut putarent Omne quod est, corpus eme et quod Orpus non est, nihil esse. Corpus autem humanum Deo tribuerunt, quia hoc aliis excellit.

396쪽

384 THEOLOGIA NATURALIS.tione Ergo quaevis periectio in se spectata continet perfectionem omnena Atqui quae reapSe in uno continentur, ea haberi non possunt veluti quae ipsum determinant, actuant, perficiunt; Sed haberi debent ut quae ipsum Onstituunt Ergo perfectio nulla divina spectari revera potest ut quid determinabile, aut ut quid determinans; Atqui huc tandem aliquando redit metaphysica compoSitio Ergo nulla metaphysica compositio potest in Deo admitti Ergo fatendum est Eum eSS PuriSSimum actum.

DE ATTRIBUTIS DIVINIS. 502. Quae in hoc capit dicturi sumus, non sunt nisi plenior rerum evolutio, qua hue Sque exegimus. Hine ut illa requiruntur ad haec intelligenda, si horum intellectio clariora illa reddet Pauca imprimis dicemus de divitiis attributis generatim deinde quaedam ex his Speciatim attingemus, non tam inquirendo utrum Sint, sed potius declarando quid sint.

ART. I. DE DIVINIS ATTRIBUTIS GENERATIM.503 Attributum divinum late et triete sumi potest. Late Sumptum est id omne quod de De vere amrmari potest, atque hoc Sensu tum unita et infinitas, tum ipsa

aseitas sunt inter attributa recensenda. triete sumptum significat quamvis perfectionem, quae nostro concipiendi modo naturam divinam Oti Sequitur. Quod de his in hoc articulo declarabimus, primum Spectat attributorum partitionem alterum eorum distinctionemri in terti quaedam StatuemuS, quae Scitu neceSSaria Sunt ut de Deo recte

loquamur.

397쪽

DE ATTRIBUTIS DEI GENERAΤΙΜ. 885504. De attributorum partitione. Licet Dei substantia

simplicissima sit, illam tamen non aliter nobi repraesentamus, quam si constaret ex distinctis perfectionibus. Has perfectiones Si ad quasdam elaSSe redueere velimus, ut ea reducere Oportet, aliquo principio inniti debemus. JamVero principium partitionis perseetionum divinarum desumi nequit ex periectione Dei, ut in Se est quia attributa in Deo ipso non distinguuntur. Ergo desumi debete ratione et Ordine quo Seeundum nostrae cognitionis modum, perfectiones Dei concipimus. Porro duplici nos Via asSurgimus ad cognoscendum quid sit Deus, videlicet via vel remotionis qua de De negamus imperfectiones quas in creaturis conspicimuS; Vel amrmationis qua perfectiones, nihil impersectionis in suo conceptu involventes, Deo attribuimus modo eminentissimo. Exurgit inde divisio in attributa, quae per notiones negativa Coneipiuntur, et attributa, quae notionibus affirmantibus exhibentur; illa negativa, haec positiva nuneupantur. Inter priora recensenda sunt ea, quibus Deus concipitur ut en simplex, immutabile, aeternum, infinitum, immensum, incomprehensibile, etc. inter posteriora, quibus Deus exhibetur ut ens Summum, SSentialiter Verum infinite bonum intelligentia, Voluntate, potentia praeditum, etc. - Datur et alia attributorum partitio quam cognOScere uVat, quaeque ad hanc primam revocari potest nimirum in quie8centia, operativa et moralia. Hujus partitioni ratio desumitur ex eo quod Deus triplici modo considerari possit ut ens exi-

Stens, ut en OperanS, Ut en morale. Inde tria enascuntur attributorum genera Primum S eorum quae Deum X-hibent sine relatione ad operationem, ut Sunt V. g. Simplicitas et aeternitas alterum est eorum quae Deum exhibent quatenus Operan est, et Virtute infinita praeditus, ut sunt intellectus, Voluntas, etc. tertium demum S eorum quibus Deus cognoscitur ut fundamentum et exemplar totius moralitatis, ut sunt bonitas et Sanctitas. - Ab aliis partib

398쪽

386 THEOLOGIA NATURALIS.tionibus reserendis abstinemus, siquidem omne eodem

redeunt.

505. De Attributorum Distinetione. R. Distinctio est negatio identitatis; unde ea distinguuntur, quae non III itidem. Si negatio identitatis affuit res, distinctio est realis Si conceptu eamdem rem respicientes, distinctio est rationis. Si illi plures conceptus eamdem rem diVersimode exprimunt, distinctio rationis dicitur SSe curia iundamento in re dieitur e contra distinctio mere mentalis, si conceptus formaliter non disserunt. Haec in Ontologia explicuimus nil. 198, 199). His revocatis, quoad divinorum attributorum distinctionem duplex est vitandu eXCeSSUS: negandum scilicet est ea realiter vel ab essentia, vel inter se distingui et simul negandum est nullam dari inter ea distinctionem. - Notamus hic nos non agere de divinis personis fides nos docet eas realiter distingui inter se, licet nonnisi ratione cum fundamento in re abessentia distinguantur. 2'. Non est cur probemus nullam dari realem distinctionem inter attributa et essentiam, aut inter ipsa attributa

ad invicem id constat ex dictis de absoluta Dei Simplicitate. Distinctio autem virtualis, seu rationis eum fundamento in re, sic evincitur Illa distinguuntur ratione eum fundamento in re, quorum Oneeptus sunt formaliter diversi, licet ad eamdem rem reserantur Atqui conceptus eum SSentiae, tum attributorum divinorum sunt formalito diversi, licet ad eamdem divinam substantiam referantur Ergo inter essentiam et attributa divina, et inter ipsa attributa divina, datur distinctio rationis eum fundamento in re. Nam illi conceptus sunt formaliter diversi, qui non iisdem constant notis Atqui Onceptus Ssentiae non iisdem constat notis a quodvis attributum Ergo. Essentia quippe divina Stricte Sumpta est divina SubStantia, eonSiderata praecise ut est ens a se intellectus divinus est divina substantia, considerata praecise ut habens relatio-

399쪽

DE ATTRIBUTIS DEI GENERATII1. 387nem ad intelligibile voluntas divina est divina substantia, praecise conSiderata ad modum facultatis volendi, i ita porro Atqui haec omnia, licet objective identie sint,

formaliter tamen sunt diverSa, quia alio et alio modo eamdem rem exhibent; πο .3R. Ut vides, hujus distinctionis ratio continetur tum in infinita Dei perfectione, tum in limitatione menti nOStrae. Deus non modo est in se implicissimus, sed est etiam infinite perfectus, ita ut in sua entis ratione lenitudinem habeat cujuscumque realitatis et perfectionis Atqui quod ita est, continet aequivalenter plurima; et ubi dantur aequivalenter plurima, ibi datur fundamentum ad idem alio ac alio modo concipiendum Ergo Huic accedit mentis nostrae limitatio. ΙΙo enim ipso quod intellectus noster limitatus St, nequit apprehendere et sibi exhibere unam persectionem quae Sit omni persectio ergo actus suos multiplicare debet, et horum unoquoque speciales periectione percipere, quibus unica illa sequivalet. 506. Normo ad recte loquendum. Ut juvemur ad recte de divinis loquendum, quadruplex lipeo Orma attendi

debet, quae ex dictis colligitur 1'. Si attributa divina

spectentur in sensu formali, nec de e mutuo proedicari, ne eaden de diversis dici possunt. Quia perfectio una non est perfectio altera, formaliter Onsiderata essentia

v. g. Dei ut habet rationem intelleetus, modo constipiendi nostro, distinguitur ab essentia ut habet rationem voluntatis hinc unus Onceptus de ali praedicari nequit nec ea quae de intellectu dicuntur, possunt dici de voluntate. Si diei nequit oluntas intelligit, aut intellectu vult. 2'. Si attributa divina spectantur identice, seu pro uti Sunt a

parte rei p088unt de e mutuo pro dicari, atque etiam 98-

sunt eadem de diversis diei. Dici scilicet potest intellectus divinus est illa res, quae est Oluntas Vel VoluntaSost objective idem ac intellectus vel Deus vult per illam ipsam rem per quam intelligit; quia haec omnia in

400쪽

388 THEOLOGIA NATURALIS. Deo Sunt una Simplicissima et perfecta essentia. 3'. Sunt quaedam propositiones quae utroque Sensu accipi possunt,

formali nempe et identico In his propositionibus, si id quod respicit sensum formalem refertur ad Sensum identicum, habetur falsitaS. Ita quum . . dico intellectus divinus est divina voluntas; si eo intelligatur, si significare intellectum quod voluntas,' salSa Si propositio, si

contra intelligatur intellectum esse eamdem realitatem ac Voluntas,' vera Si propositio. 4'. Demum quaedam sunt propoSitione quae numquam SenSu identie accipiuntur, Sed Semper in sensu formali; ut volunta vult,

intellectus intelligit. In his nudus transitus fieri potest; et si fiat, propositio evadit falsa.

ART. II. - DE QUIBUSDAM DEI ATTRIBUTIS

SPECIATIM.507. Limites, quos nobis praestituimus, non sinunt ut de omnibus Dei attributis agamus, nec de illis ipsis quae

expendere intendimus, ut prolixum Sermonem habeamuS.

In duobus sequentibus articulis potiora puncta attingemus, quae divinum intellectum respiciunt, et divinam Voluntatem. In hoc autem quaedam de Dei immutabilitate, peternitate, ac immensitate delibabimus. 508. Deus est immutabilis. Immutabilitas est incapacitas mutationis. Mutatio autem, si presse accipiatur, fieri debet secundum aliquid intrinsecum rei, quae mutari dieitur ita ut res illa in se ipsa aliter se habeat quam antea, Per ReeeSSUm aut restessum alicujus periectionis. Unde immutabilitas divina est persectio per quam repugnat Deo aliquid intrinsecum de novo accipere, aut jam habitum amittere. Hoc autem facile colligitur ex dictis. Nam is id omne, quod in aliquo ente est necessarium, idipsum est immutabile; quia quod necessarium est, nequit non eSSe ae proinde nequit aut de novo acquiri aut