장음표시 사용
51쪽
DE FORMIS ARGUMENTAΤIONIS. 39quae suppleri facile queat ab Omnibus, Vel certe ab eo
quocum loquimur; V. g. Paupere8 urit40minex erre non 8unt eontemnendi Maxime autem reticeri Solent irincipia generaliSSima, quae Sunt Omnibu nota. Interdum ambas enthymematis Propositione ad unam reducimus, quί diei solet prolpositi vel Sente tia enthymematica, cujusmodi est haec: Haud isnara mali, mi8eris uecurrere di8co Euthymema Volutum esset: - Non sum ignara mali ergo miseri succurrere disco integer vero SyllogiSmu eSSet: - qui non St ignarii mali, miseris succurrere discit; atqui ego non Sum ignara mali ergo miSeri Suecurrere
4'. 0rites est argumentatio in qua propositionum Series ita disponitur, ut rίedicatum priuis fiat Subjectum Secundae, praedicatum Secundae subjeetum tertiae et ita porro, donec fiat conclusio, in qua subjoetum rimae confertur
Qui cupiditates suas non coercet multa de8iderat; Qui multa desiderat, multi mei; Qui niuii eget, inquietus vivit Qui inquietus vivit, pacem non habet; Qui pacem non habet, caret bono muTimo hujus vitori; Qui aret bono marini hujus vitin, mi8er 8t;
Ergo qui cupiditate 8ua non coercet, mi8er 8t.
Si quis soritis resolutionem faciat, deprehendet eum in tot syllogismos resolvi quot Sunt praemiSSae, una dempta; vel quot sunt propositiones, dempti duabus. Unde exstilat eXemplo quinque syllogismi eruuntur 1. Qui multa desiderat multis eget Atqui qui cupiditates Sua non Loercet, multa desiderat Ergo qui cupiditates Sua non 2Oereet, multi eget. 2. Qui multis eget, inquietus vivit; Atqui qui cupiditates suas non coercet, multis eget Ergo . . . inquietu vivit. 3. Qui inquietus vivit, pacem non habet; Atqui qui cupiditates suas non coercet, inquietuS vivit. Ergo . . . pacem non habet. M. Qui pacem non
52쪽
habet, caret bono maximo hujus vitae Atqui qui cupiditate non coercet, pacem non habet. Ergo . . . curet
botio maximo hujus vitae. 5. Qui aret Ono maximo hujus vitae, miser est Atqui qui cupiditate suas non Coercet, caret bono maximo hujus vitae Ergo qui cupiditate Sua non eoercet, miSer est Mae argumentatio his
ut patet, regitur principiis quidqwid continetur in alio, eontinetur in iis omnibus in quibus illud in oluditur et:
quidquid in alio non continetur, neque continetur in iis, in quibus illud noluditur quorum unum habet locum quando conclusio est affirmans ulterum quando concluSio est negans riori tem tamen Tullius lubricum vocat ac periculosum argumentandi genus, quia dimelle est ut error non irrepat In scholasticis disputationibus adhiberi non solet et Si in Scriptis Oeeurrat, triete examinetur, eum resolvendo in syllogismos Simpliees, de quorum re etitudine mens judicabit regulas, qua brevi Sumii daturi, applicando. 5'. Dilemma est argumentatio, QUjUS anteceden est propositio disjunctiva, duo continen membra, e quibus utrisque aliquid contra adversarium concluditur. Si membra propositionis plura Sint quam duo dicitur trilemma,
quadrilemma, et . Pro membrorum numero. Xemplum
dilemmatis habemus in illa argumentatione Tertulliani
contra Trajanum. I lege Sanciverat, christiani inquirerentur; si tamen delati essent, ut poena a judice muletarentur. TertullianuS, ut legis injustitiam prosequeretiar, Si argumentatu est Vel nocentes sunt christiani vel innocente M si nocentes, cur inquiri prohibes' i innocentes, cur delatis poenam irrogas ' Phylotas item apud Curtium cum Alexander post multo denium annos ei daret crimini, quod Amyntae in se conjuranti amicus fuisset, ita dilemmate usus, respondit An impiorum amiot insontiabu quoque moriendum 8 ' quod si inquum est, cur tamdiu
53쪽
DE LEGIBUS SYLLOGISΜI. 41 vivo si inju/tum, cur nunc demum eo idoJ-Ut autem dilemma rite concludat, requiritur
ab Ut disjunctio sit completa; si enim omnia membra
disjutictivae propositioni non enumerentur, argumentum
robore destituitur. Hinc vitium sequentis dilemmatis, quod morienti Socrati tribuitur; ut animus imul cum corpore perit, aut ip8 8upervivit Si primum, nullus dolor est Amen iux Si alterum, animus vivet vitam feliciorem somors illa ratione e8 timenda Falsa argumentatio : datur quippe tertium, demigratio scilicet animae ad aeterna Supplicia. b Ut retorqueri nequeat contra eun a quo Prosertur. Exinde vitium istius dilemmatis, cuidam ea ratione objecti ut deterreretur a regimine reipublieae suscipiendo Aut bene aut male rempublicam administrabis: Si male displiaeebis Deo : Si bene hominibus adversarius ita reposuit: Aut bene aut male rempublieam administrabo Si male, placebo hominibus ς si bene, placebo Deo ς Eryo wimen re publica est suscipiendu=n Quapropter dilemma hoc etiam debet habere, ut illud quod ex unoquoque membro infertur,
ex eodem necessario profluat. ART. II. - DE LEGIBUS SYLLOGISMI.50. Syllogismi regulas ad octo reduxerunt Seholastici,
qua memoriae juVandae causa sequentibu VerSiculis expresserunt. Quatuor e illis terminos Spectant quatuor, propositioneS: 1. Tum re, tum senSi triple modo terminu esto. 2. Latius hunc quam praemiSSae conclUSi non Vult. 3. Aut semel aut iterum medius generaliter eSto. 4. Nequaquam medium capiat concluSi Oportet. 5. Ambae affirmante nequeunt generare negantem. 6. Utraque Si praemissa neget, nil inde Sequetur. 7. Pejorem equitur Semper conetuSi Purtem. 8. Nil sequitur geminis ex particularibu unquam.
54쪽
42 LOGICAE PARS PRIMA.51. Priorum quatuor Sensu patet. Eorum ratio morescit ex ipsa syllogismi natura Totum enim syllogismi artificium in eo est, ut termini non conjungantur Vel Separentur in conclusione nisi quatenus identici vel diversi
reperti fuere cum medio. Jamvero comparati nulla esset in praemissiS, Si, quacumque de cauSa, magi quam tres essent termini. Quatuor autem essent Si vel medius terminus non Sumeretur Saltem Semel in SenSu universali, Vel si termini non haberent in conclusione eumdem XtenSionem ac in praemiSSis. Nam Si medius terminus Sumereturbis particulariter Sensus Ste particularis OSSet esse diversus Si diVerSUS, Subjeetum et praedicatum Conclusionis cum eodem medio minime conferrentur. Idem dicas si termini non Sumerentur in concluSione Secundum eamdem extensionem quam habuerunt in praemiSSis; quia tunc Secundum unum conferrentur eum medio, Secundum aliud, inter se. Quarta autem reguli per Se patet, cum conelusio conferre tantum debeat Xtrema inter Se comparatio
cum medio habita jam fuit in praemissis.
52. Juvat hi duo notare. 1'. Potest medius terminus in utraque praemi SSa SSe Singuli1riS, et Syllogismus recte coneludere hoc nune praetermittimus. 2'. Sit hic syllogi- SmuS: Solu Deus e8t internu8 Atqui mundus Non est Deus;
dicatum in majori affirmante, et praedientum etiam ineone 1Sione negante Jamvero praedientum amrmantis est terminus articularis; r9 dicatum negantis propositionis est uniVersalis. Ergo terminu internu Litius patet in conclusione quam in praemissis, et tamen Syllogismus est restius. Responde terminum illum non re Sed specie tenus Litius atere in conclusione quam in praemiSSis; nam, quoniam major est propositio Xolusiva, in ea aeternitas negatur de aliis, hoc ipso quod amrmatur de solo Deo.
Quod magis patebit Si syllogismum Sic proponas: Quid-
55쪽
DE REGULIS SYLLOGISMI. 43 quid non est Deus, non est internum Atqui mundu non est Deus I Ergo mundu non 8 internu8.
53. Quinta regula declaratione non eget quae enim conveniunt uni tertio, conveniunt inter Se . Neque eget declaratione sexta Siquidem ex eo quod uterque terminus discrepat ab uno tertio, colligi nequit utrum inter Se con-Veniant necne. Hic tamen notandum est praemissam aliquam habere posse Speeiem neganti a reapse affirma tivam esse, et OnStituere Cum alia Vere negante antecedens legitimi syllogismi. Sit jam allatum exemplum:
Quidquid non est Deus, non est aeternum atqui mundus non est Deus ergo mundit non St aeternuS. Nam quoniam medius terminus est quidquid 0n 8 Deus, s ros Ositio minor ii tegre prolata est haec: Atqui mundus est aliquid quod non est Deus ἰ quae amrmativa est. 54. Septima regulia docet Onelusionem Semper equi pejorem partem. PraemiSSa negativa respectu amrmativae et particulari respectu universalis Vocantur a logicis pejor pars Igitur Prout altera praemiSSarum est negativa aut partieularis, negativa vel partieulari conclusi esse debet. Primum patet ex ipsa SyllogiSmi natura; siquidem cum
altera praemiSSa est amrmativa et altera negativa, unum ex Xtremis convenit eum tertio, alterum non ergo duoeXtrema non Onveniunt inter Se Proinde Onelusi convenientiam negare debet. Alterum patet e Secunda regula nam Si Praemissarum una Sit particularis, in ea comparatio eum medi sit tantum feeundum partem Suae extensionis ergo in Conclusione etiam nonnisi secundum
eam partem amrmatio vel negatio fieri potest. Hiii peccat Sequens Syllogismus: Omne pii salvantur atqui aliqui homines uni pilis erreo omne homines salvantur. Ut rite concludat, praedicatum salvantur ad eos tantum extendi debet, ad quos extenditur esse pios id est ergo aliqui
homine salVantur.55. Oetava demum regula vetat ne conclusio e duabus
56쪽
particularibus inferatur Particulares quippe praemissae
vel Supponuntur SSe ambae negantes vel ambae amrmantes vel una amrman et altera negan&- non datur quartum quod assignari possit. Atqui 1'. Si ambae sunt
neganteS, nuda Si concluSi ex regula sexta. 2'. Si ambae sunt affirmantes, nulla est Onclusi e regula tertia; medius terminus nusquam Sumitur universaliter in praemissis Omnes termini Sunt particulares subjecta, vi ipsius propositioni8; praedicata, vi propositionis amrmativae. 3'. Si una est amrmans et altera neganS, nulla est conclusio Vel ex regula Secunda Vel ex tertia. Nam in tertio isto casu, conclusi debet SSe neganS, Cum sequi debeat pejorem partem. Si neganS, praedicatum conclusionis debet esse terminu univerSaliS, proindeque universaliter etiam debet sumi in praemissis atqui in
praemissis unus datur Oeus pro universali termino, praedicatum C. Propositionis partieulari negantis. Qui locus Si occupatur ab uno ex extremis, non occupatur a medio termino. Vides ergo cur nihil Sequatur gemini e particularibu unquam. 56. Antequam quaestionem aliam aggrediamur, notare juvat quo8dam esse Syllogismos, qui rite concludere Ddentur, quamquam ad praedietas regula non Xigantur. Unum Vel alterum citabo exemplum. Sint ista omne animal rationale est homo atqui aliquis homo agit irrationabiliter ς ergo aliquod animal rationale agit irrationabiliter. Videtur recte concludere, et tamen mediu terminus, homo, bis particulariter sumitur. Item : Aliqui homo est Galenus aliqui homo est medicus eruo aliqui medicus est Galenus. Cum eodem vitio, rectu SyllogiSinus Videtur. Respondendum conclusionem non esse veram Vi ratiocinii ipsius, Sed vi materiae de qua agunt propOSitioneS. Horum
vitium patebit si materiam mutes, eadem SerVata forma: eX. gr. Omne animal rationale At substantia aliqua subitantia est ratione earens eruo aliquod animal rationale
57쪽
DE SPECIEBUS SYLLOGISMI. 45 ratione aret Aliquis homo est animal aliquod animal eat cani ergo aliqui homo est canis. ARΤ. III. - DE SYLLOGISMI SPECIEBUS.57. Non omnes hic attingere in animo est, verum illaStantum Syllogismorum Species quae vel aliquam specialem praebent dissicultatem, vel specialibus legibus temperantur. Hujusmodi autem sunt syllogismi empositorii, conditionales, disjunotini et copulativi. 58. Syllogismus empo8itorius ille est qui constat e X Omnibus terminis vel saltem ex medio termino Singulari; V. g. Tullius patriam servavitu Tullius mittitur in exilium: em aliqui qui patriam servavit, mittitur in Xilium. Hujusmodi syllogismi propterea legitimi sunt quia terminus hoc ipso quod singularis est non potest, si de creati sit
Sermo, Sumi particulariter, Sed accipitur universaliter equi- Valenti modo quatenus se Sumitur Secundum totam Suam
extensionem. Dixi si de creatis sermo sit; quia termini divini, propter ineffabile Trinitatis mysterium, aliquando particulariter aliquando universaliter sumi OSSunt. Sumuntur universaliter eum Sumuntur pro omni eo quod est Deus particulariter autem, cum pro aliquo tantum quod est Deus. Cum v. g. dico: Hi Deu est Pater, terminus singularis, hie Deu8 Sumitur particulariter pro unae tribus personis divinis e converso cum dico: Hie
Deus creavit vindum Sum terminum, hic Deu8, utilVerSaliter et SenSus est: om=ιi per8ona, quin est hic Deu8, creavit
mundum. Vides exinde quid dicendum sit, illis syllogismis Pater est hie Deus Filius non 8 Pater emo Filius non est Deum vel Hie Deus est Pater hie idem Deus est Filium emo Pater est Filius. Argumenta minime concludunt, quia medium hi Deus in nulla praemissa sumitur universaliter. Idem dicas de aliis haereticorum
urgumentiS, quae huc reseruntur.
59 Syllogismus conditionalis ille est cujus major propo-
58쪽
46 LOGICAE PARS PRIMA.sitio est conditionalis, ea ratione distributa ut una ejus
par minorem OnStituat, altera Ver in conelia Sione absolute deducatur. X. gr. Si Deus est jὶ 8tu8, punie=ntur impii atqui Deus est ju8lux emo punientur impii. Propositionis conditionali naturam qui habet perspectam, is oppido videt a conditionis Veritate, veritatem conditionati, atque ex iujus falsitate, utSitatem conditionis recte inferri. Quapropter posita Veritate majori prop0sitionis: a syllogismus conditionalis duplici modo rite concludit. Primo, quando in minori amrmatur conditio, mi mari quoque debet in concluSione conditicinatum H in natum
axioma posito antecedente, poniti r On8equen8. - Secundo,
quando in minori negatur conditionatum, negari quoque in conelusione debet conditio. Hinc aliud ortum aXioma: ublato con8equente, tollitur anteceden8. Utrumque ex eo vino itur quod in conditione contineatur ratio cur verum sit conditionatum. Quamobrem subSistente conditione, Subsistat quoque oportet eritus conditionati atque
had 0ficiunto, et illa deficiat necesse est. Sit exemplo: Si Petrus loquitur, vivit; Atqui Petrus loquitur Eryo vivit; v0l: Atqui Petrus non vivit Eruo non loquitν r. b Quamquam vera sit major syllogismi conditionalis
propositio, tamen, generatim loquendo male arguitur, Si negata conditione, negetur conditionatum aut amrmato conditionato, affirmetur conditio. Nam in propositione conditionali datur quidem nexus ne ee Ssariu inter Onditionem et Onditionatum, Sed non DeeeSsari viciSSim inter conditionatum et conditionem, quia conditionatum aliunde pendere poteSi quam ab expressa conditione. Qua Propter Sublata certa quadam conditione non ideo statim tollitur conditionatum quemadmodum conditionat Posito, non ideo statim ponitur certa quaedam conditio. Prava igitur est ea argumentandi ratio in qua e Veritate conditionati fit transitus d Veritatem conditionis vel e conditionis Ialsitat inseratur salsitas conditionati V. g. aeque male
59쪽
concluderes, si ex ista propositione: Si Petrus loquitur vivit inferres Atqui Petrus non loquitur Ergo non vivit; vel Atqui Petrus vivit Eryo loquitur. o Si tameni conditio et conditionatum tam arcto Vinculo
connectantur ut alterutrum sine altero SSe nequeat, tune
quocunque modo fiat syllogismus semper recte concludit: V. g. Si Petru vivit, respirat. Respiratio et vita ita connectuntur, ut sicut Om Vivere nequit quin respiret, ita nee reSpirare, quin Vivat. O in casu recte diceretur; Atqui Petrus respirat Eruo vivit vel Atqui Petru nonnivit Eruo non re8pirat. 60. Alius est syllogismus disjunetivu8, cujus nimirum major propositio eS disjunctiva. JamVero, POSita 1 OPOSitionis disjunctivae veritate Mupe tum habetur uni disjunctio est completa et diversa membra oppOSitionem praese ferunt dii possunt Oeeurrere. Primum Si duo tantum dantur in disjunctione membra, tunc amrmato uno in ininori, debet aliud in conclusione negari vel negat uno in minori, aliud in conelusione oportet amrmetur. Secundum: si plura dantur Diembra, tune affirmat uia in minori, alia simul neganda in conclusione Vel negato uno in minori, alia disjunctive amrmanda in concluSione Vel omnibUS, praeter unum, negatis in minori, illud unum debet in conclusione amrmari Ratio est quia in propositione disjunctiva unum tantum potest eSSe verum. Xemplum Subjungimus Aut Ver est, aut aestas, aut nutumnuS, aut hyemS; Atqui est ver Ergo neque est aestaS, ne III autumn US, neque hyemS; Vel Atqui non est ver Ergo aut est aestaS, aut autumnus, aut hyems Vel Atqui neque est deStaS, neque autumnuS, neque hyemS Ergo S Ver. 61. Denique Syllogismus conjunctivus vel copulativu8 est ille cujus major propositio est conjunctiva. HujUS- modi Syllogismus tum solum rite concludit, eum habet PropOSitionem negantem, cujus una ars stabilitur in minori ut altera ejiciatur in conclusione V. g. Nemo erbirs
60쪽
potest Deo et divitiis simul Atqui avarus servit initiis ;Ergo non eruit Deo. Si aute in una pars ejiciatur ad aliam Stabiliendam, nulla est necessaria conclusio, ut si quis dicat in allato exemplo: Atqui a ius ιon servit initiis, inferri non potest Uum ervire Deo, quia posset aliis vitiis detineri. Valet tamen illatio, si nihil detur medium V. g. Petrii 'hon p9te8 8imul moveri et quie8ceres aeque recte dixeris Atqui movetur Ergo non quiescit; Atqui non movetur Ergo quie8est.
DE ARGUMΕΝΤΑΤΙΟΝΕ ΜΑΤΕRIALITER SPECTATA. 62. Haetenus Structuram argumentationis consideravimus; de ipsa praemisSarum veritate solliciti minime fuimus. Id nunc praestare intendimus. Ut ob oculos ponamus tractationis ordinem, notamus per argumentatio nem no Vel veritatem certo tenere, hoc est sine formidino errandi vel eam non persecte sed probabiliter tantum ratiocinando consequi Vel errorem pro Veritate amplecti. Hinc ut quantum Satis Si hane rem VerSemuS, agendum
est de argumentatione demonstrativa de dialectica et de sophistica His pauca de Inductione addemus.
63. Omnium ratiocinationum Obilissima est demonstratio. Definiri solet ividetis alicujus propositionis ex veris notisque principiis deductio. V Alia est simpleae, quae nimirum unico ratiociniori alia compo8ita quae pluribus ratiociniis apte connexis OnStat. In utraque principia esse debent vera e falso enim verum inferri nequit.
Debent esse nota prius quam conelusio, Saltem reSpeetumentis OStrae men enim OStra ita est comparata ut a