Summa philosophica juxta scholasticorum principia complectens logicam et metaphysicam

61쪽

DE SYLLOGISMO DEMONSTRATIVO. 49 Itoto ad ignotuin progrediatur. Quare adhiberi non debent tanquam principia demonStrationum nisi axiomata, definitiones legitimae, experimenta indubia, propositiones denique aut per Se notae, aut etiam demonstratae. In demonstratione autem duo Sunt attendenda, modu8 e. probationis, et probationis medium. Hinc demolistrationis diversae partitioneS. 64. Duobus modis institui potest demonstratio, directo nempe et indirecto. Probatiω- a directa, quae et 8ten-8iva dicitur, est cum ostendimus praedicatum conclusionis subjecto convenire vel non OnVenire Per notas aliquas, quas Vel consultis rerum naturis, Vel con Sulla e XPerientia, sive in subjecto, sive in praedicato deprehendimus. Habes probationem directam in hoc exemplo Summum bonum est amandum atqui Deus est summum bonum ergo Deus est amandus. Probatio - b indirecta Seu pucyogica, quae et reductio ad absurdum, vel ad impossibile dicitur fit eum, SSumpta contradictoria propositionis probandae, ex ea conclusionem deducimus evidenter absurdam e quo intelligimus propositionem unde ea fluit esse salsam, et hoc ipso illius contradictoriam, nempe propositionem nobi probandam, Sse eram. Sit X. gr. Probanda Propositio Causa prima est interna dicam ita Quidquid

non est aeternum ab aliqua ausa productum est atqui eXSuppoSitione, cauSa prima non St aeterna ergo caUSaprima ab aliqua causa producta est. Haec propositio evidenter absurda probat salsum esse quod OS uimUS. C. CauSam primam non esse aeternam, et hoc PSO eram SSe ejus contradictoriam, h. e. causam rimam SSe aeternam.

Haec arguendi ratio licet invictissima sit intellectum tamen Veritatis erspicisendae cupidum non satis illuminat ut facit probatio directa non enim assumit medium quo OStendat quare et quomodo res vera sit, sed Solum falSam non esse irrefragabiliter evincit. 65. Demonstratio, si medium spectes, quo utitur, alia

62쪽

50 LOGICAE PARS PRIMA.est a priori, alia, a po8teriori. Medium enim Seu medius terminus aut est causa ju quod deducitur, adeoque prius aut est ejusdem effectuS, ne Proinde Osterius. Cum medium est enuSa, tum Probatur effectu per ausam, sitque demonstratio a priori; ut si quis ostendat lunam deficere atque obseurari e tellure posita inter eam et solem. Quum Vero medium S effectus, tum robatur causa per effectum, sitque demonstratio a posteriori ut siquis ex umbra alicujus CorporiS corporis ipsius figuratae deducat. Ad demonstrationem quae sit a priori, revolatur ea, in qua e rei natura Olliguntur ejusdem attributa a proprietateS V. g. COI PHS St XtenSum ergo est divisibile ad demonstrationem a OSteriori reVoeatur alia, in qua ex attributis ne proprietatibus olligitur rei natura, V. g. animu cogitat ergo est spiritualis.

66. Quod ut plenius intelligatur, notandum est duplicem osse distingui Ordinem, cognitionis et rerum illelogicus, hie niolosious Oeatur. Jamvero hoc in loco priu et 08terius non ad ordinem logicum Sed ad OntO- logicum et ad ipsarum rerum objectivam dependentiam referuntur. Si enim spectetur ordo logicus in qualibet demonstratione Onolusio est posterior praemissis, ab iisque dependet; at in ordine ontologio id non Semper contingit. Hinc si medius terminus continent rationem OntO- logicam cur praedientum subjecto Onveniat vel repugnet, demonstratio est a priori; si e contra praedientum Conclu-Sioni continent rationem Ontologioam our medius terminus sit identicus cum subjecto, habetur demonStratio a Posteriori. Non enim X. gr. ordo mundi, e quo eXistentia

cujusdam Supremae intelligenti ae ordinatricis Colligitur, est ratio cur suprema intelligentia ordinatrix existat; sed liseo ipsa intelligentia est ratio ur in mundo sit ordo. Haec paucis colligentes dicimus: demonstrationem esse a prioricum a cauSa arguimus ad effectum Vel a ratione ad ratio-

63쪽

DE SYLLOGISMO DI LECTICo. anatum esse e colitra POSteriori cum siceversa ex effectu colligimus causam, vel rationem ex rationato. VART. II. - DE SYLLOGISMO DIALECTICO.67. Tria, inquit S. Thomas Lib. I. Post Analyt Leci.

I. inveniuntur in actibus rationis. Est enim aliquis rationi proceSSu neeeSSitatem indueenS, in quo non Stpossibile esse veritatis desectum et per hujus rationi processum Scientiae certitudo acquiritur. Est autem alius rationis processus, in quo ut in pluribus Verum coneluditur, nec tamen neceSSitatem liabenS. Tertius vero rationis proeeSSUS S in quo ratio a vero deficit propter alicujus principii deiectum, quod in ratiocinando erat ObSerVandum. V De rim rationis procesSu egimus in praecedenti articulo de tertio sermo erit in Sequenti hic Secundum VerSam US. Proeessus isti hi Sm Odi non procedit ex certis

principiis ad certam conclusionem principia probat ilia

Sunt, nem P ea Sunt, quae quamVi Omnem errandi formi.dinem non exeludant probari possunt a Vir prudenti ejuSque SSenSum mereri. Quoniam concluSi e Proba

bilibus principiis deducta probabilis tantummodo est, syllogismus ipse dialectieu Vocatur talis quippe est

conclusio ut in utramque artem disputari possit. Omissis aliis, potissimum hic agemus de argumentatione quae est eae analogia et eae hypothe8i. 68 Analogia presse accepta est proportio Seu Similis ratio quam habent duo ad alia duo; tune autem ab anal O-gin argumentamur, cum e Comperta una Proportione, aliam proportionem non compertam inferimuS. Sie X. gr. cum Videamus bruta quoad multa nobiSeum OnVenire in corporis structura, actibus ac motibus ex quorumdam

Objectorum praesentia etin concludimus ea quemadmodumno Videre, guStare, te. Principia autem quibus inniti Solet argumentum ab analogia haec fere sunt: iaUSMSimileS, quae neceSSario agunt, similes producunt effectus

64쪽

52 LOGICAE PARS PRIMA. quod in uno similium valet valet etiam in caeteris res

similes similibus proprietatibus instructae sunt juxta similes typos conditae; Similibus legibus gubernantur. Haec aliaque hujusmodi principia probabilia tantum

sunt licet quaedam maxime probabilia sint hinc conclusiones a Sola analogia deductae per se probabilitatis fine non excedunt per e, inquam, nam possunt aliundi eSSe certae Argumentamur ab analogia, quotieScumquc ad aliquid probandum utimur imilitudi=ι Vel eaeemplo. Utimur similitudine, cum ex attributis, vel effectibus, vel causis unius analogi colligimu quae sunt alterius analogi. Utimur Xemplo, cum a re aliqua geSta progredimur ad aliam similem, quam fieri posse Vel debere contendimus. Si res non sit gesta sed ficta, quae tamen ut geSta narratur, exemplum dieitur parabola vel apologu8. Argumentum ab analogia est maxime in usu, illudque incrementa naturalium solentiarum maXime PromoVit.

69. Quando neque ratione detegere, neque e XPerientia discere, neque analogia colligere POSSumus utrum re aliqua sit aut non sit, tunc ad hypothesim confugimus h. e. aliquid ex consideratione adjunctorum statuimus, quod licet ignoremus utrum Sit, Si tamen esset, illorum omnium rationem redderet; ideoque concludimus plus minusve probabiliter Verum esse quod ponimus HypotheSis usus praesertim in rebus physicis obtinet. Hi usus statis legibus est moderanduS, ne liypotheses Omnia Vana Videantur. Unde ' antequam hypothesim statuamus, distinctis on-oeptibus rem XΡlicandam attingamus oportet quare ea quaquaverSum consideretur varii illius status, ProprietateS, adjuneta notentur atque inviuem conferantur, ut mutuae relationes innotescant. Ex hae attenta ODSideratione Variae suborientur in mente rationeS, quae ad rem explicandam plus minusve accomodatae apparent. 29. Ut liae rationes tanquam hypotheses poni possint, nullam absurditatem involvere debent, nec oppositionem aliquam

65쪽

veritati ulli jam notae. Quae Sic Se habent conferantur cum eo quod explicandum assumitur; quaeque ex iis pleniorem rei adjunctorumque rationem praebet, merito tanquam probabilis habeatur. 39. Quo magis complexum est factum, eo hypothesiS, quae illud accurate explicat, est probabilior. Sane hypothese quibus tum adjuncta Omnia, quae rem in praeSen Vestiunt, explicantur tum praeteriti ejusdem rei status rati redditur, et Statu futurus praenunciatur, idque non semel et iterum sed jugiter tantam praeseserunt probabilitatem, ut pruden quisque illis acquiescere debent.

70. HypotheSis, quaecumque ea sit, probabilitatis fines

non excedit. Non enim est impossibile ut alia adsit incognita ratio, quae aeque rem explicet, quaeque sit illa ex qua Vere et realiter re Pendeat. Quod si hypotheses omnes possibiles alicujus facti recenSeatitur, et Probetur,

Praeter lanam, caetera Omne locum habere non OSSe, tune

licebit absolute et proprie dicta certitudine concludere. Id dum addidit hypothesis evadit thesis.

71 Gradum jam facimus ad tertium rationis processum quem e Divo Thoma commemoravimus illum se in quo ratio a vero deficit propter alicujus ritieis,ii defectum quod in ratiocinando erat observandum. Hujusmodi principii deiectus vocatur fallacia. Hinc ea argumentatio quae fallaeiam continet sophisma, e graeco fonte dieitur. Sophisma est ergo argumentatio quae sub veri specie ad salsum et absurdum addueit Originem Vel a vana quadam disputandi libidine vel a pravo voluntatis propOSito erroris inter populo disseminandi, Vel a mentis praecipitantia perpetuo traXit. Sophismata vel ex propria alicujus eientiae materia desumuntur; Vel ex communibus quibusdam fontibus tauriuntur, et per omnem materiam serpere possunt Illa in eo sunt ut principia aut conclim

66쪽

54 LOGICAE PARS PRIMA.siones apud aliquam scientiam certae ac ratae, diverso eoque falso Sensu Surpentur. Si principio : eae nihilo nihil si abutuntur, qui ex eo impossibilitatem creationis probare conantur. Hujusmodi fallacias non ad Logicam,sod ad diversas scientias dissolvere pertinet. Logica recenset Ophismata e communibus fontibus hausta, ne iis imperiti decipiantur. Plures horum sophismatum fontes assignantur; alii qui a vocibus, alii qui a rebus originem habent. De sophismatibus in voce nihil dicemus ex iis quae hue Sque dicta utit, dissolvi possunt; attendantur diversorum syllogiSmorum traditae regulae. Agemu tantum de sophiSmatibus in re, non quidem de omnibus sed do potioribuS. 72. Praecipua sophismata in re Sunt quae Sequuntur. 1'. Petitio prinoisit. Est hoc loco principium pS ConculSio, quae principium dieitur, quia in disputationibus primo loco proponitur. Porro principium elimia eum illud ipsum quod est probandum, quodque ab adverSario negatur, ad Sui probationem adducimus vel idem aliis verbis exprimendo Vel otiendo praemiSSam quae rata haberi non possit, nisi quatenus illud ratum liabeatur. Adpetitionem principii revocatur circulu vitio8u8, in Uem incidit qui x duobus, quae probanda illi sunt, alterum per

alterum probat ut si quis petenti cur tellu non OVentur, reSpondeat quia Sol movetur Solem autem OVeri e eo colligat quod telliis non OVentUr. 2R. Fallacia non causin pro causa, quae in eo eS Ut faetum aliquod alicui tamquam causae adSeribimUS, Cum OVeraejUS CRUS non it, et ex hoc varias cone iSiones deducimus. Generati in hoo admittitur sophisma cum asseritur

tamquam causa vel a id, quod tantum proe cedit vel comitatur effectum, ac si valeret ossatum hoc Ost hoc, vel cum Oo, ergo ex hoc vel J id quod est mera occasio ad cujus praesentiam res fit; sic interdum sophi-Stie bonorum opera damnantur, quia inde mali ad facinora

67쪽

DE INDUCTIONE. 55

incitantur vel ob id quod tantummodo conditio est, ad effectus positionem requisita sic impie adseribuntur Deo mala moralia, quae permittit. 39. Ignorantia elenchi. In hanc fallaciam impingunt qui dum alterum confutare Volunt, relicta propOSitione, quam contra adversarium probare deberent, ad aliam demonstrandam deflectunt. Hoc vitio laborant protestantes cum catholicos idololatriae accusant, eo quod Sanctorum imagine ac reliquias venerantur ac si docerent catholici eum cultum esse Sanctis tribuendum, qui divinitatis est proprius. Hoc sophisma originem habere potest vel anientis deceptione aut ignorantia, vel a Voluntate plus mi

4V. Fallacia a toto simpliciter ad letum secundunt quid et viceversa. Habetur fallacia a dicto secundum quid addictum simpliciter, cum id quod verum est relative Olum, vel cum aliquo addito, assumitur tanquam verum abSolute et sine ullo addito et viceversa habetur fallacia a dicto simpliciter ad dictum secundum quid, cum X e quod verum S tantum praeeisione facta ab aliquo addito, deducitur id ipsum verum esse hac vel illa additione facta. Exempla Obvia Sunt. Hoc sophisma multorum Vitam regit, eoque innititur cynicorum effatum ubique licere qu0 per se licet.

ART. IV. - DE INDUCTIONE.

73. Inductio generatim est transitus a singulari ad universale, qui vel locum habet in solis deis, cum scilicet ex idea Singulari, praecisionis ope, ideam universalem efformamus vel in judiciis, cum ex judicio singulari efforma-mUS UniVersale. Porro hic non de deis, verum de judiciis agimus. Judicium autem ipsum aliud est analyticum, aliud syntheticum. Quando judicium singulare eS analyticum Vadit universale per mentis abstractionem et haec est origo principiorum analyticorum, quibu men HOStra

68쪽

56 LOGICAE PARS PRIΜA. instruitur. Prius enim intelligimus X. gr. hoc totum 88e majus ua parte, dein, abStractione facta, cognoscimus Omne totum esse tale. Unde Singularia non inserviunt adprobandam veritatem principii analytici, quod intellectis terminis patet; sed praebent menti terminorum notitiam, et dant occasionem efformandi principium. Quando vero judicium singulare non est analyticum, tune si transitus fieri potest ad judicium universale, id fieri debet mediante inductione de qua lite agimus, quaeque definitur arbumentatio per quam de ubjecto universali concludimus id quod, experientia docente, de quibu8dam insularibus assi metuimus vel negavimus. Hinc deductio ab universali descendit ad particulare inductio ex particulari ascendit ad universale. 74. Ex hac definitione colliges nos hic minime agere de illa inductione, in qua inferiora omnia ad Xamen Oeantur, quaeque de toto idem complexive amrmat vel negat quod de Singulis ejusdem partibus experimentaliter amrmatum antea vel negatum fuit. Hae parum habet utilitatis et per se patet. Hanc unam antiqui fuiSA COIapertam quidam asserunt summis laudibus ae Onem extollenteSquem omnium primum, verum induetioni naturam germanumque ejusdem usum invexisse dicunt. Eminet inter hos Dugali tuari Phil. of the Human Mind P. II ch.

IV. Sec. 2). Quod Baeon ipse ita senserit ultro concedimuS. Agen enim de inductione ut nos eam post alios definivimus: Verum ad hujus inductionis, inquit, Sive demonstrationi instructionem bonam et legitimam, quamplairima adhibenda sunt, quae adhuc ullius mortalium cogitationem Subiere V Nov. Org. lib. 1. aph. ev.). Et alibi cogitata et visa, Cogitavi et illud inquit, restare induetionem,

tamquam ultimum et unicum rebus subsidium et perfugium. Verum et hujus nomen tantummodo notum SSe; Vim et Sum homines hactenus latuisse.' Quo jure id BSSerat, idemque repetunt ejus laudatoreS, neSei cum Ut omittam Scholasti eos qui Baconem praeceSSerunt, quique

69쪽

DE INDUCTIONE. 57sat ac diligenter inductionem explicuere, Aristoteles in suis libris, iisque praesertim qui ad scientia naturae spectant, hujusmodi inductione saepe fuerit usus es. Utter Hist. of Ano Phil. Ol. III. B. IX. c. b. Quare carpitur immerito a tuar auctor quidam, qui illud quod nos hic per transennam notamuS, hiStorice probat. 75. Superest ut expendamus quo pacto legitima sit haec argumentatio quo scilicet jure ab iis quae Observationi

subjicimus, ad ea quae non fuerunt Observata affirmationem vel negationem extendere possimus. Repetiti experimentis circa plura individua, quorum adjuncta omnia fuerint Variata, Si invenimus constanter aliquam illis convenire proprietatem actionem, passionem aut aliquid hujusmodi, merito concludimus non fortuito id evenire, nec ratione

adjunctorum; sed ex constanti et uniforma cauSa Onstantem hunc et uniformem effectum Sse repetendum. Hae autem cauSa, cum alia esse nequeat nisi ipsa durum rerum natura, Vel constans lex cui illi natura Subjaceat,

iterum concludimus effectum Observatione deprehensum ab ipsa illarum rerum natura, vel a constantibus legibus, quibus illa natura obediat, provenire. Exinde manifeStum est effectum illum esse debere univerSalem: Communem Scilicet omnibus eamdem naturam habentibus. Certitudo igitur inductione arta firmis omnino Prin istis h. e. On-

From somo folio extracis contained in this aper i Will appear, is that the mode of easoning by induction, illiistrated an improVed by the great Lord Verulam in his organum ovum an generali consideredas the cause of the rapi progressi science in later times. a perfectly known t Aristolle, and was distineti delinealed by him, as a methodis inVestigatio that ead to certaint o truth and dly that AristotieWa likeWis perfecti aequainted not meret with the formi induction, but illi the prope materia tot employed in car in itin faei and experiments. e re therofore e to conclude that at the lame fconfining the human minit for o longin time in chains by the fore OfSyllogiSm, cannot be atri imputet to Aristolle nor at the merit sentargin it, an settin it reo, ascribe to Lor Verulam ' - Asiatic ResearcheS, Ol. VIII. p. 89- , London Edition.

70쪽

58 LOGICAE PARS PRIMA.stantia legum naturae et naturarum immutabilitate, nititur. Ex iis apparet posse nos interdum Sine ullo periculo ex Singularibus universale concludere de iis judicium ferre quae Sub oculo non Venere futura divinareri tenere praeterita; uno Verbo Prineipia Syntheti ea efformare.

76. Hoc ipsum ut melius a tironibus intelligatur, forma syllogistica proponere juvat. Unde sic argumentari licet: Eff0etus sub quibuslibet adjunctis constans et uniformis causam postulat constantem et uniformem Atqui ess00tus

in iis individuis notatus est sub quibuslibet adjunctis

constans et uniformis Ergo hic esse eiu causam postulat constantem et uniformem Atqui eaUS constans et uniformis non est nisi vel ipsorum individuorum natura, Velle quaedam illam naturam gubernans Ergo ab iis provenit effectus de quo loquimur Atqui natura est eadem in individuis ejusdem speciei, et individua ejusdem speciei simili modo gubernantur Ergo ille effectus reperiri debet in omnibus individuis ejusdem spe olei. Quare labor Omnis

in eo est ut tot fiant XI erimenta, quot requiruntur ut certum sit illum effectum non aliunde provenire. Quod Si experientia non ea omnia Suppetat quae Sume iunt, ut naturae legem aut proprietatem naturae manifestatam intelligamus, uniVerSali conetuSi non certa, Sed plus minusve probabilis erit , eaque non propositi per inductionem, Sed

per probabilem conjecturam collecta erit dicenda.

CAPUT QUINTUM.

D METHODO. 77. Tria in isto capite considerabimus 1 quid et quo-tuplex sit methodus p 2 ea quae ad methodum valde ne eeSSaria Sunt, Scilicet agendum ii definitione ut divisione. 3 id propter quod methodus adhibetur, scientia