Tractatus de iurisdictione, atque imperio, Hieronymi Muscorni I.C. Cyprii. In quo variae quaestiones dilucidissimè disputantur, veroque sensu illustrantur

131쪽

s3 TRACTAT v xiiii rum videri non debet, si eius auctoritas hoe in casu non adhibeatur, sed omnibus huius m di facultas permittatur. sed haec ratio in illi quidem videtur caeteris ineptior: quia sequi necesse est, Principis auctoritatem in bonorum proscriptione semper adhibendam esse: quo nihil dici potest obtusius.

Praeterea multum a veritate aberrant, dum velint damnatorum bona publicari no oporterernam eleganter scribit Iustinianus in l. in metallum,tane bonis proscrip. Eos,qui in metallum damnantur, poenae seruos effici, atque eorum bona rationibus fisci vendicari. Neque obstat, quod ob ijciunt de l.in metallum, isde iur. fisc. 4 quia plane alienum est, scio enim quidem ego 'bona, quae post poenam eis erogatam eueniunt, ad Principe non pertinere,sed ex his sequi non video eorum bona iam ante acquisita publicanida non esse. Hae sunt rationes magis praecipuae , quae ab interpretibus afferuntui caeteras praetereo, nes Din his diutius moremur. Ego itaque in tanta Ioi difficultate rationem differentiaei arbitror illam esse,quam scitὰ tradit Bartol.ini. relegatorum,s de interdict.&relegat.in qua hoc modo . . distinguendum essesribit, ut si quidem Praesi- . ides sub se retineant insulam : in eam depo tare non prohibeantur: sin vero non habeant, l. ad Principem recurrendum sit: Quae quidem distinctio, licti ab omnib' varijs contetur ra- .i tionibus, mihi tamen videtur clarissime pro- . bari dictam l. relegatorum . in qua eleganter

scribit Vlpianus : Prouinciarum Praesides in insulam relegare posse,si ad eius prouincii fori . mam

132쪽

mains, quam administrant, pertineat.

insulam sub se non habeant, id facere non possunt: sed Imperatori scribere debent, ut in si iam eis assignet. Quod etiam apertius consi

mari potest testimonio Theophili, quippe qui

in s. cum autem. Institutionum titui. Quib.modis ius patripotest. solui.in haec verba loquitur. Liberat autem liberos a patria potestate, & p rentis deportatio: nam si quis alicuius maleficij accusatus,& conuictus huiusmodi acceperit sententiam a Praeside , vel Praefecto, di aliis: Volo te deportari in insulam illam: simulatque sententia lecta fuerit, lex et,& ciuitatem,&bona adimit, & ciuitate Romana exutus sit per grinus. Quibus ex verbis liquido constat, praesides deportare quandoque potuisse. Ad iuris vero loca,in quibus apertissime dicitur deportandi ius eis datum non fuisse, facilinae respo

demus, de praesidibus ea loqui, qui insulta sub

se non habent.

Haec quidem ratio, ' tametsi verissima sit, arbitror tamen eam quoque, quae Fulgosij est, facile sustineri posse : Ait enim ille nul a alia

de ratione praesides deportare non posse: nisi, quia deportationis poena ciuitatis potissimum Romanae ius adimit, in qua cum auditoritatem ipsi habeant nullam, meri id factum est, ut sine Principis venia tollere eam non possint. Quo sit,ut Praefectus urbis, cum in ea potestatem haberet,i.i. f. de offie. praesect. Praetor.deportare etiam non prohiberetur. Qubd si quis dicat, Nonne etiam damnationis poena in metallum ciuitatem ipsam tollit 3 id nos qui dena profecto verum esse non diffitemur: attamen

133쪽

etoo TRACTAT usillud respondemus, libertatem praecipue quidem, per quandam vero consequentiam ciuit tem ipsam huiuscemodi poena haud dubie remoueri oportere: nullus enim seruus potestes.se diuis Romanus, i. in metaIlum, sLde iure fisc.& C. de bon. proscript. Quae cum ita sint, quis non videt, praesides in metallum damnare non potuisse quippe cum eorum,quae in consequetiam veniunt, consideratio ut plurimum hibeatur nulla.

Ac de hoc quidem gradu satis nobis dictum

videtur: Nunc, ut instituimus proficisci ordiane , ad reliqua pergamus. In quarto itaque mero ri impexij gradu, a qui paruus dicitur, ponit

Bariolus relegationis poenam,quam etiam meri esse imperij testatur Accursus in l. nulli, C. de sentent.& interlocut.omnium iudic. & in relegati. Institutionum titui. Quibus modis ius patriae potestatis soluit. & probari quidem p test hac ratione: quia huiusmodi poena officior . iudicis nobili expeditur, atque publicam respicit utilitatem, ideo mirum videri non debet, si imperij dicatur. Quod certe mi hi probabilius videretur: si relegationi ipsa etiam bon rum publicatio adiungeretur, quod fieri potest,t.relegati,sede interdict.& relegat.nemo Gnim eo in casu dubitaret,quin imperij esse dica

sed pulchram, & meo iudicio oblorisi res mami oriri video quaestionem: nunquid rei satio capitalis dicatur esse poena: varia namque hac de re reperio iura, nam Vlpianus in l. edicto. se de bonor. pos . videtur nobis significare

134쪽

Dg 1vRIs DICTION n. rcapitalem non posse dici poenam: inquit enim bonorum possessionem non ad rei capitalis damnatos, sed ad relegatos potius pertinere. D nique nihil apertius proferri potest, quam exl capitalium, in de poenis. quo in loco elega ter scribit Callistratus, relegationis poenam non ad capitis periculum, sed ad ipsam existrumationem attinere. Contra tamen apertis

me pugnat l. hos accusare, si omnibus, ff. de a cusationibus. quo in loco declarans Venulsius, quae sint poenae illae, quae in seruos cadere non possunt, sic scribit: Omnibus autem legibus serui rei fiunt, excepta lege Iulia de vi priuata, quia ea lege damnati partis tertiae bon rum publicatione puniuntur, quae poena in se uum non cadit: idemque dicendum est in caeteriris legibus, quibus pecuniaria poena irrogatur, vel etiam capitis, quae seruorum poenis non conuenit, sicut relegatio. Quibus ex verbis ci

rissime constat, relegationem capitis dici posse

poenam,

sed Accursus eodem in loco respondet, verbum illud, relegatio, pro deportatione a cipiendum esse: hancque solutionem sequitur sapia in d. l. imperium, numer. Sed mea quidem sententia nullo pacto huiusmodi interpretatio recipienda est: nam verba, quae in propria eorum significatione manere possunt, non sunt pro alijs,&minus proprie interpretanda,ut superius ex mente Crauet.diximus.

Ideo Vallas nobis tradendam reliquit solutionem. Itaque puto interpretes omnes, qui crediderunt legem illam loqui de poena capita i limultum aberrasse: quia nil aliud vult eo in lo

135쪽

TRACTA Tusco ostendere Venuleius, nisi quae sint poenae ira Iae,quae seruis non conueniunt: sed explorati iuris est, capitales ad eos pertinere poenas, i. si fugitivi. C de serv. fugi. g. item lex Cornelia. In-

hit.titui. de public. iudi. Ergo de his loqui non

potest iurisconsult.. Quamobrem,ut dicam ego ros quam breuiuinae potero, i quid sentiam, illud a prius scire oportet, eos, qui cum honoribus perfungerentur,atque de eis ob aliquod eorum

crimen dimouerentur, capite minutos non incommode appellari posse:nam capitis diminutio aliud nil est, nisi status, atque prioris iuris

commutatio, ut diserte tradit Iustinianus Institui.titui.de capit.diminutiin princ.cumque serui neque dignitatem,neque familiam,neque ciuitatem ullam habere possint, sed omnium, quae ad ius ciuile pertinent, omnino expertes dicantur esse, i. final.sside capit. diminutio. & l. quod attinet, isde regul. iur. iure factum est, Vt ipsi capite minui non dicantur. Idque nobis apertissime significauit Paulus in l. 3. U. de capita diminut.&Iustinianus in g. seruus eodem titu-- . Io. quibus in locis serubs capite minui negant, quia neque ius, neque caput habere dicuntur. Ex his concludo Iurisconcin d.f. omnibus,cum dixit capitis poenam, nimirum relegationem, seruis non competeremo de poena capitali, sed de capitis diminutione haud dubie intellexis- se, quae quidem ad seruos pertinere non potest, quia nullum ius, nullamque existimation E ha - bere videntur d.l. fila sed haec non ita stricte in-

136쪽

manum.

Postremo citatur loco I.1. i de public.iud quo in loco declarans Paulus, quae sint capitalia iudicia,in haec verba loquitur: Capitali a diutcuntur iudicia,ex qu ibus poena mors,aut exili-ium est, p has enim poenas eximitur caput de ciuitate: nam caetera non exilia, sed relegati nes proprie dicuntui: tunc enim &ciuitas reti,netur. hibus ex verbis dilucide patet, relegationis pinnam inter iudicia capitalia connumerari oportere.

Sed haec explicatio Iurisconsulti sententiae non omnino conuenit,eius enim verba satis ii dicant,dictionem illam, caetera, non ad capit lia, sed ad publica tantum iudicia reserri necesse esse.

Equidem ut, quid sentio, explicem has

duas sententias inter se conciliari posse arbia tror, multum enim interest: Nunquid releg tio in propria, an in lata accipiatur significati ne: priore siquidem casu capitalem dici posse negamus: posteriori vero casu inter capitis Poenas connumerari non dubitamus. Hanc distinctionem veram esse luce clarius probat l.licet, is de verborum &rer. significar. cuius sententiam referre non grauaremur, ni si superius eam eisdem verbis adduxissemus. Idque ipsum equidem esse arbitror, quod Paulus scribit ind.l. 2.cum dixit:caetera vel b non exilia, sed relegationes proprie dicuntur : quasi dicat releg tionem ipsam, si in lata usurpetu r significatione,ad iudicia etiam capitalia referri nullum esse inconueniens.

137쪽

1ο TRACTAT VI In hoc insuper gradu existimat Bart.ponendam esse poenam omnem, qua corpus alicuius seueritate quadam afficitur, idque probat l. si squid erit, s. de offic. proconsul.in qua dicitur, proconsulis legatum neque animaduertendi, ineque coercendi, neque atrociter verberandi ius habere posse: haec enim maiorem exigunt nimaduersionem, atque ideo ad i proconsulem lpertinere debent. iSed meo quidem iudicio locus hic non pro- bat id,ad quod citatur, cum tantum ibi dicatur poenas,quae alicui atrociter infliguntur,meri esse imperii, ex quo sequi non video easde etiam huius inferioris esse gradus: nisi fortasse diceremus, quod cum huiusmodi poenae meri sint imperii,neq; superioribus,nem etiam sequentibus conueniant gradibus,consequ es est,ut quartum hunc imperij locum sibi praescribant. VNcunque tamen sit, ex his distinctionem hanc cotiligit Bart. aut tofmeta pro poena alicui dantur, ,& huius inferioris dicuntur esse gradus: aut ad Verum inueniendum adhibentur, & simplicis

esse possunt iurisdictionis,ut ex Nouella9o.di- j

lucide colligi potest. . sed Decius in d.l.impetium.obijcit Nouel. 33 . in qua dicitur, supplicia, per quae artus resoluuntur, longe grauiora esse utriusque m niis amputatione, atque ideo concludit quae- istionem omnem simpliciter meri esse imperij: i quippe cum artus omninb dioluere dicatur. Sed facile tueri potest Bart. nam non loquitur sipse de tormentis, quibus omninb membra enervantur, sed de his tantum intelligit, quae 'quamuis artus quodammodo amoueant: in

pristiu

138쪽

Dg IvRIs DICTIONE. Iospristinam tamen ficilime reducuntur integri

tatem.

Sed extincta hac difficultate, altera maior oritur, videtur enim Barto. sibi hac in re parum constans nam in l. cum seruus. fide condic.cati. dat. simpliciter tenet, quaestiones omnes meri esse imperij, imb in l. interdum.g. qui furem. K de furt. loquens de tormetis,quae ad veri inquisitionem dantur rapertissim e concludit meri ea

oportere esse imperij sed optime defendi potest,si ex sentetia D cij , atque Alberici in d.l.imperium. hoc pacto

distinguamus: aut tormenta in causa criminali, ut verum indagetur, adhibentur, & meri sunt imperij, hancque sententiam esse arbitror Bam toti in d. l.cum seruus. &d. l. interdum. aut v rb in causa ciuili, & pecuniaria ob eandem rationem sustinentur, & simplicis dicuntur esse iurisdictionis, & ita loqui videtur Bart.ind. l. imperium. Hancque eius esse mentem planissia me illius verba indicant, cum inquit: sed si to rueretur ad inuestigationem,tunc possibile eLet,ut iurisdictionis dicantur. Defensa itaque Barioli sententia ab aliorum calumni js: Reliquum est, ut quid hac in re dicendum sit,exponamus: id autem commode facturum puto, si prius quam breuissime vide mus: Nunquidi Magistratus municipales,ciuir iostatumque defensores facinorosos homines torquere possintλQua in re Bari cum quo communis est opinio, sentit,eos posse: potissimumque' eius argumentum sumitur,ex g. si vero ignoti sint. Novell.9o.in qua diserte scribit Iustinian. testes ignotos, &vndequaque obscuros, si ali-

139쪽

TRACTAT usquid de veritate in proferendo testimonio om nino corrumpere videantur, tormentis sub ijci

oportere, & iudices: si cum magistratu snt, ipsi hoc facere, si vero ali; quidam praeter eos, qui magi st ratus gerunt, sint, assumere debent loco-xum defen fores, atque per eos huiuscemodi to

menta adhibere.

Sed ridiculam docti cuiusdam viri solutionem praeteri re non possum,qui existimat locum illum ita esste intelligedum, ut iudices maiores positat, si alii mini stri non sint testes, set

nonnihil veritatis occultare videntur, torquere: Quod si apparitores, vel ciuitatum defen-.sores reperiantur: tunc non ipsimet iudices r

tione decoris ut eius verbis utar sed per eos r id est, per huiusmodi defensores tormenta inijcere debent: od idem est,ac si Iustini,hus dixisset: committat eis, ut torqueant, sed ex ipsis Imperatoris verbis explodendam esse hanc interpretationem nullus est, qui non intelligat. G. Praeterea eandem sententiam praeter alios comprobo hac ratione : Defensores ciuitatum, atque magistratus municipales modicam haud dubie dicuntur habere coercitionem, l. magistratus. F.de iurisdict.omia indic. sed tormenta moderatione, atque mediocrit/te quadam ashiberi 'semper debent, ut pulchre tradit Bart. iii l. quaestiones. s. de quaestionib &Bald. in l. r. C.de emend. seruor. Ergo ad eos etiam huiusmodi debet pertinere facultas: Atque hoc ipsum sane mihi videtur sensisse Iustinia. in i d sensores. C. de defensoribus ciuitat. in qua strubit , ciuitat lini defensores seuerioribus qua stionu

140쪽

ns Iunis DICTIbNE. io stionibus uti non posse : quas dicat, eas, ei b, quae non ita seuerae sint,ab ijs exerceri non prohibemus His ita deci aratis: nunc ad propositum sermonem reuertamur,atque, quod iam polliciti sumus, breuiter praestemus : Longe itaque alia ter, quam alij fecerint,in tanta difficultate distinguendum esse arbitramur : aut enim tommenta in causa chiminali adhibentur,& ex om-- nium sententia meri ea esse imperi; , confitemur: hac enim de re dubitare video neminem: aut vero in causa ciuili,& pecuniaria dantur Miterum distinguendum est: si quidem seruis in-s gantur, simplicis dicuntur esse iurisdictionis, ipsi enim in causa etiam simpliciter pec niaria torqueri possunt, i .diuus Pius .ff. de quae stio. lid quandoque nullius esse iurisdictionis

arbitramur, i cum seruus.ffide codict. caus. dat.

in qua diserte scribit Pomponius, seruum, qui in suspicionem furti alicui venisset:pose a domino ei dari ut eu in torqueat, sub ea tamen conditione: ut si id repertu in eo non esset, sibi re sderetur. sin verb liberis adhibeantur: tunc obseruandum diligenter est, nam cum ij in causisl simpliciter ciuilibus torqueri non possint, dest. diuus Pius. vanum profectb esset quaerere,cu iusnam iurisdietionis haec dicantur est e to menta. Duobus itaque sollim casibus id videtur habere locum: quorum primus est, quando liberi ipsi homines in testimonijs pro serendis vacillassent: tunc enim tormentis exponi debent, qud veritas omnis facile erui possit, i.nullum.C. de testibus. & Noueli. Vo. Alter verb