Tractatus de iurisdictione, atque imperio, Hieronymi Muscorni I.C. Cyprii. In quo variae quaestiones dilucidissimè disputantur, veroque sensu illustrantur

141쪽

TRACTAT vshaberet crime: cuius rei praeclarum extatexeta cplum in c. i. ext. deposit. Qui enim depositum Adenegat, furtum committere dicitur, atque in eum furti actio datur,t. si sacculum. ff.depositis placuit.Institu titul.de obligat. quae ex delib. nascunt. Huiuscemodi s vero tormenta mi . tae iurisdictionis esse aperte concludimus:cum enim imperium ipsum hisce in casibus ratione vacillationis, atque criminis quodammodo consideretur: iurisdicti ique,cuius bene- ficio ciuiles causae omnes expediuntur: potissimum deseruiat, atque ei omninb cohaereat. . mirum videri non debet, si eam mixtam appel- lemu , argumen. l. i. g. quimandatam.T de officio eius, , & inserius hac de re copiosissime

sed de hoc gradu satis dictum videtur; nunc ad quintum meri imperij gradum accedamus, qui minor dicitur,in quo modicam ponit Barta

coercitionem, quae omnibus videtur compet

re magistratibus, i Magistratibus inde iurisdict om n. iud. &d. Nouel. ry Rrati' est, quia officio iudicis nobili expeditur, atq; publicam respicit vallitatem. Sed obijciunt interpretes nostri l. fina.is de iurisdict. omn. iud.in qua scribie Paulus, mandata iurisdictione priuato, imperiaum etiam, quod non est merum, mandari: quia iurisdictio sine modica coercitione nulla est:

Quibus ex verbis clarissime constat,merciti . nem meri non esse imperij. .

. Multae dantur solutiones: mihi magis pla- cet 1lciari solutio Paradoxorum libr. z. cap. quam etiam sequitur Cantiuncula, in tractati de offic. iudic. quaest.&ut dicamuhIuriscooceo

142쪽

Da IVRIs DreTION f. Id in loco de mixto loqui imperio: cum ' enim imperium ipsum in duas diuidatur partes, in m

rum,atque mixtum: Per non merum, mixtum

illud imperium intelligere necesse est, ut idem sit, ac si Iustinianus dixisset, mandata iurisdictions, imperium etiam mixtum transferri videtur,ex quo colligimus modicam ipsam coe

citionem non meri, sed mixti potius dici debere imperii. Sed quoniam ita intelligendo recedimus a

sententia harioli,qui omnino existimauit modica illam coercitione meri esse imperij, ideo ut tantum virum pro viribus defendamus: longe aliter,quam alij existimauerint, hanc contrarietatem dissoluimus: nam i per imperium non merum, non omnes eius gradus, sed eum latum

intelligimus, in quo gladi j reponi debet pol stas: maxime enim verisimile est, ut de eo loquatur Paulus mero imperio, de quo loquitur Vlpianus in d. l. imperium. Quod igitur Iurisconsultus dicit, mandata iurisdictione,impertium etiam,quod non est meru transit: idem profectb est, ac si dixisset merum ipsum imperium, quod in gladij tantum potestate consistit, non transfertur caeteri vero inferiores eiusdem imperij gradus transire possunt. Illud tamen ad ij-cio, hanc nos explicationem ex doctrina ipsius Barioli tradidisse: Non enim me latet huiuscemodi meri imperij in gradus distinctionem

commentitiam esse, sed non propterea explodendam : non enim omnino a Iurisconsultorum sententijs aliena est. Sed haec quidem hactenus. Nunc ad postremum meri imperij gr dum accedamus, in quo leuem mulctam ponit

, Barti

143쪽

no TRACTAT vs Bart. nam praesens haec poena ab ijs tantum, qui iure ordinario potiuntur,imponi potest, i. fina. C. de mod. muletarum. atque ideo videmus noque ciuitatum defensores, i. defensbres. C. de defensciuitat. neque duumviros, i. unica. se siquis ius dicent. non obtempera. eam ins gere posse. Sed illud breuiter hic obseruandum est, Bariolum non sine causa leuis attulisse n uictae exemplum: ea enim quae est ad quinquagintaauri libras usque, ob peccatum datur grauissim v, I. illustres. C.de mod.mulctar. atque inter sup xiores propterea meri imperij gradus connumerari oporteret. Sed quoniam de mulcta hoc in gradu loquitur Barto. nonnuIlae mihi occumrunt interpretum quarti iones , quas non alienum est breuiter exponere. Primo itaque qua

ritur,quid si mulcta: deinde quibus competat magistratibus, postrem b nunquid delegati, a que arbitri ipsi huiuscemodi poenam dare possint. Quod igitur ad primum attinet, dicimus nil esse aliud mulctam,t ni si poenam pecuniariam , quae arbitrio habentis adiudicationem

datur, neque ante debetur, quam si aut non est prouocatum,aut procurator victus est, ut dilucidissime colligi potest ex I.aliud est fraus,& Ls qua fide verbφr.& rerum signific. Huius autem in uixae pecuniarjae certus fuit modus apud Romanos praefinitus, quem transcendere iaminini licitum exat, quippe de mulctarum restia inatione tam a consulibus,quam a tribunis plebis, saepe senatusconsulto, saepe populi rog

tione cautum fuit, quibus maxima erat mulcta

trium millium, & viginti assium, quia plus triaginta bobus, & duabus ovibus quempiam muti ctari

144쪽

ctari non decebat: Minima verb asse laxabatur uno. Haec diserte scribit Alexander ab Alexand. Genialium dierum lib.3. cap.s &GAlius lib. i. cap.r. Ex his concludo disputationis gratia,Paulum in d. l. si qua. minus recte Labeonem repre-

hendisse:quippe t qui dicebat: si qua poena est,inu leta est i si qua mulcta est, poena est: id enim

mihi videtur verissimum esse, nam cum poena ipsa generale dicatur esie nomen, ut scite d clarat Vlpianus in Li. aliud est Dasi . sequin cesse est: aliquam poenam, nimirum pecuniariam,esse multiam, contraque, aliquam mulctam dici posse poenam: genus enim si cotrahatur, ad speciem suam referri necesse est : si vel b sublatissima significatione accipiatur: sub eo species contineri suas, atque de eis praedicari nemini

dubium est, ut tradui omnes in l. si quid earum. f.inter emptat m. isde legat. 3. huius rei exempla

illud vulgatissimum est, quod de homine, atq; animali affertur,recte enim dici potest:aIi quod

animal nimirum rationale, hominem esse, atq; quendam hominem animal. Deinceps igitur nunc, quibus competat m pistratibus mulctam ipsam indicere,videamus.

a in re se regula costitui debet : Magistratus omnes potestate hanc procii ldubio habore possunt, I. unica. ff. s quis ius dicen. non obtemp. . Excipiuntur autem ab hac regu Ia eodem in Ioco Duumviri. Est laute hic locus animaduerisone dignus: multi enim laboris,ac maximae vellitatis est, interpretari, quae tandem huius dinferentiae ratio reddi potat.

Huic itaque difficultati primum occurit Albericus iud. l. unica. dicendo, Duu mu i ros i ii mulctam

145쪽

ΤRACTAT's uictam indicere non potuisse, quia inseriis

res dicuntur esse magistratus: quae quidem ratio non omnem tollit difficultatem, quia as huc quaerere possem : quare inferiores ipsi in gistratus huiusmodi non dicuntur habere facultatem p Quapropter recentiores interpretes liam dicunt afferri posse rationem , quae huius modi est, Duumviros mulctae indicendae ius no habuisse: quia mulctam omnem fisco adhiberi necesse erat, i. mulctarum.C. de modo mulctaru. in quo cum potestatem ipsi haberent nullam, l. i.ff. de iur. fisci. iure factum est, ut eam infligere prohiberentur.

iis Sed haec quidem ' ratio mihi nullius vid tur momenti, quia non solum fisco, ut ipsi mianus recte sentitat, sed publicis etiam operibus, alijsque necessarijs causis mulcta ipsa applicari poterat, ut expresse dicitur in d. l. mulctarum.

Praeterea conuincitur error istorum : nam concedo Duum uiros nullam habuisse potestatem, ut de rebus fisci deponerent: sed ex his sequi necesse non est,eos saltem no potuisse mulcta do ei acquirere. Quare cum &ij diligentius rem perpendendo iudicassent, hanc eorum rationem omninbexplodendam esse, nulla enim lege firmari videtur: in noua sese esse opinione exclamant,a que illud aperte firmant,seuumviros mulctam indicere proculdubiis potuisse. Ad l .veris unicam respondent,ad rem nostram facere no posse, qu i non de mulcta sed de poenali tantum iudicio loquitur eo in loco Vlpianus, ut ex ipsius verbis apertissime colligi potest. Quare ex his concludunt mirum videri non debere, si

146쪽

a a IvRIs DICTION duumviri iurisdictionem suam mulctando sendere possint. Sed in hac solutione mihi videntur aperta decepti esse,nam Duumviri modicam haud dubie poterant imponere poenam,cum minimai haberent coercitionem,cuius virtute & in ca ceres mittere, ε fustibus caedere eis non den gabatur, ut eleganter tradit Alexander ab Ale xanii. Genialium dierum libro cap.16. iod

tiam lucidius probari potest d. Laliud est fraus. in qua Vlpianus ait, poenam a quocunque magistratu imponi posse. Praeterea explicatio, quam ad i. unicam accommodant, ad Vlpiani sente tiam nullo modo accedit: quia contumacibus, atque ijs, qui ius dicenti non obtemperant, non corporalis poena, sed mulcta ipsa ex omnium sententia adhiberi debet. Quod si mulctaeo in loco mera poena appelletur, summo cum artia ficio mihi videtur factum esse:genus enim omnes, quae sub ipso sunt proprie continet specties,atque de eis aeque dicitur, d. l. si quid earum,

Ude leg. 3. iapropter cum viderent hanc etiam e rum tolutionem absurdam esse, tacite ab e r cedunt,atque alium conantur ad i. unicam. a commodare sensim:inquiunt enim, Duum uiros mulctae indicendae ius semper habuisse, sed contumaces deinde in iudiciu deducere no p tuisse,ut ab illis mulctam exigant: Nam cora ipsis iudiciu nullo modo costitui poterat. Quod sane significasse eis Vlpianus videtur,cum di xit, Duumviros iurisdictionem suam poenali iudicio defendere non posse: verbum enim iulud,iudicium,controuersiam,atque litem quanti dam

147쪽

Ham denotare videtur,ut ex his quaeli ad intcmnes in titui. de re iudic. cuiuis facile perspia

cuum est. t

bed vereor ego ne non rei te senserint: nanis haec eorum interpretatio ve a esset: Nullat quidem in mulcta indicenda assignari posset inter ouum uiros, aliosque magiitratus insignis differentia r Nam explorati iuris est, nena inem eam exigere potuist b, nisi populus recte mulctatum videri censuisset, ut ex Cicerone lib. de Legibus.clarissime colligi potest,cum dixit l, Cum magistratus iudicastit, irrogas sive per popia luna mulctae poenae certatio est. Quae profe-cto verba argumento sunt certis, imo,inoris an liquitus fuisse,ut cum magistratus mulctam dixisset: illa postea ad populum disceptaretur, Acius suffragijs vel firmaretur vel abrogaretur, idque mulcta certatio dicebatur. Atque etiam hoc ipsum firmari potest auctoritate Liuij, qui lib.3s. n haec verba scribit: Ducentum milli uia aeris mulctam Post humio dixerunt, cuius cer- . tandae cum dies aduenisset, consiliunoque frequens plebis adesset,una spes videbatur esse, si Casca. Trib. plebi priusquam ad suffragium tribus vocarentur, intercessisset. , Reiectis itaque aliorum sententijs,' equidem,ne long or videar,nouam differentiae ratiari nona ex Antonio Augustino, Emendationumhbroq. cap.6.collegi, quam arbitror verissima

esse sed quo planius intelligatur, illud prius

scire oportet: cau sas omnes, quae cognitionem requirunt, non a Duumviris, sed a Praesidibys atque Praetoribus expediri oportere, l.dies. g. si

. intra,ff.de damno inLcto.in quo scribit Vlpi

148쪽

Dg rv Ir DrCvro NI nus. Duas ergo 'res ira. gistiatibus munῖci alibus praetor, vel praeses iniunxit actionem, cis ossessionena caetera suae iurisdictioni reseruauiti subiicit deinde si sorte duretur non caueri, ut possidere liceat quod cognita causa fieri cio Iet non Duumviros, sed Praetores vel Praesides permissuros. Ex his concludo, nulla alia de causa Duumviros mulctare non potuisse:nisi, quia mulcta ipsa causae cognitionem requirebat. Hoc esse ve rum luce clarius probo lai. g. fin. ff.de iud in qua

ait iurisconsultus,ijs dari mulctat dicendat ius, quibus publice iudicium est, & non aliis, nisi

hoc speciatim eis permissum sit. lam ver b ce tissimi iuris est non solii in ea, quae iuris publici sunt, sed quae etia speciatim conceduntur, summam causae cognitionem requirere, ut notant

omnes in l. i. ff. de offic.eius. Praeterea id firmari

potest ex d. l.aliud est fraus. in qua d citur, eum mulctam infigere posse, cui adiudicatio est:adiudicatio vero causae cognitionem proculdubio includit:cum nihil aliud ea sit, nisi 'iudicium, siue decretum eorum, qui pro potestate, quam a sine acceperunt, causa cognita de re ad se delata sententiam pronunciant, ut scitetra dit Franciscus Hotomannus in Commentario de verbis iuris. QIod si quis huius a me rati nem quaerat: huic naud scio an alit: r rei ponderi possit, quam altero de duobus modis : vel quia maxima eo tempore Romanis immino bat paupertas: vel quia res ipsae, atque hominum

vita aequiparantur. l.aduocati. C. de aduocat. litiuersor. iudi. atque ideo ut in perimenda hominis vita, sic etiam in auferendis bonis, quae vi-H i tam

149쪽

iis TRA CYATustam ipsam sustinere dicuntur: causae cognitio adhiberi necesse videtur esse. His ita declaratis, nunc videamus nunquidni t delegati,arbitrique indicendae mulctae ius habere possint. Quod igitur ad delegatos ipsos

pertinet, Bariolus in d.l.unica,numer. 6. aperidconcludit,eos mulctam dicere non posse, cuius

rei ratio est, quia ijs datur mulctat indicendae ius,quibus publice iudicium conceditur,d. l.fi. U.de iudici sed haec quidem conclusio ex omnium sententia excipitur, ut non procedat in Principis delegato,atque in eo, cui causa ab eodem con mittitur terminanda,l. i.C.de sportui. & sump. in diuers. iudi c. faciend.&execut.lit.in qua Imperatores Valentinian.Gratian. &Theodosius,

sic scribunt: Oamibus iudicibus licentiam prς- stamus : siue iis, quibus a nostro numine lites mandantur illustribus, 'vel SpectabiIibus, vel Clarissim is, vel Togatis fori cuiuscunque praefectura , vel aliis quibusdam: vel iis, qui ex nostris iudicibus delegandas lites accipia

uni executores : si cessauerint causas eis instructas offerre, & remouere ab executione eos, realios idoneos supponere: vel etiam mulctis afficere. ibus ex verbis planissime constat, non solum Principis delegatum, sed eum etiam , cui ab eodem causa demandatur, mulctam infligere posse. Sedest, quod animaduersione dignum pu- 10 to,nam quod ad Principis delegatum,eis haud dubie assentior. Quod vero ad eum, qui ab eodem delegato datur, mihi cum eis non con- ait,quia id iure probari non video, imb contrarium

150쪽

Dg IVRIsti ICTION f. Drtrarium potius dicendum videtur ex ditia Lnal. s. de iudic. Neque plane ad rem facit d.l. r.

de sportui. quae oculos interpretum perstrinxit, quia verba illa: vel iis,qui ex nostris iudici bus delegandas lites accipiunt: mihi non videmtur commode accipi posse pro iis, qui ex ii stris iudicibus delegantur, cum verbum illud, delegandas,non adiudices, sed ad lites referri

oporteat. Sed horum verborum hic mihi sensus esse videtur, ut iis, qui lites accipiunt de legandas: id est, quae ex Principis mandato de legandae erant, mulctae indicendae ius cqnced tur, neque id mirum videri debet: nam Prii ceps mandando suis iudicibus, ut aliquam aliis causam committant, perinde quidem est, ac si eadem, Principe commissa esset: omnia enim

nostra iure facimus, quibus auctoritatem no stram impartimur.I. z.g. omnia. C. de veteri iure enucleand.

Postrenab excipitur in delegato, qui aliter iurisdictionem suam defendere non posset, ne

eorum auctoritas omninb contemni videatur. argumento l.vltim. fide officieius cui mand est

iurisdict.

Sed nouissimi interpretes exceptione hanc reprobare videntur, quia sequi necesse est, ut Duumviri etiam, si eorum iurisdictionem ali ter tueri non possint, mulinas infligere dicantur:quod haud dubie falsum est,d. l. unica. quae simpliciter prohibet, ut huiuscemodi potestatem sibi vendicent, atque eo magis id videtur

verum, quia ad maiores possunt recurrere magistratus,vi eorum iurisdictio ab illis defend