Tractatus de iurisdictione, atque imperio, Hieronymi Muscorni I.C. Cyprii. In quo variae quaestiones dilucidissimè disputantur, veroque sensu illustrantur

71쪽

D TRACTAT vs. sunt,aut fracta, sed etiam scissa, collisa, effusa

& quocunque modo perempta atque deterior ea facta sunt, sub Rupti significatione continentur. Quae clim ita sint,qui non videt eum hac in re deceptum non fuisse pri in od ver b postremo loco asserit, aperi Ea uersatur his, quae diserte i scribit Alexander ab Alexan. Genialium dierum libro 6. cap. io. quo in loco ostendens, parum con sulte lege ititabularam scripta erant in iis, quae ad talionis poenam pertinebant, inquit, & cum propter membrum ruptum, fractumve,talionem constituerit, his verbis: Si quis membrum rupit, in eum talio esto. illi qui alteri os frangit, cum ea corporis pars sanistior in homine sit , ob id admissum nimium tenuiter poenam dixit: Clim propter oris dignitatem seueriori poena vin dicandum soret. Ex quibus dilucide patet,poenam ipsana pecuniariam loge minorem fuisse talionis poena, quod etiam probatur l. in seruorum, sLdes Cen. ubi Marcellus scribit: q 3amlibet corporalem pCe am grauiorem esse pecuniaria damnatione. Ex his concludimus ' sensum, quem volo:

uocari posse: siqi iidem exponit ipse vesbum il

dri sententia citato loco accipiendum n . Omitiis eis,quae alij fusius de hac re dic cicens o praeter illos concludendum ess d. s. pinna.nihil planὸ ad rem pertinere, cum ibi de talionis pCeaa agatiar, quae omnino dissi,nilis esta in 'mbri abscissione: si quidem rationem pati necesse non erat, nisi eam reus eIegisset: hoc

72쪽

Dg IVRIs DICTION a. vnim ordine ad talionem deuenieba tur : Priinhenim reus super iniuria paciscendi facultatem .habebat,deinde si non paciscebatur,i'dex talio nem imperabat: quod si reo,& pactio grauis, &talio acerba videbatur,&ideo iudici non parribat seueritas legii ad pecuniae multam redibat, nam stimata lite, iudex hominem pecuniae

damnabat: ut eliganter apud Gellium libro vl-ltinio,cap. Maecilius ostendit, super vero niuti

latione membri nullo modo pacisci ii cet: imbeam pati maxime necessarium est: Praeterea di co talionem generalem, atque incertam quandam fuisse poenam, ut membrum pro membro ossenderetur : sed membri uuidem abscissio tantum abest ut sit incerta, ut potius pro certo delicto imponi dicatur. Concludi itaque vide . tur ex his: membri incisionem iure Digesto iucognitam non fuisse.Ego verb quamuis ita facile euitari possit d.f.poena.) contra Angelum, di eos, qui illi assensi sunt, dico contrarium verius esse,argumentorque ex eisdem iuris locis, quibus ipsi comitiunem conantur probare se0tentiam. Moueor itaque prim b,l. qui manus, si

detestament.vbi scribit Paulus ' fieri ab eo pol

se testamentum,qui manus amist,quamuis scribere non possit. Omnes videntur velle de ebloqui Iurisconsult.qui aliqua corporis aegrotatione manibus priuatus est: Sed mea quidem sententia decepti sunt, atque istorum errorς maperte conuinco, legem illam ex his, quae proxime antecedunt interpretando I. si seruus plurium, T se legat. i. Itaque dubitatur insuperioribus: An is, cui aqua & igni interdictumst, testamentum condere valeat, &diserte decidit

73쪽

1 TRACTAT Vs Caius, eum posse. matritur deinde in I. proxi me praecedenti: An si quis post accusationem in , icustodia fuerit defunctus, eius testamentu in firmetur, & eleganter determinat Vlpisius no infirmari: subsequitur postea S l. qui manus iama concluditur,testamentum ab eo confici pos 'Ae, qui manus amisit. Ex quibus illud intelligi volumus, quod sicut insuperioribus descausis, quae criminis sunt, sermo habetur: ita qu'ques in ista, quae eis quodammodo annectitur, habe- .ri debet:idque eo comprobo,qubd in eadem le- ge reperitur verbum illud,amisit,quod quidem pret ter varia sua fgnificata denotat etiam,quod per sententiam iudicis deperditum est, Vt ele-. ganter tradit Albericus in Authent. statuimus, C de Iudaeis & caelic.& Accursus in l. s quis in

tantam.in versic.amittat.C.unde vi. quibus ego

addo l .eius qui . f. fin. ff. detestament. & c.licet, de regu I iuris. Non me latet hunc eundem tex- tum pro hac eadem sententia alio etiam induci modo a Curtio iuniori in d .l. imperium, num.

37.& Calaefato num. 6s. sed quia quae ipsi dicuti mihi videntur nullius es e momenti, consulto pinissa facio. ν Secundo igitur loco eandem sententiam go comprobo, g. ad hoc prohibemus. Noueli.

118. in qua dilucide permictitur magistratibus, priusquam inprouincias veniant, facultas sibi constituendi Vicarios, quippe qui ad ipsoruni ivsque praesentiam omnia, exceptis tamen sit' 'premo supplicio, atque membri mutilatione,

facere debent, quae ipsi etiam magistratus ponsiunt. Ex quibus factitantelligi potest, non eo iure membri abscissionem constitutam fuisse,

74쪽

ng IVRIs DICTI ONE. 1scum ne verbum quidem ibi de re hac prosera tur, quin imb mihi videtur Iustinianus ponere eandem incisionis membri, quae ultimi suppli-.cij oririnem es e,cum simul eo in loco apponiutur,atque inuicem quodammodo conferantur. Sed cu r dubitamus iam non egemus emendica

tis suffragijs: cum id lucidissime probetur N

uel.i3 .in qua volens lustinian corporales pr0 parte minuere poenas,interdicit,ne utraque manus alicui , aut etiam uterque pes amputetur, 'aut huiusmodi supplicia inferantur, per quae

resoluantur artus: quandoquidem artuum resolutio grauior est,qiuam utriusque manus amputatio :Quae prosebis verba argumento nobis certissimo sitiat, nil aliud nouo Iustiniani iure introductum fuisse, quam,ut una solum manus amputetur: quippe cum per alia iura, nimi rum Digestorum , utrasque licitum esset truncare. inod ego luce clarius probo.Authen. sed nouo iure,C.deseruis fugit. in qua dicitur, nouo iure sancitum esse, ut si criminis qualitas membri exigat abscissionem,unam selum manum ampu

tandam esse.

sed haec quidem hactenus. antimaduerto enim longius, quam volui, meam fluxisse orationem: ideo ut ad ea, unde digressi su mus,redeat tandem ipsa, dicimus: qu bd cum satis i super que Angeli opinio reiecta sit, occurrunt recentiores, qui nouiter merum ipsum imperium definiunt, potestatem coercendi facinorosos, a principe magistratibus communicatam, se cundum mandata.sed mea quidem sentetia hu

75쪽

,6 ' ψ TRACTAT vs nomen propius, atque proximius hae in re dicit genus, quam potestas ipsa: ut superius copi . sissime a nobis declaratum est.sed quaeri video unde sit, quod per imperium simpliciter sump- . tum deὴlliri illud non concludamus , cum m gis proprium, atque praecipuum dicatur esse geniis γ Cui difficultati respondendo dicimus: id fieri sane non posse, ne idem eisdem verbis declarari videretur. Sed quod magis urget, tu Iud estmam aut isti merum definire volunt imperium, ut &Principi,& magistratibus competit, &hoc dici non potest: quia imperium quod

in Principe considet, nullo unquam modo com municatum,sed potius in eum translatum dic tur ess .i. Ude constitur. Principum. Sin veris, accipiant illud, ut magistratibus tantum conuenit definiendum,tunc perinde esset,ac si dicer . tur,merum imperium communicatum est poteas magistratibus communicata, quo nihil ab .

surdius, aut ineptius fingi potest. Cum itaque nulla hactenus definitio vera assignata sit, arbutror non esse recedendum a sententi Barioli, cui omnes fere interpretes assensi sunt. Dico ergo merum t imperium esse iurisdiectionem,quet iudicis officio nobili expeditur, publica respiciens utilitatem: sed quia definitioni obijcium

. tur,non alienum erit,ea breuiter proferre,atq; pro ing iiij viribus refellere, ut clarior, atqι pertios appareat haec Bari definitio. , Obijcitur itaque,primis: qubd non cόnue titur cum re, quae definitur, siquidem absolu' ti 'innocentis: qui de crimine capitali fuerit ac

cu fatus mςri dicitur esse imperi j, I. solet, rideo fic. proconsul. Et tamen non ad publicam.

76쪽

litatem, v teleganter tradit Barto.in l. i. ssoluti

matrimo.

sed hoc argumentum procederet: si publi- ..ca haec utilitas non posset eo etiam casu, quo quis a crimine liberatur, locum habere, quod aperte falsum est: nam sicut sententia, quae condemnationem continet,publicum respicere di citur commodum: ita quoque sententia,quae alicuius absolutionem complectitur, ad idem haud dubie pertinere videre commodum: mul tum enim Reipublicae interest, ut unusquisque ad defendedam suam causam admittatur,t. nam Reipublicae. ff. de oper.nou nunciat. Ex hi it que patet absolutionem, quae ob innocentiam

sequitur,non esse in causa, quin iudex officium suum ob publicam dicatur exercui sie utit itatem,ne delicta ipsa impunita rem nere videantur,l. ita vulneratus K. adleg Aquit. secundo igitur loco hoc id in Eouiter eoo comprobat optine lus,quod codemnatio, quae exactione in iuriarum oritur, meri dicitur esse imperij ex sententia Barioli,qui tum modicam

corporis poena ira, tum etiam pecuniariam in s. &6. meri imperij gradu connumerauit, haec au- tem condemnatio officio iudicis mercenario 'sne ulla dubitatione versaturi qui ppe cum omnia, quae in iniuriarum actione in aliud delicti nomen transire non videntur, iudicis officio nobili expediri non dicantur. Huic argumento facile respondeo, sed il- lud prius scite oporter: iniuriarum causam omnem dupliciter considerari posse,criminaliter,

de ciuiliter: Criminaliter, uni quis agendo pe-

77쪽

TRACTAT vstit,ut ipse, qui sibi iniuriam intulit, vel in co pore,vel in pecunia principi vendicanda puniatur: quo quidem casu licitum est iudici poenani

suo arbitrio irrogare, quod adeo verum est, ut eam ad mortem etiam usque dilatare possit, ve eleganter tradit Accursus in f in summa institutionum titulo.de iniur. Ciuiliter ver i,cii mpriuatim eius tantum cosideratur interesi qui iniuriam passus est, atque ideo petit poenam pe . cuniariam sibi fore dandam: quo casu permittitur ei aestimare iniuriam,vi iudex,uel tanti reu condemnet,quanti ipse aestimauerit, vel min6ris,prout ei visum fuerit, d.f.in summa. & l li- citati. . g. quod illicitae. is de public.&vectigal His ita breuiter cognitis dicimus, optinellia gumentum verum esse, in iniuri rum action quae ciuiliter expeditur: secus verb est,cum criminaliter ad Mindictam pubi icam agitur: tunc enim merum iudicis officium consideratur, in hisque terminis meo quidem iudicio loquitur Bart. in s.&6. meri imperi j gradu, ut ex ijsve

bis perspicue colligi potest. TertibBolognetius illud obij est, quod cuni Baribl. merum velit definire imperium, ut λ-li principi com petit, non debebat per iurisdiactionem. quae officio iudicis nobili expeditur, illud definire, propterea quod Princeps, non iudex, sed potius sons appellatur, a quo magia

stratus Onanes procedunt,c in apibus.7. quaest. s.

t.bene a jenone.C.de quadrien*raescript. Sc eleganter tradit Alexand. quem etiam sequitur Iason in l. i. ff. de officio eius. cui mand. est iu-

risdict. ed respondeo Bolognettumi valde decipi,

78쪽

Da IvRIs DPCTIONE dum velit Bartol. merum definire imperium, quod in solo principe residet, id enim tantii naabest a veritate, ut nihil veritati magis possites e contratium. Ρraeterea Priori peni dico magistratu,atque iudicem esse, praesertim cum magistratus dicatur ille, qui ex legibus Rempub . gubernat: iudex verb, qui . populo ius dicit, c.

sed illud pqstrenio loco obiiciunt interpretes nostri, quod haec Bart. definitio videtur dis minuta: siquidem non oninia, quq meri sunt ii per ij, iudicis officio nobili expediuntur: exemplum est apertissimu in accusati'ne rerum cri-minalium, quae licet imperij sint, in ea tam eiudicis officium, quod a nostris mercenarium dicitur: haud dubie consideratur: eb,quod accure sationi deseruire videtur. Huic argumento tot, tamq; diuersae asseruntur solutiones, ut molestum sit omnes referre: ideo eam, quam puto verissimam,afferre statui, quae, ut apertius atque clarius inrelligatur, videndum est prius: nunquid in cautis criminalibus, ' qus per accusatipnem expediuntur, iudicis officium nobile: an verb potiu) mercenariuexerceri dicatur. Bartol. Salice. Cuman Paulus de Castr. iii d. I. imperium. Baldus in l. i. C. ne ex deliet. desun & l. neganda. C. qui accusar.non poss. aperte dicunt, iudicis officium mercenarium his in ca sis locum habere non ep sse, hancque communem esse testantur orianes: Cu ius opinioni S po- itissimum arguimentum sumptum est ex eius

dem offici j definiti ne, nil enim aliud dicitur esse, nis, quod actioni iam expertar, atque te

79쪽

go TRACTAT ustatae desertiit,ut notant omnes in J.1.ε. de iuris dictio.omnium iudic. cum itaque incau sis, quae crina inis sunt, neque actio, neque obligatio consideretur vlla , illud manifesto constat, iudicis officium mercenarium in his procedere

posse.

sed dicimus locum hoc habere argirmentum eo solo casu, quo de crimine publico agi tur: secus vero, si in priuatis simus delictis, qui-.bus&actio, & obligatio haud dubie inesse ducitur, toto institutionum titulinde oblig. quae ex delict nascun. Contrariam videtur tenuisse Barto sententiam sibi hac in re parum constans in I. iudex posteaquam.is de re iudic. Quo in loco in haec verba scribit. Quia per sententiam iudex functus est officio suo scilicet mercenario, quod actioni, vel accusationi propostae deseruit. quibus perspicue constat, cum omninb velle accusationem ipsam officio iudicis nobilis ex pediri haud posse, cui etiam aperte assentitur Baldus &Iason in d. Umperium. Nituntur a tem primo hac ratione. si iudiciu officium no- bile his in causis, quibus accusatio interponitur, exerceri diceretur, haud dubie sequeretur, eam quidem cum inquistione concurrere posse, cum utraque officio nobili expediri dicatur, quod aperte falsum est, ut scite tradit Bar- tot in l. 1.f. si publico. fide adulte. Angelus in l.

Vacantia. Q debon. vacan libr.io. Bald. in titui.

de quaestion.C.& HypoI. de Marsi. in Prax. sua crimin. g. constante. versic. quaeri etiam potest.

Hoc argumentum ita verium esset, si accusatio f

80쪽

Da IvRIs DICTIONT satio eodem iudicis officio nobili expediretur, quo inquisitio ipsa exercetur, at logesecus est,

ut mox dicemus. Praeterea dico simul concurrere non posse, quia scut existentibus pluribus accusatoribus nobiliorem semper eligi mus, 1. splures. Kde accusat.ita quoque accusatio, quet inquisitione dignior dicitur esse, anteponi debet : Haec enim extraordinarium, illa vero a xilium respicit ordinarium, ut di serte deci rat Bart. in s. si maritus. g. fi.flad leg. Iul.de adulterijs. & pulchre notant omnes in l. in causaei. in prin. ff.de minorib. Secundo sic argumentantur Doct. Quoties cunque duo inter se a lege comparantur, in omnibus intelliguntur haud dubie xaequata, 'e tradit Accursu sint. sacrilegi j. quem etiam eo in loco sequitur Bart. f ad leg. Iul. peculat. sed inter actionem, &zccusitionem maxima qui dem per legem constituta videtur esse sinit itu do,nam sicut in actione. l.edita.Qde edend. ita quoquein accusatione ipsa necessarib requiri tur libellas l. libellorum. C de accus. Qui nimbiat ita intersit smilitudo, ut quandoque altera

pro altera accipiatur, l. i. s.de crimin ite liona. α notant omnes in l.accusare.C.de edendo. er

go pariter officium iudicis mercenari ii, quod in actionibus versatur, in accusatione quoque

exerceri oportet. .

Hoc argumentum sic ego diluo: similitudines, quae a legibus constituuntur, omni ex parte s fieri possit intelligendas est e, ut eleganter tiadit Iacin l. miles. f. iudicati. nu. isde re

iudi c. se laetio &accusatio si late, atque improprie inter se quodammodbi 'nueniant, in