De finibus humanorum actuum commentarius, in c. Cum minister. 23.q.5. Authore Martino ab Azpilcueta ..

151쪽

opus ope diuina; aestimet pro fila rara prudentia tua ista Excellentia reputans secuin, me adeo senem , de pere- .grinum, in tanta urbe, quae totius o bis theatrum est constitutum ; & pauilo ante ab omnibus tam summatibus quam infimatibus, gratia Deo maioris qua m merear habitum ; nunc vero non per quales quales, sed ut coiiij cere licet per conterraneos, adeo cum cognatis mei' iniuste infamatum. tamen omnia soli Dei Opt. Mari vindictae . lubenter reliquissem , iquibusdam pijs dpetis viris risu natesset, quod licet non solum ea iuste possem sere, imo deberem pluriiiiiii ngaudere,quatenus me solum feriunt, iuxta illud Greg.c. Inter verba. II.A.3. Intet verba laudantium siue Vit pe- , rantium ad mentem semper recurrendum est,& si non in ea inuenitun ma- iluna,quod de nobis homines iqquuntur in magnam debemus hae titia pro

152쪽

1J Ο Ε FIN. ΗV. ACΤVVr repetitione illi adiecimus. Tum quod tantiae sene stuti noti contienit caducis onerari honoribus praesertim, quos

nouit vires eius superare iuxta finem c.Non est putanda.I. I. ex eode Gregorio desiimpii , ubi glo. citat illud

Horati)e Sumite mater am vestris qui se ibitis: aequam viribus &c. Tum consiliorum meorum rationibus priuatis 1neommodarent: &selum e pedire niihi possent, ut maiore cum authoritate mea scripta legerentur. Quatenus tamen Rempubl. cὀgnatos meos & mea scripta quatiunt,notti posse me sine peccato, aut sine magnά eausa dissimulate iuxta illud Ecclo t. Curam habe de bono no. mine ; & qubd iuxta Aug. hesatum in c.Nori sunt audiendi.ILq. 3. Crudelis . est qui famam suam negligit. Quia mea infamia, eo quod tani publicam gero personam plurimis esset scandalo. Cum holi sit par creder summum benignissimumq; Regem; tantam ira

153쪽

COMMENΤ ARIVS. IJ Inisi ob maximum crimen in me concepturn iri authoritatiq; meae,meisq; opusculis derogaret, omnibusq; cognatis meis, & toti Nauarrh ossiceret, immo & aliqlia ex parte gloriae tanti Regis detraheret, apud eos qui me intus & in cute noscentes, sciunt me non odio Maiestatis eius sed ambre dignum. Necessitate igitur in libe ada istus primu argumenta praefata singulatim diluam . Deinde adiungam alia perquq una cum his quς dilutionibus miscebo constabit me circiter annos So. non solum qualiter qualiter, sed insigniter de praefata Regis Maiestate, deque patris eius illius summi Imperatoris,deque eius matris illius summae Imperatricis benemeritum, & ideo praesumendum, noli esse mihi eum insensum, neque male velle, sed potius bene. Ad primum igitur praefatorum argumentorum respondeo impudentissime dictum esse, ac testimoniu

154쪽

IJ, DE FIN. IIV. ACΤVUM falsissimum qu bd in aliquo meorum operum scripserim Nauarram iniu- se a praefato Rege teneri. Tum quod palam & notorium est, me nunquam ea de re in eis tractasse, neque ullam mentionem fecisse. Tum quod palam quoq; est mea omnia opera priusquatypis excuderentUr, per magnum Regis Maiestatis Castelis consilium examinata et priuilegio munita sui sie.Tu quod palam etiam est stultissimi va nissimique hominis futurum fuisse,id scribere in terris tanto Monarchς sub ditis in praesentis scribentis suorumque perniciem, nullo diuino, neque. humano iure ad id cogente, nullaque utilitate ad id suadente, & quod Vatia Deo Opt.Max. non usque adeo insanio &desipio. Tum quia plurimi qui meum consessariorum & poenitetium Manuale serio legere,diXertit, quod ego in eo assero Nauarram iuste a Regibus Catholicis teneri etiamsi non esset vere illorum eo argumen,

155쪽

to id colligentes . quod in cap. 17. nu. . so .dixerim Restitutionem alienarum rerum non esse faciendam , quando. peream consequerentur maXima dana publica : ob idque non esse facile damnandos Reges, qui tenent aliqua aliena, etiam si scirent, non e se sua,

modo probabiliter crederent eorum restitutionem consequutura grauissima suorum regnorum in comoda. Ex hac enim propositione adiumsta altera quam saepe dixi videlicet, prudentissimos quosq; rei militaris Hispanos, iudicare per restitutionem praefati Re .gni, apertum in ostium inferendi maxima damna, in alia Regna Hispaniae.

per montes Pyreneos, inferunt, me

dixisse Reges Catholicos, non teneri ad restituendam Nauarram, etiam si nossent non esse suam. amquamcgo nullum verbum penitus seci de Nauarra, neq; de vilis aliis dominiis , super quibus inter ullos Monarcha= controuertitur. Neque an in eiusmo-

156쪽

IS 'FIN. HV. ACTUUM dicasibus sit compensatio aliqua facienda, nec ne. Tum quia frequenter constantissimeque verbo asserui tamiti Galliis quam in Hispaniis, quod nunquam Reges Catholici sua sponte, Regnum illud, aliis,qui suum esse

praetendunt, relinquunt. Tum deniq; quod cuin illa pacifera Regina & Domina nostra Ilabella te pro rege N Marrs traiiceret in Hispaniam &in domo natalis mei, uno die requiesset multis viris Principibus Hispanis de Gallis qui eam comitabantur assi rentibus praefatum Regnum mox restitutum iri Vindocinensi, qui eam usque ad Roncam vallem comitatus fuerat contradixi, nitens praefato, quod

est irrefragabili sundamento. in &licentiato perdocto ab Ainciondo c5siliario praefati vindocinesis eXcellentiae tuae, ni fallor noto, mihi vero etiam amico, quia emphileutarum iri ei ordinis Roncaeuallis cumprimis

praecipuus est cum paulo post transitum

157쪽

COMMENΤARI Us. 13stum praefatae Reginae scripsisset ad me propediem Je,cum Rege suo in domu

praefatam, qua erat iter in curram R Ggiam diuersuros, eo quod iam habita fide Wiblica siue saluo conductu, o nabant iter ad aceptandani testitutionem. Illi inquam mihi haec scribenti, rescripsi, demirari me incogitantiales& imprudentiam eius et omnium Gallorum , & multorum Hispan' um Gliam magnatum qui crederent eam faciendam. Eidemq; secundo replicanti quod Regia nostri Regis Maiestas ,

quelii ego soleo dicere nunqitamentiri promiserat Henrico II. soceroe suo, restituere illam ei quam ipse appellabat suam Regi nam,si monstraret

se n5 posse illud absq; peccato mortali retinere 3 3e quod facith id ipsa esset

ei monstratiirat triplicaui duo. Alterii quod praefatus Rex adeo erat Christianus, quod non solum Regnum Naatiarrae, sed etiam Toletanum, & to,

tam Castellam testitueret, si quis esper

158쪽

i 16 DE FIN. HV. ACTUUM persuaderent, non posse illa salua suae animae salute detinere; quippe qui optime nouit parum prodesse homini

totum mundum lucrari, si animae suae detrimetum patiatur. Alterum, quod nullatenus id poterat illa ei monstraire. Quoniam esto probaretur ei non esse illud eius, non tam e poterat probari, & minus monstrari non posse ii ludiuste retinere. Qui aut ipse poterat facile videre, in praedicto meo Manuali, iure constat, non esse necessarium 'restituere alienum , quando ex eo maxima damna publica probabili iter timerentur. Et D ex facto constabat totam prudentiam bellicam Hispanorum iudicare grauissima dam-na Regnis Hispaniae probabiliter timeri posse per huiusmodi restitutio- lnem euentura. Quamobrem mone, rei suum Regem, ne se vanis impctis, , abolibus oneraret, Vani Sq; mole-

sths tanti Regis Maiestatem fastidiret,

alias si ei videretur sibi quaereret c6- :

159쪽

COMME SIT ARIVS. I STpensationes. a mea triplicatione factum suit , ut a vana spe decideret indocinensis, Princeps alioqui virtute bellica summus;& no fuerit usu fid e publica,si u e sal u o coit u etu a M a testate Regia suam curiam adeundi ia ei dato, quod de hoc negocio fastidiosissimo tractaret.Ob quod solii ossiciuviriq; parti, sine alterius iniuria pras' stitutum, ab utroq; poteram praemisi petere; quia tunc amici erant, sed ma' tui ab ipso, qui haec vidit & inspirauit, Deo sperare illud. Per qus pala est, ini' pudetissime mihi ob ij ci primu . Addos, imprudenter dum volunt videri in Regem ossiciosi, stini in eundem inofficiosi . Quoniam multi qui norunt

me, de tangentibus animarum salute etiam verbo cunctanter respondere, solitu, facile credere possent ciliactantius tale quid scripturum c5tra tanta

Rege & in opere typis & in Hispanra excusso: neq; id ullatenus nisi veritate' cogente facturu : ob idq; illi assentiri. o Per

160쪽

debere illos velle Romς Romanis per Ladere Regiam Hispaniae Maiestate; nate mihi velle in Hispanijs, eo quod inse hic fassus fuerim , nullo me suae

assar m unere ab eo donatum. Pri-

Inuin quia maligne inuertunt ad fine Ix'handi odium in me tat iti Regis candide asserui ad finem ut magis crederetur mihi de laudibus iqius disser ti. Deinde quod eodem

argumento probarent Maiestate eius quae in omnes etian exteros praecelleter est benigna, isse omnes, quos ipse nouit, & vulgus aestimat eius munificentia dignus, si eos muneribus curis minime donaret. Irnino &

M testatem Apostolicam & Francica dio habuisse sumimum illum Th0mam Aquinatem, qui eorum in Im- p reis degens, nullo ipsaxum ciuriy- . um mun e fungus ne rapodeant