장음표시 사용
141쪽
portubus degit,in quae loca maris sordes fluctibus pellutur,coenumq;
ex proxima terra pluuiisq; confluit. Piscis est litoralis, auratae vel sargo corporis forma branchiis, pinnis,aculeisque similis: squamis integitur paruis: caput& quae cuca oculos sunt partes,ex nigro rubescsit, quae permistio pullum siue fuscum calorem essicit. Ore est minore, quam aurata vel sparus, dentibus paruis. A branchiis ad caudam lineae ductae, sunt subaureae, non manifestae, ut in salpa, sed obscurae. Internis partibus non differta sparo. Lapides habet in cerebro. Aqua& stercore vescitur.Huius obiter inter litorales meminit selum Ari- ti Hebi'. stoteles: & in catalogo piscium nominauit tantum Plinius. Sed Op 'im sepianus de eius castitate harc cecinit: ν-.
Quae sic vertit interpres: Uxores sarri multas , merulus ardens Ducunt, ant aby contenti coniuge solaciantharus aetnaeus , Jernentes agmina lecti. Oppianum imitatus AElianus scribit cantharos non more sargorum pro multis coniugibus, sed non aliter quam Menelaum cum Paride, pro Vna tantum decertare. Hic obseruandum est, videri Oppianum aetnaeum nomen piscis facere, id quod etiam facit AElianus multo apertius. Cuius haec sunt verba: Sunt & castitate praestantes pisces. AEtnaeus ita appellatus, posteaqua cum pari suo tanquam cum VXOre quadam coniunctus,eam sortitus sit, aliam non attingit, neque ad fidem tuendam sponsalium tabulis illi opus est,neque malae tractationis poenam timet, Deque Solonem veretur, ex quo leges nobiles, &urbes graues profectae sunt,quibus libidinosi homines non parere nihil velentur. mihi vero longe secus videtur Existimo enim aetnae umepitheton esse canthari, quoniam nulla omnino,quod striam, mentio
aetnaei piscis sat apud Aristotelem, Plinium, Athenaeum, aut ullum
alium vel Graecum vel Latinum scriptorem veterem. Preterea autΟ-
rem habeo Phavorinum, cuius verba haec sunt, in diictione ΚM , ΚΦθοποι c incuοι, μεγαλοι ecim αμνης, id est , Canthari magni ab A tna. quanquam h1c legatur in vulgaribus codicibus, Κάνθαροι HOMpro ηψοι. id quod indicat alter eiusdem locus in dictione αιτνῆοι.
-ε θη, μα γῆ ον γο νος η αἴτνη, - ιγι δ ιάφοροι κου μοι me OG , id est, Cantharus aetnaeus magnus.arinarum dicit Aristophanes cantharum permagnum: maximus enim mons AElna, aut quod varii in
Elna canthari inueniantur. neque vero sum nescius his in locis de
142쪽
cantharo terreno mentionem fieri:sed ex his colligo cantharum marinum aetnaeum pro Vario siue pro foedo dici, quorum utrumque illi apte conuenit,sive corporis colorem siue victus rationem locumque, in quo degit,spectes. Cantharus molli est nimium praehumidaq; carne,nec boni succi: quare merito vilissimus est piscis, nec nisi pauperiorum cibus, ventrem mollit elixus, in sartagine coctus vel elixus cum croco, cinamomo, pipere,ZinSibere, vel cepa & oleo,vel exi catus multo melior redditur.
A P Γ Ο Σ Graecis vel fortasse , ut quodam loco apud Athenaeum legitur,a carne multa:est enim pro corporis magnitudine spissus, plusque carnis habet,quam sparus,vel cantharus. Latinis sarg is,nostris& Italis sago. Graeci quoque hodie appellationem eandem retinuerunt. Sargus piscis est marinus,litoralis, praedictis de melanuro similis, sed corpore rotundiore,compresso,spissiore,squamis paruis,colore argenteo, nisi quod a dorso ad ventrem lineas nigras protensas habet, ita dispositas ut prima latissima sit & maxima, secunda minor minusque conspicua, tertia primae similis , quarta secundae, &sic deinceps ad caudam usque, ut in mormyro videre est. Ad caudam macula est nigra, ut in sparo& melanuro. Ob
has notaS-, SI Vn καμ. s, & ορροπος ris dictus est, quemadmodum melanurust cui s1milis est, ut ait apud Athenarum Hicessius. Oculis est valde rotundis, dentibus latiusculis. Pinnae, quae ad branchias sunt,rubescunt,& caudae extrema:quae in ventre nigrescunt. Pinna dorsi tenui membrana connexa. quae est a podice ad
caudam maior est in hoc quam in aurata.Cauda in pinnas duas val- du
143쪽
de a se distantes desinit. Branchias quatuor habet cor angulatum nepar & intestina praedictis pisicibus similia. Oppianus scribit saxati
e domus est sargis. Nullus tamen est alius ex omnibus, qui de piscibus seripserunt, praeter Phlianum, qui saxatilem fecerit, neque carne substantiive cum Laxatilibus conferendus est, ut mox dicemus. Sentiendum igitur in saxis, quae in litoribus fiunt, degere: nam reuera litoralis est,& in CCCaOHS litoribu S frequentior. Hoc confirmat Aristotelos, ubi mul f φ lus luto excitato abite; dere qnim potest, sargus de Eendit,& pascutur, imbecillioresque ne eodem adnatent,arcet. At idem Aristoteles mullum inter litorales recenset.Nos verb Largos alios aliis longὸ meliores degustauimus. quare illos arbitror in s axis ad litora de rere hos magis inlutorquemadmod tam multus,qui cancellis vescitur multum ab aliis saporis gratia superatur. Etenim pro locorum & alimentatorum varietate, eosdem pisces a se differre substantia & carne libro pr1mo demonstratum est. Sargus bis anno parit,Vere & autumno, ut autor est Aristoteles: ubi in vulgaribus nostris codicibus pro siem, ob
malς legitur 9 quod perspicuum cuiuis esse potest, ex Athenaeo '
locum hunc citante. Et ex eodem Aristotele alio in loco. Pariunt pita iis qui
Ices plurimi his tribus mensibus, Martio, Aprili, Malo. Autumno
pauci,ut talpa & sargus. Ex his constat eos nominis assinitate in errorem indu os,qui sargum in mugilum genus retulerunt, cum non largum Ged sarginum dixisse oportuerit,ob eamq; causam duos Aristotelis locos mendosos esse, in quibus sargum mugilis genus facere videtur Horum alter est libro quinto de histor. animal. Alter libro Grac1exto eiusdem operis. Ac primum quim absurdum sit, fargum in mugilum genere collocare,tum ex iis quς iam diximus,lum ex iis que demugilibus suo loco dicemus,perspicuum siet. Nam sargus melanuro similis est, ut dix1mus,ab eoq; difficile secernitur, cum viriq; nota nigra 1it ad caudam, sargo corpus rotudum,compressum,captit paruulineae nigro dorso ad ventre,ut moi myro: quς Omnia in mugiles, qui possunt copetereΘDeinde locos Aristotelis, quibus id sentire videtur mendo non carere,facile est ostendere ex diuersorum eius autoris lo-COrum collatione. scribit cnim sargu vere & autumno parere. T. V l 5 RQ Q i ε, ρος- ιν ρου. dc paulo post dicit,sargu & falpam autu 'φφ'
nano parere loco non multo ante a me citato. Ide confirmat ex Athenaeo, qui des argoha scribit. Αο τ s εν
144쪽
c μι ms, in/im iam. xMoyω, id est, Aristoteles in quinto de
animal.hist.ait sargum bis parere, vere & autumno. His adstipulaturcs i Plinius libro nono. Pariunt scorpiones biS ac sargi,vere N autumno. Haec cum vera sint, quomodo constare possunt ea, quae mox sub
Hyeme quidem lupus,mugil,acus.Et,incipiunt uterum ferre ex mugilibus chelones mense Decembri,& sargus, & qui myZcun dicitur,& cephalus. Ferunt autem in utero triginta dies. Is est prior locus ex quinto de histor. Quod si,ut ex superioribus liquet, sargus vere& autumno parit, quomodo cum mugilibus Decembri foetum contacipit, quem post triginta dies edat ξ neque est quod quis ποσqόζείνα, mensem Septembrem interpretetur: nam Aristoteles diserte scri psit,mugiles hyeme parere, quod explicans subdidit,mense Decem bri concipere, trigintaque dies Vterum ferre. Quare hic pro 6 - γε, λοινος, legendum esse existimo: & pro χμotas ut id etiam obi Op x7- ter admoneam) χελύνες. Alter locusis libro =exto Mox. GO γώ ο κ anes et Vm2Juti m. μ α , κυ l 5 ημ έρας vid. υλM a Nες χελωνα των κρο , E μυξωνα , τ ἀψῖον , D Gν Ἀονον κυή , se γε, id est, Sargus mense Decembri concipit, uterum fert d 1es triginta, &ex mugilibus cheloen,& myxωn eodem & aequali tempore cum sergo uterum ferunt. Hic quoque sarginum legendum esse censeo, qui a sargo diuersus est, Vt annotauit Athenςus. Et Iib, - cum mugilibus alibi numeratur ab Aristotele. -μνοι, βελον , μυ- an .eq.i. γνξε . quanquam hIc corrupte legatur μηκωres pro μυξωνες, quam vulgarem lectionem secutus est Gaza , qui papaueres conuertit. Quare ex his Aristotelis locis recte colligere nemo potest, sargum ex genere mugilum esse. Caetera quae de sargo supersunt,persequamur. Is piscis salax est, ut cecinit Oppianus his Versibus, quos in capite de cantharo protulimus. nec solum alienas uxores deperit, sed etiam mire ardet foedo caprarum amore, quam insaniam pluribus IH A, describit Oppianus: Σαωργοὶ est' αγείοι6 ποθοις Vari 'η εχ Πν. Αἴγων κ ὐαερουον γῆ λοις διε βοτοῖ6ν
Invadit sargos caprarum mira cupido,
sui madidi s in cupiunt tractare capellasn ontanisgregibin, quanuis sint agmina ponti. Caetera pete ex Oppiano, sunt enim prolixiora, quam quae adscribi
145쪽
debeant. AElianus id scribit. Sargi capras vehementis sit me amant namque cum caprarum proxime litus pas centium,unius aut alterius umbra in litore apparuzrit, protinus gaudio exilientes,sium ino studio adnatant, ac saltu non admodum ad saltandum idonei, capras contingere astectant, sensum caprini odoris percipiunt, etiam si sub fluctibus natent,itaque voluptate gestientes ad eaS accedere,student. Quod autem tanta amoris insania in capras existunt , ex iis idcirco capiuntur, quae tantopere desiderant. Nam piscator caprinam pellem extractam cum cornibus induens , insidias parat, solea tergo relicto,atque farinam caprino iure medefactam in eam maris
partem spargit, ubi habitare solent fargi, quibus tanquam philtro
quodam odoris allecti accedunt, farina vescuntur, pellis assimilatae caprae conspectu permulcentur: ex his autem piscator multos hamo robusto capit, cuius linea alba non ex arundine appensa est,sed virga cornea,simulac ad hamum adhςserit subtrahere expeditissime couenit, ne alios conturbet. Manu etiam capiuntur, si quis spinas quas ad tuitionem sui excitant, a Capite ad partem inferiorem reuocando, Jc flectendo declinet,premendoque ex lapidibus, in quos ad latendum se compellunt, extrahat. Haec AElianus, qui spinas quas ad tuitionem
sui sargi excitant, pinnas dorsi quas erigunt, intelligit. Apud Athenarum ab Hicessio fargus melanuro,alibi apud eundem mellanurus au iis . . ratae Comparatur, & alibi. c 6 μῆμον, vi των tu ρ Ρ- hmῬοφιμ α προι, id est , sargi adstringunt & magis alunt quam melanuri Qui Brundusij capiebantur, ab Ennio laudantur. Nostri reiiciendi non sunt, praesertim qui vere & autumno capiuntur, aestate sunt de teriores. Dicemus igitur sargos qui in litoribus coenosis degunt, carteris multo deteriores esse, qui in saxis litorum habitant , ut Oppianus autor est,uel qui in purioribus undis degunt,substantia auratis fere similes, media scilicet carne, ad siccitatem & proinde ad duritiem inclinante. Quam ob causam succi bonitate ab auratis vincuntur, &magis adstringunt,& multum nutriunt, ut Hicesius dixit Non sol sim o
caprina pelle & caprino odore allecti capiuntur: ut prius dictum est
sed etiam sagena. Qua ratione cares eosdem piscaretur pete ex AElieno. Numenius in hali eutico, narrante Athenaeo scribit: piscem hunc tibcontra piscantium insidias astutum :& λινοπληγέ Iν appellat, quod i cum hamo tenetur, lineam ad scopulos atterat. id confirmat Plinius L I B. I X. Archestratus quod durus sit piscis, assiam dc calidum caseo, aceto,condiri vult -- 7- molliores autem pingueo
146쪽
OGNITO Sargo haud dissicile est melanurum
agnoscere.Est enim, ut prius diximus ex hices1o,sargo similis melanurus, & nominis ipsius ratio, melanuri ideam nobis proponit,Vt ex caudae nigra nota statim . ab aliis internoscamus. At nota haec illi cum aliis communis est. nam sparus & sargus o οπυγοσικlοι sunt,id est,in Cauda notam habentes, quemadmodum melanurus, qua nota decepti multi eum a similibus distinguere non potuerunt. Quare alia descriptione opus est,& alijs notis a reliquis secernendus. Ac primum qui μελαν ρος Graece dicitur, a Gaeta Latine oculata dicitur. Vtraque appellatio apud Plinium reperitur LIB. XXXI Ι .in catalogo piscium. Melanurus, maena, meryx, myllus,mystus, murex,oculata,&c. Quo argumento moti quidam,diuersos pisces esse censuerui. Planius ophthalmiam vocavit .Pernam, ophthalmiam,horgum, scombru, trigonem, cetu: ut ophthalmia a melanuro diuersa videri possit. Ego vero eun
dem piscem esse existimo.Neque mirum cuiquam videri debet, Plinium diuersis nominibus piscem hunc designasse, in alijs enim multis idem facit.Plautus autem quem alij melanuru anigra cauda,ipse ab oculoru magnitudine ophthalmiam appellauit, id est, oculatam, sicuti & nunc Romani ochiado. Iasilicses oblado ex oculata,c,demen do & u,in b,mutando. Nicenses Alada, nostri Monspelienses nigroi
id est,nigru oculum. Omnes igitur ab oculis nomen posuerunt,dem piis Graecis qui a nigra cauda melanurum nominarunt.Is in litorum saxis & eorum locis arenosis degit. Oculis est,habita ratione corporis, admodum magnis ex caeruleo nigrescentibus, ore paruo,detibus paruis, pinnis,caudae forma auratae similis, corpus ex caeruleo nigrescit cauda antequam in pinnas rubescentes desinat, macula notatur ni gras
147쪽
gra,a qua &-nome habet. Squamis tegitur latis, fici te deciduis,a capite ad cauda ducta est linea latior, ex squamis maioribus & rotundioribus,lineolis aliis frequentibus & nigris distincta, ob quas etiam dictus est: huic hepar
est magnu,a quo fellis vessica pendet, ventriculus medius, cor angulatum,in Ventre vessica aere plena,crasia densaq;. Palmi magnitudinem
non excedit.Imbecillus est piscis,sed callidus,qui vel retibus, vel nassa vix capiatur,a ciborum illecebris abstinet, tranquillo mari in arenadesses quiescit: perturbato tum, perinde ac si intelligeret a piscatoribus mare no adiri ibere spatiatur.Quς Oppianus pulchre describit:
Haud facile parum melanur altitur arte,
Nec curua capitur nasia,nec retibin amplis.
Caetera ex ipso autore petas. AElianus eadem fere prodidit. In Sta iRur diano Capamς ad Herculis petram,inquit Plinius, melanuri in mari panem abiectu rapiunt, iidemq; ad nullum cibum, in quo hamus sit, accedunt: melanurus secudum Hicessum minus nutrit quam samus,' Ao M. necti ea est succi bonitate, neque tam ori gratus. Carne est molli,alaaveicitur, ut scribit Aristoteles. Vescitur etia coeno, is deterior est. inii tibi δε hi in purioribus litoribus degit,& pisciculis vescitur nam in ventriculo μ' - Θ:melanuri pisciculos saepe inuenimus) is magis probandus. Visaro us
E A ANAE PINO Σ Graecis a nigrore cutis dici tur. Sunt qui picium Venetiis dici autumant, & eum esse qui a nostris in Gallia Narbonensi dento dictis tur sed perperam:dento enim noster verus est scarus, cui dentes lati & acuti, non serrati, sed hominis dentibus similes, ut suo loco demonstrabimus. Melanderint nullam quod sciam, mentionem fecerunt Aristoteles, Plinius,Oppianus,sed Athenaeus duntaxat,qui s1gnificare videtur melanderinum a M Σ
148쪽
Speusippo NIυκον,a. Numenio Φρον appellathun: quod si ita res habeat, utrobique mendum esse suspicor,atque in priore loco id est, α χρον & turpem:in altero φθον,id est,nigrum & squalidum. Is in nostro mari reperitur,& sargi nomine venditur,ob similem corporis fi- uram.Et est melanuro similis, sed corpore paulo rotundiore, toto fere corpore nigrescit, circa caput ex nigro purpurascit,sicuti viola, dentes habet acutos,paruos scuti pagrus. Pinnarum etiam situ,& numero sargo simili cauda differt, quia in duas pinnas non desinit, sed in unam latam saxatilium ritu, ventriculum gulamque habet, circa ventriculum appendices quatuor magnas,hepar ex rubro candidum, a quo fellis vesica pendet, splenem magnum, nigrum scari vel lati modo, fel aqueum, cor prius descriptorum piscium cordi simile, lapides habet in capite, carne est non ita molli, sed fere media,satis boni succi:vt aurata vel sargus praeparandus.
De Coracino subnigro,& Coracino albo.
' ' ΥΤ Μ ' hvx0 similis inquit apud Athe
naeum Speusippus , melanuro Vero melanderinus. Quare his coracinus commodς subnectitur. ζ cta appellatio Graeca est, qua seruata coracinus Lati- Dbprii j. Rς mςliu dicetur, quam coruulus vel graculus, vi V. a Gaza in libris de histor. animal . conuertitur. Neque enim apud
149쪽
omnes constat,a corvi graculiue,id est,a nigro colore dictum esse, coaracinum, ut docet Athenaeus.ων ista din S; δε λωτο λ εκῶς ας κι- νειν,χν --υερ .dicti sunt coracini,quia perpetuo oculos moueat,& nunquam mouete desinant.& alio in loco. Ομα η γ P Mid 'sfr κιων. dictus est amouendis oculis. Contra Chlius Rhod. -- ἀυes,id est, μ ελα ha colore nigro dici putat.& Oppianus. Κ ρακῖνον ἐπορνυμ ον αὶ οπι dolii . Et nitro cui nomina dicta colore
Et Vitruvius,ut dictum est LIB. II .coracinum colorem,pro nio ro cap. isi dixit. At non omnes coracini nigri sunt, teste Athenaeo. Κνακῖ ἐκ 1ib. εἰ r,m ,η ων x o μέλας του λ ζ.Coracinus ex Nilo, minor aute niger albo. Vel melius κρεπ'-,id est melior niger albo. Numenius Moχθω - 4 ' Q Nvocat,id est variu. ρηιλωs ε θο,6 Mολ lω χοροιαῖνον. & Athenaeus testis est, appellatos coracinos,id est cerei coloris. Suspicari licet Gaza qui coruulum interpretatu hypocoristico nomen facere, e - κῶνον του κνα sed non rectemam a seu alius est piscis cuius post cora cinum album &nigru,meminit A thenaeus. o λ πιρος. με.
Cuius nypocoristicon nome,non est κον οιῶνος sed κνακινιχον. Athen usL 1 B. v II .de coracini, scribens.ίπικουτικῶς x άν χοασεν ἀυτους φερεκράτους εν επιλη θνοι τοῖς GAI -ὼν κορακινιδίοις ώ φαμνιαις. Has ob causas in Athenςi sententiam magis inclinat animus,& coracinum Latine nominandum, retenta Graecorum appellatione, non coruulum neque
graculum iudico.Graeci enim pluribus nominibus piscem hunc designarunt. Nam authore Athenaeo coracinus OH ης & πλα αν κος tib Ndictus fuit,Nili incolae πε vocant, Alexandrini v unpον Sed quod in aurata,idem in hoc pisce usuuenit,ut pro qtatis ratione diuersa nomina sortiatur,eodem Athenaeo autoremam maiores coracini πλοι- ricin κοι, qui mediae aetatis sunt, μ υλλοι : minimi γνιδδιαι nominantur.
Nostra Gallia Narbonensis corp, per apocopen vocat, alij durdo,alij
ergo,alh corbau. Italia fere tota como. Graeci hodie κνακον . Coraci nus non est qui Liguribus tanado dicitur, quem cantharum esse prius diximus est enim coracino minor, & multis aliis notis caret, quae coracino insunt. q; enim tanado sic varius est,neque cereus,neque nigras pinnas veluti alas habet,unde μελ οπνράον coracinum appellauit Aristophanes Verum ex sequenti descriptione quid a cantharo& aliis differat perspicuum fiet. Coracinus piscis est marinus,maris stagna etiam aliquando subiens,& Nilum suuium,& Maeotidem la- Cum,ex squamosoru genere, Auratς vel melanuro quod amodo simi- lis est,cubirali magnitudine,aliquado multo maior,dorso repado,cΟ-lore subnigro,circa caput vario: maxime enim cu e mari extrahitur, caput subaureo est colore, ad purpureum exaturatum vel ad nigrum
150쪽
accedente, ita vi aurum subesse videatur, colore ex purpureo nigrescente perfusum. Squamis tegitur magnis & latis . oculos magnos habet, prope hos duo foramina ad odorandum, vel ad audiendum. Ore est mediocri,dentibus paruis. In summo rostro,& inferiore mataxilla foramina quaedam parua apparent.Ad branchias pinnae magnae M latae,in ventre maiores nigrae,qua nota ab aliis squamosis disisidet Podex magnus drrotundus,quem sequitur pinna longa & nigra aculeis nigris & robustis innixa. In dorso alia longissima est, constans aculeis tenui membrana reuinctis, duas esse possis dicere. His maiores, pro corporis magnitudine nullas equide vidi. Cauda in pinnam uni cam latam dessinit.Ventriculum magnum habet,cum appendicibus octo vel nouem.Omnia intestina tenuia,hepar magnum,fel in hepate,splenem oblongum & rubrum, in posteriore capitis parte lapillos albos,veluti lupus,quos ad morbos quosdam Vulgus Vsurpat, gregalis est piscis. Semper enim non unicus sed multi simul capiuntur. Patarit autumno post mullum inter algas longo tempore fert uterum .Maxime Hippurus & Coracinus hyeme non captu tu inquit Plinius,prqterquam aestatis paucis diebus S iisdem semper.Arist. LIB. v . de histor.animal. Piscium complures hyeme latent, sed apertissime hip purus & coracinus nam hi non capiuntur nisi statis quibusdam tem poribus. Ex quibus nemo recte colliget eum no esse Coracinum quem
nos proponimus,quod plerunq; hyeme in mari nostro capiatur: quoniam ea est nostra piscandi ratio per sagenam,ut omnes pisces qui in ijs sunt locis ad quos sagena pertingit, quouis tempore capi possint.
Quod in marinis stagnis reperiri dixerim,verissimum esse docet ex perientia. Etenim in stagnis nostris cum auratis & mugilibus capiun tur,in nostris autem fluuiis minime Veruntamen in Nilo degere scribit Athenaeus. Cesia o νει s 6 μ α γρο--ἰBVων, m των se ηας' ,
,. τος ψαλαβη , ψ &c.Et Plinius. Coracini pisces Nilo pecu
liares sunt.& alibi.Nilus incertis ortus fontibus,& per deserta de arentia,Originem in monte inferioris Mauritaniae,non procul oceano ha bet lacu protinus stagnante, quem Vocant Nitidem .ibi pisces repe riuntur alebetete,coracini,situri. Sunt qui coracinum Nili,a marino diuersum esse dicat, quod nomen mutent nam πρ Vocat AEgyptij,& Urumpotivi prius ex athenaeo diximus. At in aliis qui flumina subeutidem non euenit: nam mugil dicitur, tam qui in stagnis marinis &fluminibus, quam qui in mari degit S lupus siue lyberinus,siue matarinus,& salmo, lampetre,sturio,eodem semper nomine dicuntur,ssiue