Josephi Eyerel Commentaria in Maximiliani Stollii Aphorismos de cognoscendis et curandis febribus

201쪽

sus superiora raptus , tum ob assiduum inferiorum artuum a humidiori terra perfrigerisin , epi*Astici ad instar sol ad caput hii

mores attrahit. Validae tune oriuntur cephalalgiae, dolores laneinantes, capitis, & Oculorum. Raro periculosum id malum est; neque ullum inde incommodum sentinni illi, qtii per hyemem corpus valide movebant. Λt gravius m tum est , quod ab aestivo sole, cum homines sub dio, aut validis laboribus corpus eXereent, aut per aperta loea iter faciunt, unde saepe integri exercitus ingentem str

gena patiuntur. Nihil magis periculosum, quam si solis radiis exposito capite quis do misi. Meminit Gietenitis b) binos' mes ares, sanissimos intra biliorium sic periisse,

dum foeni acervo incumbentes nudo capite meridiano soli exposito, obdormivissent. Asociis enim eX pergesaeli titubabant, incondita quaedam obmurmurabant, & paulo post moriebantur ambo. Neque hoe mirum videbitur, si attendatur, lignum, lapides, metalla &e. solis aestivi radiis exposita, sic cale. scere posse, ut tangentis manum laedant. Tenelli etiam insantes, etsi breviori longo tempore radiis solis exponi soleant. Et non tamen impune id ferunt, eum ab exiguis etiam

202쪽

Isocausis facile laedantur: c profundo enim -- pore, per plures inpe dies tenentur; sensuum perturbatio; insania validos inter pavores; conVulsiones; cephalalgia per vices intensior; clamor; vomitus assiduus.

Opium. Calefacientes & inebriantes optivi res sanguinem ad encephalum urgendo periculosissimas phrenitides excitare Stablius a

pronuntiAt.. Statii Casuale magnum.

Pocula nocturna. Ob humorum versus superiora raptum, qui ob protractas ad anistilucana tempora vigilias. & stimulantis potus abusum contingit, valida, & periculosa sunt

nervorum irritamenta, phrenitidem non raro excitantia. Studia nocturna. Severiora, atque protracta in seram usque noctem studia universae oeconomiae animali, cerebri praesertim nervorumque inimicissima sunt; noxas inde Ori. turas egregie Cel. Tinoe a) in praeclaro lib. hello de valetudine eruditorum, demonstra. vit. Ρhrenitides ab hac cquia excitatas fuisse, plura apud casuum Observatores eXem

203쪽

nis uet annorum refert, qui immodicis studiis phreniticus seditis plures homines Vulnerabat, famulumque Occidebat. Alium casum c) narrat. Studiosus as annorum a protractis studiis in febrem acutam incidit , cum vehementissima cephalalgia. uinto die phreniticus. Septima mors. Cadaver sectum exhibuit pleXum choroideum sanguine turgentem, atque ipsos Ventriculos alia que cerebri partes serosis humoribus repletas.

Non infrequens etiam phrenitidis causa vis est externa capiti illata, qua cerebrum vehementer concutitur. Inferius de hac phrenitidis causa proliXius agam.

CAUSAE ANTECEDENTES PHRENITIDIS VERAE.

Praeter causis praegressas, qUE eXei tandae phrenitidi idoneae habentur, varia sunt Averae, & symptumaticae phrenitidis, propria praeludia, quae medicum de inflanta hoc seroci morbo admouent.

204쪽

GAν dolorque ingens capitis: notat enim vasa a sanguinis inflammatoria densitate im- meabili distentis. Patet hinc ratio, quare Hippocrates ab capitis dolores intelisos &continuos cum febre damnaverit tanquam axitiosos: atque eosdem in febribus aeutis, nisi salutaris narium haemorrhagia superveniret, phrenitidem pronuntiare monuerit. b

Sanguinis copia nimia. Scimus cerebri functiones vehementer a plethora turbari. Quae omnia plurimum augentur, dum per febrilem calorem rarefactus sanguis Vasa, quibus continetur, magis adhuc distendit: adeoque patet, quare pleth0ra inter antecedentes phrenitidum causas merito numeretur.

Disposisto in ammatoria. Haec in illis

hominibus obtinet imprimis, quibus vasa robusta & contracta, humores densi sunt, Macriores, & celerius moti . Pulsus his hominibus majores & crebriores esse solent; corpus gracile, agile, robustum, calidum. Duris laboribus quotidie eXercitata corpora hanc dispositionem acquirunt. Confirmatur haec

205쪽

haec diathesis, si antea morbis acutis labora

verint.

Rubor oculorum, faciei. Designat enim sanguinem majori copia & impetu ad caput deserri, adeoque & vasa magis distendi. Somni turbulenti. Si una cum signis praecedentibus, quae inflammatoriam sanguinis dispositionem, ejusque majorem determinationem versus caput designant, oriatur molestissimus ille assectus, quem coma vigil vo care soletit medici quando nempe ipso in somni limine cum terrore mox evigilant aegri; vel si obdormiverint, horrendis insomniis' turbaatur) novimus, jam assici cerebrum ob impeditum liberum transitum sanguinis per Vasa, adeoque brevi phrenitidem, & alia pessima mala exspectanda esse. Unde etiam Hippocrates a) QTΤΠOs profundos, non turbulentos, pro firmae judicationis signis habuit;

contra vero turbulentos somnos damnavit.

Despientia levis. Levis desipientia diacitur, cum illas ideas ab interna & morbos cerebri dispositione natas non comitatur judi. cium , neque sequuntur validi animi affectus tunc enim ratiociniis &adstautium persuasiouu

206쪽

adhuc deleri possunt natae hae idete. Interim tamen, si pergant eaedem caiisae agere, facile patet, ferocis & perpetui delirii justum mis

inna esse. uandoque levis tantum desipientia apparet, licet eausae sensorium commvno mutantes satis validae fuerint. - uales erantillae tremulae & obscurae desipientiae, quas HippoOrates valde phreniticas jure vocavita Protervia, seu ferocitas, oblisio sub favea, collectio I ccorum. Omnia enim haec designant, incipere turbari sensorium comis mune, atque imprimis summa ad haec atten. tio requiritur , quia citam medelam poscithoe malum , antequam jam confirmatum fuerit. Unde simul ac meticulosus antea homo audaciam spirat & minus, placidus antea, ferox responsum dat amicis vel medico,

vel si potum, aliud ve quid petens, paulo post immemor jam se hoc rogasse neget; dico, summa remedia adhibenda sunt, ut iminens

jam phrenitis caveatur. Siccitas totius , maxime eerebri. TO-

tum corpus humidum & molle in sanis est. ctiam in externa supersicie, multo magis in interioribus, uti docent vulnerarin cava corporis penetrantia, & vivorum animalium

207쪽

secti0nes. Aequabilis autem hare corp0ris humiditas pro optimis signis in morbis merito habetur, cum dei stet . Omnia vasa per-Via, Omnesque humores meabiles esse. Contra vero, ubi eXsiccatur corpus, novimus

tenuissimi laticis penurialia esse, sanguinemque immeabilem majora vasa distendere ;unde vicina minora comprimuntur. Cerebri autem talem siccitatem , adeoque humorum imineabilitatem in cerebri vasis adesse, novi. mus ex siccitate vicinarum partium, quae ab iisdem arteriis, ae encephalon, humores

suos accipiunt. Hinc oris interni & linguΕ siccitas, & vox clangosa inde nata , illud deis monstrat. Unde aridam linguam pro phrenitidis signo habuit Hippocrates. Verum imis primis oculorum siccitas & squalor interiora capitis similiter asseeta esse indicant, cum &carotidis internae rami per illos distribuantur. Patet hine ratio, quare contractas, strigosas faucium p8rtes in aeutis, uti etiam, dum aegri, postquam hiaverint, difficulter os clandere possunt, deliria protendere , atque in. de phreniticos iactos perniciose ' habere dixerit Hippocrates ab , omnia enim haec ariditatem harum partium demonstrant. Uti etiam, quare vocem clangosam, & oculos sordidos,

208쪽

omnia autem illa signa, quae phrenitidem Veram praecedunt, pulcherrime collegit Galenus ab , fassus: se illa ex antiqnioribus

medicis hausisse. Sic autem habet, nam interdum vigilias praecedere, sive etiam somnos manifestis phantasmatibus turbatos, ut&clament nonnulli, & exiliant, videre est; interdum vero irrationalis accedit oblivio, ut laborantes aliqui, quum matellam petierunt, mriere tamen negligant, aut cum lotium emittunt, matulam ipsam prodere haud qua quam meminerint; vel majori cum tumultu, aut tam eritate respondeant, praesertim, ubi

aliquis antea fuerit moderatus. At & hi omnes exiguo utuntur potu, & respiratio magna& rara est, & pulsus minores, magisquener vosos habent ; nonnunquam occiput dolor infestat. situum vero jam proXime ad phre nitidem accedunt, oculos habent vehemen. ter squalidos. & ex altero ipsorum aeris la-ehryna effunditur, ae deinde lemos habent,& venas ipsbrum sanguiae pleuas, & sanguis

209쪽

stillat e naribus. auo tempora neque jam plane ut mentis compotes respondent, floccos avellunt, & festucas carpunt ste. Quid dicam de lingua aspera, arida, quandoque hebetiori, tum quod interdum moesti jaceant vix respondentes, vel cum pars quaedam dolorificum patiatur assectium, etiamsi vehu . mentius aliquis eam tangat, ipsi haud quaquam sentiant.

Observata praefica testantur, natos in variis locis corporis dolores inflammatorios cum febre acuta, quandoque absque bonis signis evanescere, & dein periculosissima metastasi materiam morbosam versus cerebrum derivari, sicque phrenitidem symptomaticam face e. Dolor artuum laterisque, vesit a pleuriti de xleumatica , b veta. ista enim Mollius multiplici observatione edoctus lavii aphorismuin 772. Dolor lateris non pleuriticus dic. immutavit. Saepissime enim observatur in topica inflammatione Viscerum,

210쪽

materiant, quae ad eaput depositionem molitur , quam primum mobilis fieri incipit, per

proximas regiones prius Vagari, atque inde non raro dolores lateris, rheumaticorum dolorum aemuli, originem trahunt. NOtabile exemplum apud habetur. a Calvo enim in Larissa derepente semur deX-trum doluit ; primo jam die febris acuta aderat. Secundo die semoris dolor quidem remisit, Verum absque honis signis ;subris enim intendebatur . . non dormiebat aeger, CXtrema corporis frigebant &c Tertio diu femoris dolor cessavit, sed mentis alienatio, & multa jactatio secesserunt; quam to autem die circa meridiem celerrime periit. Similem casum vidit Sisistentus b) in muliere, cui oborta febre continua accutissimus dolor sinistram suram occupabat, applicuerant autem lintea spiritu vini madida parti dolenti, & post biliorium, dolore surae evanido, delirabat pessime ; paulo post convulsa periit, secnndo morbi die. In homini. bus etiam sanissimis, absque ulla causa prae. gressa, nascitur quandoque febris , per quam in hac illave parte corporis excitatur subito

phlegmone validissima, & deposita materia illa inflaaematoria desinit febris ; eventus a