장음표시 사용
451쪽
Prima de- mum intelligibile N primum desiderabile sint e siderabilee dem. Et hoc ideoqiua cupiscibile quod non est intelligibile nulli est apparens bonum. Primum H iis biiς - nuin oportet quod sit uoluntabile,Fideli appetibile appetitu intellectuali. Nam ii olutas in intellectu est, non in appetitu concupiscertiae tantum. Et hoc ideo quia quod appetitur secudum concupiscetitiain uidetur bonum, eo in desideratur. Nam concupiscentia perueitit iudiciuinrationis,ut ei uideatur bonum quod est delectabi-bile.Sed illud quod repetitur appetitu intellectuali,desiderati ir,quia uicietur bonum secundum se. Huiuisiodieminsappetitus principium est intelligentia . i. actus intellectus qui mouetur quodammodo ab intelligibili.Sic igitur patet u coiacupiscibile non est bonum nisi quod desideratur secundurationis dictamen. Nou ergo intest esse primum i iuui,sed solum illud quod, quia bonum est, nisuet desideriunt, liuod eu appetibile N intelligibi.
ear cvndum altum. Est autem unum G -mis sem. una
enim metra sigiliti Iulmplex autem qualuer haestis m. Liuia olteiiderat primum iriouens esse intelligibile de appetibile,restat modo olludere ex hoc, quomodo in primo mouete perfectio inuenitur, di circa hoc tria facit.Prinio enim ostendit ex ratione intelligibilis do appetibilis persectionem irsius secundum se.Secundo per comparationem adrimum mobile ibi. Mouet autem ut amatun .Fertio per comparationetii ad id quod appetit de . i intelligit ipsunt. ibi is eductio autem dic. r Circa
primum duo facit. Primo ostendit persectionem primi niouentis ex eo vest intelligibile, secundo ex eo ui est appetibile,ibi. At itero qd bonia dcc. FI icit primo, quod sicut ni ouentia de mota habent suam coordinationenuita intelligibilia habent sua
coordinationem:quam quidem coelementatione
intelligibilem liocat, eo quod imum intelligibile est primum principium intelligendi alterum, licuir ima inis etiam unii moliens, alteri est camouendi. Sicut igities est sub- tur ex ordinatione tuouentis de ii oti,ostesum est,
siancia sim quod primum mouens est substantia simplex dopiς , qui actus ea etiam inuenitur idem ex ordinatione in
telligibilium. Manisestum est enim ui inter intelli- - gibilia stubstantia est prima, eo in accidentia non
intelliginius iusi per siil stantia. u , per quam dith-niuntur. de inter substantias pcim est intelligibile simplex quilo compost uiri nam simplicia claudiatur ili intellectu compositoriatii. Et inter simplicia, qtiae sunt in genere substalitiae, acius est prius intelligibile quam potentia. nam potentia diffinitur pacti im.Relinquitur igitur, quod prinatim intelligibile sit substaticia simplex, qu ae est actus.&ne ui deatur incidere inopinionem Platonis, qui posuit primum principium reriam ipsum tintini intelligibile, fidit consequenter driam inter unia de simplex
sed unu significat mensura, iiiiii Decimo Ostcsum unca: α est, simplex alit cinsignificat di sitioneni, secun- pira mdum quam aliquid aliqualiter se habet,quia uideli runt,
et non est ex pluribus consiturum. Deinde cum dicit. At vero b vim pua M,πquod perse e iuge est, meo inremebunt.σsemper, miramo optima amet logionaeas es vero eurusgratia in mobilisis fit, ipsi duci sentatu Miat. est eram id Musgraria clavi coram,quo MequidemGaroeum non est. At vero σquod bonum,er quia propter in melim auribile in eadem coelemnatine,ci' optimum semper, a apro paris. portis Me,quodprimam. Mautem est quod curas gratia vi immobilius, diuiso odendit. 1 st enim alicui quod mutus Patia,quorum hoc Padem est,hoc uero non est. Ostendit idem ex ratione appetibilis dicem, Phoc. quod est bonum heris eligibile: secundum eandem ordinationem se habet. Nam illud, quod est prius in genere intelligibilitim est etiam nitatis in genere appetibilium,aut aliquid ei proporti niter respondens. od qui lem dicit aula intelligibilia actu sunt seciundum ν sunt in intellectu. appetibilia autem secundum quod sunt in rebus. Bonum enim de malum in rebus simi, ut in Sexto dictit est.sic igitur,siciit ratio intelligibilis substantiae estrior quam ratio intelligibilis accidentis. sic se haent bona, quae proportionaliter respondent his rationibus.sic iptur optimum erit substantia sim taplex,quae est actus,quod est primum inter intelli' u ita Erigibilia.Et se ilianifestum es , ut primum mouens uissari
idem est quod primu intelligibileae primumappe bii . tibile quia est optimum.SAM appetibile,de bonum habent rone finis, finis autem noui deturesse lin rebus imobilibus,ut in obiectionibus tertii libri actum est:ideo hanc dubitationem remotiet, de dicit, quod haec diuisio qua distinguitur quot modis dicii finis ostendit quod cuius causa iclest finis,aliquo modo potest este in immobilibus. Diipliciter
autem potest este aliquid finis . alteritis. I O modo cure. siciit prae existens, sicut medium dicitur sinis praedi Pii militi
existens motus grauium doliuius rossi finem nihil prohibet esse in inani obilibus.potest eium aliquid tendere per sui iiii motum ad participandum aliqualiter aliquo immobili.& sic primum mouens immobile potest esse sinis . Alio modo dicitur albquid esse finis alicuius, sicut quod non est in aetii sed solum in intentione agentis,percutiis actione generatur:sicut sanitas est finis operationisu edi. cinae de huiussit odi finis non est iii rebus immobili bus. Deinde cum dicit.
ltra motui. At si quid mouetur onmigit et tam suersibo I . Lbere. QBire sitiuopri etiam actu est quomovetur. hoc modo sani contingit abierse habisecunian lacum, qua vis non mundum jubstantiam. cum autem aliquid 'manens,ipsum immorur existem auens. e ntillo modo contingit aliterse habere latio nanque trima mutatio: am est: hiatu aut,quae circularis est. hanc asitiaud mouet. Ex necessitate itis,est eos, T prout necessitas.bene est cr sic min. cipium necessarium n que, totus dicιtur, quod am ut, quia preter inclinati m.quoddasMe quo non bene usi quod. Principi.
452쪽
Prima motille primo motu loca Prima nu
bile. Primsi mobile morietur necessario necessitate finis
igit aliqvimo ur, contingis tr aliter basere. mare titis,quae prima, π actus est ficodum pM moue noe.Ex hac viri contingit aciter habere secundum lacum, Cr si nonsecundumsu loriam. πιο iam autem est quidemouens ipsina immobile ens.actu ens hoc non contingu in ter si bes ere metitenus. Lutio enim priminaration a binas avit quae emuo. e arum movet hoc. Ex necessis
Comparat primuiri mouem immobile ad primum mobile dicen meum primum mouens un- mobile moueat quasi amatum,necesseeli, vali sit primo niolum ab ipso, per quod mouet alia. εο hoc est primum coelum. Via igitur supponimus, v motus sit sempiternus oportet,il, illud, qd p
mo mouetur,sempiternae moueatur, dc peripsi immoticantur alia. Dicitur autem melius quasi amatum quam quasi desideratum, cum desiderium sit eius,quod nondum habetur, sed amor etiam habiti ei Li' si oportet,st sempiterne moueat,necesse est quod non contingat aliter de aliter ipsum se habere,sed ut sitsemper in eadem dispositione secudum substantiam Vnde necesse est, o primus mO riis,quo mouetur primums mobile, iit latio .i motust calis:quia quod mouetur secudum alios motus .i. generacionem Sc corruptionem, augmentue diminution ad alterationem, cessse est v, aliter de aliter se habeat secundum aliquid quod in ipse est , scilicet secundum substantiam, quantita rem de qualitatem: sed quod mouetur secundum loci mutationem habet quidem se aliter Ze aliter mlocum,qui est extrinsecus locato,sed non secundus stantiam , uel secunduin aliquam intrinsecam dispositionem substantiae.Cum igitur primuin litobile habeat se aliter de aliter secundum locum, de non secundum substat iam,oportet ' primum mouem,quod est immobile dc semper actuen nullo modo positi aliter Ze aliter se habere, quia non potest moueri. loli cretur enim maxime secundum primum motuum est loci mutatio. In hoc autemgne, primus motus est motus circularis hoc autemotu no mouetur, cum hoc motu moueat. Pri uatililouens non mouetur illo motu,quo uiouet sicut primum alterans non ineratu r.non igitur mouetur circulariter. per consequens nullo modor test ni oueri.de sic no potest aliter de aliter se habere.unde sequitur,ui primus motus sit existens inmobili ex necessitate. hoc enim est necessarium, qa no potest no esse, sed ex necessitate est,non sicut ea, quae suntper inolentia, sed necessitas eius est ipstim bene se habere:& eius mouens est principium tus, scilicet ut desideratum de finis.Et Peadas sit eius necessitas, ni festum est ex diuisio: ne necessa ij.necessarium enim tribus modis diciturivno modo quod est per uiolentiam, quia scilicet non p'testnon accidere propter impetum imserentis uiolentiam i alio modo dicitur, sine quo non est aliquid bene, seu quia sine eo nullo modo potest esse finis, sicut cibus necessarius est ad uita
animalis iue quia sine eo non est aliquid persecte se habens.sicut equus est necessirius ad iter, quia
sine eo non faciliter itur Tertio modo dicitur ne' ---σ.. ces latitura quod non conuenit aliter de aliter se ha- tribu, his, bere, sed simpliciter etiam secundu se necessaritim diti est Cum ergo dicitur,'iiod coelum ex necessitate mouetur,non potest dici,quod huiusmodi sit necessitas uiolentiae,qiua in rebus incorruptibilibus non est aliquid extra naturam.quae autem sunt uiolentasunt extra natura Similiter non potest esse necessitas absoluta, quia primum mobile est mouens seipsum, ut probatur in. 8.Phy. quod autem seipsum mouet in stapso habet moueri & non moueri.Relinquitur ergo quod necessitas primi in tus sit necessitas ex lineat uati im sine perpetu,
late talis motus non conuenit esse conuenientem
ordinem ad finem hoc igitur. principio, quod
est primum mouens sicut linis, dependet coelum, de quantum ad perpetuitatem substantiae sus, de suantum ad perpetuitatem sui motus:de perco sequens dependet i tali principio tota natura, eo omnia naturalia dependent a coelo de a talim Aprimore eius.Attendendum est autem, quod cum Arist. hie dicat, quod necessitas prima motus non est Κ tota iis necessitas abibluta, sed necessitas, quae est ex fine: tura etiam finis autem principium est: quod postea nominat 'uo ad sub Deum, inquantum attenditur permotum assinii, latio ad ips-:assimilatio autem ad id quod est uol Ens, de intelligens, cuiusmodi ostendit esse Deum primi mo- attenditur secundum uolutatem, de intelligentia, tus subia sicut artificiata assimilantur artifici,inquantum in diuinae eis uoluntas arti scis adimpletur, Muitur quod u*lv x xv tota necessitas primi motus subiaceat uolunt
Conuenientius usus fuit philosephus nomine amoris, si desideri dum protulit princip tum simpliciter pri
H Oe in loco super praeposito uerbo Philos
phi,dicit Sanctus Thomas quod melius dicitur ut amattim, quam ut desideratum,quia d siderium est eius quod non habetur. Sed amor est elis habili.Haec ille Sed Ant .and.improbat hanc declarationem,dicens ia, hoe nihil valet,quia desiderium est etiam respectu habiti,ut dictum fuit in primo huius in prologo. Vnde dc de deo sui , sanctis angelis iam habetur,dicitur: In quem desiderant angeli prospicere. Et ideo utrunque benedicitur,At quod mouet imquantum amatum,& inquantum desideratum. Haee ille.Sed uidetur hic homo aegre ferre, P diuus Thomas Philistbphum commendauerit de sapienti m do loquendi,quo proprio ct accommodato intentae signiscationi uo. abulo usus est inficit etiam tam in conclusione Ra principali,quam inprobatione. In coclus equidem sita deficit, tum quia salsa est, tum quia proponit eam contra sibi oppositam, de tamen non soluit rationem,quae innuitur pro Opposita , in repriliensibile admodum est in illo, qui onus assiumpsit oppugnandi conchasionem aliquam. Falsam e go esse conclusionem suam propositam contra eam quae S. o. est, patet ex probatione,quam innuit Sanctus Thomas, qua probat oppostam esse ueram, uidelicet ν desiderium n6 sit habiti. Est autem haec eius ad hoc ratio.Si desiderium erit etiam habui, deiide. Tho. 3Metaph. Esi a rium
453쪽
rium non distingueretur realiter neque formaliter ab amore, consequens est salsum , cum in lentusint passiones distinctae , Ad pari ratione distincti
actus in uoluntate. Consequentia uero patet, quia amor importat complacentiam quandam in re amata, siue habita, siue non. Cum ergo desiderium sit non habiti ut omnes concedunt, si esset etiam ha biti, ut iste dicit, iam & ipsum esset formature com placentia in rem amatam,sive habitam siue no, & sieesset formaliter amor. In probatione etiam suae salue
conelusionis deficit dupliciter secundum quod duas probationes inducit. Et in prima quide hoc quod dicit dictum esse in prologo metaphysicae,P deside. rium sit etiam habiti, nil um est. Neque enim Aristoti hoc dicit aut intendit, neque i ple Antianssit de Arist. quidem patet, quia Arist desideri j non meminit in ip logo, nisi in prima eius propositione,hse scilicet omnes homines natura scire desiderant. Et rursus circa
finem prologi , ubi dicit: Quod qui scire propter se
desidetat, ipsam maximam scientiam maxime desiderabit. Et cum utrobique de eodem desiderio loquatur, 'probato quod in prima propositione non loquatur nisi de desiderio proprie dicto, prout scilicet est
motus appetitus in rem non habitam,liquido constabit quod in prologo Philolophus nihil dicit aut intendit , i huius faueat phantasiaequod autem loquatur Philosophus in prima propositione prologi huius de desiderio proprie dicto quod est non habiti, patet primo ex ipso philolophico processit, quia hoc non deeri philosophum,& praecipue Arist.cuius proprium
semper extitit doctrinam tradere ex propriis. 6c non
solum ex propriis principiis & caulis rerum de quibus disserit, sed etiam ex propriis & accommodatissimis uocabulis & modis loquendi, ita quod nunquam parabolico aut in proprio sermone loquatur, uel tran sumptiua signincatione uocabuli, ubi secundum horum proprietatem suppetui ei uerba. Id enim poetarum proprium est,& i deo alienu ualde a grauissimo Philolopho,&picipue ubi tradit scientiarum omnium suppreinam qualis est metaphisica. Et hac etiade causa Sanctus Tuo.secundo de Anima reprehendit Platonem dicens cum habuisse malum modum docendi ,eo quod uteretur parabolico sermone ad alui sima, humano tamen ac naturali ingenio non imporia,edoceda.Cum igitur propria uocabuli huius desiderii inquam significatio sit,in motum quendam appetitus in rem non habitam importet. Per hoc enim distinguitur ab aliis actibus appetitus & hoe uel simpliciter,uelinquantum non habita est putati sit deli derata lecundum esse periectium,quo mouo non habet ui si sit habita in praesenti, desideratur continuatio in futurum, uel limili alio modo procedendo ab imperfecto uel inchoato ad persectum: ergo Philo inphus propria illa fgnificatione usus est in prologo metaphysicae,non autem impropria illa qua de deiiderium dicitur tantum mi us appetitus in rem desiderata cum exclusione salii dij, seu remissionis assectus. Secundo hoc idem patet tam ex Anto. and. quam ex
Scoto,quam etiam ex Philosopho ipitarii pio quidε t.and.patet,quia nulli bi super prologum illum,siue ex intentione Philosophi.siue propria, primit qa desiderium ibi Limendum sit secundum impropria hane dictam significationem. Vnde mirum eli quo
rit uel do erit id tale nomen significasse. sed, de v, sortius est, ex uerbis etiam suis i principio exposti nis prologi expresse elicitur, quod tam ipse quim Philo hus non nisi de desderio secundum propriam fgnificationem intendat. Dicit nanque ibi in in te tio Philosophi in illo procemio est reddere auditores
benevolos,& ad amorem sapientiae trahere.Sed sicut non traheret ad amorem sapientiae nisi dignitatem illius ae excellentissima praeviceret, ita nec benevolos eos redderet nisi desideriis eorum occurreret, de dignissimam hanc sapientiam quam non habent se eos edocturum promitteret. Si enim eam haberent, nec auditores eius essent, e benevoli redderent, quia nihil utilitatis eis impartiendum offerretiergo loquebatur in prologo de sapientiae desderio quam non habεtes optabant ope Aristoassequi x Scoto etiam idipsum ex hoc habetur,u, secundum illum sensum putat Scotus in prologo nomen desdoij Philosophii maccepisse, secundum quem ipse Scotus super praediri
Philosophi sententia tundat argumentum aut ratio nem, quam putat concludete v uidelicet possimus in hac uita subitantias separatas quidditatiue cognosce. re. Arguit autem sic in tertia.q. metaphys. Desiderium naturale non potest ex toto frustrari, sed om nes homines desiderat cognoscere quidditatiue substantias separatas, ergo dic. Minorem hanc prinbat ex praedicta Philosophi sententia dicens:Omnes homines natura scire desiderant. ergo magis scibile,
magis scire desideram, ergo maxime, moti . . Sed
maxima scientia, maxime scibilis, est scientia sub
stantiarum separatarum, ergo dcc. Haec autem in
liri quomodocunque currat, Infirma quippe est ad inten tum quo eam inducit, i, uidelicet in hac uita sit hoc restibile,ut per Capreolum S alios Thomistas ostenditur in secunda dissiprimi. hoe tamen ex ea saltem habetur,u, hic non summat Scotus desiderium, nisi prout est non habiti, quia non omnes habent illa subsutiaru separatarum notitiam, ergo de eodem dc siderio interpretanda secundum eum si sententia
Aristo.Ipsum quoque Atilio.sub eodem sensu ibi loquutum fuisse, iam ipsa sua uerba docet. De illo enim desiderio loqui eum necesse est,quod omnibus hominibus adest ex natura, litera promit. Sed dcsiderium scientiae habitae, non adest omnibus hominibus ex natura,im mo non nisi cum maximo studio adest & paucissimis Desiderium autem scientiae non habitae, ambus naturaliter insertum est. ergo de isto Pthilosophus loquitur, non de illo. Sic igitur patetVprima probatio quam Ant. and.inducit pro sua salsa conclusione, ex omni parte corruit Sed Sc secunda minus ualet, minus quoq; saliet honori eius. Dedecus quippe maximu est,quo praecipue isti homines in adstruedis salsitatibus coniunduntur,u, ubi sibi desunt rationes naturales, in corde etiam philosophiae , recurrant
ad sacras literas pro subsidio. Sed licui nescit diuina horitas patrocinium praestare criminibus, sic nescit diuina sapientia Iubsidium prs re Philosophicis erroribus. Quomodo autem potest y sacras Et eras irebari Philosophum in uerbis suis habui ite hunc uel ulum sensum,cuni philosophus sacris literis non inhaereat ,ed praecipue de nio loquendi de de uocabulorusignificatis, no pol ex lacra lcriptura trahi argumci uad metaphylicam, cuiu peculiare sit sacrae paginae iux
454쪽
ricisae paraboliti; locutionibus uti, tum ob ipsius obiecti ae impartiti luminis altitudinem,tum etiam ut diuina a superbis sapientibus S prudentibus huius
seculi merito abscondantur,paruulis autem, id est hu milibus revelentur.Hic autem modus docendi,ab cinaturali scientia,fle praecipue a metaphysica alieni simus est. Propria quippe significatione uocabular spondentiliis praesertim qui nobis ad cognoscendum proportionata sunt, quia ii t cognoscimus, ita & nominamus.Vnde quae proprie & per se cognoscimus, proprie etiam & per se nominamus,& quae per alia eognoscimus, cuiusmodi sunt praecipue quae facultatem nostri intellectus excedunt,aliorum ui cabulis secun dum quandam etiam deficientem similitudinem n minamus.Talia sunt ut dixi quaeque diuinitus reu lata.Nobis autem proportionata sunt ea Omnia quae in scientiis humanitus acquisitis traduntur. Vnde ex praedicta conditione utriusque scientis, si diuinae literae aliquo utantur uocabulo, quo etiam utatur Phil
sophus potest potius argumentum sumi in secundum aliud & aliud significatum utantur diuinus &.Philosophus quam secundum idem. Et v, theologus seu diuinus dum supernaturalia promit, metaphorice loquatur, & Philosophus proprie, merito prasumedum est. Quod praecipue contingit in propolito. Neque enim angelis proprie uitionis nomen atque prospectus c6 petit, cum senius intuitum, quo angeli caren uocabula ista si proprie stimantur insinuent. Neque etiare- spectu Dei qualitercunq; a se ulli,seruntur desiderio, u proprie loqui uolumus.Verum,quia non nobis adest uocabulorum copia,quibus proprie supernatur lia ligc optimi possint, ideo ad beatissimae illius intellactualis uisionis excellentiam edocendam, uocabulis utitur, quae proprie significant praesentialem uisionem corpoream, quae apud nos notissima est sis se sum. Cuius etiam summae uisionis delectationem maximam,quae ex obiecti nobilitate proueniat, omneq; fastidium tollat in uidendo, exprimit desiderii nomen. Et ne ex proprietate significationis uocabuli,qua P 'prie rei non habitae est, sorte quis crederet ut angeli careant uisione illa, quam tantopere desiderant,
primunt literae diuinae,quomodo talia se desiderato bono non frustrantur,dicente Chio, ν angeli Des in coelo semper uident faciem Dei patris,& consequen ter faciem silii ac spiritus sancti. In quo ei iam exprimitur uiso illa sit non imaginaria, non praesti insa,non enigmatica ,scit clarissima & aptissima utpote faciatis, i quo dicto etiam faciei nomine utitur metaphorice,ut patet.Ex his omnibus iam patet qualiter desipuerit Ant.and. dum dixit quod nihil ualet declatio illa tincti Thomae eum sapientissima sueritae grauissimis sundamentis innixa,sauens plurimum Aris. qui nomine amoris hic uti uoluit no autem desideri j. Habent enim quem amant substantiae illae simplices. Sua potius impugnatio nihil valet & multipliciter deficit,ut dedu&m est.Quod si etiam utroque uocabulo idem exprimi potuisset , adhuc melius nomine amoris quam deside ij exprimitur Et hoc dicit Sali. quod tamen non impugnat Antian. sed impugnat eu quasi intendat, ut non posset uti nomine deiiderii, dramen non dicit S. o.Ideo autem melius nomine amoris utitur quim desiderii, ultra ea quae dicta sunt, quia si nomine desiderii usus esset,occasionem sorte, erroris ex propi ia uocabuli signiscatione alicui prae
stitisset, oe uidelicet desiderata assimilatione ad primu
desiderabile,substantit: lne separatae quae coelos mo uent priuatae essent, quod salium est. In hune autem 'errorem non inducitur quisquam ex nomine amoris i ad propositum inducto. Et haec circa pratentem d senii ε dicta sufficiant, tu benedictione Dei. Ame. 'L g c T I o VII r. Quantae perfiationis sit prima substantia
Hic Philosophus co parat primu quod mouet si . cui intellim bile&desiderabile,ad id quod iiitelli- pe ibutae
git de desiderat ipseni. necesse est enim si primum riuatur in mouens mouet sicut primum intellectum di dei primo p-deratum, lilod primum mobile desideret tu intel- ligat ipsum. Et hoc qiuidem uerum est secundum opinionem Atili inquantum coelum ponitur ani- li, nobis inmatum anima intelligente&desiderante. Circa uia non est hoc igitur tria facit. Primo ostendit delectatione pus ibilisse alii animam est desiderantem,&intelligentem ex primo mouente desiderato Sintellecto dices,
quod quaedam deductio est, fideli delectabilis di i uelle sm,sitio ipsius desiderantis de intelligentis primu dii itur texitelligibile,qualis optima potest esse nobis aliquo )'ς ruo tempore. Est enim intelligens & desiderans semper uitas dis ositione delectabili, quod nobis ex est. est impossibile cet quod semper simus in illa Artan io. delectabili&optima dispositione. Hoc aute quod Exi choriti
dictum est,conlequenter ostendit cum dicit. ommer lactati actus hiaus est. Et ob elotu tis,sensus uite lactio , maximi deIecta&le est. spes autem
ac memoria, opter baec. 1a vero intellectioste duris eius est,quodsecundumse optimum est.er quae maximi est. eius quod maxime est. monum est delectatio actustius.Et propter Me missa. AN T. tio sensu, o intelligibilia, Cr delictabilissimum. Spes par . uero Cr memoria propter hoc. Dite entia autem quaesiucundum Icems quodsio tis se optinum: er quae maxι
Qui a scilicet in actu huius desiderantis & intelligentis primum principium est delectatio. Delectatio enim consequitur operationem connatura
Iem alicuius intelligentis N desiderantis, ut patet in Decimo Ethicorum. Et sisnum huius est, quia . . delectatio maxime est inuigilia,&sensu actualis: 'intelligentiae Habent enim se in te ectus & seniis in actu ad seia sum& intellectum in potentia, sicut uigilia ad soninunt. Et quod ista sitit maxime deIectabilia,patet ex hoc. qi ita alia non sunt delectabilia. nisi propter hoc. Species enim in memoria sint delectabiles inquantum praeteritas uelium ras operationes delectabiles ingerunt animis, ut praesentes. Quia igitur in actu sensus,& itellectus, dele tio coiistitit, manifestum est, quod intelli
lentia, idest actus intellectus inquantum hinusinoi est eius best secundum se optinaum. BonusIun. intellieit,ile excessit bonum sensibile sicut bonum Fonsi in- immobile,& uniuertae bonum mutabile & partita tellectus ea culare. Etiam sequituru, delectatio, quae est in actu
455쪽
intellectus,sit ei ninentior delectatione , quae est in D lectatio actu sensus. EtP consequens oportet ut marinia Acii Hlectiva persectissima intelligentia, sit maxime optimi. &est emiiun ita sequitur maexima delectatio. Sic igitur manife-tior sensi i sitim est,u, in illa intelligentia,qua intelligitur primum mouens, qliod etiam est primum intelligibile,est maxima delectatio. a a s s. Dipsium vero inulIctus intelligit asymptisne hit Tigia bilis. Duelligibilis naque fit attingens π intestigres, ita Midem intellictus π intelligibili pisusceptrum enim intellia' statu er substantie, me ectus est, operatur autem , b bens. are istud magis quam illud, est id duutum quod bis
tellectus iudetur habere.Cr speculatio optimum Crmarium dilectabili ιβ. Si igitur ita bene se babet Deus semper, ut nos aliquando,admirabili est. quod si magis, HEM admirabilius est.Mitisibisti. - Η τ . se sum aurem intelligit intellectui securi dum trofa PM 3' Wionem vitelligibilis. Intellibilis enim ' attingens er intelligens.grare idem intellectus σ intelligibili. Suscepti enim intelligibilu Cr substantiae ct rur autem habens. are illud magis isto quo uideturjntellectas, diuinum babere,er speculatio, electabilissimum eroptimum. Si quo sic bene babet, ut nos quandoque, Deus semper mirabilis si
autem nragis,adhue mirabilius bibet aliquis.
Osteiidit,q, in primo intelligibili est adhue pedi sectior intelligentia.& delectato quam in intelli-ouo modo gente & desiderante ipsum. Et dicit, quod hociniallectus est de ratione intellectus, quod iiitelligat se ipsum
eati inelli- inqttantum transumittiel concipit in se aliquid tim
bili, telligibileuit enim intellectus intelli ibilis per hoc in a itingit aliquod intelligibile. Et ideo, cum ipse intellectu : fiat intelligibilis concipiendo aliquod
intelligibile, sequetur Uidem sit intellectus di intelligibile. Quomodo autem intellectus attingat intelligibile exponit. Intellectus enim comparatur ad intelligibile sicut potetia ad inuni, & persectibile ad perfectionem: de sicut persectibile est susceptilium pereectionis ita intellectus est suscepti A.uus sui intelligibilis: intelligibile autem proprie est qua ido 'ri substantia. nam obiectum intellectus est quod quidqd it actu est.&propter hoc dicit, Uintellectus est suscepti
in s nere uus intelligibilis & si abstatiae. Ei,quia tantiniquos: Πις pigibi- qtie sit actu inquantum consequitur suam perse ii R R. cito neni .sequitur Uintellectus fiat in actu inquantum recipit ite iligibile.hoc aute est esse actu ingenere ilitelligibilium,quod est esse intelligibile. Et, Quia unumquodque inquantum est actu est age sequitur in intellectus inquantum attingit intelli cibile,fiati agens S: operans, l .i intelligens. Sed sciendunt et Lusii bstantiae materiales non sim timtelligibiles actu, sed po tentia, filint autem intelligibiles actu per hoc θ naedi. ibus uirtutibus sensiti uis earum similitudines immateriales iredduntur per intellectum agentem Milae autem similitudis
non sunt stubstantiae, sed quidam species intelligibiles in iii tellectu possibili receptae.Sed secundum Plato. species intelligibiles rerum materialiu erat per se subsistentes. Vnde ponebat,ir intellectus noster iit intelli sens actu per hoc θ attingit ad hu- iusmodi species separatas per se subsistentes. Sed secundum opinionem Arist intelligibiles species rerum materialium non sunt substantis per se subsistentes. Est tamen aliqua substantia intelligibilis per se subsistens, de qua nutic agiti oporici enim
esse primum mouens substantiam intelligentem rc oris ire, intelligibilent. Relinquiti irigitur, Uralis est comparatio intellectus primi mobilis, ad 1 iam prima lDi intelligibilem substantiam illo uetem, qualis est se cundum Platonicos comparatio intellectus nostri ad species intelligibiles separatas, secundum qua rum contactum & participationein fit intellectus
actu, ut ipse dicit. Vnde intellectus primi mobilis fit intelligens in actu perco tactum aliqualem pri Feli immae substantiae intelligibilis. Propter quod autem P iunumquodque tale di illud magis. Et ideo sequitur*quicquid diuinum&nobile, sicii teli intelligere V
de delectari inuenitur in intellectu attingente, multo magis inuenitur in intelligibili primo quod attingitur. Et ideo consideratio eiusdem, di delectabilissima est & optima. Huiushiodi autem primuintelligibile dici tiir Deus.Cium igitur delectatio, qua nos habemus intelligendo. iit optima, quavis eam non possiimus habere niti modico tempore,si Deus semper eam habet, sicut nos quandoque mirabilis est eius felicitasSed adhuc iiii rabilior, si ea
habet potiore semper, quam nos modico tepore. tu ,iata quoque profecto intrita. Muidem intelle a x s s.ctus operatio laestari uero M actustactus uero post, illius uita opima er perpetua est. Dicimus itaque Deum sempiurnum,utimuris uiuens est .mare uua π uim comtinuam ereternum Deo inest. cenim est Deus. Dem. Et uita autem utique existit. Etenm intellectus, actus, ut
tractud autem pse actus est. Actus autem quod secundum se AN r. Erras uia optima σμpiterna.Diemus autem Deum esis PM 'se animal sempiternum optimum casare uita,er dura ia
tinua cr aeterna existit Deo. Η Vetura De M.
Tertio,quia dixerat ut Deo competit conside bratio, ostedit quomodo se habeat ad eam. Et dicitu, Deus est ipsa vita.Quod sic probat. I Actus intellectus, P.i. ii telligere, uita quaedam est, S est perse -ctissimum qilodest invita. Nam actus secundum vostensum est, persectior est potutia.Vnde intellectius in actu persectius uiuit qu ni intellectus inpotentia, sicut iligilans quani dormiens. Sed illud primum, scilicet Deus,est ipse actus. Intellectus. n. intelli Veeius est ipsum suum intelligere. Alim ti in compiraretii radipsum, ut potetitia adacturi . ostensum sic ut is autem est sit pra ιν eius substantia est actus. Vnde intestiari.
relinquitur ut ipsa Dei substantia sit uita, de actus Tem. I. eius sit uita ipsius optima & sempiterna, q est secudum se Bbsistens. Et inde est cui in fama liominum D in dicitur,u, Deus eli animal sempiternum di optimum. Vita enim apud nos in solis animalibus appa ridis, 'liret nianifeste. Inde est ergo dicitur animal, quia quare.'uita copetit ei. are manifestium est ex praemis. sis,ui uita & duratio continua di sempiterna inest
Deo,ua Deus hoc ipsum est quod est sua uita sempiterna non quod aliud sit ipse & uita eius. D
inde cum dicit. Q Fc ire uero ut Pithagorici V Ueusippus Mat opti a E s Lm: Qpulcherrimum non esse in principio, eo quod plana Tex 4 tarum quoque ac animalium principia , cause quidem sunt: boni uero σperfectum ιn bis esse, quae ex bufunt, non rem putant perma naque ex aliis prioribus perfectu est.
neque stema primum est sed suo peifectum est. ueluti bominem dicere quissum misit priorem stemate esse, non illam, sum generatur edesium,ex quo ipse strema est.
456쪽
.zis'. Excludat opinionem attribuentium impers neiicia pei φonem primo principio diuens,l non recte exi ma rrinci stimant quicunque nonponunt optinima&nobiselissinium inueniri in primo principio, ut Pythago Pςruam Leucippus.qui ex hoc mouebantur,i primcipia animalium deplantaruni sunt quantam causis nidi Mectionis, sed bonum&persectiun non inuenitur in principiis, sed in hi quae producuntur ex eis, sicut semina, quae sunt principia animalium& plantarum i persem fiunt,ex aliquibus aliis prioribus persectis.Hoc igitursoluit interimendo motiuiun eorum.Sperma enim non est primum si
pliciter,sed aliud persectum ut si quis dicat holem
esse priorem sperariare non quidem eum,quidrna Libb.., M φη syrmat sed alteriant,ex quo spernia reselui Te.GIι. enim sepra,Pactus simpliciter est prior potentia, licet in uno & eodem ordine generationis de temporis potentia praecedat actu. His autem habitis,epilogando concludit manife- stum esse ex dictis,u, est aliqua substantia sempiterna&immobili separata a sensibilibus. Deinde cum dicit.
infimam potentiam habet. a vero omnis magnituso, aut
fruta' sinuam propter l- non habea
ret magnitudinem:visinuam vero , pinniam omnino nulla
s instina magnitudo. M τ . . 'μ ta aure ,π quia non contingit babere bane Te κύ .i. Inuudinem nullam rumpnepatre ex indisai.ε. in bilis est.m et enim per infinitum tempus, ex non habet
potentiam tonitam flnitum. Nniam autem omnum gnitudo Antia est,aut infesta, tuam quidem propterhoc utique non habebit magnetradanem. In Itam uero non,PM totaliter milia est infinita magnetudo.
Prinili mo Prosequitiarqiuedam, quae adhuc consideranda araemii, restant de praedicta substantiαEt primo ostendit, eo more.. incorpor dicens.ui ostensem est in octauo T-I4.1a. Physi. biniusmodi substantia nullam magnitudinem potest habere,sed est impartibilis de induit si- Tex.e bilis.Cuius breuiter resumit probationem dicens, Prima ino u, huiusmoi substantia mouet in infinito tempore,
ia j id motus sit sempitemus,ut supra dixiti
ii. ex hoc autem sequitur φ elux Dimin sis insitim
i .a A. Videmus enim in mouetibus inserioribus, ' quam aliquid est maioris intutis, tanto uirtus se exteditia diuturniorem operationem . nullum autem festum potest habere potentiam infinitam. Vnde seqvitura Propter hoc praedicta fissistantia no har .ct. it. Moit m nitudinem finitam. Magnitudinem au-Lea. 14. tem infinitam habere potest,quia nulla magni ludo est infinita. ut septa probatum est.Qui argis
tur omnis magnitudo uel est finita uel infinitae r linquitur ' pr M sebstantia sit omnino absque
magnitudine. Non autem uirtus huius sebstantiae infinii si dudicitur infinita priuative. secundum ui infinitum plici ter eccongruit quantitati,sed dicitur negative, prout cno limitatur ad aliquem determinatum effectum. ΣNO autem potest dici uirtus coelestis corporis in finita,etiam si infinito tempore moueat inferiora corpora,qina non mouet nisi motum. Et ita laue taxia ti,ntia est ex primo mouente.Sed nec etiam potest A est uirilitiiciu incorpore coelesti sit uirtus infinita,& si infini infinitae. to tempore est e habeat, quia in eo non est uirtus
activa sui esse,sed Blum susceptiva. Vnde infinita eius duratio.ostendit uirtutem infinitam exterim his princisii. Sed ad hoc ν ipsiuia suscipiat incorruptibile esse ab infinita uirtute, requiritur quod in ipsis non sit principium corruptionis, neque mictia ad non esse. At vero eripinniam quia tam sollicri utibili est. η 1 1 s. omnes nanque reliqui motus sorores eo sunt, quisemur. dum loci est Et quidem haec, propter si id est habeant modo a lacua sunt. Atinis σφEui assiliis π iniseria ilis. Cimetenim alij moturposteriores . Me qvissiecundum locum. Heequidem ergo manifestat,quia hune modum habent Secundo,quia silpra ostenderat quod primum prini simoia mouens non mouetur motu locali,ostendit conse urieti in quenter quod nec etiam aliis motibus dicens, ν mobile quo etiam impossibile est esse alterabile primum in cunque uiouens.ostentanenim estsepra, ut non mouetur motu locali. Omnes autem alii motus sent pollerio resisto motu, qui est secundum locum. Remoto igitur primo necesse est remoueri posteriora. Vnquicquid inuenitur, moueri aliis motibus mou tur motu locali. Vltimo autem concluditiquod
manifestum est cy praedicta se habeant, sic determinariam est. LxeTIO IMVnam simpliciter esse primam si bstantiam. sub qua
plures alias iubilantiae sunt ex ipsis orbium motibus ostendi .
V Trum cutem Ua sit ponenda talis similia, an pia agis.
rex, er quot, non oportet nostitere, sed mentini se Tex. Mpraque acto sententias, quoddepluralitate, via hil quod dictu egregium sti, dixeratu. Deideis naque omis Idcx.niatim accommodatam conoderationem habet. nimierosnas dis nuras qui dicunt ideas, e .de numeris vero PAd ut de infiniuisarunt,quandoquetanquam usque ad deaenarium det unatis. qua Myo de ectio tanta numerorum pluralitas ' ubiscum diligentia demonstrativa disitur. Vt autem unam ponendum talem substantiam, aut plures , σφιot, omnes non latere , sed reminisci eT ' te ...uborem negationes, Diadepturalitate nihil dixerunt quod par. . 'ranum dicere. me enim circa ideo existinatio, nullam perscrutationem habet propriam. Numeros enim ticu uideas.Sed de numeris quandoque quum Acta de infinim duum, quandoque autem Us ad decem determinum. Propter quam vero causam tanti pluraluus numerorum,
editisinstudio deni cro. Postquam Philosophus ostendit persectionem Sermo de substantiae ininiaterialisaiicinquirit de unitate,liel multitudine eius.& circa hoc tria facit. Primo o-
457쪽
stendit necessitatem pertractandi hanc quεmoneni,cliuia ab aliis iiihil de hoc determinate ductu est.Secundo ostenditu, sunt plures, ibi. Nobis autem est ex stippositis. FTertio ostendit quot sunt, ibi iPluralitatem uero lationum tDicit ergo primo, non oportet latere utrum sit ponedum una solam substantiam talem, scilicet seniliternam, immate tale, aut plures: & si plures,quod quot sunt, sed etiam oportetscomemorare negationes ali riim F.i. alii nihil dixerunt, quod sit manifestum N planum de pluralitate harum substatimim. Q asic patet.Ponentes enim stibilantias immateriales maxime fueriint qui posuerunt ideas Opinio autede ideis secundum id quod nunt.non habet rationem alicuius certae pluralitatis. quia ideae ponum tur omnium rerum , quae communicant in aliquo Antia γ' communi. Sed quia ponentes ideas dixerunt eas me unx sei est enumero ex parte numerorum aliqua ratio hai: rom beri poterat pli iralitatis. Sed tamen de pluralitate substantia, mimeroriani non semper eodem modo callere ruiti lci ara sed quandoque dicebant species numerorum eueinfinitas.d iod quidem iterum est, quantum adipsam propriam numerorum rationern quias per unitas addita, aliam speciem numeri facit. Vnde, cum in infinito additio fieri possit in numeris, in infinitum spes numeromni multiplicantur. Uandoque autem dicuntur species numerorum deternili ari usque ad. t o.& hoc quantum ad mlmerorunominationem.Naque omnes numeri supra dece, uidentur esse secundum nomen alicuius primi numeri aliqualiter iterati.Sed non possimi ostendere per determinatam rationem,quare sit tanta pluralitas numeroni stilicet usque ad. Io.de no plus neque minus. Nec est mirum,cum ista determinatio specierum non sit secundum rem, sed secundunomen.Assignantautem alii harae rationem, quia numerus denarius generatur ex progi sione numerorum usque aia quaternariuna, qui cu primus numerus quadratus. unum enim Ee duo fiant tria, quibus si tria addantur sunt sex, quatuor aute ascitis consurguntdecem. Deinde cum dicit. Nobis urar ora praesuppositis'. atque determinatis dicetis
Tς 43 dum est. Principium enim ac primum entrum um
eT Mio motu . cum ιuroquod movet recesse sit ab aliqvi, moueri primἄι mouens inmobila per si motu et ermis aeterno moueri Cr uno,ab uno. Nobis autem exsupposuis oe det eminatis Δ:endum. TM., Principium quidem enim cr primum entiani est inmobile Par. r. Crmundum si, G secundam accidens .mouem uera primus Niternum er unum motur Linsomam autem quod movetur necesseel l ab aliquo moueri, ν primum mouens immotae essesecundumst, o sempiternum ninum asempiterno
ostedit. q, necesse est esse plurestimodisiibuantias.de circa hoc duo iacit Primo resumit quod '
Υ S I c AEtur,necesse est ab aliquo moti eri ut probatuin est in. 8. Phy. necesse est, ii primum molies sit onui inoimmobile, de sempitemus motus sitoi sempitet nomotor de una motum ab uno moto G . . .
vinnus: praeter suem lationem totius ruam dici a vi musprunam sub tintumer immobilem mouere , cxteras etiam lationes,quae errantiumsunt , si monas esse puernum naque σ hrequiescibile, circulare corpus e rostrarum autem est debis in-suis necesseeestiarum qu que latiemum unamquaque. perbe imiliti,G' eterra subaiantia mouertinam cr stillarsi iratura et suba quae iam e es, er quod mouet, perpetuu. π prius eii moto. σquod iussubstatuta ei suba sit necessi e l. comitas ua nec perseumsubstantias i natura perpetras, aper sic
inmobiles, ac absque magnitudine,ob causam prius diciam
nuu eu -- Lm,quem π lacione oderim i4M lucti . uVuemur autem proer uniuersist plicem satisnem,qua 'mouere dicimus primam extilentem ubstantium Gimmo Hlem, alias lationes planetarum sempiternas sempiternum enim Cr instabile circulare cor ut ostensum est autem m
rum enim natura sempiterna substantia quaedam enLer mouerasimmermim, T prius eo quod mouetu .Et quod priussastantia, uastantium esse necesse est. Palam itaque v)d itot si Maesias esse recelle est,nata asi uernas Gimmobilex Iecundum se,cπDe mcgnitus ne, propter prasistam eis. αι quide igitur nisi Martis,ta harum q arma Tinc Crsida fecundum o nem eadem lationibus a tiroru Itala. Secundo ostendit , ut post primum principium inuestitii necesse est ponere plures substantias unmateria, pluralitatiles sempiternas dicens, tr praeter simplicem motu
Iocalem uniuersi, linest motus diurnus, quo totaiecesum reuoluitur, de est imi formis,& est Iimpii Ol- simus, quem motum causat prima suba immo ' piterno ebilis, videmus aliquos motus locales planetarum, motuumI qui etiam sent sempiterni, quia corpus circulare, scilicet coelu,est sempiternum.unde sempiternitas timotus non tollitur per corruptionem mobilis. Etlesi instabileb.Lnon potens quiescere. unde motus iste non intercipit quiete.Et ista ibata sunt inscia N ali ta in lib.Plty ii in ii.de Ox.V si necesse est
inquilibet horia morulam, moireatura motore periei inobili dea silva sempiternαQε quident io necesse est,qa astra sempite sunt,& suDae a sunt. isse unde oportet i mouens ea, etia sempiter ita st d sibilanti . sita moues.n.est prius moto: & id eis prius suta, necesse est esse subam . Vnde nianifestu eliqd ne cesse est,quot sunt lationes astroru tot esse subas, qsunt naturaliter sempiterni, &fm se immobiles desine magnitudine, propter cam supra assignatam, quia. cmouent tempore infinito, de sic per conseques uirtute infinita.Manifestum eli igitur,u, sunt aliquae sebstantiae immateriales fm numerima motuum astrorimi,&P earum etiam.ordo est Lmor.
sensimi est de primo principio dicens, m cum alii dinem eorundem motuum. Cosiderandum est a nihil dixerint demoliti ratiue de pluralitate substa tem op post primani larionem Aris non
dum erat deprehensus m/us sicliarum fixarum. Vnde existin auri, a, octaua sphaera, in qua sunt stellae fixae, est et inlinum inobile, motor eius esset primum priticipiunt. Sed postea deprehensus est ab astrologusduotus stella infixarum in contra
tiamiai separatacilii Mobis ilicet, una estae hoc pTexae.rs. ea,quae sunt supposita&determinata prius. Dictuti inde. est enim sepra. q, primum principium encium est quo blana quod non mouetur,neque lin te,n ue in accidens,sed mouet unum motum,qui est primus Ec sempiternuta ala enim omne quod mouerium
458쪽
Αri ordo intelligentia- . rum iit te
rium primi motus. iinde necesse et Usupra sphaerastellarum fixarum sit alta circiindans totum, quae reuoluit totu coelu: Ii motu diurno. Et hoc est primum mobile, qe n . ouetur a pi imo motore secui dum Atiit. Sed Auiciposuit ut pruritura mobile mouetur immediate non a primo principio sed ab intelligentia a prina o principio causam Cum enim primum principi uin sit unum sinipliciter, existiniauit ut ab co non potest causari nisi unum, quod est intelligentia prima,in qua quide incidat aliqua pluralitas potentiae,& actus,fm ui acquiriteste ab eo. Comparatur mini ad id quo dependet fui suum esse, licui potentia ad actui D.Sic igitur prima intes. ligentia potest iii inediate causam plura. Nam im in intelligit te prout habet aliquid de potentia, caucat subflauatiam orbis,queian mouet ecundum au
tem ui se intelligit pre ut habet in actu esse ab alio,
raucat animam tui orbis. Seolidum autem Uintelligit suum principium, causat intelligentiam tequentem,quae motici inferiore orbem, S deincepς usq; ad sphaeram lunae.Sed hoc non habet laecessitatem.
Na causa agens non est in illis substantiis superi
tibiis sicut in rebus materialibus, ut necesse sat ex uno tantum unum causari, quia causari, quia causa
dieaulatum iii eis sunt fines se intelligibile. Vndem plura quae possunt intelligi ab uno, possunt ab
uno plura caulari. Et satis conueniens uidetur, ut primus motus rerum corporalium, a quo Omnes
alii dependent, habeat pro causa principium im- Haterialium substantiarum, ut sit qilaedam connexioci ordo sensibili uni & intelligibilium. De hoc autem quod Philosophus dicit, ui ordo sitarum separatarum estim ordinem motuum de mobiliu, pol esse dubitatio Na sol maior est quantitate imter omnes planetas, Sc eius effectus magis apparet in rebus inserioribus, & etiam motus aliorum planetarum ordinantur per motum solis,& quodam modo consequiuitur ipsum. Vnde uidetur, v su nancta,qinae mouet sistem, sit nobilior substantiis, qtia imouent alios planetas,cum tamen sol non sit super omnes alios planetas. Sed cum in corporibus id quod est continens sit formalius, de per hoc dignius de persectius,& comparetur ad corpus colentum, sicut ad partem totumsicut dicitur Qi into Physico .necessarium est ui cum sphaera superi rix planetae contineat sphaera inserioris, θ planeta superio id quem ordinatur tota sua sphaeradit altioris di uniuersalioris iitri itis et planeta inserior,& diuturniores operetur esse aiis,utpote propinquior existes primae sphaerae,q per seu motu caiisat sempiternitate,ut supra dictu est. Et ide est v, sicut dicit Ptola meus in quadripartito,effectus Saturni coaptans ad una loca UMIouis ad annos, Martis, Solis, Veneris Se Mercuri; ad meses, Lunae aute ad dies. Et inde est i effectus planetaru apparet iistis .inferioribus G ordine eoruM. Na primi tres si periores utar ordinari ad ea q ptinent ad existetiarei fili se ipsam na ipsa stabilitas esse rei attribuit Saturno, sectio aut rei & bona habitudo cortim det Ioui.Virtus aut rei fili ui se 9 noctua tuetur de ea,ppellit,corradet Marti ares uero planetae alii usir ,ppria eiseeuthere ad motu ipsius rei extitis, stat Sol sit ut se principiumotus.&υ hoc eius operatio in mutationibus inferiorib' maxime ap-
paretarimis aut ii F quast,ppitu egeas habere magis determinarii,Lgistone, P qua alio ed sequit specie,&M.qua.sbes motu vesti ordinatur in istis i Q. Horibus. Mercurius aut up Pprisi ei sectu habere in militiplicatione.ialisinctione indiuiduorsi in una spe.& υ hoc varios liet motus. Et ipse etia re naturis otii in planetam misteti iri ut astrologi dicuta Lunae aut δprie copetit talitatio mar de dispo ipsi is ad recipiendia oesi pressiones coeleste .deo hoc up qiiasi elle deferes i pressiori coelestes, dc applicas inferiori mam sic igit quato corpus coeleste est superi tato het usore, diutumiore & poteti es este ui. Et cu copa coelestia sint quasi istrii metasii Bartim separatarii mouentili, sequis ui silva quae uel sit periore orbe sit ultoris conceptionis de uirtutis.& per conseqtietas oportet* sit nobilior.
. Quomodo primi ina mobile a motore pri mo moueat.
EXb locos. o.dicit quod secundum Arist.
primum mobile immediate mouetur primo motore. Sed Antinanci dictum Sancti Tho. impugnat super tex.c. q.sic dicens: in dubium, utrilprimum coelum moueatur immediate primo motore. Et declarato quid in ueritate tenendum sit subditi Sed de intentione Arist.dicit unus expositor, P sententia sua est primum coelum m et ur immediate
primo principio,quod est Deus. Sed hoc non uidearii liquia superius dixit ui primum mouens mouet primum motum in ratione amati, oportet ergo γ sit dare aliud mouens quod moueat in ratione amantis
de quo dixit supra,ui ipsum consequitiar maxima de Iectatio ex hoe quia intctigit de amat primo mouens. ει illiad est aliqua secunda intelligentia. Hxe ille. QMAt multa alia eirca hoc dicit, quae quia in oeritate issimi contra Sah .non addueo nunc. Insta tamen in hac eadem defensione aliqua tangemus ex eis, de reprobabimus,eo modo quo tangunt quorunda placitum circa hanc quaestionem.In praesenti igitur loco Saho.non dicit ν primum mobile seeundum Arist. moueatura Deo immediate ut motore secundum laeum,ut imponit ei Ant. n.sed dicit simpliciter ν muuetur immediate a Deo. Et non es ter hoc intelligendum esse puto nisi ut supra declarauerat Ariaeui oueatur immediate into primum mobile ut ab eo matum,&non ut motore localiter. Sed huius motus
Ioealis immediatum principium est aliqua substantia separata,quae secundum Arist ut etiam Sanctus Tho.
testatur supra te. com. Ip.est anima coeli, qualiterciique icnuerit esse coelum animatum, proprie uidelieri an improprie. Et dixit etiam super eodem textu
Sanctu; Tho. q, intellectus primi mobilis fit intellige,
in actu per contactum aliqualem primae stabstantiae Itelligibilis,lo ex hoe habet magnam delectationem. Et quia propter quod unumquodque de illiud magis, sequitur m quicquid diuinum de nobile quale est inatelligere de delectari, inuenitur in intellectu attingente, multo mast inuenitur in intelligibili primo quod
attingitur,dc ideo eonsideratio eiusdem delectabilis. smi est de optima. Huiusmodi autem primum intelligibile, Deus est. Ex his uerbis sincti I .immo Arista ita haee dicis exponendo Arist. id literam, patri e presse,ui Deus non est immediatu motor primi πο-
.diti Bia motu locat sed illa potius intelligentia qua
459쪽
uocat intellectum primini oba. s. Deus autem illini mouet mediate tu causa prima in cuius uiri ute omne aliud mouens mouet. Immediate autem ipsum priamum mobile mouet solum motu metaphorico, pr
ut finis & bonum dicitur mouere appetitum.Non est ergo aliter interpretandum dictum eius quo hic di. cit primum coelum moueri immediate a primo primcipio cum praelertim etiam a proposito, in opulculo
1 .ca. 'Α.determinet omnia corpora coelestia
immediate moueri localiter ab aliqua substantia separata citra Deum,quia secundum sententiam Augustini. 8.super Gena a literam, Deus creaturam spiritu 1lem corporali praeposait, di tertio de a lini, dicit νDeus mouet superiora corpora per spiritum uitae r
tionalem dee.Quod si diceret Mauritius cap debuissci explicare quo motu intelligeret primum mobile moueri a Deo im mediate,& non sic indistincte di absolute proponere o moueatur Deo immediate, quia facile posset aliquis occasionem erroris ex uerbis eius summere ν intendat de motu proprie dicto dic. R spondemus θ ex declaratione paulo ante habita,quomodo Deus mouet primum mobile ut amatum, sarile apud ueniolos omnis occasio Groris tollitur, aliasti ipse Mauritius imprudenter supra in margine Eregione expolitionis Ant nauper.t.c. 3 8.eandem imprudentiam incurrissent immo maiorem cum explicet ibi motum localem dicens: Primum mobile a priumo minore primo motu qui localis eli perpetuo moueri.Loquitur autem de motore de quo Se in textu dein expolitione Antoanci dicitur θ mouet primum
Licet autem si edicendum uideatur secundum uia S. o. ut probatum est Non minus tamen probabi Ie ibrie uideretur secundum eundem Sanctum D ctorem cy uidelicet tenuerit Ariit placitum si ille, in Deus esset immediatum mouens primi mobilis , etiasecundum motum localem Moc autem esse de intentione S. om .uidetur,tum quia hae in loco dicit in primum mobile mouetur primo minore inquantuprimum mobile distinguitur ab aliis mobilibus. Nam sicut dicit Arist.existimauit octaua sphaera in qua sunt stellae fixae esset primum mobile, & motor eius esset primum principium. Sed pollea deprehensum est absit Uisu, supra sphaeram stellarum fixarum
sit alia circundans totum quae reuoluit totum coelum
motu diurno,& hoe est primum mobile quod mouetur a primo motore secundum Aristo.Haec ille.Patet autem ex modo docendi θ loquitur de primo mobili ut distinguitur ab aliis. Erγde eius proprio & immediato motore,& non nisi de motu locali qualis est ille diurnus.Si enim de motu metaphorico S per modum finis intellexisset, non magis dixisset a Get motor primi mobilis quis aliorum mobilium, cum qu Dcunque mouentur,ab eo moueatur per modum linis di ut amatum, eo ui omnia quaeriit illi assimilari quatum possunt,tum quia paulo infra non solum uidetur hoc asserere,uerum etiam & apparenti ratione persuadere, sic ascens: Satis conueniens uidetur ut primus motus rerum corporalium a quo omnes alii dependent habeat pro causi principium immaterialium sibstantiarum ut sit quaretam connexio de ordo sensibilium di intelligibilium. Haec ille. Vbi expresse patetu, ex intentione Afili probat rationabiliter dictum esse quod primo motui respondeat Primus motor,
qui est principium substantiarum immaterialium, quod est dicere primam substantiam immaterialem aqua alie dependent, quae prima lubstantia. Deus est. Non potest autem glosam de motu metaphorico qui est motus appetibilis, quia talis motus non conluse ivit Philosophis distingui per primum de iucundum, sed primum motum uocant ubique motum localem circularem primi mobilis.Nee me praeterit in quibusdam exemplaribus hae quam ultimo induxi s.Tho. sententiam aliter ibnare.Sed mendosa in hoc suerunt usque modo impressa exemplaria, sicut & in aliis pluribus,ut luce clarius cospexi ex exEplaribus antiquissimis manu exaratis.Nec multitudo impressionum opposito fidem praestat,eo u, sit tanquam unicus error omnium,eum in imprimendo, unus liber alterius im bibat e rem. Neque enim omnibus correctoribus
assilit sorte librorum eopia,ues non ab omnibus suis Nox corrigendo adhibita necessaria diligentia,eo maris ν libri corrigendi persaepe commendatur puris ratimatistis,uel aliis quibuscunque,qui doctrina in libro illo tradita sunt ieiuni. Neque enim ad propositum
eorum,quae hic S.Tho.dicit,ullo modo conserret sententia illa iuxta modum,quo in aliis exemplaribus iacet, nisi sorte ad bonum sensum per alium modum dicendi expressum,traheretur. sed de hoc latis. Ex Aris.
etiam dictis idipsum quod supra diximus uidetur eris presse haberi talia in B.Physie. quis etiam in hoc uin octauo quidem physi.quia ex toto illius libri processu uidetur Arist. uelle concludere,u, est aliquis motus localis sempiternus,& talem esse non nisi circularem probat . c. q. usque ad.t.cis. Ex sempiternitate autem huius motus physici, uenatur esse unum
primum motorem. Et manifestum est, ui loquitur de . motore motu physico praedicto. Nam postquam conclusit tex.c. 32. 9, necesse esset semper motum esse, 6c dicto, in duplex est movens.scilicet mouens seipsum 5 mouens alia a se,& concluso etiam, si primum mouens seipsum inquantum una pars eius est mouens &altera mota , dicit postea.t.c.6o.u, mouens seipsum maxime proprie mouet se secundum locum. Illa auistem pars mouens in primo mouente seipsum, est ipsum, primum mouens secundum eum. Neque enim
alio modo deuenit in hoc libro in cognitionem primi
mouentis. Tale autem primum mouens concludit teX.comm .. 34. esse immobile. Et non potestim
tendere nisi de motu, quo mouet alia, qu i est motus locali ut dictumLoqui autem illum de motore immediato patet, quia tquini proprium motorem p dicto motu primo & sempiterno. Proprius aute mo 'tor est immediatus. Quod etiam primum tale mouens imobile fin Arist.sit Deus ipse, nullus negat. De Deo. n.concludit Arui in sine octaui, ν eli moues i-
mobile i partibile & nulla hiis magnitudine.Oportet ergo cocludere Fin Aristaex sidictis locis ui Deus est ipsum primu imobile mouexminu tempiterno localidi circulari,qualis est pue motus primi mobilis, a
quo oes alii motus depedant,ut patet i hoc. Ita .c. 3
SI scdo exe.sedi. In hoc millianippolitis uel infrunte defensionis it Arist.exprcsse idqd supradsectum est asserere.In illis .n. uerbis patet v, loquitur delatione primi mobilis q non nisi motus localis est, Geut 8t lationes aliariis pharata prima aut subam immobilem, non nisi primam substantiam immateria leni quae Dcus inuni edit Mocidem deduci posse ii
460쪽
detur ex processu quem facit hic Arist.ad inuestigindum multinadinis substantiarum separatarum deter,
minatum numerum. Sicuti nimiam in .8. Phy.quam
hie inuestigauit Philosophus substantiam aliquam
separata esse ex eo istest aliquis motus sempiternus, ita & multitudinem earum non inuestigaui t, aut extimauit aliter posse inuestigari,quam ex multitudine se dictorum motuum, ut tot sint substantiae illae quot
motores.Et consequenter omnem ordinem quem posuit inter illi substantias secundum .Lui aliqua est prima, liqua secunda, cognouit ex hoc tantu aliqua est primus motor Cprimi mobilis,aliqua uero secumda, secundi. mobilis,le sic inde, ergo uidetur ν Aricputauerit primam substantiam quam Deum.L39.uocauit, esse proprium motorem,& consequeter immediatum primi mobilis,& sic ab eo omnes alios motus dependere. Et quamuis istae rationes sint ualde apparentes, magis tamen iudicio meo mouent rationes
supraposita quae oppositum concludunt. Manifeste enim S. o.ex uerbis et intentione Arist.supra.t.c. 39.parte.bdistinguit inter animam quam uocat intel.
lactum primi mobilis a qua secundum omnes ipsum primum mobile mouetur, & primam substitiam im si bilem quam dicit esse magis felicem, diuinam,
nobilem,& maiore habere delectationem quam praedictam animam,quae anima percontactum aliquale intellectualem huius primae subsuntiae, suam felicit tem assequitur. Et confirmatur quia S.IGO.in secundo contra GE.ca. .arguens contra G.probat su
stantias intellectuales posse uniri corpori ut sormas ex hoe 0, Arist.hic dicit primum mouens immobile
mouere ut amatum,ergo inquit oportet v, quodlibet Gelu qi mouet, ipsum amet, ergo habet substitiam intellectualem ut suam formam, alias non posset operatio ecelo attribui. Mouet autem ut amatupraecipue ipsum primum mobile, ergo eius anima est distincta secundum intentionem Ariae ab ipso Deo amato.Neque enim aliquis ex Arist.putat Dium esse animam primi coeli per quam tanquam per formam primum mobile dicatur sor maliter animatum, ut uidetur. Si quis igitur hanc uiam sequatur ut in princi pio secimus,ad ea quae obiecta sunt secundum aliam uiam respondeat. Et ad primum dicat quod in uir
que sententia S.Tho. intendit quidem de motu physico primi mobilis, sed non intendit,u, ipse motor immediate m stat motione activa psysica . Vnde intEtio sua est i illis uerbis, i, motus,quo palsiue primum mobile mouetur physice, est immediate a primo motore mouente ut amatum .Licet enim mediate sit ab eodem etiam effective,immediate tamen hoc modo
a ptima substantia separata est post ipsum Deum secundum Arist Secundum theologos autem ab aliqua substantia separata, etiam si non sit prima. Multae.n. sunt supernorum spirituum operationes nobiliores quὶm iit mouere coelum,ut ex fide cognouimus, qd ab Arist. non est reuelatum. Ad id uero, quod arguendo supradicitur ν seclidum motum metaphoricum, non est magis mouens immediatum primi mobilis ualiorum mobilium,negatur hoc, immo sicut limouent primum mobile motu locali immediat ridiceretur mediate illo motu movere ali corpora localiter, ita cum sit immediatum principium ut amatum respectu motus primi mobilis, mouet mediante illo alia a se mota eodem modo. ut amatum anseriorum enim
orbium motores quaerunt in mouendousimilari primo principio,ita mediante appetitu quo quaerunt assimilari motoribus corporum i uperiorum,& praecipue primi mobilis quod qua rit immediate assimilari Deo. Ad id autem quod ex. 8.Phy.inducitur, respondetur 7 sit est philosopho in illo lib. deducere ex sempiternitate motus,ad unum primum motorem immobilem.Quali autem motu, primum mouens immobile immediate moueat, suum non fuerat ibi inuestigare sed reliquit id metaphysico, cuius proprium est
de motu illo metaphorico,de pcr modum finis, inuestigare. Nam sic mouere, quid a materia,& motu physico abi tractum secundum esse& rationem. Ad dicti autem Arist. in metaphysica eodem modo resp6d tui sicut responsum est ad dicti S.I om.Αd id uero quod adducitur de inuet tigatione numeri substati rum separatarum respondetur ei inuestigauit illo P eessu numeram substatiarem leparatarum citra De Et ex ratione hac scilicet O prmum moves debet esse omnino immobile,deduxit P supra proprios moto res orbium sit omnium prisceps unicus, a quo ut semato Omnia mouentur, do ad quem omnia ordinatur, illi pro suo modulo quocunque ente quaerente ac satagente asiimilari Sicut aulcm secunda forte uia magis placeret,posset dicere ad rationem supra inducta
modo hic de ibi sumit hoc quod dico primu mobile.
Sed supra accepit primum mobile pro corpore cc lesti ut distinguit cotra mobilia cori tibilia qui sunt incomparatione eius scda mobilia sicut insta. t.c. 9.nomine coeli totam machina coelestem seu etiam totum mundum appellat.In primo mobili autem sic a cepto inuenitur quaedam anima, immo multae quae distinguuntur ab illa prima substantia, per cuius contactum assequuntur suam nobilitatem de magna delectationem doe. Hic autem ubi iam distinxit etiam in iplo coelo plura mobilia,accipit primum mobile P coni parationem ad alia cceicilia mobilia,cuius primi mobilis minor immediatus,etia localis, est ipse Deus secundum hanc uiam. Et si motor proprius ciaelestis
corporis, debeat eius anima appellari, non erit inco- ueniensi ecundum Arist.u, Deus, primi mobilis anima nominctur.Ex his palci etiam responsio ad confirmationem. cia licui responsio ista non uideatur regia,is qui uiam illam sequatur inueniat meliorem. M alia autem argumenta Anio .an.hanc uiam tenetis facile respondere possent. Probat quippe lecundo Antoan propositum suum pcr Comment.qui ccim. 4Lhuiusatiraponfido Philosophum, assignat primoc Ho duplex mouens innum coniunctum de aliud separatum. Ad hoc autem respondere possunt iiii primo si parum curarent de authoritate Commenaab ratione in oppositu sunt sortiores si si eius authoritas, de ubi etiam S.I ho. omnium philosophorum aetheologorum monarcha oppolitum d ei. Quinimmo quia no est consuetudinis Antan. in hae tua expositione,i Com. auxilio iplorare, que saepius de in multis Scotitiae de ieiunt, irrepit urgens suspitio ui dubia hic intertu in non sit eius sirina, sed ab aliquo alio S.
Thomae amico ex uoto additum, ut ibrie plura alia in hac eade expone apposita sunt eade rone, Put alias notavi. Secundo dicerent v, per hoc non intendit Commenta. esse duos motores secundum supposta, sed unius motoris duas mouendi conditiones icilicet per