장음표시 사용
131쪽
I. Nemo existimet, male gelus aliquis os habituque illi Perdi tempus illud, quod Prin- similis , vicem eius tantisperceps in virtutum ponit exerci- in pugna ob it, quo factum, tio, imino Deus interim vel ut infamiam ipse non effuge-WaXime rerum eventus mo- ret solum , seci & potissimam deratur ac dirigit. Sanctissimo victoriae laudem re gloriam Sacrificio pie intererat Ter di- indipisceretur. Simile quip-nandus Antoli ne sitas , dum ad piam refertur de gloriosissimo Durium amnem Comes Gar- Archistratego Comite Tillio, fas Fernandesius cum Mauris Iosue vere Christiano , non decerneret praelio, dc ecce An- minus sancto , quam sorti ac
132쪽
bellicoso , ab alio aliquo personam ejus referente, instructam fuisse aciem, . dum ipse Sacerdoti ad aram facienti pro more dabat operam. Ferdinando Secundo Imperatori
sub ipsis ossiciis divinis plura
oblata fuere vexilla, victoriae insignia & monimenta, quam multi ex Antecessoribus hosti eripuerint. Otiostis stabat Israeliticus a populus, & mira Deus in favorem illius factitabat. IEternum lueebit Corona, quae sicut illa b Ariadnae fulgentissimis virtutum stellis radiaverit. Septimius Imperator filiis suis dixit moriense firmum sese iis derelinquere Imperium , s boni essent; lapsurumhreus, si mali. Ferdinandus Rex , qui a virtutibus suis magnis Magni cognomentum invenit, mire iisdem regni sui loriam auxit, & Successorius stabilivit. Tanta is erat Pietate, ut cum eorpus S. IGdoti Hispali Legionem trans ferretur , ipse & filii ejus suos oneri subjicerent humeros. &Deras reliquias a fluvio Duriousque ad ipsum urbis templum e D. Ioanni sacrum nudis pedibus prosequerentur. Etenim cum Deus sit, d per quem Reges regnant . & a quo omnis eorum potestas & felicitas dependet, falli nunquam poterunt , si ad ipsum suos identidem reflectant oculos.
a Nolite timere: stare, etidere magnalia Domini, qua tacturm 6
Ios Lunam Solis radii non destiatuunt; ea siquidem minime ignara Omnem sese a Sole lucem accipere , continuo eum respicit, ut ab eodem illuminetur a quod Principibus se imitandum ut oculos semper fixos habeant in aeterno illo Luminari , quod lucem& motum impertit orbibus, re a quo augmenta sua & deincrementa sumunt Imperia , prout in Emblemate praese ii per sceptrum innuitur , in cuius vertice Luna visitur re spectans Solem , proprium Dei Symbolum et tum quia nuxta alia res ad ejusdem omnipoteritiam accedit propius, tum etiam quia solus ille lucem & vigorem rebus omniabus tribuit re suem . quia νespieit omnia
salus s. Verum psis direre Salem.
Nin es enim potestas, nis a Deo. f Prius in aeterna ejus mente , quam hic in terris , Reges coronis redimiri solent. Qui caelestes orbes primo mobili circumdedit, idem illud r snis etiam & Rebusipublieis impertit. Qui Regem constiatuit apibus, non *lius fortunae reliquit arbitrio, aut electioni humanae has caussis inferiores Principum . qui in regimine hoe terrest icem
ejus sustinent, aut illi quam simillimi a sunt, adumbrati in Apocalypsi per septem illos Planetas , quos Deus h in manu sua habebat. In illos E vibrat
g Principes quiuem mstar Deo messe. Tacit. lib. st. Annal. h Et hasebat in dextera sua Aesiarseptem. a Pos. 1.16.
133쪽
vibrat divinos suos radiOS, sui reflexi deinde supremum jus atque auctoritatem in subditos iis tribuunt. Sine splendore illo ae luce caeca quodammodo est potestaς ominnis , quantumvis ampla Si Princeps, spreta illa luee , in aliam apparentem honi forte alicujus , quod commoditas illi propria , non recta rati osteri, intenderit oculos, mOX Potentiae suae orbem deficere videbit, & obscurari. Quicquid Solem praelantem fugit, tenebris involvatur ri cesse est. Luna et si subinde Iuce se videat destitui, non tamen ideo se se 1 sole avertit, quin potius longe jam alacrior , graciliorque continuo eundem respicit, donec luce illius denuo compleatur. Fixum ergo firmumque se pirum suum Pi inceps teneat, oculos semper conjiciendo in virtutem , in omni mrtuna, seu prospera , seu adversia rnam idem ille divinus Sol, qui aut ad castigandum, aut ad eumulanda merita , aliquod rius decrementum permisit, inconstantiae praemium non omnem suam lueem subtrahet, sed amplitudinem e us augebit iterum, di crescere faciet. Ita Ferdinando II. Imperatori usu venit et quippe
qui vi raro Fortunam tam adversam habuit, ut de imperio pariter re vita de' er
re posse videretur. Uerum, qua erat animi constantia, numquam spem omnem abs se abiecit, neque aUertit ocu-Ios suos a Sole illo increato, rerum omnium essectore ae moderatore, cujus piovidentiae divina periculis eum eri . VEDRAE Dmb. I s.
puit, & longe etiam altius su- ra omnes suos hostes etatu it. Virga Movsis , quae sceptri erat Symbolum , mirolle debat effeyus, quoad illam
sua tenebat; at simul ae illam abjiciebat in terram, in Uenenatos serpentes . ipsi meta Moysi formidandos ccinversa fuit. Dum sceptrum instar se alae Iacobeae summitate coelum tangit , sustentat illud Deus, & Angeli descendunt b subfidio. Nec AEgyptiis ignotum hoc fuit, qui ideo in
supremo sceptrorum apice caput ciconiae , avis religiosiae, ac piae in parentes , solebantemngere ; in inferiori vero parte pedem Hippotami, animalis impii & ingrati ei gasuum patrem , cujus Vitae struit insidias , ut tanto liberius propriae suae matris fiui possit amoribus: quo hieroglyphico nihil illi innuere vo- levant aliud , quam quod PrincipeS pietatem semper im pietati anteferre debeant. At que hoc eodem Symbolo Machi vellus, situm quoque Prinincipem instructum vellet, sed alio plane fine : in uno enim sceptri extremo pietatem , in altero impietatem colloca tam cuperet, ut pro libitu illud vertere posset , eamque partem sursum erigere , quae ad conservationem & intrein
134쪽
mentum Statuum magis conduceret In quem finem putat ille . virtutes Principi necessarias non esse, sed sussicere, si eas habere se smulet: etenim si verae illae essent ac solidae,& si ex praescripto earundem agere is sempervellet, ait pernitiosis illi fore ; contra vero profuturas quam plurimum, si putetur saltem , quod iis praeditus sit: hac nim ratione ita eum fore dispositum , ut pro re nata immutate eas sciat & possit, adeoque se in rebus omnibus agere . prout expedire iudicaverit , ω tulerit occasio. Atque hoc ipsum cumprimis necessarium esse ait in iis Principibus, qui noviter ad Reipublicae gubernacula accesserunt, quos paratos semper & expeditos esse oportet ad utendum velis , prout Fortunae venti spiraverint, & pollularit necessitas. Impium rorsus , di imprudens consi-ῖum, quod virtutes suadet non genuinas, sed confictas so- sum & putatilias. Quomodo enim fieri poterit, ut idem umbra praestet, quod veritas quaNMm ars , quaeve industria crystalli naturam se Ierficiet, ut claritate sua aeuce adamantem exaequet tecquis non illieo, ad primum aspectum & explorationem , rei agnoscet vanitatem , & ridere incipiet a Vera gloria
radices agit, atque etiam py- pagatur r ficta omnia releriter tanquam fusculi deeissunt, neque s utitum qiiicquam potes esse diuturntim. Nulla tanta est astutia, quae naturam aliquam
malam vestire sic possit, ut a Cic. lib. a. di Off. s. 3δεν LITICA. Irrusquequaque bona a pareat. Nam si in ipsis veris viri tibus , tam naturae nostiae de inelinationi, accedente praesertim habitu , conformibus tam facile deficimus . quid in fictis & putat tiis fiet equomodo Subditi, si artes defraudes istas perspeXerint, is re poterunt foetorem illum , a discooperto iam vitiorum se pulchro, tam detestabili, abiaque omni virtutum Ornamento quomodo ab interno illo
los , si detracto jam b velo, sub quo delitescebat, palam sese illud conspectui offerat runde porro fiet, ut Princeps suis uomi contemptui futurus sit, & ludibrio; extra n eis vero suspectus in omni bus. Utrisque certe odio e rit, nemini enim ab illo lic bit securo vivere. Nulla aliares magis formidandam redindit principis tyrannidem , quam si virtutes ipse fingat rex eo enim deinde majora plerumque pullulant vitia . quomodo multi e Othonem metuebant, cum ambiret Iminperium. Malam Principis naturam, si cognita sit, declinate facile quis potest, virtutes falsas & simulatas non item. In
apertis vitiis fragilitati locus est et fictis virtutibus dolus refraus commisceri solent; ne
que hoc fortuito solum & easu:
135쪽
Ir2 DID. SA. sed ad malos plerumque fines , atque adeo magis noxiae illae sunt, quam ipsa vitia , quemadmodum in a Sejano notavit Tacitus. b Extrema est perversitas , cum prorsus justitia vaces, ad id niti , ut vir bonus esse videaris. Labi in apertum scelus, imbecillitas quaedam est ; virtutes simulare , mera malitia. Vitia alia facilius ferunt homines ; at hypocrisin abominantur ominnest nam illis nosmetipsos solum decipimus, hae ver etiam alios. Quid λ quod actiones etiam bonae contemni solent, si ab arte , non a virtute ortum ducant. Multa faciebat Vitellius, ut gratiam fauoremque populi aucuparetur , sed G qua grata
sane fuissent O popularia , si a
virtutibus proficiscerentur, memoria vita prioris, & quia nemo non videbat: ficta ea ense , indecora O vilia Meipiebantur. Et quaeso , cui bono
virtutem fingere, si eadem solertia atque industria ad eam rem opus est , atque ad virtutes veras de solidas r si hae ipsae ob morum pravitatem vix roboris habent satis ac virium , quia fictae subsistent & umbratilest Non De
coronam, ejusque conserva tionem acceptam refert, nee
praemia eum, aut supplicia credit decernere, quisquis his artibus potius , quam divinae confidit providentiae. Si vitia Principis ab imbecillitate , non ab affectatione essent, facilius secreta ea ha-
s Tac. lib. a. hist. VEDRAE Smb. I 2. beri paterer , ne malo exemisplo sint nam ideo ea occultare, hypocrisis censeri non debet , aut malitia ad fallendos aliorum animos; sed piudentia potius naturalis &honor virtuti debitus. Nullum fraenum illi restat potentiae , quae tyrannides suas non velo aliquo . obtegit. Nunquam Senatores d Tiberium timuerunt magis quam eum absque dissimulatione eum conspicerent Et tame si de Pisone scribat Tacitus,
more erat . per virtutem , ant
species virtutibus similes o hoe tamen non se intellisendum, quasi perinde sit in Principe , seu veris virtutibus polleat , seu eas simulet : sed uia populus nonnunquam j icio fallitur , di hypocrisin pro virtute habet. Quanto igitur firmior constantior que Pisonis fama, si virtuti sincerae de solidae ea fuisset innixa.
I. Eadem nascentur ineo moda , si Princeps veras vim
tutes habeat quidem ; sed quas
ipse pro temporis occasionum varietate facile mutet: virtus enim esse nequit, quae non est habitus firmus re constans. aut in eo inest animo, cui religio non est , in vitium illam convertere, aut ad impr borum sese partes adjungere, modo
136쪽
Dmb. I s. sYMB. Pimodo aliqua utilitatis spes inde assulserit. Et amabo te, quomodo istud unquam Principi
expediet i a Cael Rer contra tis' malos , quanto en su mandad e savieren verba sunt Alphon si Regis, in ea usdem legibus in
luntad, porque A de Ga suisa non ιο f i ese, non podria faeter eum-plidamente justicia , nin tener sutierra en pa , nin monstrame por seno. Et quis casus exigere illud poterit his nostris praesertim saeculis , cum dominatus& imperia eertis constituta sunt legibus , neque jam amplius dependent suti Romano rum Imperatorum fiebat temporibus) ab electione & insolentia militari Z Nullum unquam tantum potest esse periculum , quod virtus prudens cavere non queat, absque eo
quod Princeps a sceleribus sbiaret subsidium. Si quandor inceps aliquis virtutibus illustris pessum iit, non eo a cidit , quod bonus esset, sed quod bonus esse haud satis didicerit. Non tenetur Princeps justitiae amans confestim re imprudenter sese sceleribus opponere . ubi nullum pollicetur fructuin , aut certe eVideriter periculosa videtur ist- haec diligentia : quin immo magnae prudentiae est b pe mittere , quod contra nitendo impedire non potes. Dissimulet vitiorum notitiam , quoad eum tempore remedium parari possie; bonoS interim praemiis erigat, coerceat poenis malos, aliisque utatur mediis ,
quae prudentia suggerit. Quod si ea non fussiciant, Successori illud relinquat; uti fecit Tiberius, cum perspiceret e temporis sui mores corrigi a se , fleemendari non posse. Etenim si Princeps metu aliquo ad improborum mores & vitam male agendo sese vellet conformare. nec hos reduceret in viam. atque una bonos perde ret, adeoque in utrisque malitiae fieret accessio. Virtus in Principe nihil creare solet periculi ; creat tamen Zelus &rigor, si absque prudentia sint Non abominantur Prinei pem scelerati, quod probus & frugi sit, sed quia per nimiam ejus severitatem improbis iis esse
non licet. Nemo non Principem iustum desiderat. Quin mali etiam hoc tali opus h bent, ut justitiae locus sit, qua non ab aliis solum, sed & a se invicem sieeuri degant. Sede
eo intendebat, eum ut Nar nem ab incestuosa cum Matre consuetudine ab dueeret, eidem comminaretur , d pervulgatum esse huestum glorian
te matre , nec toleraturos mili
tes prinani Principis Imperium. Adeo necessariae Principi virtutes sunt , ut sine quibusdam ne vitia quidem possint subsistere. e N ec aliis artibus Selainnus Tiberaum deusnxit, quam
quod virtutes insignioles iminpiobis facinoribus conjunge
rei. f corpus illis labarum taleis rans.animus audax, sui obtegens, ine id tempus tensiva . nee si
quia m --ibus labora. defuturi corrigendi ac Iovem. Tacit. lib. a. Annal.d Tacit. lib. I 4. Annal. e Idem Ith. . Anual.
137쪽
Iino, O luxus, sapius industria , ae vigilantia. Similem virtutum & vitiorum commixtionem in Lucinio Muciano vi dere licuit. Eadem quoque de causa ambigua de Vis aua fama erat e riam & vitia notari in eo, di collaudari virtutes poterant. Illud certum, multo securiorem suturam fuisse Seiani apud Tiberium gratiam ς V spasianum item da Mucianum in longe perfectiores evaturos fuisse Principes , si a demptis eorum vitiis, solae virtutes re mansissent. Si vitia prosint Principi ad dignoscendos ahonis improbos satis erit, quod
notitiam eorum aliquam, non vero usum aut consuetudinem habeat. Polleat itaque virtutibus , sed juxta circumspectus sit, ae prudens, ut nurula fraus esse possit aut dolus , qui eum fugiat, nulla malitia . quam ipse non penitus herspiciat, singulorum hominum mores , agendique m
dum ita penetrando , ut abiaque deceptionis perieulo iis imperet. Atque in hoc sensu
admitti posset eorum sententia , b qui ea munitiores Reges censent, quo illis, quibus imperitant. nequiores fuere. Ista enim
nequitia quod ad cognitionem malitiae attinet, vatae expedit, ut castigare scelera , & simul etiam humanae fragilitatis aliquam habere rationem recte
, salust, quis noverit. Dura nimium
est, & periculosa pro regimine severa virtus absque ista notitia. Ex quo porro fit, ut magis conveniant Principi virtutes heloicae imperii propriae , non illae monasticae, & solitariae, quae meticulosum illum redindunt , tardum ac dissicilem in , statuendo, ab humana conver- lsatione alienum . magisque at- ltentum ad perfectionem suam privatam & propriam , quam ad gubernationem comm nem & publieam. Maxima virtutis perfectio in eo posita est, ut satisfaciat obligarioni bus principis. quibus a Deo obstrictus fuit. I. Nec voluit solum Maehi vellus, ut Princeps temporibus certis virtutes fingeret: sed Politicam etiam ipsi malitiae suis perstruere conatus est , Cominmonstrando quomodo hujus beneficio ad supremum gradum illa posset evehi, Se diter te asserendo , ideo pessum ita lhomines,quod mali esse nescirent, perinde quasi certa ea de re haberi posset scientia. D ctrina haec non paucos Pi incispes Tyrannos effecit, re egit praecipites. Non ita est , non ideo pereunt homines , quod
mali esse ignorent; sed quia flagitia ipsa tueri sese in to
astuta. & prudens est malitia. quae satis cavere sibi possit. quin suismet artibus tandem Irretiatur. Quae scientia erudire satis poterit, ut judicium in delictis seivet integrum de incor
ruptum, quem suorum mot maleficiorum conscientia stim lat, quae eis in nobis sit. sine nobis tamen operatur, impulsa vi quadam interiore divina:
138쪽
erm. Is . SYMB. POLITICA. 11 cum arbitra sit, & earnilax
actioniam nostrarum, cujuS tyrannidem Nero quondam expertus fuit, postquam Matrem tolli jussisset E medio r nama sceleris . demum intellεcta maia Ihitudine, reliquo noms .modo permentium defixiri , sepius pavore
exutaens , o mentis urops lucem opera ebatur, tanquam exitium allaturam. Haeret nonnunquam
animus maxime generosub, diconsilio denituitur ad scelerum conspectum. Ita SejanoeVenit , eum Tiberii familiam cogitaret extinguere Inam b magnitudo Deanoris me tum , prolationes, diversa inter-diam conflia adferebat. c Apprehendit , nimirum Deus, sapi entes in astutia eorum , erransilium pravorum Esipat. vi rtium isnorantia est, prudentiae opposita et violentia est , quae suam ipsius ruinam molitur assidue. Peticulosa fabrica est, quae mox in illius eervicem corruit. at quo constructa fuit Nullum tantum est judicium, quod sumetat ad tyrannides minores aliis majoribus eorrisendas : & quousque moles ista assurget, ut homines ferendo sinE Illud ipsum exemplum Ioannis Pagoli Tyranni Perusiae quo Machi avellus utitur ad stabiliendam suam do- . ctrinam, abunde latis edocere potuisset, quam periculi plenum sit, per istiusmodi ine
dere praecipitia, eum elusa tandem ejus malitia . procurata etiam morte Iulii Secundi Pontificis, ad exitum perduci nequaquam potuerit. Idem
quoque Duci Ualentino accidit . quem velut Ideam aliis proponit Principibus: is enim,
ut ab obitu Papae Alexandri Sexti rebus suis securius pro spiceret, Cardinalibus facito
pinavit: sed permutatis per et rorem lagenis, ipse de Alexander venenum hauserunt, quo Pontifex extinctus est subito ς Vagentinus vero ita correptus , ut Ob corporis imbecillitatem electioni interesse non potuerit i quem casum tanta illius astutia non pra verterat : quo porro factum, ut quem ipse vellet, Pontifex
minime fieret, atque una pem deret fere omnia. quae in Romania violenter occuparat.
suis multum prosint d auet ribus. Habet hoc sola virtus , ut Deum coeptis nostris propitium reddat, non malitia.
Si quando Tyrannus aliquis in usureatione violenta di
lius perstitit, id a magna alia
qua profectum fuit virtute, aut excellentia naturali, quae vitia occuluit , di voluntatum studia ei paravit apud subditos et malitia tamen illud tyrannicis asscribli artificiis. de ex istiusmodi exemplis impias quasdam & erroneas m ximas status eruit , quibus praecipitantur Principes.& ruunt imperia. Prsterquam, quod non omnes imperent , qui sceptrum in manu gestant,
quod justitia divina , relicto
iis regno , imperium tameia iisdem eripiat , permittendo , ut A Dominis mancipia fiant passionum suarum ac Mini-
139쪽
Irum , atque ab eventi, minus prosperis , & sedinibuS opprimantur. Quo ido in Saule completum quod Samuel illi dixerat; a inansurum scilicet eum
Sein, in poenam, quod Deo v Ε D R IE Srnrb.r . fuisset a inobediense tametsi
enim Reκ viveret,& moreretur , ex eo tamen tempore re
gnum ipsu, mera fuit servitus.
N ludis Vuleani & Prome. IoςIs in hune sese modum eκ- thei diversi eertis constituti ercebant: prodibat primus ae- censam
140쪽
censam facem manu praes rens, quam deinde porrigebat secundo, tum iste tertio, ei: sic deinceps de manu in manum. Vnde natum proverbium: Cursu lampada trada , de iis diei solitum quae tanquam Persuccessionem ab uno ad alios transeunt, quo sensu Lucretius cecinit: At quas eursores vitai lamin
suadendo hominibus naturae propagationem, eam necessariam esse ait: a aet vatam, qΜam
ipse a mna oribus aecepissent, vir im quasi radam arἀentem ,
nsseris tradant. Ecquid aliud est sceptrum regium, quam ejusmodi facula: quae ab uno Suecinore transit ad alium
Quid ergo majestas sibi sumitin h e sua eminentia tam brevi,& ad istum usum concessa Multa Principi cum hominibus aliis communia sunt, una sola res eaque aecidentalis
eundem differre facit. Et pro pter illa quidem animum non demittit; ob hoc tamen χ-lum & unicum superbe sese effert supra alios. Μeminerit , hominem esse se, & hominibus imperare. Perpendat diligenter . se amplissimum hoe Mundi theatrum subire, ut Principis personam sustineat; decedenti vero devitavium deinda cum eadem successurum purpura , quam ipse
deposuerit ; de utroque a 'mum solam hane superfui ram memoriam, quod fuerint.
Illud denique sciat, ne hanc quidem purpuram, qua amicitur, suam esio, sed Reipubli-Cae, quae non nisi usum ei indulget , ut capitis tantisper
blici conservationi, incremento & prosperitati consulat, ut alibi expendimus. g. Vbi igitur in vitae hujus stadio decurrere semel Prininceps coeperit, taeda ardente
sui Status instructus , non id solum agat, ut eursum istum producat longius r iam enim terminum praefinitum habet, quem transgredi non licebitidi quis novit, num sorte ab eo jam absit proxime , cum illa cuique etiam levissimo vento sit exposita. b Tegula una eam Regi Henrico I existorsit e manibus, nondum nato annos quatuordecἱm et unus
item ex equo lapsus, inter ipsa nuptiarum tripuaia,Principem Ioannem Regum Catholieorum filium prohibuit,quo minus eam prehendere potuerit. g. Ponderet praeterea Princeps habilitatem suae manus roccasionem & juS, ne plures
temere faces suscipere audeat, quam aut successio , aut et
Aio legitima illi concesserint. Si considerasset istud eum
animo suo Fridericus Comes Palatinus, nunquam Elector ii dignitate, nunquam provin ciis suis ac honoribus tam in feliciter excidisset , propter ambitionem Coronae Bohemicae. Et sane longe melius suum confecisset curriculum Rex Carolus Neapolitanus si regni sui contentus face , non in Hungariam etiam manum adjicere attentasset, ubi idcirco veneno interiit
g. Nemini alteri eam faciale committat Princeps, neque sinat, ut quis alius manum ei