장음표시 사용
151쪽
robur perdunt leges. Culpa a pro innotentia habetur , &justitia b pro tyrannide: immo Principis potestas haud parum imminuitur e plus enim seminper cum lege, quam absque alia essicere poterit ; Lex
Principem constituit, tuetur, armat ac roborat. Nisi lex esset, nihil inter dominationem re subjectionem discriminis
intercederet. Legibus, tan- qtiam fundamentali petrae , non soli arbitrio vera innititur Politica. Regulae sunt bonae gubernationis, & viae regiae rationis Status , per ea Ξ, tanquam per e erias quasdam lineaS, Rei p. navis secura navigat. Muci sunt Magistratus roeuli & anima civitatis , vin- eulum populi, ac fraenum figura prae sentis Emblematis quod eum repit e ac corrigit. Quin ipsa etiam tyrannis abiaque iis subsistere non potest. Instabilitati voluntatis, quae tot affectibus & passionibus est obnoxia , immo per se Coeca, recth committi haud
potuit justitiae judicium: sed
Decessiam fuit ut eertis quibusdam decretis & fixis statutis aratione di prudentia profectis, quae perinde omnes , & ab Lque discrimine obligarent. illa in ossicio contineretur. Tales sunt leges , quas pro cas bus
suturis praeteritorum dictavit experientia ; cumque ipsae semet explicare nequeant, sed nuda corpora sint duntaxat, quae vitam & intelligentiam mutuari debent a judicibus, quorum linguis loquuntur, aut calamis declarantur, & certis applicantur casibus snam ominnes universim comprehendere possib. te non fuit in advertant sedulo Principes, quibusnam hominibus eas exponendas committant: neque enim hoc aliud est, quam vitam suam,&Praecipua gubernandi instrumenta iis coneredere; facta autem semel electione , prout oportet, exercitium & cursum justitiae ordinarium ne imp diant, sed Magistratui totum permittant. Etenim si Prinei- pes interpretari leges voluerint ultra id , quod aut Clementias nit, aut Epiikia, totum aedificium politicum eorruet, requae firmare illud & sustentare debuerant, ruinam accersent potius. Neque enim tyrannis aliud est , quam quaedam i
um Principes auctoritatem illarum sibi temere arrogarit. Hoc Roma olim dep' labat, tanquam potissimam servitutis suae causiam , 'quod nimirum d Augustu, legum munia ad se traxisset, ut Impertu tyrannide premeret:
e Pesquam jura ferax in secemmunia Caesar
Transtulit , elos mores , desuetaque priscas Actibus , in Tremium paeis servile recesi. Dum
152쪽
Dum legibus Princeps os Obstruit, malitiae & vitiis illud
laxat, ut Claudii a Imperatointis temporibus accidit. I. Tametsi vero leges salus snt Rerun publiearum, utpote quibus hae fundari solentre conservari; grande tamen nonnunquam iis creant periculum, quando illae aut pietate & ratione deflectunt, aut justum exeedunt numerum et nam dum nimium multiplicantur, pariunt confusionem re oblivioni traduntur, aut
certe si servari omnes nequeunt, abeunt in contemtum . h Carrupti ima Respumis ea, plurima leges. Aliae aliis a versantur, atque ansam prae bent interpretationibus malitiosis, di opinionibus variis, unde lites oriuntur re dissensiones. Major populi pars in tribunalibus distinetur. De sunt homines pro colendis agris, pro ossiciis. pro militia. Paueuli plobi multos impro- hos suis sustentant sumptibus,
dominantur. Fora sinus sunt piratarum , & tribunalia latronum nemora. Ii ipsi , qui custodes juris esse debuerant, durissima catena e servitutis sunt populo. Neque minus prayantur Respublicae nimia legum .i copia . quam ipsis vitiis. Qui multas condit leges, multos spargit murices, in qu
omnes ostendant. Ita Caligu-Ia , qui innocentiae struebat
εὐιμι tiBra,Muν. ibidem. insidias, 'aria sanetebat edicta. minuto scit pia charactere , ut
dissiculter legi possent: deo Claudius die uno viginti publicabat, quibus populum sic obruebat, ut plus laboris esset
quam reipsa dare e Tectui. Id- ei reo Aristoteles dicebat paucas leges mssicere: pro gravioribus easbus, reliquos judi-eio naturali relinquendoS. Nullum damnum intestinum Rei p. gravius, quam nimia Legum multitudo. Hine in gravissimo: u delictomm po nam Deus olim minitabatur
f Israeli, quod multiplices iis
leges daturus esset. Cui hono ita facile novas antiquis adjicere , si nullus sit casus, qui
non evenerit alias, nee ullum incommodum, quod ante nouexpenderit, aut cui non paraverit remedium observatio diuturna, atque experientiaest Super amnibus negotiis melingatque rectrus o Iam provisinmis
Quaecunque nunc remedia in Hispania arbitrium pro recens inventis habet, omnia in antiquis regni Legibus 3 eperientur. Harum custodia gratioterit populo, & minus odii conciliabit, Principi , quam
aliarum noUarum promulgatio. In illis conquiescit judicium . in his vacillat & fluctuat. In illis elucet cura ; per has in discrimen venit eκistimatio. Illae cum lecuritate innovantur; hae sine pericu
153쪽
experiri remedia, est salutem. de vitam in discrimen abducere. Multae herbae antequam sciretur, quomodo praeparandae essent ad usium, venenum fuere. Melius gubernatur respublica . quae statas habet leges, etsi imperfectaS,quam illa, quς frequenter easdem immutat. Vt significarent antiqui a Le-rs debere esse perpetuaS, ta-ulis aereis eas consignabant,
aeterno digito suo exaratas. Has ob caussas etiam Augustus sic Senatum hortatus est, e Posita; semes leges tonstanter
servate . nec ullam earum ommuin
te. Nam qua in suo staIM , eademque manent , elsi deteriorasnt, tamen utiliora sunt Reapu-εliea his, qua per innovationem, vel meliora inducuntur. Nullum
est regnu, quod Legibus sum- cientibus instructum non sit rillud solum cavendum , ne interpretationum varietas eas magis dubias reddat 3: obscuras , ac lites suscitet; cui rei
ante omnia parandum remedium : id quod facile fieret in Hispania, ii Rex aliquis, non
minus hoe nomine illius re- Parator , quam PelagiuS. controversias omnes ad breves Contraheret terminos, Ec relicto iure civili Legibus patriis
hus de doctis, quam justis. It Iud est, quod Rex Recceruin
thus intendebat, eum diceret in quadam lege sui libri, quem Fuero ju so inscripsit e d E mnque mos , que de aqui aderante sean usadas Ias Ieres Romananin las Gramis. Rex quoque
firmarunt Rex Ferdinandus de Ioanna, futi de Rex Alaricus, qui graves intentavit poenas judicibus . si allegationes L gum Romanarum admitterent. Neque supremae jurisdictioni parum derogar, alienis gubernari Legibus. Video duo contra dici posse : unum est. cum Leges istae lingua Castellana conscriptae snt, fore ut Latina pessum iret, si Iurispruindentiae prose res in illis solisperdiscendis de explicandis omne ponerem studium. Praeterquam quod absque notitia juris civilis, unde istae trahunt originem , recte intelligi nequeant. Alterum est , cum in omnibus pene Europae Nationibus commune sit aus civile, secundum quod eaussae decidi solent, & dijudicari in Partamentis 3t Curiis exteris jura& controversiae Principum, plurimum proinde reserre , si Viros habeant in dicto jure probe multumque eNercitatos. verum istis incommodis facile occurri poterit aliter, si numirum aliquas juris civilis ea-thedras in universitatibus d tent & erigant , quemadmodum in hoc ipso genere feciti tametsi
154쪽
l tametsi aliis de caussisὶ Rex Perdinandus Catholicus , sic
d. . Quod si tamen illud omnino fieri nequeat,duo memorati abusius corrigi sic poterunt e Primus qui dena, hoc est, nimia illa librorum multitudo,qui in Hispania asportantur, simpliciis ter illud vetando:magis quippe est ad oculos emungendoS, quam ad doctrina comparandam, nequeTypographiae aliud hodie sunt, ac nundinationes di mercaturae. Varietate illaeonfunduntur ingenia, intric tur judiciis , de haeret dubium. Minus damni metuendum foret . si deficientibus Legibus scriptis pro controversia aliqua decidenda , Ratio ipsa naturalis tanquam lex viva prae oculis esset, quam rimari Iustitiam in tam obscura nocte tot opinionum diversa sentientium, pro utraque parte: unde fit, ut res plane arbitraria fiat et &corruptelis ae passioni locussit. Alter abusus est litium prolatio , quas contrahere opor tet ; quomodo Mediolani fieri cupiebat Rex Philippus II.
quando ea super re cum Senatu deliberationam instituit. Quo in negotio non communi solum Ribditorum utilitati consulere voluit, sed etiam, ut
in statu illo , qui quasi propugnaculum est Monarchiae totius, & theatrum MartiS, pau
ciores rosati essent, quam qui OLITICA. 131
saga sumerent. Idem conati sunt Imperatores, Titus, di Vespasianus . Catolu, V. Reges Catholici , Rex Petrus Lusitanus . & Rex Aragismae Iacobus PrimuS, & Rex Franciae Ludovicus XI. Nullus t me ii hoc institutum ad est ctum omnino perducere potuit , nec sperare licet, ut fiae ab aliquo alio. eo quod ad corrigenda tribunalia opus sit in consilium vocare ipsos judices. quorum interest semper, lites proferri longiui, non secuS a
durent. Sola necessitas Sereni rimam Reginam Isabellam, a dum Hispali moraretur, impulit , ut eκ arbitrio proprio isto remedio uteretur: longas enim moras pertaesa, lites omnes cora opitulantibus docti simis de expertis Viris, componebat . absque forensi str pitu, absque processuum de ininformationum accumulationς, feliciter sane , ut experientia docuit. Magna cum prudEntia Cantones Helveti Remp. suam moderantur, quia nulli inter eos Iureconsulti. orete nus in eonsilio causae proponuntur et audiuntur testes. Mabsque ullius rei seriptione, praeterquam sententiae, mox
expedit cita condemnatio. quam sententia etiam propria, post longam multorum annorum contentionem. Qui hodie serit litem, palmam serit; quae cum fert fructum, pro alio fert. b Non fuerint concordes
uuluam, aut inter amantes cives.
us sisit, sed ubi ea bimisi a se
155쪽
patiesima. Minimum ergo pauci sint Iureconsulti, Procuratores , & Notarii. Quomodo quieta esse poterit RcΩpubliea, in qua mulΠ,ut vitamnastentem , lites excitant Quam restitutionem sperare spoliatus poterit, si tam multi eum ante expolienti Et licet omnes viri probi essent, non tamen ideo inter multos sneetior erit justitia , sicut nec semper unam infirmitatem feliciuS curant plures Medici. Net 8 re boni publici est , ut eum jactura tranquillitatis communis, & Fortuna-xum civium , nimia cum diligentia jura cuiusque vocentur L examen , mediocris Iussieitre moralis. s. Nec minus detrimenti adfert multitudo sanctionum Pragmaticarum, ad moderandum luxum vestium. & sumptus superfluos : nam plerumque eiusmodi edicta cum con temptu excipiuntur, & vix unquam executioni mandari possunt. Luna eadem, quae ea sancit, vicissim abolet. Sibyllarum responsa sunt in foliis arborum . ventis tradita. Inobedientia, si semel obtinuexit, magis a insolentem & s curiorem Iuκum faciet. De Principis existimatione agitur, quando remedia, quae ipseraescripsit, aut effectum non abent, aut non adhihentur. aedicta Margaritae Austriacae Ducis Parmensis, quia execurio defuit, plurimum de auctoritate ejus detraxere in Provinciis Belgicis. Quare du-
. VEDRIE S mb. 21. bitari merito posset, num t lerabilius malum sit luxus b moderatus, quam prohibitio, cui nemo paret; aut num satius sit dissimulare G potius eraevalida er antiqua. quam hae sequi , ut palam fiat, quibus sagitiis impares simi Principes. Si prohibita impune transcende
ris , neque metus ultra, neque
pragmaticas circa mores corrigendos in semetipso exprime rei Princeps, fieri fortasse posset, ut adulatio , aut inclinationaturalis, qua minor majorem, subditus Principem facile a mulatur, plus efficeret, quam ipse legum rigor, sine auctoritatis hericulo. Parsimoniam, quam introducere non potuerunt leges Sumptuariae, solo suo exemplo introduxit Veiapasianus d Imperator. Princiapem imitari servitus est. quam suaviorem reddit adulatio. Facilius Naturam in suis errare operibus, ajebat Theodoricus Gothorum Rex, quam Rempublicam a moribus sui Principis desciscere. In hoc ta quam in speculo actiones suas componit populus.
--. Componitur Orsis Regis ad exemplum, nee su ι
' Humanos edicta valent, quam vita Resentum. . g. Coninb Num eorretiis plus damni A.
156쪽
S. Consuetudines Leges sunt, non in charta scriptae, sed in animo,& memoria Omin, nium,& tanto gratioreS, quan to minus mandata sunt ali
Tum, sed arbitrium potius spontaneum, & certa quaedam libertatis species i atque adeo eadem communis consensio , quae eas in Rempublicam introduxit primum, &quasi usu ipso praescripsit, ut loquuntur, earundem est tenacissima: neque ullo modo cedit hic pop lus, quantumvis malae sint, de ideo immutari eas deceat ; eo quod plus ea in re communis valeat opinio, qua , postquam ab Antecessoribus approbatae semel fuerunt, certo sibi pe suadet, justas eas esse , di rationi consentaneas; quam alia quaecunque argumenta, immo
quam illa ipla incommoda, quς in illis deprehendit. Quamobrem majoris prudentiae est tolerare eas, quam penitus tollere. Ii Principum a tutisime agunt . qui prasentabus moribus, Legibus1ue , etiam si deteriores
sent, minimiam variantes Rempu-
hIleam admanistrant. Si tamen aut Virtuti, aut Religioni adversantur , magna cum dexteritate corrigere eas oportet, &sensim disponere populum , ut rationis capaχ evadat. ReXProila in grave multorum incurrit odium, quod consuetudinem , qua Clericis matrimonia permittebantur, abrogasset jam ante introductam a Witiet a & Graecorum exemplo roboratam.
I. Si Respublica bene con Bituta non sit, neque dociles aut disciplinae capaces animi, parum leges b proficient. a Thucyd. b id terea sina Oribur vana pro iseri i Aug.
quando rogatus, ecqugnam L ges essent meliores, respondit, Illa, quibus utitur popuIus . Medicinae morbis incurabilibus ad
hibit , nihil quicquam prosunt.
g. Uanae denique erunt leges, quas Princeps, qui promulis gat, non etiam exemplo suo de vita firmet ac roboret. ς Digna vox est M estate Regnantis,lesiabns asiGarnm se profiteri. Suavis
populo videtur lex illa, cui Leginator ipse obedita In commune iubes si quia.reus 'e tenendum. Primus jussi subi, tune abs
At populus , nee ferre vetaticum vitirit ipsum
Antorem parere sibi. dLege S , quas tulit Servius Tullius, non pro populo erant solum , e sed queis etiam Reges obtemperarente per illas controversiae Principem inter & Su, ditos dijudicari debent, uti de Tiberio frefert Tacitus. g T meis Iesibus saluti sumus . tamen dicebat Severus & Antoninus Imperatores) seundum illas viis vimus. Non obligat Principem vis legis praecise sed ratio , cui innititur, quando ista naturalis est , & communis omnibus, non peculiaris subditis. ad bo nam eorundem gubemati nem e quia in tali casu legum custodia ad hos solos pertinet; quanquam , si res permiserit, valde conveniat etiam Princiapem iis se conformem gerere. ut aliis tanto suaviores sint. In
illo positum videtur myste-F rium
157쪽
rium mandati illius, quo Deus quondam praecepit EZechieli,
nimirum videntibus aliis, quod ipse primus leges degustasset, di instar mellis dulces exper
tus esset, omnes tanto facilius
istud imitarentur. Adeo sub tecti sunt Legibus Reges Hi-ipaniae, ut Fiscus in cau1sis patrimonii regii eandem aliam subire debeat , quam quivis alius subditus, & in ea su dubio
H. 22. aliquando ejusdem Nepos Philippus IV. Seren. Vestrae Pater coram praesens adesset, &in Consilio regio singulorum exquirerentur suffragia in caussa aliqua ad Cameram pertinente , neque in Iudicibus i tegritas defuit . aut constantia ad illum condemnandum; neque in ipsius Majestate rectitudo animi, ad audiendum illos benigne & absque omni indignatione. Felix Respublica in qua causta b Principis deterioris conditionis iunt.b Guae itoria tua est praecipua
vincitur Fiscur . cujus maia caussa nunquam est . nisi sub bona Principe. Plin. tu P .
iustitiae potestatem cori tulerit in Principes , immedi lius tamen illam a Deo reci-Piunt, tanquam ejus in tempOralibus Uiearii. Aquilae regiae sunt, Iovis Ministri, qui fulmina ejus administrant, & vicem sustinent, ad decernenda
vitiis e supplicia , & justitiam
exercendam: qua in re tribus praecipuis Aquilae dotibus opus habent; Acie oculorum ad dein icta cognoscenda: alarum levitate, pro executione : robore unguium, ne in illa deficiant. d In recessu Galaeciae penitus abstruso & abdito eia fugere non potuit acutissimos oculos Regis Alphon si Septimi, cognomento Imperatoris , injuria illa quam agricolae cuidam intulerat nonnemo eXHispaniae Nobilibus ; quin invi Dei enim Asinistre est: viηdcx in trans, ei gni malum agit. Rom.
pturus ab illo poenas, celeritate tanta, ut prius homini manusinaiceret, quam ille de adventu ejus quicquam resciscere potuerit. O vivam & ardentem
legis animam i seipsum judicem & executorem constitu re, ut Vindicetur injuria homiani pauperculo illata , de in potentis tyrannidem tam acerbe animadvertere. e Idem fecit Rex Ferdinandus Catholicus, qui eum aliquando Medinae Campi degeret, clam Salman ticam profectus comprehen dit Rodericum Maldonatum, qui in castro Monteon immanes tyrannides exercebat. Quis leges transigredi auderet, si semper in metu esset, ne simile quid sbi accideret Unus istiusmodi casus reglaum inte grum erudire potest, & rite
158쪽
giam es ulmodi imItari exemis pia . Quando status Regni bene dispositus est i quando sedent
pto tribunalibus causarum cognitores ; quando viget adhuc legum metus , in eo casu sussitit, Principem elaborare in eo, ut ministrorum adminiculo ju- Bitiae ratio habeatur. At vero, tibi turbata sunt omnia , quando jacet di spernitata Resi. aurictoritas, quando vatillat obdientia , uti illis fiebat tempribus; non obesset similis aqua subita re gravis anima versio . ut subditi potente Regis manum formidare icipiant, intelligantque, peride atque in corpore humanita in Regno animam Maillatis esse. totam in toto ,
totam in qualibet parte. Amodu
159쪽
modum tamen expediet m derari rigorem, quando Re-
ublica male affecta est : divitia consuetudine roborata rnam si virtus nimis etiam acerbe errata ferat, & uno quasi impetu corrigere velit omnia,
crudelitas videbitur potius, quam justitia. Cum tempore curandum. quod cum tempore debilitari coepit. Praecipitare eum medicina, periculosia res est, & quae facit interdum, ut furorem concitatae multitudidis Princeps experiri cogatur. Plus dissimulatione & dexteritate efficitur . qua in re mire excelluit Rex Ferdinandus
Catholicus 1 & in eo deceptus forte fuit Rex Petrus , quod viam sevieritatis solum inssteret, unde Crudelis nomen adeptus est. Tametsi vero unasmplex virtus sit justitia . pro
temporum tamen varietate, varios operatur emetrus. Nonnunquam populus illam omnino resipuit, immo per illam magis magisque insolescit: alias idem agnoscit nimiae suae licentiae damna , re quoad potest, collaborat cum Principe, ut medelam adferat, quin ipsemet asperrima quandoque mingetit media contra suam liberiatatem , quo modo absque ullo perieulo Princeps Severi nomen adipiscitur. I. Nunquam impunita dimittat Princeps paucorum scelera in Rempublieam commisi sar si multorum sint, condo
net facilius. Agrippa Tiberii iussu e vivis sublato in Insula Planasa sin quam fuerat relegatus servus quidam cineres ejus elandestine sustulit , &Agrippam se finxit, cui forma erat simili mus. Fidem habuit
Imperium vulgata, tumultus exortus est cum praesentissimo mo uum civilium perieulo. Sed Tiberius mox servum comprehendi jussit, & clam omnibus extremo supplicio
affici. a Et quanquam mmiti ex. e us domo equites ae Senatores
sustentasse vibus . iuvisse consiliis
dicerentur, nolujt tam ut ea de re quisquam loqueretur. Trium inphavit crudelitate Prudentia; re silentio ae dissimulatione tumultum omnem sedavit. I. Minoribus delictis Princeps veniam det; grandiora pinnis coereeat. Poenitudine Interdum contentus sit. id quod Tacitus , in Agricola collaudavit. Non imperat melius , qui aerius castigat, sed qui excusat cum prudentia, ea que moderatione, ut ne p: e ctendi ansam porro praebeat; prorsus scut chii urgo nem
honori tribuit . si multa brachia & tibias resecet. Nemini odio est Princeps, qui castigar,s cum animi dolore , & invitus id faciat: sed quem punien di delectat oceasio,quive illam
studiose captat,&prensat. Camitigare ad exemplum & coris rectionem , est misericordiae :culpam vero inquirere eκ pansone,& ad Fiscum ditandum. tyranniS est. g. Non permittat Princeps, ut ullus tam potentem ac legibus is utum se existimet, ut opponere sese audeat iis,
qui Ministri sunt justitiae, &potestatem ejus ac munus re-
160쪽
praesentant: alias diu firma non consistet columna a Reipublicae. Ubi semel audacia illa invaluerit , paulatim corrodet eam contemptus, & diruet. Praecipuum Monarchior Hisparii eae nandamentum . & quod
eam tantopere evexit, ac etiamnum tuetur . est inviolata
illa Iustitiae custodia, & rigor, quo Reges sanctissime semper
curarunt, ut in honore & pretio ab omnibus haberetur. Nulla illius violatio toleratur impune, quantumvis magna sit delinquentis dignitas vel auctoritas. Cordubae Iudex quidam aulicus ex mandato
Regis Ferdinandi Catholi et in delictum aliquod inquirebat, quem eum deinde Marchio de Puego conjecisset in vineula. o tantopere ostensus fuit Rex, ut tot insignia Obsequia totius familiae istius de Corduba , impedire non potuerint, quin acriter & severe in eum animadverteret, postquam se totum manibus ejus regiis permisisset, hortatu Masni Du- eis , qui probe peripectam habens delicti gravitatem, quae
veniam non mereretur, &Regis constantiam in tuenda auctoritate & existimatione justitiae . & Ministrorum illius . eidem auctor fuerat, ut ad Regis pedes se supplex advolveret : quod si faceret, proinmittebat sore , ut delictum ea ratione expiaret; sin minus, sciret certo , sibi pereundum. S. Nec solum punire debet Princeps ostensas contra personam suam propriam, aut supremam Maseitatem ipso gu-
bernante , factas;sed eas et iam , quae sub regimine praeterito commissae suere, tamet
tum fuerit: exempla enim inobedientiae aut contemptus dissimulata , aut etiam e ronata praemiis, periculosa sunt etiam Successoribus. Dignitas semper eadem est, sponsa semper illius, a quo possidetur ;quare caussam suam facit, quis quis pro honore eius sollicitus est , tametsi is ante laesius fuerit Nullam Princeps post se derelinquere debet memoriam ullius , qui audaciam istam sese oppomendi Magistratui impune tulerit. Nam
si semel libi persuaserint subditi. posse sele suam stabilire Fortunam , aut passioni suae facere satis morte aut onfensa Principis , nemini securo vivere licebit. Punitio audaciae adversus Antecesibrem commissae, Successoris est securitas, & cautio omnibus . ne idem tentare audeant. His rationibus permotus Vitellus
interfici iussit . quotquot libellos supplices illi obtulerant; quibus mercedem flagitabant praestitae operae in occisione e Galbae. Ut quisquis alios habet, sic vicissim haberi solet. Dum Iulius Caelar praeciperet, ut Pompei statuae erigerentur, firmavit suas. Nisi conspirent Principes contra contemptum & infidelitatem, cauctoritas periclitabitur, lefidelitas.
par est omnium conditio, cora- niveante Noa honis Galba . sed arassita