장음표시 사용
111쪽
tera ornamenta, nativamque dignitatem a priscis repetit auctoribus. Cum que Aleiati discipuli ex Gallia , ω Italia universa conspirarent ι eorum praesidio jutisprudentia se in primaeva eluditione , atque elegantia colis locavit . Quaeque in Irnelii , Arcursi , & Barioli scholis vires exeruerat, retenta rubigine et cultu eruditorum , de industria litterarum elegiti. ilotum exuit barbariem , & nativam explicuit venustatem r tum praesertim, cum ad nos expugnata Constantinopoli , Basilicoruni libri, Graecique pet venere legum interpretes I apud quos latina juris eruditio cum Imperii Romani reliquiis manserat incorruptior . Romana enim antiqui. tas , cujus lumen ab Italia dominatio barbarorum excluserat , in Graecisi uti tu dentiae se holis , usque ad recens Constantinopolis excidium vixit , usu , atque assiduitate Iuris civilis . Quam deinde antiquitatem Graecorum eruditissimi , a vi hostium ad nos confugientes , in maternum Italiae sinum tetulerunt , si in ut eum libris Basilicorum illinc abis ductis , atque deinde in Galliam translatis r ubi poli quam eos Cujacius diu trivisset , vimque illorum exple iliit et , publicam tandem respexere lucem. Sustulerant sane ante Alciatum animos Caltilioneus , ejusque discipuli Cumanus, atque Fulgosius , qui explicando iure , non raro a vulgarium interpretum via defeetibant. Verum occupatis auctoritate animis e rum opiniones , etsi antiquitati proximores , tamen propter suspicionem nou tatis continuo rejiciebantur , antequam essent expensae : donec Aleiatus , studio vetustatis , testimoniisque sincerioribus , & eruditionis fide, vulgaribus interpretibus non raro redargutis ἱ auditores suos ad nouuingenus interpretandi traduxit . Natus eii Alciatus Mediolani , patre opulento , nulloque parturientis dolore . Cum puer Ticini Iasonem , B noniae vero Carolum Ruinum audisset , graecas, & latinas litteras iuri eivili adjungendo , annum vix attingens XXII. st ementibus baibatis ; doctor bus veto novum jurisprudentiae nitorem admirantibus , di punctieazum libros edidit , & paradoxorum . Uocuit primo Ticini , deinde ab oblatratotibus , ob quos stomachabatur , in sugam actus , concessit in Galliam : atque initio Avenione , postea Diturigibus jus explicavit, ea audi-
totum frequentia , eaque felicitate , ut a inunificent illimo Rege Franci sco Ptimo annuam MCC. scutatorum , quae vocant , mercedem acceperit , & a Regis filio natu maximo , numisma CCCC. scutatorum p testate : quod Urbis Cives ei Pt incipi obtulerant in suturae dominati nis obsequium. Sed eadem gloria, qua in Gallia si orebat , Alciatum extra Galliam ti axit. Etenim Franciscus Maria Mediolanensium Dux , ii minis sibi subjecti viitutem optans ita re prasentem , interminata publicatione bonorum , nisi pareret, pari, quo in Gallia fruebatur stipendio
constituto, Alciatum at Ticinense gymnasium revocavit e unde bello. rum fluctibus una cum litteratum itudiis bis ejectus , primo eadem mercede Bonon ae I pollea Ferrariae , stipendio ampliori , docuit, aurcorum scilicet scuta totum ex praesenti astimat One MCCCL. Per id tempus, cum Paulus III. Pontifex Urbes Ecesesiae peragraret , eaptus Alciati d citina , hominem ad Ecclesiallicos honores capessendos hortabatur r Illexero docendi munus dignitatibuS anteponens , in solo se Proto nota ita tu continuit . Adeo autem summi Principes erga illum certabant honoribus , ut reversus Ticinum Mediolani , a Caesare Senato iam , & Palatinam dignitatem I a Philippo vero Rege Ticinum adeunte , aurai re
quia honorem retulerit . In causarum rcsponsis vetetum gravitatem tenuit simul , & modum : longeque parcius auditorum objectionibus re
112쪽
spondebat i Pomeridianas horas non raro in Poetarum , & historiarum lactione 3 saepe vero in alea , praesertim aestate , collocabat . Gula tamdem , & libo abundantiori mortem sibi areessivit immaturam, anno MIDL. aetatis suae vero LVIII. Cui defuncto, praeter seripta celeberrima, non
parum adiecit gloriae Francisci gentilis sui , ab ipso in iure civili, & inelegantioribus artibus instituti, virtus, & virtuti tributa Cardinatatus dignitas r postquam doeendi munus ab Andrea sibi traditum , laudabiliter exere uisset, & e sua disciplina emisisset Cardinalem Borromaeum , a quo
Praeter Alciatum mitioris iurisprudentiae dilueulum , ejusdem doctrinae CLXXI.
splendorem in Galliam attulit A ilius Ferretius Etruscus Ravenna oriun- - ος miliodus, ex pervetusta familiar cuius nulla sere vitae pars honoribus, praemiis. x xςxt0 . que vacavit. Postquam enim Pisis Philippum Decium, & Camillum Petr-cium Senensem audivit, Cardinati Salviato Florentino primum, postea vero Leoni X. fuit a secretis. Quo munere sponte abdicato, ad bellum pros ctus, dum e Laut reci exercitu infelici elade profligato rediret, ab Hispanis capitur, ac sexcentis aureis redemptus a fratre, Valentiam ad ius civile do, cendum concessit e unde a Francisco I. accitus, & inter Parisienses Senat . res lectus, plures, atque honorificas obiit Regis iussu legationes; ad Venetos nempe, ad Florentinos , & ad Caesarem. Quibus egregie gestis , in Galliam reduxit, Α venione ius civile docuit, usque ad annum MIDLII. qui suae fuit aetatis sexagesimus tertius. & extremus. Tantaque populorum gratia, & amore docuit, ut eum successor eius Crauetra defuncti famam orationis initio carperet, strepitu atque tumultu, non modo schola, sedet. iam Urbe fuerit expulsus. Ex hujus consultissimi simul , & eloquentissimi hominis discipIina , CLXXII. ortus est nobis Antonius Goveanusi qui Ferretium in fine libri de iura in Goveano.
inaudia sta aram suum suorum appellat. Natus est Goveanus in Lusitania, eduratus in Gallia , omnibusque bonis artibus excultus r ut unus
Aristotelis patroeinlum viriliter susceperit adversus Petrum Ramum , publice bellum indicentem scholae Peripatetieae, nostris his temporibus iam delabentis ; allato in forum Graeco ejus Philosophi exemplari . Ingenium habuit varium M velox, ut rerum abieo tum in philosophia, tum in humanioribus litteris, tum in Iure ei vili agitatarum finem ante initium ani-'madverteres. Neque nullum fuit involucrum , unde non se celeriter, ac feliciter expeditet. Hi ne brevi spatio , quo juri civili vaeavit , aeuta , M solida protulit multa et dum paueis annis in pluribus Galliae gymnasiis sCadurci nempe , Ualentiae , Tolosae , Gratianopoli magna celebritate doceret. Λ quo eum ille se munere contulisset in aulam apud Allobrogum Ducem , cuius in consilium lectus fuerat , & Magister libellorum creatus, Taurinis deeessisse fertur, nondum sexagenarius . Ad c ius laudem id esset satis, quod tam exiguis , paueisque libellis meruerit , ut ab Antonio Fabro cum Cujaeici conserretur. Qua in contentione Faber diligentiam , copiam, laborem Cujacio i Goveano vero acumen , atque ingenii praestantiam attribuit. Uerum quod omnium ante se interpretum Iaudem , & spem posterorum exuperat , Cujacius ipse principem inter Iurisconsultos locum sibi uni debitum , Goveano concedere non dubitavit , hisee sane honorificentissimis verbis , utque mea sert opinio , in ipsum Cujacium tantummodo cpngruentibus i ta Autonim , inquit, sa) ti. 6. io
υrpreν ιν ιν si ruaramus , quia ἀ- Mee.tiar , palma . ferenda est . Sed nec interest. F 3 vereor
113쪽
vereor eandide ne , an odio aliorum hune adeo extollat cuiaesus 3 au potius ambitione quadam, ut nimirum intelligamus interpretes omnes sub jugum abs se missos, qui Goveanum, omnium , suo iudicio , victorem , communi ceterorum iudicio viei et Quamvis enim ingenio praecelluerit Go-veanus , tamen scriptorum paucitate , nemo latiorem locum Cujaeio reliis quit, in quo exultaret. Hinc non mirum, si eum sbi Cujaeius praeferat , qui secum rarius concurrit. Nobis certe , ut prae caeteris acutus, & inexplicando perbrevis , & expeditus Goveanus 3 Ita & in reprehensione veterum , quibus vel invitus multum ipse debet, ingratus videtur, & im
Proprio vero marte In iure civili Budaeus profecit, emendator magis librorum iuris , quam interpres : nee tam legum , quam eruditionis ea. rum doctor. Non alium enim se praestat in suis ad Pandectas annotationibus t ubi nescio eur homo gravissimus adeo sibi indulgeat , & blandiatur in Aeeursanis interpretibus reprehendendis , a quibus scientia vinei tur , quamvis eruditione pro temporum conditione vineantur. Natus est Budatus Lutetiae illustri loco . Is prima adolescentia in venationibus , otioque traducta , reliquum vitae adeo studiis litterarum oeeupavit, ut neque labori , neque sumptui pepercerit I saepeque morbum incurrerit ,& vitae perieulum. Ab Lascare, qui tum erat in Gallia, selectiorem graeis cae linguae notitiam accepit, ea progressus celeritate , ut exemplo Apollonii ; qui Cicerone graece orante , graecam eloquentiam ad Romanos translatam lugebat; etiam Lastares eam sibi a Gallis ereptam quereretur. Cujus linguae saerarium eruditissimis estmmentaνiis Budatus posteritati referavit . Nec minori utilitate pandit rem nummariam eruditissimis d. libris i quorum eausa diu de inventionis laude eertavit cum Leonaνdo Pottio Italo , qui eodem tempore idem argumentum tractitat egregie iQuae dissenso , utpote hominum humanissimorum , per Lascarem interpretem iacile in concordiam , immo , & in mutuam benevolentiam est reis dacta, Gallis regibus in gravissimis legationibus laudabilem operam praeollitier sed post reditum , cum in exoptatam solitudinem , studiorumque suorum portum se recepisset, Francisci I. benevolentia suit in aulam reis vocatus , atque ab eodem Regiae Bibliothecae praefectus , & Magister libellorum ereatus , ingenti , ac nova significatione honoris. Misit enim ei domum libellorum fasciculum et quo ejus muneris possessio tradita i telligeretur e Tandem cum esset in comitatu Regio , ad oram maritimam , aestuosi aeris inclementia , non sne omnium lacrymis , vitam reis liquit , uxore superstite , atque undeeim liberis; virilis quidem sexus seis piem ; & muliebris quatuor , septuagesimo aetatis anno ; a Christo vero nato MIox L. Sed aliquantisper in Hispaniam concedamus , paulo post in Galliam redituri. Hispania , vetus Romanae fortunae laeta , scuti civium virtute , ae fide militiam Romanorum diu munivit; ita, & recentioribus temporibus , eorumdem fulsit leges per Antonium Augustinum i qui suis emendari num libris a civili , & Pontificio jure labes abstersit , commentariisque rerum antiquarum , Romae veteris imaginem posteris aperuit . Natus est Augustinus illustribus majoribus Caesareae Augustae Celtiberorum , humanasque litteras Compluti didicit, & iuris civilis primor. dia Sajmanti eae . Uberiorem vero juris doctrinam accepit Bononiae a summo Iurisconsulto Ioanne Paulo Parisio Consentino, & Abiato; P, lavii a Mariano Soccino. Unde Florentiam prolectus, Pandectas Pisa. naa
114쪽
nas lustraturus , Romam se eontulit e ubi primo , Hispanorum nomine , lectus in Colleg um Duodecemvirum litibus judicandis , quos Reta aiadi- νενο vocant , posseaque Bononiam legatus , ut Regiis Philippi Regis Hispaniarum, & Mariae Anglae nuptiis interesset ι indeque Romam reve sus , & Allifanus Episeopus creatus; rursus, jussu Pontificis , prospero successu , ad Ferdinandum Caesarem legationem suscepit . Inde Siciliensi Censura , iussu Regio pet funditas , Allifanam Eeclesiam eum Ilerdensi inuistavit. Conferens vero se ad Ttidentinam Synodum , nihil hortando , Sedisputando praetermissit , quo dilapsam Ecclesiae disciplinam ad veterem
severitatem revocaret . Tandem ad Tarraconensem translatus Ecclesiam ,
ingenti fama , imparique meritis praemio , migravit e vita. Siquidem viro egregio , & de divinis littetis ae Sacra Republica optime merito , purpura defuit.
Sed iam regrediamur In Galliam, ae Bituricensium Aea demiam, veteris . LXXV.
Betyibi aemulam, revisamus, ubi Aleiatus perpetuum antiquae jurispruden. De Bitu icea tiae domicilium locavit. Eo enim viti doetissimi ex universis regionibus ad i cbψiδ jus civile docendum confluxerunt , ut Romanum forum in Galliam videretur esse translatum. Nam praeter eos , quos recensebiinus, docuerunt e
tu gymnasio Contius , Boetius , Rulsardus , Raguellus , Balduinus , AEgidius, Hortensius, Emundus Merillus , Pinsonius, Broeus, dc Ioannes, at
que Iacobus Mercetus: ita ut Cujacius a nullam adhuc scholam dixe- - . ,hrit similem inveniri Bituricensi Academiae, in eaque omnes jus docere ca- is ste , pure, eoidate , sine sueo, sine fallaciis. Post Alciatum praeclaram illius institutionem tenuit Enguinarius Baro i CLXXVI.
cujus major viventis, quam mortui fuit auctoritas , oppositionibus potius De Enguia a aliorum, quam propriis scriptis, alioqui eruditis, memoriae commendata. rio Barone. Cum eo non modo Gove anus vehementer; sed & Duarenus in contro. versiis da iurisdictisu. , o imperis acerbissime dimicavit r quorum postea irae deferbuerunt , ita ut, Barone mortuo anno MDI L. Duarenus laudes
illius tumulo inscripserit. Natus vero Duarenus ex illustri familia , Aleiato praeeeptori operam CLXXVII. dedit Avariet Biturigumr ubi in docendi munere Aaroni successit, ibique De Du3reno. auditotes habuit Budaei liberost quibus patris eruditionem, quam ab ore, M scriptis illius imbiberat, grato animo retribuit. b Memoria, dieitur, c
fuisse parum firma , ita ut aliquando cogeretur orationes reeitate de seri πηι Dμ- φ .pto . Cujacio adhue juveni vehementer obtrectabat, ita ut inter utriusque discipulos partium studio eoneitatos tumultus orirentur r qui non nisi Cujacii diiceiIu quieverunt. Obiit Duarenus anno M ID Lix. aetatis vero suae L. vir ingenio fuit , & dictione facili r nemoque melius orationis lenocinium juri civili adplicuit. Ab Aecursianis & Bartolinis interpretibus , quos in foro triverat, quosque nova instituta docendi ratione ubique moris det, haud pavea tamen sumpsit, quae adspersa sermonis elegantia, in novam vertebat faciem. Solebat enim ex Ustrusioribus, & prolixioribus eorum commentariis legere optima. Quod ne videatur a me de viro doctissimo eonfictum , testimonium producam ex praefatione secundae partis ope um ejus, a gentili suo conscripta. Is ait, Duarenum saepe in ore habuisse illud Lucretiit
Moriens Duarenus haud imparem doctrinae , atque simultatum sua- De Hugonerunt haeredem reliquit Hugonem Donellum discipulum, quem eleganti ora- Donello. F 4 tione
115쪽
tione in praeceptorum collegium cooptavit. Is magistri rationem In do. eendo jure complexus est , & indictum olim Culacio bellum redintegravivit. Verum cum in Calvinianorum partes , abjecta veteri , veraque religione , transisset , mutato cultu divino, coactus est etiam solum vertere. Variaque fortuna jactatus , & in Germaniam profectus , docuit Hei del-bergae r unde ad idem munus Leodium concessit indeque, quod Britannorum factioni res novas molientium studeret, patefactis infidiis , coactus est in Franconiam confugere et ubi cessit e vita anno MI XCI. aetatis suae LXIV. Commeata νiM Iuris civilis reliquit uberrimos, & acutissimos i quibus jurisprudentiam in commodiorem ordinem redigere studuit. Cui operi utinam extremam manum addere potuisset neque tamen minus quales nunc sunt iuventuti conferunt, propter soliditatem rerum , & rectam seriem. Puer vero adeo litteras aversabatur, ut ad eas non ante se flexe
Iit, quam illunt pater pudore , ae metu assiceret e qui arcessito ad se , coram puero , pastore suario , pacta mercede , filium ei se traditurum si mulavit: quo Donellus intelligeret, qualis vita sibi, nisi studeret litteris proponeretur. Fallacia haec puerilis animum illius vertit , ae tantum ingenium pollet itati, & litteris dedit. Protulit & Gallia Franeiscum Hottomannum ex illustia , & vetectfamilia , quae sub Ludovico VI. a Germania , occasione militiae , mi gravit in Galliam et ubi claris assinitatibus , & continuatis honoribus floruit . Francisti ramen hujus ingenio fuit longe splendidior ; is enim Iurisconsultus suit, & orator eximius . Ius civile didicit in Aurelianensi schola i indeque Lutetiam Parisio tum ad Senatoriam Patris dignitatem vocatus , sor ensium iurgiorum stomaeho , ad sua vetusti iuris , & bonarum artium sudia , invito parente, secessit. Qui tamen parens hanc nato eulpam condonasset , nisi paulo post ab avita , veraque religione ad Calvini doctrinam secessisset , seque Lugdunum, libertatis causa, contulisIet , relictis patriis laribus , abjectaque proxima spe honorum , Mopulenti conjugii . Quo facinore pater exulceratus alimentorum etiam spem filio praecidit . Qua nunciata re , Francilius minime exanimatus, illa Epicuri voce continuo exclamavit i Habeamus aquam I habeam κε nien
ram et Iovi ipsi da felicitate eoaινιυ. sam faciemur . Itaque sitis e studiis non solum laudem , sed & vitae subsidium dueere decrevit. Unde primo Lausannam , postea vero Argentoratum vocatus a Germaniae primoribus , qui honores ei certatim offerebant , ea facundia docuit , ut nobili II i mos quosque ad se audiendum, e remotissimis regionibus contraheret , Λ quo docendi munere supersedit tantisper , quoad in Nava tena Regia , inque variis legationibus honorifice susceptis , regiis Galliarum administratoribus paruit. Ab his vero , ut potuit celerius, homo quietis, quam honorum cupidior , expeditus , retulit se ad studiorum tranquillitatem . Deinde , rogatu Episcopi Valentini , Valentiam eoneedeas , eo dilapsa jam bonarum artium studia , voce atque inititutione sua retraxit. Inde iemel , atque iterum ad Bituricenisin academiam explicaturus ius civile simul cum auditorum turba sibi maxime benevola reductus ac postea civilium bellorum naufragiis reiectus , redeundi propositum in posterum omnino dimisit , illud saepe praedicans : FνUνa Neptianum accusat ite umqui naufragium facit . Etenis eversus bonis omnibus , de ain ista illustri bibliotheca , ex insigni illa Calvinistarum clade , vix vitam salvam retulit . Igitur patria profugus , etsi a pluribus Germaniae Principibus ad suas cujusque academias reposceretur , tamen Basileam Rauracorum,
116쪽
eum omni se familia, contulit: ubi eum annum quintum , & sexagesimum agentem aqua intercus extinxit , anno MI DXC. relictis filiis duo-hus, Ioanne , & Daniele, ac filiabus quatuor. Vith fuit universae antiis quitatis.tum sacrae , tum prophanae oppido peritissimus ; & non minus ingenio, quam oratione felix, de candidus 3 cui ad veram virtutem Hishii desuisset, nisi bonitatem , quam a natura traxerat, mutanda religione pervertisset. Non modo in Accursianis, & Bartolinis interpretibus reprehendendis ι sed in ipso Triboniano, quem, & Aaritriboniano peculiari libello concidit, perpetuo exagitando 3 collectam tota vita opinionem vereeundiae, atque modestiae prorsius amisit. Oidinem praeterea li-htotum juris antiquitate munitum in sermonibus , atque scriptis carpe-hat, praequam decet Iurisconsultum I aliamque ordinis rationem comminiscebatur. Itaque in illum videntur mihi a Cujacio haec obliqua iactarca tob.rona , inquit , .usaqua sunt νmnia arta mirabili , nee eam a ranaa Tνiboniani, quam Iulias, Hermogen aui, o veterism prudentum , quois tim illa vestigia mutna es . Et qui aliam de orant , cstmmluiscuntων ὐαram . ne qxam illi μοι imperistismi l Nam nequa quis ara sis sciuae snequa amm d/gestorum, aut principia certa iuriν nua pereepe ne umquam Daves tandem ad ridendi materiam . Haec de aliquibus, ae de isto fortasse potissimum Cujacius i quem unum Horto mannus , misso Balduino , aliisque antiquioribus aemulis, dignum habuit, cum quo manus consereret, & quem aliquando clam, aliquando palam oppugnaret, suppresso nomine , sed illius expressa sententia et ut in locis aliquot observasionum , observationibus c. Cujaeli oppositis , & in libris amicabilium is ponsio.
num . Animadverti etiam HOttomannum observarionum I x. eam 3 o. iumst, iωm quastionum 34. non obscure adversari Cujacto , illiusque observationi decimae sextae libri primi . Sed ea non tam contentio fuit , quam ira , quae brevi deflagravit. Cujacium enim abs se oppugnatum tanti tamen secit Holtcim annus , ut filium admonuerit, ne psalmos Davidis, is Cisiarii pararatia sibi unquam excidere pateretur . Quo magis Hottomannicandorem admiror, & judicium; eum ne sui ipsius quidem amore a vero sensu fuerit abreptus. Quam animi aequitatem haud minus candide ι Cujaeius ei rependit: Hotto mannum enim appellat virum inoli probi, σ rastι: haud par vi momenti laude a tam parco lauda ore .
sed jam de ipso Cui acio dicendum 3 qui si antea natus esset, omnium
interpretum vice fuisset. Neque enim aliquid ignorare per illum , nequesne illo discere quidquam licet. Docet nimirum unus omnia , & semper sua . Quae ratio nos movit , ut eruditam Iurisprudentiam , quamvis adortum ab Alciato revocatam , tamen Cujacianam appellemus. Adeo enim Cujacius eruendo , & illuminando veteri juri aliorum industriam , de judicium superavit, ut quidquid est optimum, ei adscribendum , ip. seque appellandus re iviva IMνi nudentia patεν . Natus Cujacius Tolosae , puer adhue propriis viribus nullo docente, connixus est ad grae. cam , & latinam eruditionem , atque Λrnoldum Ferretium in Patria ius civile docentem audivit: a nemine vero melius , quam a sua ipsius minerva edoctus. Quem tamen mortuum omnis posteritas magistrum agnoscet, proh nefas i viventem sui repudiare cives , de Cujacio in honorum contentione praetulere Foreatulum, homini simiami Atque initio , quidem ignorantia magistratuum 3 postea vero communis admiratio, quae invidiam aequalium illii peperit, procul distulit ab eo docti i
117쪽
nae praemia, quae post variam jactationem fuit assecutus. Patria squidem repulsa stomachatus , 5c Michaelis Hospitalis jussu collega datus Duareno.& Donello in Balduini , qui in Germaniam abscesserat, locum; ad Biturigas migravit, hoc misso libello repudii ad cives suos post sero resipisce
Ies , eumque frustra repetentes. C. P. Q Tolosano Iacobus cuia eius S. P. D. Ffustra absentem requiriti , quem p Aisorem uulexi is .
Uerum Duareno , & Donello antiquis ejus scholae pollessoribus, ob nσω vitatem , α doctrinae praestantiam invisus , ipso quodammodo in potiunavem stegit . Illi enim viribus in unum collatis, factionis lite suae diseseipulis novum in praecePtorem coacitatis, insidiarum , & juvenilis p
tulantiae metu Cujacium recedere , ac Ietro flectere cursum coegerunt ,
non sine magna Michaelis Hospitalis indignatione ; qui , hae improbitate audita , Donellum ea de re acerbissimis litteris objurgavit , compressoque tumultu , Cujacium ad Biturigas honorificentissime remisiti ubi eo majori gloria docuit, quo magis ab adversariorum odio exacuebatur.
ut dice te soleret, se quidquid in jure civili profecisset , aeceptum seire
Obtrectatori suo Duareno. Docui L etiam Tolosae , credo , antequam re pullam acciperet , Dujonae Cadurcorum, Valentiae Canacum ad Rhodanum , & Augustae Taurinorum : ingentibus acceptis a Margarita Em n uelis Philiberti uxore proemiis, ibi quo, arque etiam in Galliis inter Senatores Iectus, ut dignitate, ubi libcret, ut e tetur. Bononiam vero voeatus a Gregorio XIII. nescio qua II aliae tu felicitate, tecusavit ad antiquum bonarum artium domicilium venire; quo eum veterum salutem Iurisconsultorum celebritas , eorumque mc moria Icligione quadam antiquitatis consecrata, pertrahere dcbvis Ict. Porro Cujacii fama in remotissimas regiones tam lat , ac rapide vagabatur , ut incredibilem auditotum tu ibam sedibus patriis motos ad eum conduxerit. Unaque haec omnium
ejus laudum instar erit, quod & Iosephum Scaligerum habuerit auditorem: qui gloliatur in jure civili doctore in habuille Cujacium, numquam
abs se sine peculiari laude commemoratum . Etenim , praeter alia loca , invenimus in Scal serias iι , Cujacium a Iosepho maeta νDam Iara confiato um vocari: quem sibi cantum scripsis e tradit, Ze doctis i ipsum vero Scaligerum , Ieli ta patria, exceptum a Cujacio valentiae , qui cum ut verba ipsa referam /X illa navi nauseantam ban ενum studioia jam iustis ν/stit. Quam ob causam ei ab Deo bona omnia precatur oniis m. , σ incomparab/li vi ο, α quo finget bona oo fustentatωι. Idem Maia liget seribit : quidqui4 Asilatur inchoasset , absolvi a Culaesum , cr Iti is ρνα .ntiam par suam ipsius vim explus se . Eunulem resert super tapetoeptonum , librisque circumsusum legere consuevisse . Post subjicite Cujacium Triopiam Iurr Romani veteriν calluisse optimo e usus vero latenis
sis non tantum fuisse ignarum , sed cupidum quoque dedistendi si quia
imbibisset , ne a Romano jure distraheretur Ejusdem autem probitatem hoc argumento cornprobat, quod haud exiguas, auri summam in alendis discipulis amisit, dum a Patria pecuniam expectarent . Eodem Scaliis gero teste, Cujacius ad jus omnia referebat, & cum ab imperito aliquo Grammaticus appellaretur , subridens excipiebat : Detat huie scilis.e , sonια ossa talom. In legibus tamen XII. Tabularum , Scaliger tradit, abs se multa Cujacium didicisse his verbis: Nullus est, qui do legibus XII.
Tabul. quidquam docete me 'iast, no Cujacius quidem: qui non infitiabisur,nia it i multa indicasse a sua εαι loum eum lMue aut . Sibique multae lau
118쪽
di cluere quod a Culacio laudetur, homo alioqui non modestissimus :Non ante Criacius ad docendum accedebat , quam septenis , aut octe. nis horis eommentaretur , & ubi dissi ei lem locum inveniret, haud pudebat, virum solius veritatis eupidum, tempus ad meditandum sumere. Vet rem eruditionem tanti faciebat, ut eam se diceret in jure civili eamquam hama piscari . Cum animum Iaxaret, & intervalla studiorum frequentibus conviviis una eum discipulis oecuparet, nullam interea Iuris mentionem inserti patiebatur. Belli Civilis tempore, eum putaretur Henri-eianis partibus favere , credereturque de tradenda Henrico per Insidias Biturigum urbe Meulta consilia inire, seditione populari poene fuit oppressus, vir alioqui Religionis Romanae tenacissimus , impatiensque adeo
remm novarum , ut de rebus ad religionem pertinentibus rogatus, quaestionem ad Ecclesiae iudieium remitteret, his verbis: Nihil hoe ad editium μειεν s . Praeterea erat adeo a factionibus alienus, ingenioque tam placidus , ut militatium tumultuum , & frequentium seditionum taedio . vitae naturalem abruperit cursum , quem pro corporis firmitate , atque
integra valetudine longius produxisset; niti defecisIet angore animi suscepto e luctuosa eorum temporum in Gallia litterarum , & bonarum artium laete , quae nobis Cujaelum abstulit ictavo , & saxagesimo aetatis suae anno , a Christo autem nato MIDXC. quarto Kalendas octo. bris , relicta ex secunda uxore filia Susanna : eui mandavit, ut Biblio in thecam in haereditate repertam sparsim venderet, quo libris in plurium dissipatis manus , nullus esset, qui abs se adnotata eolligeret, atque Vulgaret δ ne ex rebus propere seriptis , maleque a collectore intellectis, studiosi in errorem indueerentur . Ante vero uxorem duxerat Magdalenam Boriam, ex qua susceperat Iacobum filium iam puberem , & ad
Reipublicae litterariae spem e genitore summa cura educatum. Cum tDvs fuerit Cujacius , auditoribus tamen scriptis profuit potius , quam v Ce, quae non admodum sonora erat, nec satis explicita . In dictando praeterea varius fuit, anceps, vi perburbatus , oratione modo citata . modo remissa , nee raro interrupta r ut pronunsantem auditores neque sylo, neque auribus commode consequerentur. Cum enim alte, atque acutum excogitaret nimia intentione animus , a pro nuneiationis legibus
abstrahebatur. Quamobrem eogebantur discipuli , eo dierinte , saepe stylum vertere, atque interdum eonvenire simul, ut scriptis collatis sententias colligerent integras . Romanarum Iegum sanctimoniam non modo suis interpretationibus paene divinis , verum etiam in eorruptis moribus praestitit. Praeter Duarenum, Donellum, Hottomanum, obtreciatorem ha buit de Ioannem Robertum Aurelianensem e quem noster lepide vexavit, eumque tum exulceravit maxime , cum litteris transpositionis illius vertitia hite verba et
Denique, ut tars est nostra, qui vix Cujacio praeceptore digni sumus ,
insenios habuit minus doctos omnes , quos tamen haud eadem patien- tu tulit . qua nos taeem hanc litteratorum decem iam annos totos opedivina toleramus . Neque enim ille silebat, neque abstinebat ab inju-τus iis, quarum nomine ab Hotto manno reprehenditur; qualia sunt sc
quibus suos Cujacius hostes incessebat , non propter constantiam hominis nostra minorem; sed forte quia illi , non ea lumniis , ut isti , Zesonviciis de vivio artenis oecentabant, sed ingenio potissimum cena
119쪽
bant, & Iitteris, ut non prorsus docto adversario essent indignIi dIssim les certe sannionibus nostris , minime idoneis ad eruditi ullius hominis iram. Sed hos mittamus livore, otio, & alienis opibus in bonorum eon tumeliam abundantiores, qui scelerum stupore haud intelligunt, Dia
riam, .nde exorta est, ad eum plerumque reverat i Fertur etiam in doctos
viros Cujaeius iracundius, etsi non provocatus 3 quale est suum illud de Connano iudicium: Conuanus , inquit, doctismus quidam viν , sed maiu=is . Caννωmpio iudicium π temρων perdit , qua illud in illixa t mmaura. νiis ponit . Nimis prosecto aspere, nimis praecise . Mortui Cujaeli funus honore nullo caruit et Corpus enim nobilium discipulorum humeris fuit Hatum, hominisque virtus funebri oratione a Claudio Marescallo Sena. tore , ac Regio Consiliario collaudata. Posteritas vero de Cujacio nequetaeuit adhuc, neque tacebit, donec Romanae loquentur leges: de quibus tam bene promeruit, quam qui jurisprudentiam ab se lateritiam acceptam,aων am νeddidit I ut de eo Iacobus Gothohedus , vir judieio acerrimus , pronunciavit. De illo etiam Antonius Oiselius scripsit hane metito
nuncupatur antappres Romani iuris a summis condito ibus primus, ρο αυλα us: quam sane inscriptione nulla veracior. Vixit eodem aevo Barnabas Bristonius, qui causas diu, summaque gloria patrocinatus, famaque doctrinae ad Henrici III. notitiam adductus a causis, privatis, ad fisci patrocinium ab Rege fuit vocatus: deinde Reis gii eonsilii adsessor , & Parisiens s Praeses denique creatus et suscepitque , jussu Regis, multas, & honorificas legationesi dicebat enim Rex , . Min um in Oνba Chrisiano Pνincipem esse , eui Bri maea alter adosset . Mirum autem fuit in hoc viro, ut neque eruditae iurisprudentiae studio a solensi labore ; neque hoc ab illa distraheretur. In forensibus enim vacationibus ad severiora studia juris antiqui, tanquam ad laborum levamen consu-giebat 3 quodque aliis curarum summa fuisset, id erat homini laboriosias imo diverticulum . Quo interea tempore , omnes Iurisprudentia receia sus penetrans, Romanum soru in propriis obrutum ruinis pandebat , si mulque mores veteres ad me moxiam hominum revocabat, collectis expli- eatisque, non vocabulis modo prisci Iuris, sed formalis etiam verborum solemnibus per varios auctorum locos latentibus t quibus distinis guendis non minus , quam exponendis opus fuit acumine , sollertiaque incredibili. Adeo enta intertextae sunt scriptis veterum , & confusae , ut vix lynceus internosceret . atque discerneret. Illis autem expromptis , veteres mores patent , di ratio cum Publica , tum privata Romanorum rquae, velut cortice , formularum continetur involucris, quibus proph na , & Saera, publica, & privata negotia expediebantur. Utinam vero sola litterarum gloria contentus suisset , nee se ambitione in popularem flammam calamitosis illis Galliae temporibus conjeeisieti Parilinis enim tumultuantibus adversus Regem, cum ipse collegarum exemplo , absces su suo, vim declinare potuit let ι populari tamen aurae confisus , manere decite vit in urbe t sperabat enim seditionem illam praesentia, & auctoritate sua repressum iri . A qua sententia nullis amicorum admonitioniis hus deduci potuit . Quamobrem lapsus in manus inimicorum, inque te terri inum carcerem coniectus , vitae miserabilem nactus est exitum i traditusque carnifici , extremas contumelias ab insolentissimis, di efferatia. hostibus Diqili co by Cooule
120쪽
hostἰbus toleravit. Carni sex vero initio ad tantum facinus exhorrescebat , elatissimique Praesulis dignitatem adeo revellebatur , ut membris expavesceret, brachiaque illius, dum necem tentarunt, insolito torpore corriperentur. Tandem, urgentibus inimicis , victaque metu reverentia , vi subactus carnifex celeberrimo viro de infelici trabe suspenso , gulam laqueo stegit, abstulitque posteris utilitatem eruditissimi operis, cui absolvendo Briisonius haudquaquam potuit exiguum vitae spatium a bellais iblis imman. bus exorare. Atque horum sane laboribus, & ingenio exeultum jus civile fuit, e rumque opera, Respublica Romana convaluit. Praei iterat vero aliquid &Connanus: neque contemnenda eli industria Balduini , Se Raevaldi , ὲ etri Fabii, & vigilii, & vultui, & Pacii, & Coralli, aliorumque hisce similium, qui flores potius, quam tructus attulerunt: quod nostrates pragmatici de universo eruditorum jurisconsultorum genere insulse admodum , ne dicam stulte, pronum. laruiit et omnium enim fructuum origo .est, qui radices educat. Ex eruditorum vero turba sunt mihi sevocandi , ae nominatim appellandi aliquot , qui proximum a Cujacto , ac majorum gentium Iuri consultis locum occupant : utpote cum non modo splendida , & jucumda , sed solida maxime, atque utilia tum in forum, tum in scholas adduxerit, & Cujacianis praecipue libris, tamquam e Iurisprudentiae latifundio et unde quo magis effoditur , majora summittuntur . Hi vero sunt in primis Maranus Cujacii discipulus lucidissimus auctori Gothostedus senior, qui perpetuis notis ex eruditorum penu depromptis , ius civile ambiit, cujus doctrinae varietatem potius laudaverim, quam acument Uesembegius , praeter forensem profestionem, eruditus: Antonius Peree in Institutionibus aptus, & eommodus in Codice uber , ae facilis : Guido Panci rotus Italicae gloriae in hac meritoria nostratium Iurisprudentia vindex et Mornacius frugali ssimus interpres r Amaldus vinnius Et lech ili- mus , cujus commentariis institutionum omnium ante se opera vincitur, cuiusque, in notis earumdem brevitas mire cum perspicuitate conspirat rGrotius etiam oecurrit, fax Iurisgenti uin, nec minor naturalis, quam civilis honestatis interpres , atque praeceptor: Gothostedus junior abstrui aeruditione , selectaque seientia juriis, iudiciique integritate secundus certe a Cujacio Iurisconsultust & Gregorius Tololanus scriptor expediti s i nus . Tandem in Antonio Fabro consiliam interpretum audacissimo, de pragma aicorum hoste vehementissimo, qui aliis quidem in operibus acumen magis , quam veritatem praestitit I in Codice vero suo usum rerum , ingenii sui iam matuti reddidit nobis utilitatem ι ut meliora sint . quae mitans
Nune quatuor harum discrimina, Se Instituta Scholarum ex rebus adishue expositis ad studiosorum ut ii tatem breviter notabimus , atque dis inguemus . Et sane Irneriana Schola , renatis recenter legibus, tanta religione parebat, ut non modo in administratione rerum civilium a sed etiam in docendi ratione . atque ordine Iustiniani praecepto subjiceretur. Et quia Iustinianus omnia commentaria , omnesque interpretationes a finibus tutis civilis edicto suo ejecerat 3 retentis tantummodo φ-atretia , quae aut M.via ria ulομώm Aorumenta interpretanuir , έaὶ adii breves uuluaritali ax alis νορωωnes ; permissique interpretationibus καrα urori. sve quae vestigiis inlidunt; Ideo It ne tiani Iutisconsulti nihil tibi amplius injure interpretando permiserunt, praιer breves titulorum, aut legum sum aras a