장음표시 사용
141쪽
memoriam deposuimus: confestim nostra negligimus , ia appetere incipiis mus aliena. Hi ne jacentes in malis, eorum depulsionem in bonis ponimus; ubi e malis emerserimus, continuo majoris boni desiderio torque mur . Quo motu civilia, & humana omnia circumseruntur. Qui enim legibus , & hominibus parent, dum externarum injuriarum , aut recenistium seditionum recordantur , nihil ducunt quiete , ac securitate illa beatiust & qui recens est a privato Princeps , sat habet opibus , & honoribus anteire caetetis. Hinc homines vel pestibus, diluviis, incendiisque
superstites, vel dissipati suga, vel seditione, ae sanae jactati , si a sortio isti, & prudentiori cogamur in civitatem , tranquillo statu fruuntur , &aequabili iure ; quoniam cupiditas aerum novarum , a recenti memoria malorum excluditur. At proles Principis illius, nescia periculorum , erigit animum altius, incipitque spectare potentiam , opulentiamque maiorem; conversaque ad injurias, & rapinas, admittit populi voluntatem , violentiaque sua multitudinem adeo exulcerat, ut primores civitatis nacti occasionem publici odii, adnitentibus caeteris, gubernacula civitatis atriis piant . Et dum populus favet iis, quorum opera libertatem repetiit, imperium a tyrannide devolvitur ad optimates. Quorum filii fastidio quodam rerum secundarum, longaque dominatione tumescentes , omniaque sibi alis trahentes, contemnunt populum, & dum inopes a divitibus, imbecilles a validioribus, ae simplices ab astutionibus premuntur, fit regimen paucorum, quod fuerat optimatum. Unde multitudo praesentibus injuriis e asperata , & memoria dominationis illius , qui ante optimates regebat, exterrita, regimen sibi prae se sumit, communique omnium consilio res moderatur. Defluente vero memoria malorum, de sublatis e ita prudentioribus illis, & senioribus, posteri periculorum ignari, spreta iuris aqualitate, inter se de potentia , nonoribusque contendunt, suffragia multitudinis largitionibus, donisque captantes, atque ab avita modestia, & Q. brietate ad compotationes, epulasque traducentes plebem, quae gulae, laia ei viaeque dedita suffragium, gratiamque suam a meritis transfert ad opes i. At cum potentiores illi satiandae plebi sua Patrimonia exhauserint , postremo eum universa factione sua convertuntur ad praedam : unde factionibus , & seditionibus Respublica laceratur , ut alicui ex principibus factionum sit occumbendum; ex quibus qui superaverit, remotis impedimentis, occupat omnia. Itaque Respublica, quae ab uno venerat ad pluia res , a pluribus denique refertur ad unum , quas vicissitudines initio ii bri tertii distinctius explicabimus, idque evenit propter satietatem, & ab- . . sentium cupiditatem , ac propter oblivionem malorum veterum, atque ignorationem imminentium periculorum. Hinc sensim status quilibet civitatis inclinat, ac semper in deterius ruit: unde Horatius:
Eta 3 paνentum peior avis talis Nos nequiores, mox daturos Progeniem vitie rem.
Quamvis enim arceatur vix externa, tamen ut serrum' rubigine, Iἰgnum blattis , & tineis exeditur r ita Respublicae intestinis malorum seminibus re cognatis vitiis denique subruuntur . Fundatae sunt enim in moribus hominum , qui vitium ab origine sua contraxerunt e ut non mirum si opus quodlibet humanum , concipiat morbum auctoris sui; quod zono a Lib. 3. png. villa videntur Persarum primores apud Herodotum, caὶ cum de abolen -
142쪽
Suprema vero potestas, sive in optimatibus, sive in principe, sive pro sua cujusque portione consistat in omnibus , explicatur per magistratus,& iudiee. , adhibitis In eonsilium Iurisconsultis , qui sunt legum voces , & juris eustodes, atque justitiae sacerdotes . Hanc autem universam rationem publicae tranquillitatis prudentissi in i legumlatores , ut populorum natura ferebat, formarunt , atque flexerunt , & ad suos cujusque regionis, & temporis mores derivarunt. Hinc quamvis unam omnibus honestatis informationem natura dedit Iet 3 vultu tamen , ac specie minime apud omnes exprimitur eadem , ac diversae populorum , & discrepantes sunt inter se leges , quoniam non iisdem ex fontibus suam omnes ducunt utilitatem: cumque unum sit opus universorum, singularum tD en urbium tegimen pro temporum , & morum varietate distinguitur. Sane Iudaeis , quem sibi populum Deus olim habuit eximium, lex divinis prompta fuit oraculis , eorumque regimen ipsius divinitatis voce Constitutum t unde recte Iosephus Iudaeorum rempublicam sive divinum istimen appellavit. Aliarum gentium , & Romanorum leges , ad quas descendemus , ex humano profluxere consilio. Omnium autem principes leges dedisse ferunt a Cererom in maiorum Deorum numerum , quos Cabiras vocabant , ab AEgyptiis relatam 3 quorum simulacra Deorum nemini , nisi sacerdotibus , adeunda , Cambyses post longam ejus superstitionis de tisionem incendit. b Ex saera Ericteus AEgyptius, Athenas, ubi magna erat rei frumentariae penuria . comparato frumento transtulit; ι eoque beneficio meruit, ut regnum ei deferretur , ae in Eleusii sacrum Cereri solemne institueretur. Sunt qui legum institutionem tribuant Onomatνito, de quo haec ab Aristotele traduntur d) πειρωHα I. κ2ὶ τίνες κα ' συνάγειν - ονομακffare μεν γ Rosu. 3 πρά- δωνου, πεύ-. Alii pr. mas leges ducunt a Rhedam amo ε Lyciae rege hoc nomen adepto, quod apud Rhodum ab Iliensibus fuerit institutus: isque ob insigne studium justitiae , quo in vita tenebatur, fingitur apud inferos mortuorum culpas aestimare , Persis Zενοa'νum leges tradidisse complures existimarunt, ac cum esse censuerunt antiqui simum. Cum autem de illius aetate summopere contende tetur, ac a Xanto Lydio sexcentum annos a Zoroastro ad Xersem, ab Hermodoro Platoni eo annorum quinque millia fluxisse a Zoroastro ad excidium Troiae crederetur ; duo ab aliquibus positi fuere Zoroastii, cum testim nia scriptotum frequentiora sint de illo Astronomiae peritissimo , quem Persae recentiores Hystaspis Darii regis patris aequalem faciunt a quo Hystaspe Magorum doctrinam enatam esse Darius filius in patris monuismento inscribendum curavit. Caeterum Apulejus Zoroastrum constituit sub imperio Cambysis ι eujus inter captivos Pythagoras , ut idem Apulejus tradit , doctores habuit Persarum Magos, ac praecipue Zoroastrum . AEgypti ab utroque Mercuria leges acceperunt , ab eo scilicet , de quo tὶ Cicero tradit AEypt ιοι non later modo, Dd σ litteras accepissa , quem Thou'appellabant , quemque posteriores rerum AEgyptiarum scriptores antiquissimum faciunt , ch & ab eo quem Marti regi successisse Matshamus ex Syncello colligit. Atque ille eum prioris Mercurii artes coluit,&confirmavit , librisque quadraginta duobus humana , divinaque omnia comprehendit s tum vel priores restituit leges, vel condidit novas. ιὶ Atque huic vulgo adsignatur commentitius ac male sartus ille Pimander. Porro ante Pallorum colluviem , quae se in AEgyptum pro sudit ,
ius in tribus majoribus regionis illius urbibus reddebant ar, Thebis scilicet. H 1 Memphi, XXI.
143쪽
116 DE JURE NATURALI, GENTIUM,
Menphi, S: Heliopoli, quam a pastorum dominatione liberatam, Amosis, qui regum AEgyptiorum primus Heliopuli praefuit, legibus munivit,& tribunal eonstituit ex triginta judicibus, quorum denos civitatum sin gulae dabant de quibus unus caeteris, & auctoritate in consiliis, & glatia apud regem, & dignitaris insignibus praecellebat et et enim e collo ea. sa) Diod. S'- tena suspensam aurea gerebat veri ratis imλginem gemmi ornatam, cul. lib. i. p. 4 I. eunctisque judicibus in consilio leges omnes octo descriptae libris proponebantur. Horum leges , & institui a Pythagoras transtulit ad Crotoniaras . Hine e magna Graecia , ubi divinae ille iocavit , ac humanae sitndamenta sapientiae, facta sunt civilis doctrinae , jurisque divortia; lege seque ab ejus discipulis ad finitimos populos traductae fuerunt a Pytha
gotica schola: quorum celeberrimi sunt duo Cha endas, quem plerique Thuriis leges tulisse volunt, & & Zat cm , qui Locrorum tegi mea constituit: & ambo sanxerunt, ut qui leges proponerent novas, capite plectetentur, nisi legibus suis universorum civium utilitati consulerent ι ae Zeleuco non mortuo tantum , sed & vivo , atque videnti cives mei runt victimas, & oraculi jussu divinos honores habuerunt ; sicuti Scythae Zamrixi eorum legislatori , Pythagorae servo , qui dominum in AEgypti peregrioatione sequutus, quos inde arripuit ritus, & instituta , tra
stulit ad suos. Tarentinis Arahitar leges condidit , Par nidas, & Z. Eleatis. His consimiles legislatores prodierunt Eu exui , a quo Gnidii , Aa ἐν emadas Rhesium , a quo Chalcidenses , qui sunt in Thracia . v rum legumlatorum omnium celeberrimi , & prudentissimi suere Phisoaasa Inachi filius, Graecorum Regum antiqv.ssimus , a quo exuti feritate ,& in urbem coacti , & legibus suerunt instituti, atque educati i Mi-nM , Ly.ωνIM , & cum D-οηo, Mun . Minos , Gnomiim intelligo , non eum, qui Apolloniae regnavit, ut ex Platone Strabo, de valetius Max. colligunt , nono quoque anno Iovis 'ntrum scibi re solebat, unde prodiens deerita, Se leges in eo secessu condita Iovis nomine propo, ne bati unde Homero εώυωρες διῖ: μ γὰλου .atio ς dicitur, de Platoni in Minoi : φοπῆσκι-τo αντρον τοῖ διὰ Lycurgus in Cretam profectus Minois instituta cognovit, & eorum multa in suas tranllulit leges. quas Lacedaemonis promulgavit, ae ne suum ei numen deesset , eas Apia lini adsignavit. Quas leges. utpote non tam ad urbitatem , quam ad militum serotiam institutas, Plato, & Aristoteles agrestes censuerunt , &aiperas . At laenae vero, qua ex urbe omnis fluxit humanitas, & motum. atque sermo ius clegantia, post ejectos Reges, diuturnis iactatae seditionibus , nee dum fit mis radicibus in populari statu constitutae , ac praeter Paucas , quas tulerant Reges , nondum certis legibus illigatae , acceperunt eas Dracone, qui auctoritate magis, quam legibus, suis civ bus imperavit. Siquidem ius ab eo conditum propter nimiam severitatem , adseritatem deflectebqt, ae minime congruebat humanae imbecillitati naturae , quam ille voluisse videtur extinguere , cum vel minina erimina maximis exaequaretur. Quas leges ipsa severitas relaxavit. Cum enim vel leviter errantibus poenam capitis minarentur, levibus autem erroribus vel sapientissimi sint obnoxii ι nemo tuebatur id, quod omnibus erat atque sormidandum: ideo per se eo ne idit' quod neque populi, neque ullius magistratus auctoritate sulciebatur. Quippe malum Draco non tam ex magnitudine facinoris, quam ex vitiato peccantium animo aestiis inabat , ac ex omni vitio quodlibet malefictum, oblata laetultate, putabat erupturum , quae fuit ratio Stoicorum . Quaerenti autem cuidam ,
144쪽
eur omnibus delictis cap tale supplicium statuisset, respondit: se dinctorum
vel minimam moνυ dignum iudicare 3 ad maxima vero nullam pinuam in Ueni Φ mstria maiorem - τα πιν μικρα αδ- φρανα θανατυ αξια νομιζειν .
πῖς δἰ μεγαμοις κω δεο - ονα ιιών. Hinc & otium pCena obstrinxit a exemplo torsan AEgyptiorum , a quibus Solonem hanc transtulisse leges in suas Herodotus tradit rinempe ut singuli suum vivendi genus apud magistratus profiterentur ; eum legem Pollux da erisi Draconi tribuat , qui ante Solonem leges tulit, ac a Solone etii teνtio damnatum, infamia puniri scribat. Certe Solon Areopago negotium dedit, ut viderent quod quisque vivendi genus instituisset, & in eos , quos otiosos offendissent , animadxerterent . Theophrastus vero νον πιὼ αργιας νομον letem de ora sis Pisistrato adsignat. Caeterum propter earum leveritatem , Draconis leges natae dicebantur a fanguine. Quas tandem , novis conditis legibus ,
abrogavit Solon , postquam ab atheniensibus Archon non sorte , sed sponte fuit constitutus. Isque , eum rempublicam accepi sset intestino morbo laborantem , & adhuc veterum seditionum reliquis periclitam tem , relictis magistratibus penes divites, in quibus antea constiterant . Censum civium egit, ordines descripsit; & pro tributa sibi a populo potestate magistratus , conciones, judicia, curias, numero, tempore, mune reque distinxit: juraque cum privata, tum publica suis legibus definivit,& senatum Areopageticum gravissimum illum , & pervetustum constituit ex iis , qui annuum magistratum gesserant 3 atque novem Achon tibus, qui antea summi iudices erant, nihil reliquit, praeter examen reorum: b Senatum praeterea decretis ante comitia populi iaciendis constituit e quatuor tribuum centenis, ut plebem ob remissum aes alienum ferocientem comprimeret . Utque Aristotelis testimonio concludam , Seonem , ait ille , Senatum Or magistratuum etiἷlionem ρνistinam in ima sustulissa ; sed omnibus itidis anIi ρotestato tributa , populi tenuisso votantatem . Itaque mixtum regimen instituit, quod deinde conversum
est ad popularem statum. Solon autem suas a Draconis legibus non resolam , sed vocabulo quoque discrevit: appellatae namque sunt Draco nis leges , sive sanction/ι se vel , ut ab aliis exponitur, insti uta I Solonis vero νίμοι sive tuos . Eamdem rempublicam postea Pisistratidarum tyrannide dii solutam, iis expulsis, & novis additis legibus. composuit Clisthenes, & secundum hune leges aliae conditae sunt Aristo Phane , Diocle, aliisque rogantibus ; aliae a Demetrio Phaleraeo, cum rerum potiretur Athenis. Primis autem legum Atticarum auctoribus adjicit Suidas αβ lum Se Thalas.m. Ex Atheniensium autem legibus in magnam partem manavit jus Romanorum, in quo versamur 3 quamvis non translatilio , sed suo proprio, ae peculiati jure Urbs fuerit usa sub Regibus, a quibus de sacris, de de publico, privatoque iure latae sunt leges: nempe a Romulo, Numa, & Servio Tullio. Quorum primus naturae jus extulit, ac educationis liberorum, matrimonii, de parentun jura stabilivit; alter ius gentium expressit, ac de homicidiis , de bonae fidei contractibus, de sepultura leges aliquot promulgavit, prater ritus, &caeremonias , & sacrorum religionem , quae fere omnis ab ejus institutione piofluxit 3 poliremus majorem operam ad jus civile contulit s & de contractibus, ae delictis quinquaginta rogavit leges: ἀ item, de de lae nore, de nexis, de de aere alieno. Quae omnia in unum volumen conis tulit Sext. Papyr. unde ius P Vianum , de quo librum conscripsisse Granium Flaccum, auctor est Paullus jurisconsultus. c. Quod jus exactis
145쪽
liquot legum regiarum, sive juris Papyriani. c ia Feis
Regibus exolevit. Immo lege Terentia fuisse abrogatum Hottomanus caὲ ex Pomponio scribit. Iosephus Scaliger putat, leges regias minime fui sese sublatas, sed eonjectas in tres priores XII. Tab. quam eonjecturam , auctoritate tuetur Liviii b) Foeda , inquit, M DIM era εν XII. Tainbuta , or quaaam NIM LIM , eonqui i, qua comparerent, iustam . Ηine Caroli Sigonii judietum probo , qui L. Bruto trib. Celerum ferente, cenisset eas tantum sublatas, quae ad regiam dominationem stabiliendam pert,nebant . Sane regias inter leges ab eruditis multa Romanae diseiplinae eapita eolis locantur, quae potius ad mores pertinent, e Regum exemplo ductos eois rumque auctoritate institutos, quam ad leges t veluti rerum agendarum initium ex auspiciis captum; discretio senatus a plebe I rejectio inanium fabularum , quae de Diis vulgo ferebantur , & similia per Balduinum in legum formam redacta , quae merito praetermittenda censemus. Nam ex illis, quae ad jurisprudentiam scitu necessaria fuerint, loco suo disposuimus 3 quae vero ex integro sunt conficta, relatu indigna reputamus , non minus enim meo iudicio profuerit exculsisse falsa, quam extulisti vera. Quarum igitur legum regiarum, praeter eas, quas in XII. Tata conintulimus , certiora vestigia supersunt , haee sunt, quae modo subjiciemus. Primum to eum dabimus legi , quae injurias filiorum erga parentes vindicat , quaeque jubet, ut puer, qui parentem, aut nurus, quae socerum verberallet , sacer sit, uve devoveatur Diis parentum, ut iis tamquam hostia mactati possit: cujus legis haec sunt vel ba ex emendatione Scalis
geri: e Sei parentem puer verberit, ast aloe plorassit , puer di veis parentum sacer esto. Sei nurus sacra diveis parentum esto. Sei veteres scribebant pro si graeca dipsithongo , ut sit 3 pi
guius. Verberit J pro υινιινιι, ut edim, edis, erit, pro edam, edas a edat antique.
Oloe j una ι, oui, Au, de quibus antiquis dicendi generibus passim
libro praesenti. Hre autem lex adscribitur vel Romulo a pluribus, vel Tatio, vel Servio. Sequens adscribitur Numae, quae vetat hominem fulmine ictum attolle humo, jubetque, ut defossa terra ibidem, ubi cecidit sine rogo sne ullo funere condatur: quo spectat Plinius. ἀὶ Neque ulli ea membra colligere licebat praeterquam Aruspicibus: ut indicat Seneca . ce cum neminem, ne regem quidem tutum a fulminibus dieat, atque ideo seribair Ecquis νε-
tum erit inins, euius non membra Aνnuices tollit aut λ Legem autem, quae
apud Festum γ) invenitur , ita restituit Scaligeri
Sei hominem fulmin Iobis occisi, em supra genua tollito. homo sei fulmine occisus esit , ei justa nulla fieri oporteto.
Fulmin pro fulmon. sed ego malim cum Lipsio Diminis, qui apud veteres rectus erat casus: olim enim in tertia declinationis eadem erat primi,& secundi casus terminatio in is. Em autem olim pro eam ut iusius infra. Iobis ) pro I.via sumpta ob aisnem sonum B. pro U. alia lex adscribitur Numae de homicidiis , quae reeensetur inter leges XII. Tab. Λlia lex fuit de mulieribus, quae miscentur alienis viris , quas andi
146쪽
ti qui pallias appellabant, quasque conjugalibus aliorum cubilibus areebat Numa jubens, ut quae hoc in te probrum admisisset , crinibus demissis , quod luctus elat, atquae moestitiae signum, caederet Iunoni agnum foemiisnam: etenim agnas utrumque olim genus complectebatur . Usus autem fuit Numa in ea lege tropica locutione , sortasse ut actus inhonestus, honesta verborum figura tegeretur I cumque vetare voluerit, foeminam viri alieni concubitum appetere , scripsit, ne apam Iunonia tangerae: ut Opatime meo judicio Rae vardus αὶ interpretatur , per aram enim Iunonis , maritalem lectuin significari proprius vero apparet. Haec igitur legis verba traduntur a Felio: b Pellex aram Iunonis ne tangito: si tanget, Iuneni erinibus demissis agnum sceminam caedito. quem sensum a Rae vardo erutum tribuere hule legi videtur Ipse Festus
cum ait: Antiqui eam proprie pellicem uominabanν , qua uxoνem habenti, nubebat; cui generi mulierum etiam poena constituta est a Numa haelege ; nec alicer videtur hanc legem accepisse Cujaeius. d in Habemus& Numae legem militarem de spoliis , quae ipsemet belli dux , hostium
duci a se caeso detraxerit , quae epima potia veteres appellabant, euiusmodi pauca admodum ex veteri memoria proseruntur. Quam appellationem Varro tribuebat etiam spoliis hostium duci detractis a manipulari milite, ut Festus testatur. Statuit lex templum, quo inserti debebant opima spolia, & saetificia, quae Diis offerri ob eam causam oportebat s & praemium , quod victor ex ea caede moerebatur . Itaque prima spolia destinae Iovi Feretrio, imperatque hostias majores , nempe bovem, qui Iovi Deo. rum maximo a veteribus immolabatur ἔ & victori ducenta aetis attribuit rsecunda spolia Marti destinat cum solitaανitibus , quo verbo simul significantur tauri, arietes verres, cum integro corpore, hoe est cum tota Iana , non tonsi , non castrati: etenim ut ex Martiale colligit Iosephus Scaliger ad Fest. in verbo solis aurilia, verres, aries, taurus, cum admove hantur arae mola mactati , priusquam corio exuerentur, castrabantur. Sel. lum vero O ea lingua significabat solidum , εoram. ce) Quoniam autem majora erant taurus; minora aries, aut verres; Iex utraque sive majora sive minora quis voluerit, immolari permittit. Tertia spolia destinat Iano Quirino , simul eum agno mare, victorique picemium constituit centum aeris, quae sententia comprehenditur histe antiquae legis verbis , ab eruditis aliis, & postremo a Scaligero restitutis: γ
Quo jus auspicio classe procincta ope ima spolia capiuntur , Iovei Feretrio bovem caedito , qui coepit aeris ducenta darier
Secunda spolia in Mariis aram in eampo solitaurilia utra voluerit caedito . Tertia spolia Iano Quirino agnum marem
caedito, centum quei coeperit ex aere dato. Sequitur ejusdem Regis lex ad sacrifieia pertinens. Et quonIam Is v luit, ut crebro, & abunde Diis saerificarentur , & solemnia convivia celebrarentur in eorum honorem; removet a sacris id, quod gravi sumptu comp.rabamur, cujusque rara esse poterat oblatio, veluti pistra sina Auam , qui maritimis in regionibus ratiores multo sunt squamosis, quibus capiundis mare latissinae patet . Ideo vetuit pistos siae squama Dila pet-
ejus pater de ea sis lingua Lat. I. 4. ρ. 19.
147쪽
κ0 I. a. Is de modi uo inferendo.
Vebum en m erat proprium mereatorum, quando mercium primitias Diis offerebant. Unde polluctam dicebatur convivium in Deorum honorem paratum: quod quia extruebatur magnifice I hine miluctum, poliasio, po ei. θειρεν, pallatibiti verba erant magnificentiae, & largitatis. ca Pisees autem squamosos omnes offerri per legem licuit praeter Icaνum ob rariatatem, de qua Horatius b) est testis.
Atque Is legis sensus patet ex Casso Hemina, cuius verba extant apud Plinium t e) smulque eum lege ipsa ita per Sealigerum restituta. c.
Pisceis quei squam ei non sunt , ne i polluceto , squamosos
Omne is praeter Scarum polluceto. 'Parsimoniae quoque stustio , lege λω, Numa vetuit in Dneribus vino rogum respergi. Uino rogum ne respergito. de qua inserius. Idem Numa, qui di ei plina sacrorum, & Deorum cultu munivit rempublicam, agros etiam religione ei reum dedit; & metu Deorum Terminalium, firmiori nempe sene cinxit, quorum in custodia fines agrorum esse censebantur: ideo jussit, ut qui terminum exarasDe, si e transtulisset, quo fines agrorum conturbaten. tur, sacer esset Diis Terminalibus, sive ea conditione esset, ut impune simul cum suis bobus polist occidi, tamquam victima Diis eaedenda Termina- Iibus: cuius lagis haec verba retulit Festus. o
Qtiei terminom exarassit, ipsus, & boveis faciei sunto
Refertur etiam ad Ieges regias illa, de qua meminit Marcellus: f ne mulier, quae praegnaas mortua esset, humaretur, antequam eius exscindσ-retur Partus. εUerum quia instituta vetera, & quae de regio jure supererant , regendis , tractandisque negotiis recens in dies emergentibus , minime suci ciebant 3 adeo ut res civilis potius albitrii aequitate , quam certis ubique juris praeceptis definirentur I opus suit augendi juris novarumque legum consilium inire. Nam crescente in dies numero civium, exundante negotiorum copia, & vi, atque injuria , pro natura multitudinis , aestuan-Ie; prudentiores nova morborum semina, novis opprimenta remediis censuerunt. Propterea, ut libro primo retulimus , missi tres lemti suerunt petitum leges, quas partim ex Atheniensibus , & Lacedaemoniis , partim ex magnae Graeciae urbibus civili' Pytagoreorum philosophia institutis, atque fundatis retulerunt. Ea tum enim Italiae pars pro naturali ferocitate ingeniorum, de ob illorum temporum culturam caeteris praestabat nationibus. Quo iure addueto, condendis inde Romanis Iegibus creati fuere eum summa potestate, absque provoeatione , decem hi consulares viri, quorum in nominibus discrepant scriptores, quoque nos ex Dionylio, eui magis fidimus , referemus . Fuerunt autem Appius Claudius, T. Genutius, P. Sextius, T. Romilius, C Iulius, T. Veturius, A I . Horatius. Quibus cum accessillant iidem illi tres , qui Legati fuerant, P. Post humius, Sex. Sulpitius, A. Manlius, & deeem virorum numerum eo tessent, evenit, ut, Pomponius scriberet Decemviros suisse in Grae-
148쪽
etam mἰ sso si non ut numerum legatorum denariorum, sed ut dignitatem de eemviralem tribus litice postea tributam significaret. Qui eum inter Decemviros fuissent, Decemviri1vulgo a posteris appellabant uir quasi diceret legatos fuisse eos , qui postea suere Decemviri. Quod alii minime animadvertentes, cum Pomponium vereantur , accusationem vertunt
in Tribonianum, eui & legem hanc totam Pomponii aetate certe dignibsmam adsignant, propter ali Pros , in quos offendunt locos: quasi nemo falli queat, aut fallere, nisi Tribonianus 3 qui morbus est familiaris omnium in iure criticorum , minime alioqui reputantium, adeo incuna bula rerum plena esse caliginis, ut tertio quoque verbo , cum eo deventum suerit, inter se pugnent historiae . Decemviri autem illi, quamvis Romanae, ac civilis prudcntiae satis compotes, quia tamen e glaecis litteris, & institutis leges erant eruendae , adhibuerunt in consilium He modo tum Ephesium in Italia tum temporis exulantem, qui Romanis ejus legationis auctor suerat et quemque plurimum ei negotio contribuisse ,
atque aliquas etiam leges Romanorum condidisse accepimus a Strabone . . ....ca Quo pertinet omen illud Heracliti, qui ad Hermodorum scribens, speciem sibi ait oblatam in somnis orbis terrarum universi venerabundi , de ' 'ad illius leges Persarum more compositis ad osculum labiis pro eumbentis.
His autem tabulis publice propositis, facta unicuique objiciendi, &corrigendi potestate, posteaque omnium consensu probatis , ut corpus integrum Romani juris absolveretur, duas decemviri adjecerunt , fatioque S. C., eaptis auspiciis, accitis Pontificibus, & Auguribus, Comitiis centuriatis leges, universi sciverunt i Quod jus ad omnium notitiam , de utilitatem aeneis incisum tabulis fuit, di in foro, iussu populi, collocatum . Mos hic incidendarum ieeum descendit a Corybantibus , qui columnis insculpere leges docuerunt, ut refert Theopompus. Solon b i' phi; ligneis incidit tabulis , quas αυγαι, κυρβεις appellarunt; cum ad L L. Actie. io tabulatum usum , ediscerent populi leges, & irequenti cantu eas memo' ρ mei . Hae mandarent. Quamvis autem Pomponius XII. tabulas ebomis quae lectio est Florentini codicis sive, ut fortasse legendum est, rebereas suilla set ipsetit; tamen id de iis accipiendum est tabulis, quae populo emendandae , non de iis , quae in perpetuum observandae propositae fuerunt ,
quae erant a νει; nisi vel Triboniano culpam tribuamus, vel Pomponium adversus omnium veterum auctoritatem locutum existimemus . Id autem jus cum propter miram verborum proprietatem , atque brevita tem lane concinnam; tum propter summam aequitatem, atque prudem 'tiam , rerumque pondus , di majestatem , universam continete sapientiam , atque omnium Philosophorum doctrinam gravitate superare putabatur . Hae leges ordine vario locantur a recentioribus. Alii enim Hottomanum secuti , explicationem earum tribus summis eapitibus concluserunt. Ac primo de jure sacro, deinde de jure publico, postremo de
jure privato tractarunt. Alii , quos inter egregie Iacobus Gothostedus , antiquitatis vestigia prosequentes conjectura sua pristinum nobis X lI. tabul. ordinem reddere studuerunt. Neutram nos harum divisionem repudiabimus i sed utrasque ad diversum stribendi consilium conseremus .
Quo enim jus omne hoe priscum breviter , ae perspicue simul expediamus; ex ordine materiarum, arte, ac ratione progredientes, ad eas reis
vocabimus singulas leges , dum illas explicamus, atque Hotto manni oris dinem
149쪽
xXl P. De Seriptoribus ad has leges Priscis , &variis hujus Iu
petit. har. l. unis. C. Theodos de uin
dinem servabimus I ad extremum vero Gothosredi tabulas ex ordine ab eo ad vetus exemplar ex conjectura restitutum subjiciemus i Germana enim, & vera legum harum ira menta. producere in animum induximus ineglectis iis, quae potius ex interpretum ingenio, quam ex veterum fide monumen totum extiterunt. Ideo earum, quae mutilae supersunt, sententias adferemus: nec tamen omittemus exponere verba illa vetera, quae ad nos pervenerunt I quaeque Gothosredus, & eruditi interpretes alii dis stinxerunt a comenctii , quae adjecta suerant, ut e veris una, di supposititiis integer sensus earum colligeretur. Nam quas e Ciceronis libris de te gibus in XII. tabul. retulerunt, non veras arbitramur, sed a Cicerone eo fictas exemplo legum Platonicarum: quamvis multas legum decemviralium sententias propter aequitatem, quam continebant, ex intima philosophia ductam Cie. suis legibus comprehenderit. Seripsere autem ad has leges e veteribus Iurilaonsultis Sex. AEllus , ca, 8e M. Porcius Cato I. C. & Servius Sulpicius, quem XI . tabul. interpretem prodit Festus, & Antistius Labeo, de cujus commentariis mentio est apud Gellium, b & denique Cajus , cujus fragmenta e comentariis ad leges XII. tabularum in lectione Digestorum oecurrunt. e) Pluribus autem appellationibus harum legum praestantia significatur. Eas enim Cicero d ) XII. simpliciter vocatus , & Horatius TabAtar poeta a vetansas. te, de auctor ad Herennium ιιι.r: & alibi Horatius letas Aallas : 8e Arnob. hi a Gram υiratia de Prudentius rὶ his fax rabulas ι de Gellius ch l.tam
d.e.ωυiνalem: Be I. Ctis nostris, atque Imperatoribus . ci) dicuntur ναι -- tus, itis prisca a , & Festo Decemviri, Ciceroni m.tierea. Item I. Ctis Κλvureos, lea antiqua, ru3 amiluum , ius civile, ius ἀπι-uusanum. Qua Rappellationes collegimus, ne notae ignorentur, quibus a veteribus lus xII tabulaνωm indicatur; quibusque de nos ubi occurret in cursu nolirae tractationis forsan utemur. Leges autem universas ad duo praecipuae capita revoeabimus: ad ρνivatum scilicet jus, Si ad publicum, sub quo & fac-m continetur. Et ab Hotis manni ordine tantisper deflectentes, primo privatum, deinde publicum evolvemus. Ac veterem, & solemnem jutis conditorum divisionem amplectentes, primo juris privati, deinde juris publici seriem deducemus. A jure autem patrio exordiamur, quod summi quodammodo est imperii simulacrum. Parenti sane in liberos potestatem tribuit ipsa natura. Etenim necessitudinis vinculo, & communione sanguinis , filius cum patre, tamquam eventus eum suis initiis nectitur . Primordia enim filiorum. in patentibus insunt : quorum filii sunt veluti ramus , quia parentum sanguine concipiuntur, ejusdemque aluntur opibus , & cura educantur aetas enim prima, ut AElchilus dicebat, alienae mentis indiget, ut educetur . Quamobrein potestas patria , uti rationabilis naturae dictatum , in mores omnium cultiorum gentium permanavit , eonstituitque inter homines veluti quoddam naturale regnum , quod apud Pelias , & apud majores noliros transierat in tyrannidem . Refert enim Aristoteles Κὶ Persas usos fuisse libet is tamquam servis ι Talisque liberorum erga patrem amor erat, Se obsequium, ut gloriarentur neminem fuisse repertum , qui
patrem sponte occidisset: ac si qui sorte tale facinus admisisset, sputium , aut supposititium suisse comperturi; sin Atheniensibus, etsi non quidlibet permitteretur in filios, tamen lieebat eos abdicare, sive abalienare a se , ae familia sua, causa cognita, & crimine apud judices probato .. n. , Mqribus quoque receptum apud eos scit vendere filio. et quod temperae vic
150쪽
vle Solon prohibens filiam, aut sororem, nisi in stupro deprehensam Pe. nundari . ca Arbitrium etiam patris erat exponere . infantem filium . quod colligimus ab exemplis comicorum eum morem respicientibus. b Et cum alendae prolis copiam non haberent, eam vendere fas erat, etiam ex veteri. Thebanorum lege ad alios populos post sortasse producta. ce Veteres etiam Gallos, refert Caesar, in uxores, liberosque, vitae necisque potestatem habuisse. sd Non dissimilis potestas fuit in filios Roman Tum , apud quos , cum antea moribus exorientis Romae, barbaris illis quidem, & atrocibus coaluisset, deinde migravit in reges Romulit proptereaque minime pugnat Ulpianus, qui eam adseribit moribus, eum Papiniano, ce) atque aliis, qui eamdem a legibus deducunt regiis r qua in dissensione componenda tantopere Iaboratur. Non est novum enim , ut mores adducantur in leges, quo aeternam accipiant firmitatem: Haec autem regia lex de potestate 'parentum, translata fuit a Decemviris in quartam tabulam, f ut Dionysius refert , qui omnem hane potestatem in
ista dispertit, nempe ne tuear parantibus tiris eadere stior, ea cape coartara , in agrar, ad opera νngica vinctos amandare, venundaro, denique iates-
rara. Eos vero abdicare, ac negare filios, Romanis minime licebat: ct sed tantum iubere, ut e conspectu patris abirent, ae discedentes a domo paterna, ius in paterna bona minime amittebant; nisi exheredarentur. His amata juribus patria potestas, merito propria Romanorum , & ci, vilis modo juris portio habebatur , eum vix apud alios hunc auctoritatis apicem attisisset et apud Romanos enim familiaris quodammodo erat magistratus in parte constitutus , cum jure gladii et propter quam auctoritatem a iure civili aeceptam, patria potestas a I. Ctis propria dicitur eis iam Romanopum I nec enim ob eam obtinebat quis, nisi civitatem Romanam impetraret ι quam si amitteret , potestatem patriam haudquaquam retinebat et quales erant ii, quibus aqua, & igni interdicebatur. Hinc ius palpis a Livio cώ par na maioras appellatur. Patri enim licebat in filios idem, quod in servos: qui hoc meliori conditione, quam filii erant, quod se tuus una tantum, filius vero nonnisi terna manumissi ne libertatem nancisceretur. Liberatus vero filius hoe praestabat liberatis servis, quod hi libertini manebant , filius vero naturalem praeserebat ingenuitatemr quae tanti erat, ut vendendo filio numquam Peri meretur, sed tegeretur potius i ita ut manumissus filius eam , quam in se conditam habebat, veluti abruptis vinculis explicaret. Hinc ait Co santinus uen posse papentes ενυινε sitiis libeνtat.m. c. Quo igitur aliquando filius e potestate patris exiret, lex iussit, uti terna venditione liberesset: nec manumissus tertio ab emptore in potestatem patris denuo recl-deret, ut reciderat semel & iterum antea manumissus . Ne vero filio spes libertatis tamdiu protraheretur, ternaequae venditiones, & manumissiones ei essent expectandae, rationem veteres excogitarunt, qua & legis in speciem conservaretur auctoritas , & morae illae libertatis praecid remur . Κ ὶ Itaque per simulatas venditiones ter filius a patre tradebatur emptori, ut ternas post venditiones liberaretur: hisce tribus venditionibus ad veritatis imaginem adhibitis, filius tertia denique manumissi ne, assequebatur irrevocabilem libertatem . Hine autem actus dicebatur σmδης 'alis 3 emptor vero, parεν Diniaνim appellabatur . quia filium eas/uria naturali e patre aecipiebat, ut manumitteret. Filia vero, Se ne Potes uni ea venditione , ae manumissione ad libertatem perveniebant.
0 Legem vero seinu tulisse Numam, m) ne liceret patri vendere filium,
in Solon, ρ I, 9 . Petit. ib. p. 1 9.