장음표시 사용
121쪽
summas, & verborum expositiones, quibus obseuriorem legum sensunt recludebant. Unde Ato, qui aliorum summas , di suas uno eodemque opere collegit , visus est excurrisse liberius. Ejus libertatem imitata est Aceursiana Schola, duce Aeeursio AEonis discipulo, qui veterum Irn rianorum notas , & suas legibus adplicando singulis , superiorum intemPretationum modum excessit . Verum hi mediam inter Bartolinos , Stirnerianos viam irierunt , ut uberiores quidem Irnerianis essent , modestiores vero Battolinis. Bariolus enim cum sua familia , quia e Schola saepe discurrunt in solum, & alas utrobique tendunt , adeo nonnumquam in altum evehuntur , & in quaestionum pelagum abducuntur I ut ipsius aliquando litotis conspectu in amittant , unde solverunt . Quamobrem Battolini Iurisconsulti a veterum definitionum explicationem, ad nova ip-s se de finienda vertebant, condendoque magis, quam interpretando iuri civili vacabant. Ut non tam interpretes, quam fas mihi sit laude ista hoc loco uti compares quodammodo veterum iuris auctorum evaserint, Itaque tantum in bono , bc aequo; justo, & injusto tradendo, ac definiendo valuerunt; quantum in historia, veteribusque vocabulis, & moribus ea ligarunt. Quod nostrum de Barto lina Schola judicium ne videatur ab Italici, nativique solii amore profectum 3 auctorem Proseram peregrinum,& summi ordinis juriseonsultum Hugonem Grotiumr quicum hae mihi de re convenire summopere gaudeo. Haec autem ille in pro lego menis. a γSeeunda tussiι nempe Accursant, & Bartolini , quos ille confundit Η
floria veteris tuturiosa, stmnes Regum. Populorumque centroversia a dosniνε volaeie ex Laibus Romanis, absumptis intercum canon ibus . Sed his quoque temporum
fareum infelicitas , impedimento ope fuit, quominiar teger illas intelligerent di selepsque alia qui ad indarandam aqui, bonique naturam. Quo faἱlum, ne ope μιmi sint tondendi iuris auctoreι , etiam tum , exm tonditi iωνis mali sunt ia-
ωυνetes . Cujaciana tandem Scola merito existimabitur tranquilla, & se rena Iutisprudentiae dies ue cujus luce, difflatis barbariae nubibus, patuit sincerus Romani tutis adspectus. Hujus autem Scholae primiores, mitultri tantum sunt Iuli iudentiae veteris: nova enim, & latentia negotia vix atti gunt . Quamobrem hoc a superioribus differunt , quod illi ius vetus perperam ab eis aliquando tractatum, prudenter tamen, & utiliter ad nova n gotia perducunt ι Hi vero cum interpretis munus obeant optime , aliud , aut contemnunt, aut raptim attrectant, ut hanc illis laudem ultro rentilarint.
Quapropter sua studia recte instituturus, pfimordia, & elementa tutis e Cujacia Schola petat, ut nihil initio imbibat nisi sincerum, & incorruptum,
ac vere Romanum, quae cum in sanguineta verterit, tum poterit certis, &obscurioribus in locis ad intelligendi facultatem Aeeursium adhibere. Quoein labore, cum se probe exercuerit, expenderitque vires suas, Battolinis ut a tur interpretibus; ut ad patroeinia causarum , sciet tia munitus accedat, Ecula Ex hoe enim studio ei facile ad subortas quaestiones, Se quotidianas rationes, & auctoritates, exemplaque abunde offeruntur. Quibus ubi destiluatur, commodam opem poscet a traἱlaribus , ea siliis, decisiombus, reletis. tiam,si, & similibus sorensium disquisitionum Meruis: quibus legum studiosus maxime juvabitur, si eos non pro magistris, sed pro nomeneiatoribus, de indicibus memoriae adminiculo adhibueriti reeentioribusque utatur tantum, ut famulis veterum interpretum, eorumque piaeconibus. Is enim e forensibus eonsa rei natoribus in hac nundinali Iuris prudentia praetat tet iis, qui plus attulent alieni; Consulendique surt recentiores, non ad ia-dicium a
122쪽
dietum, cujus apsimet magnopere indigenti sed ad laborum Ievamen. 11. scilicet per flexuosim , & salebrorem hane viam , novotum ductu ' Gletius consequamur antiquos. Eo enim nune excessit in jute eivili eooia molesque scriptorum, ut is esse coeperit utilior, est Ita; fiustatem imminuerit. Quam ob eausam & nos olimo ἡ;, 'Is stracta in tot selectiorum juriscousultorum volumina, qu rum iam num rum studiosi reformidant et tribus contraximus libellis.& in Ah;1;- V
Qvras ' nunc prope absolverimas ς nefas visum .. 2P 4 ς RςSt. δε τυ quid Gm , antequam te constitimemur Romanas antιγιtans oraculam: quamobxam in aedes me Carpzzas contuti m. αι te convenirem. Non exim tibi latet quam variae επτ
ρ. - ea de re censeas . cognoscere plurimum interes nostra cum te mque tino mihi tuto videbor opinari. homine zri erudit neu tque v/rἔμγ ; qui facile patieris . ut nos periculo furibamus tuo '
m ro ιac'Jere, quas te pudeat virum prisca probitate in hono timgnsum ab illis maledicentia sua non esse descripιum. Nos vero vi-
lando curabrmus; ne nos impune defenderis. Ams i tui periculum in hujus Legrs sturicro vides . minuere vidcbor maiestatem, si temere 1 ragmentum ν ecero; arguar vero lege Cornelia de fa i , si fallam tabulam asseruero. Omnes igitur opes meae sunt in eis ritione . atque humaηitate tua quas, fi unquam alias , in hoc maxime discrimine ιοι velim adfuturas . Nosa enim quam vigiles, & gratuitos habeam
123쪽
S. P. D. EGO quidem receptis a primariis litteratorum monumentis bellum indicere non soleo : is propterea Legem illam Regiam i quam
loca, in apud Gruterum pag. CCXLII. numquam in dubium re morati, quin eget bona fide conscripta . atque formula vetustatem simul, ae dianitatem Romani senatus sapienter rogata. Dubium vero quod apud a iquos innatum esse memoras , Franciscus manebisus η ser ingenium viri bene nosti examisandum ex Tabulae inspectiora suscepit, is fine eram esse serio pronunciavit, cui metis calculus libenser accedit. Praeterea quatenus unius, alteriusque dissensus ad νem in controversiam adtacendam sufficeret. leg. hic Barb , mus de ossi Prael. Iocum habere putarem , ex qua communis tot maiorum gentium litteratorum error. ita vocare Iiceat ius facere diceretur. Aud. igitur periculo. postquam meum iudicium de bac re sequi placet; Q. enim in te tuendo. atque obseretando periculum quosicumque subire D. ratus sum . tibi illud imminere certo scirem: nedum ob hanc , quam puto inanem disceptationem, iuvante nobis fixis , qui puram putam. ρε-nuinamque vetustatem redolet, tum magnis. entia inscriptionis , in mae
124쪽
126쪽
I veteribus in monumentis , tuo jussu erutis , atque meliori auspicio restituendis , animi tui ma
gnificentiam , CLEΜENS OPTIME , summa
cum admiratione contemplantur omnes multo magis frontem contrahent eruditiores , dum intra se volvent utilitatem, quae in omne genus hominum instauratione studiorum a te laudabiliter suscepta manaverit : Etenim quanto aeternitas mortalitati , anima corpori , diis vina humanis antecellunt ' tanto anteire caeteris operibus tuis oportet ea , quae quotidie conferuntur in incrementum Reliato. nis , & litterarum quae utpote immortales , neque incendias , aut direptionibus , aut naturae , temporisque injuriis periturae , immortalitatem propriam Principis beneficentiae circumfundeniates , & patronum , Vindicemque suum gloriae perennitate reis munerantes , memoriam, & exempIa illius trant mittunt ad imitationem posteritatis οῦ ut Virtus , quae unius interitu occideret, in omne aevum , inque gentes universas litterarom ope multiisplicetur. Cumque tantopere gaudeas priscis Romanorum signis, atque marmoribus inventis , quae antiquam animorum , & Imperii magnitudinem produnt miremur si majori munificentia tibi excipiendas censueris veteres Leges , quae illorum sapientiam ad nos reserunt, atque justitiam , civileique virtutes exemplo suo profuturas universis , ac perpetuo Reipublicas , & RGgna summa cum popuIorum felicitate contervaturas i Hanc nos vetustissimam Romanorum prudentiam , & aequitatem in XII. rabul. legιbus adhuc viventem , hoc secundo libro statuimus ante oculos studiosorum quo sane opere, velut imaginem animi tui adumbrasse videbitur . Et quia libro primo , quatuor circiter ab hinc annis edito , Romani juris originem , & progressum exterioribus ab initiis , nempe a monumentis histori . rum , & memoriis temporum deduximus et nunc hujus initio , sontes recludemus uberiores , & non Romani solum , sed universi Geutium Iuris originem , intestinis ex causis protrahemus, ex ipsa scilicet honestate naturae. Quam honestatem , non opinione , sed veritate constare ostendemus , ut qui ab illa deiciverint, & illicita imperaverint . quidvis potius populis tulisse utemus , quam Leges οῦ quas , ut Cicero ait , neque ingeniis ominum excogitatas , neque scitum aliquod esse populorum , apparebit; sed alierum quoddam, quod universum mundum regeret imperandi , prohibendique sapientiam . Quamobrem principem iIlam , & ultimam Legem , e sapientissimorum sententia
definit , mentem omnia ratione cogentis imperantis Dei. Quibus comprobatis palam erroris coarguentur Physici illi , qui
127쪽
δegem inter ea , quae neque Vera , neque salsa constituuntur, a natura rejecerunt. Quod, te favente , aggredimur, CLEMENS JUSTISSIΜΕ, cujus e vita merito posteritas exemplum ducet Legum divinarum. Cum igitur acres , ac diuturnae de naturali lege contentiones inter Philosophos jamdiu excitatae fuerint, & etiam in dies in hac aetatis nostrae illustri concertatione ingeniorum excitentur , & serveant ; aliis iesam appetitionem , pro lege naturaeponentibus ; aliis eam rationi subjugantibus: certe nihil in hae opinionum , & animorum fluctuatione christiano homine selicius est, atque tranquillius in orbe terrarum , qui divino numine hos evolat laqueos, ipsaque voce veritatis ex infinita e rantium turba detranitur. Iis vero nihil profecto miserius, nihil perturbatius , qui vel falsa , vel nulla religione imbuti ,
aut in fallaci philosophiae genere versati , partim a corruptR divinitatis notione, justi, atque injusi regulam petunt, caducas affectiones Deo adplicantes , ejuique justitiam ex humana lege definientes partim sua sibi vitia pro naturae legibus habent , ias , nefasque propriis cupiditatibus aestimantes , ac bonum , &aequum humanis libidinibus expendentes. Quos , abjecta duce animorum ratione , quae singulorum cupiditates , justi , atque injust notione moderatur, assiduis oportet jactari molestiis ,
cum, exclusa curatione , morborum radicem uti propriae naturae portionem amplexentur . Atque hi cum numinis auctoritate
minime impellantur , scientia pertrahendi sunt ad primaevi juris cognitionem , & naturalibus rationibus eo perducendi : ut quae ratio eos verterit ad justitiam , eadem expeditius deserat ad religionem : si semel imbiberint , nihil esse aliud jus naturale , quam adumbrata quaedam in hominibus divinae lineamemta legis , etsi non persectam , at inchoatam tamen , affectamque ab ipsemet animorum exordio religionem. Quo longius ab eorum opinione recedimus , qui ex institutione Christianorum studium pellunt , excluduntque mortalis philosophiae , veluti si pervacuum , & profanum , ac minime dignum , quod in hac praeceptorum divinitate se offerat. Quasi aliquid religioni detrahatur , si philosophia etiam eamdem ad causam advocetur.
Ut enim ea sapientiae decreta , quae nostros excedunt sensus , ab auctoritate solius religionis arcessamus : morum tamen reingulas , quarum cogntuo etiam humanae facultati patet , cur segregemus a consideratione naturae, quae, semotis erroribus conluetudinis , ipsa se tendit ad honestatem λ Attollitur enim re ligione honestas per altius p at minime aufertur a conspectu naturae : quae, philosophorum adjuta studiis, expedit nobis iter rita
128쪽
ita ut plopIus adspiremus ad christianam vIrtutem , si naturaliis ius etiam rationibus enitamur. Ac sicuti homines longe de re communi generosius , quam de alterius dominatione decertant 'quia intelligunt inclusam esse in patriae salute libertatem ; ita multo alacrius contra, vitia pro virtute pugnaverint, si a phi-
-phia didicerint , nihil aliud esse virtutes , nisi productionem, usumque Propriae rationis, atque humanae incremcnta naturae Praeterea sponio fias cpca I Ucisci imperata georuntur , cum libertatis ex illis , ex his vero servitutis oriatur opinio. Pro libero autem agit quisquis rationi paret : & pro servo quisquis obtemperat auctoritati. Percellit enirn tamquam VOX Imperantis , animosque sistit auctoritas ; at ratio ingressa mentes , & interius leniter illabens , flectit paulatim sensus ,
Vertitque jucunde voluntates : ut quo plures in comitatu suo rationes adduxerit auctoritas ; eo longius ab illius dominatu videatur abesse violentia. Tandem quid importunius, obsecro , quam euntes ultro malle machinis tollere , ac raptim abstrali re tenentes viam Z Quos alioqui propter christianae pietatis cum naturali honestate convenientiam latis religio incitaverit, sublato signo , quo fuerit intendendum. Neque me quisquam Veterum Patrum vocibus absterruerit , quorum ceteroqui auctoritatem , ac numen maxime , pro eo ac debeo , Vereor , venero que . Nam etsi aliquando vidῆantur illi contra studia philos phorum exardeseere ; non tamen doctrinam adoriuntur univerissam , sed illius mores aetatis ; in qua philasophi vel falsa cum
Vera religione commutata , propter veterem tamen consuetudinem , adeo primis illis repetebantur , atque revocabantur studiis , ut aliquando auserrentur longius ς vel semotis a rerum gubernatione, atque cura numinibus; morum regimen , artemque vitae non ab auctoritate divina , sed ab humana tantum Tatione , atque a philosophia ducebant . Ceterum qui divinis praeceptis naturales rationes intexuisset, ac moralem philosophorum doctrinam , expunctis erroribus , in Christianorum scholas advocasset , tantum abest, ut reprehenderent, ut etiam exemplo
ipsi suo excitarent, atque praeirent. id enim resertius phil sophorum sensibus , quam veterum scripta , & monumenta Patrum ' Quid morali Graecorum philosophia prae illis abunda lius Z Quis eis impensius religionis nostrae cum naturali honeri state consensum dedicat, atque declarat λ Hine non modo christiana institutio philosophiae praeceptis mirifice augetur et vertim etiam insta illa nostrae doctrinae severitas , quam initio animi resormidant , adjumento rationis veluti quadam naturae illecebra ita demulcetur : ut qui e nostratibus a studiis fluxere phi-G 3 Iolo- Diqitigod by Coos e
129쪽
losophorum, longe sint humaniores, atque ad lenitudinem proaniores iis, qui nulla doctrinae jucunditate, nullaque rationis persuasione, sed sola formidine , atque auctoritate retinentur: mi plerumque, ut in optimum quodque institutum vitia facile M.
netrant , simulato divinitatis amore , humanitatem adeo de . nunt ' ut mutantes , de seligentes potius vitia , quam resecam tes , non tam studio suae , atque alienae salutis . quam ardoro noςendi, atque vexandi. austeri rarem vitae profiteantur. Itaque
scuti iuris prudentiae maxime conducibile ' ita neque a religi ne alienum fore duco , si juris fundamenta in ipsa hominis mente locavero , & cum divino jure naturalem justitiae eati nem composuero : ut qui christianis institutis adversantur , in. telligant etiam cum natura se dimicare.
130쪽
Uoniam vero confusa quaedam aliquando , nee satis I. dist India Legis naturalis notio, tum e Iursconsulto- De Boni,Ma
rum , tum e Philosophorum prolatur scholis, quae lique Naetyr
non homines modo, sed & bruta etiam amplecti- sive de Iustitiatur , ac pluribus ex partibus obnititur humanae ta- & Injustitiationi, quae vitanda, & expetenda , non suga & a' Nδtur li. petitione naturali, sed boni, & mali definitione di. icet nit ; Nine multi legem naturalem a sola humana
ratione, tamquam ab radice sua efferunt, rectumque
animi iudieium, ineonsuliis naturae affect onibus adeo
anteponunt, ut sensus honestati contrarios, vitium existiment naturae univerissae quodammodo aegrotantis, atque ab Institutione sua turpiter deflectentis. Contra vero alii absurdum autumant , partem anteferre toti , legemque
communem rerum creatarum contrahere ad certae, ae peculiaris naturae
sensum , & ad rationem humanam res ita expendere universas , ut quod homunculis eonveniat , aut repugnet, id infinitatis totius persectio , aut vitium habeatur . Unde nullam ponunt boni , malive naturam , eique inhaerens jus naturale omnino convellunt , ne honestatis lege per naturam constituta , suis ipse mee legibus natura damneturi quod eveniret, si virtus una , & vitium eadem natura nsisti rent e nam lex virtutis a natura veniens , damnaret vitium ab eadem natura profectum . Et sane quis mente sua , non aliena utens , definitionem illam , qua tu, naturati dicitur id , quod natura emnia animalia domis 3 eo sensu , quo vulgo aecipitur , composuerit eum praeceptis honestatis, quae non abstrahunt ab iis corporis voluptatibus , ad quas natura ipsa etiam invehimur Aut qua ratione definitio altera , quae ius natuνale docet esse di Itala recta rationis , quadra verit in serinas affectiones , quibus humana etiam natura corripitur ,
ab omni prorsus ratione deerrantes e Quae affectiones inter se oppositis certe principiis oriuntur , & leges hae dissidentes , a naturis fluxere di. versis i ut non mirum , si homo duplici natura , Mentis , & Corporis comditus , duplicibus implicetur legibus e sua cujusque natura , tamquam prΟ-ptio de fonte manantibus r quae sibi occurrentes , atque inter se pugnantes hominem distrahunt , atque divellunt et eumque modo a sensu eorporis ad
mentis rationem , ac modo a ratione mentis ad sensum eorporis, perpetuo iur*m , ac deorsum volvunt. Nimirum praeter legem universam , cuius partieipat etiam corpus , II.& mens , quatenus eum corpore coniungitur, inest in rationali natura De Duplici
lex sibi propria , & peculiaris alteri quae corpori etiam adhaerescit , saepe Natutae lege.
repugnans . Quarum alteram tνomismam tuom appellamus , alteram vero .Iem solius mentis . Lex promiscua tam longe lateque discurrit, ut ambitus hujus immensitatem , omnia continentem , resque singulas eodem ambitu comprehensas involvat , atque cireumeat , ipsumque etiam hauriat hominem , qui communi hac lege irretitur , praeter legem peculiarem naturae illius , quae in cogitando versatur e ut merito Iegem hanc e
iam eorpus involventem , DPm vocemus natuνε eommunem , aut luem
premiscuam 3 legem vero solius mentis nuncupemus luem natuνε peculiaris , aut tiram rarimalem , quae post illatam humanae naturae univerinis , primorum Parentum inobedientia , labem ab lege promiscua , utpote communiori, atque potentiori adeo premitur , ut numquam non suo peraretur, nisi virtutum auctor Deus animos nostros numine suo, attollet et , ac sustineret . Sed ne more scholasticorum voces , notionibus G vacuass