장음표시 사용
151쪽
e, is. Dio lib. 37. Sueton. in
1, 4 DE JURE NATURALI GENTIUM,
eui uxorem dueere perinisisset. Absurdum enim, arbitror, putav It lare ἰut mulier nupta , se inopinante , atque invita servItutem subiret, inquam suus coniux per venditionem a patre traderetur, auravitque ne per hane vitam coniugia distraherentur ca) sive ut eleganter ait I. Ctus
bene eanoMantia matrimonia, iura Patria potessaria eaνbamaν . Verum
hane paterni juris atrocitatem , Romani remittere coeperunt postquam cognitio humaniorum studiorum, cultiorumque nationum usus rubigiis nem pristinam e moribus eorum excussiti Raro enim , ae parce admodum deinceps hae suprema potestate in filios utebantur: ut ad terrorem potius liberorum . quam ad liberam ejus exercitionem superfuisse videature eum Brutus ad Atticum scribat: Dominum ua parentem quidam mavii.νos nostri .oluerunt σε. Ac Pauli I. Cti aetate, ne opinione quidem si minum ius vitae, necisque in filios permanebat , cum seribat, ιγ litustior exhaνedaνe, quos π pleidare licebae. Unis Adrianus in insulam d portavit eum , qui filium novercae adulterum interfecerbit, e atque ad
jecit I. Ctus patνiam potestatem in pietate debere , non a rot ιιata lensistere.
Unde recenti otibus temporibus lieebat sane patri filium castigate ; sed si majori animadversione indigeret, illum tradere magistratui cogebatur assiciendum ea poena, qua ipsemet pater censuisset. t. Caeterum Cieeronis etiam aevo serociebat in filios patria potestas: narrat enim Sallustius , & Valerius, Fulvium Senatoris filium retractum ex itinere . iussu patris occisum, quod adversus patriam inter Catilinarios conjuraia set; a nec desunt apud Senecam, & alios alia recentioris aetatis exempla. Exereebant enim parentes in filios domesti ea iudieia, eonsultis plerumque neeessariis , vel Principibus , vel Senatoribus , aut Magistratibus i ut ante Adrianum , vel ut alii existimant, Dioclesianum , temperatum quidem jus necandi filios suetit, funditus vero minime sublatum ;sed meo iudicio jam cessaverat ante Diocletianum, eum ante illum etiam venditio filiorum interdicta fuisset, ut ex suae constitutionis verbis intelligitur. r Verum quia parentes ob inopiam filios exponebant , & eomis movendae misericordiae praetereuntibus misere objiciebant 3 potestatem parentibus egenis filios vendendi fecit Constantinus , ut emptoris dominio subessent, donee reddito pretio, aliove mancipio, vel a patre , vel ab alio quovis liberaretur. h sed iam leges ipsas XII. tabulatum, quibus patria potestas comprehenditur, producamus, quales Iacobus restituit Gotho Dedus.
Endo liberis justis, jus vitae, necis, venumdandique potestas
patri. Si pater filium ter venumduit, filius a patre liber esto. En eo ) veteres dicebant pro is, & Duit pro Δάινit. Iussi autem filii sunt legitimi, sive suscepti ex iustis nuptiis i iustam enim dicitur quidquid a lege habet auctoritatem. Potestas haec minime per mortem patris extinguItur I sed eo dee, dente aliquatenus producitur, vel ex testamento patris ipsius, vel impe rio legis ad tuendum filium superstitem , qui se per aetatem defendete nequeat. Eaque patriae potestatis imago, quae post Parentis mortem superest , pineta nuncupatur . Quae leεibus plurium gentium , ac praeeipue Atheniensium instituta , migravit etiam in Romanas , ante conis ditas XII. tabulas. Etenim Ancus Marcius. Luetum Tarquinium filiis tutorem dedit. Haec deinde potestas redacta in eam XII. tabularum lc. gem
152쪽
pem sult, qua testandi facultas permittebatur. At si nullum patris testamentum extitisset , vel in eo tutelae mentio nulla fuisset , ted patris vicem subibat, & tutelam ad eos agnatos deferebat, qui legitimam ad successionem voearentur . AEquum enim Decemviri censuerunt , ut ad quos luerum successionis pervenire poterat, ad eosdem onus tutelae dirigeretur ; ideoque successionem cum tutela conjunxerunt r maxime quia major bonorum custodia speraretur ab iis , ad quos possent aliquando eadem bona transire. Quae cogitatio tanti apud Solonem non fuit , ut objieete vitam pupilli voluerit insidiis eorum , qui eo mortuo ad illius bona voeabantur e forte quia non eadem , quae apud Romanos , erat apud Athenienses morum honestas i ideo removit consanguineos , Se agnaros a cura pupillorum , ob eam ipsam rationem , quia legitimi essent laceessores . Hine Arehontibus negotium dabatur inveniendi , eui pupiLιum νetandam darent. a 3 Eodemque consilio, & Carondas paternis consanguineis sueeessionem tradidit, di bonorum admini litationem 3 maternis vero pueri educationem , ut omne periculum , sublata spe successionis ,
d) Plutarch. in Alcibiad. te in Bilduin. ad
0 distit. παa vita pupillorum amoveretur, ιγ de bona cautius administrarentur ab . . liis , ad quos possent aliquando deserti. Plato vero utrosque conjunxit , t ς μ' , I 'proximos scilicet ex parte patris duos; Ze ex parte mattis totidem, ut ' 'u=' ς' in Wicem sese observarent, atque ita alteri ab alteris pupillum tutum praestarent i quibus adjecit unum ex de iuncti amicis , qui tanquam arbiter P aeesset omnibus. Atque ita secutitatem pupilli cum tutorum successione populavit ; Romanorum , quos ignorabat, de Charondae s mul prudentiam emplexnsi e Quamvis autem Alcibiades tutores habuerit propinquos, aempe Periclem, Ac Ariphontem , id nescimus tamen, an ex lege datinueriat s neque vero arbitror agnatos omnes a latet a remotos , red eos santum, qui proximiores essent ad successionemr ut neces Ie non si assentiri Balduino, qui hoe ab exemplo legem hanc Romanorum ad Atticas de S. C. Tertulantevocavit. οὶ Et quoniam familiarum conservandarum ea usa leges xl l . princ. se do legit. rtabul. seclusis est ηMis, sive conjunctis ex materno latere ad haereditatem v . succes .ca vocabant aInato, sive conjunctos ex latere paterno; f, ideo aenati, t. Μm t. prou*Π'
primo loco tutela defertur, deinde gentilabas, ad quos olim post agna. ςi' i*-Τ-d tos, ut infra dumonstrabimus, legitima liaereditas devolvebatur: t qui iautem gentiles suerint, res poscit, ut explicemus. Initio condendae Urbis f. a. tantum Patricii seMilos habebant eum ii tantum potuissent offendere ge- ,. 'i, 'φ' 'nus suum, utpote certo a patre descendentes, plebeji vere minime , u pote patre incerto , e fugitivis, exulibus , terrae quae filiis raptim , ac temere collecti, Unde tantum eorum filii tεηtitia habere coeperunt, pδ-rentum nomina capientes ; hi de apud Cicesonem tentiles a Stavala des. aiunt ν ii , qua eodem later se nomine fune , quo um nam δενυitutem vium Rom. l. 2. e. βνvivit, nec eapito dι minutur sit. Hinc apud Livium Decii haec adversus I. Hae Sea lapatricios , Semper ista ausita fuat ea iam, ves olor tentem habινε. h
de antiq. jure ei verba ex Topie.
Gιηι igitur, sive serus , Nomina significabatur ἱ ρν eruina vero notabatur Cic. it tegit G tho tredus lib. de
Gsntiles fune qui ab ingenuis orium di sunt, quorum
homo ille , qui ea de gente oriretur; veluti in hac appellatione Lursus Cora et as Scipio. Cornelius nomen est gentis , ex qua plures similiae fluae. runt, nempe Scipio, L nruta, , Dolabatta, qui quia gentiles erant, & ab gentilium
una gente Cornelia proficiscentes, Cernεlium omnes nomen Praeserebant . Lutius autem nomen erat proprium hominis , hine
iotum lus , de pentilium . Atuat.ν. on tute potiebantur ii , qui eadem det sis L. - ῆλυ familia proficisse Aretur , veluti Seipiones omnes ue jure vero genti litici gaudebant omnes CD ita gentis familiae , nempe Scipis is , Lotoli ,
153쪽
Miab.M. Unde tutela legitima tantulorum, primo ad Lentulos alios vente. bat; postea veto, deficientibus Lentulis, ad alios ex gente Cornelia, putavel ad Dolabellas, vel Seipiones, vel alios ex aliis familiis, qui essent pupillo proximiores. Sunt igitur tantiis cognomines, ejusdem nempe nominis tantum, non familiae: propterea Marcus Tullius in libris de inibas, genti lem se fert Tullii regis i idemque quos Plato voeat ἐμαιν 4Me toriles inter v a M. Cujie. pretatur. αὶ D. t βονο m vero turata, quamvis nihil xit. Tabul. verbis ea I. f.e s a. f. d. veatur , tamen fida earum interpretatio detulit eam ad patronos, qui & ad VS. sitio adl. sq. liberti vovantur legitimam haereditatem. Tutela igitur potestas est, quae ad Paulli ad odie . pupilli bona , de praecipue ad personam dirigitur, eui proxima est potestas
alia tenuior, quae ad bona tantum extenditur. Unde non tutela, sed μνη- eis dicitur, & patrimonio praeficitur, non moribus, qualis est eura minorum XXV. armis, quae de Praetoris edicto processit. Est etiam cura alia finisέ νωm , Cy prodigorum, quae de XII. Tabul. legibus proficiscitur, ad exemplum Instituta iuris Attici, ex quo licebat filio patrem senio desipientem in judicium vocare, ut non mido ab re tamiliari amoveretur, verum etiam, desi pere convictus, in vincula duceretur. Quod judicium summa cum gloria declinavit Sophocles, cum allato ad judices Oedipo Colonaeo, quem recens absolverat, ostendit non se, qui confecta male adeo cogitando valeret, sed filios, qui eum accusaverant, mentis errore jactari. bὶ Pνadigi quoque luxuriose viventes nempe afui, Atticis legibus judicio subjiciebantur, eoque nomine damnabantur infamia, ut solo, & concionibus averterentur. ι At δε Romae ante XII. Tabulis utrumque genus hominum δεν is si scilicet, & ρνοditi, schin. in Ti- traditi agnatorum, & gentilium custodiae, bonorum administratione Priva . bantur d non tam lege, quam morabus, qui deinde in decemvirales leges concesserunt. Hinc in libris juris modo maribus, modo XI. Tabul. LI3. νι, vita , et hoc 3dscribitur εν quia vero tam furiosus, quam prodigus ob inopiam
'' 'eonsilii rem suam deterunt atque diffunditant, sub uno, eodemque XII. T b. d. Curat. 6. f. c pixe ob concinnam earum brevitatem, utramque interdictionem comprea G. ' hensam, eum Iacobo Gothoste do existimamus. Da rariam autem Iex e L i. s. d. xu. Tabul. nominatim cavit, quia μνεν, ut ait Cicero, est montis ad emata eurae. fretos. Cu- rcit in , ac major quam insania 3 quae infanta minor est δεινου , quia tueritae. Iib. 3. snt. potest officiorum mediocritatem, atque communem , & usitatum vitae eul-Paul. r. 4. tum 3 major vero quam flatiisia, unde Terentius r D iu noris ad Hine heminas Varsus ex stultis insanar farie.
Me caput XII. Itaque larios, cujus mentis usus est interceptus, contraediis nullus iure ci- b. q. furios vili probatur, etsi nondum subjerit agnatorum, & gentilium tutelam 3 qu μμt pro igΜ . enim omne gestum a tempore furoris irritetur, sutorem probasse sufficit. sy. g P Furor autem omnium oculis aestimatur 3 quamobrem qui eo corripitur , ad : u ministrationem amittit ἐρώ --, & potest sub ipsius filii, si filium habeat so- D . brium, curationi subjici. b Prodigus contra recte contrahit, antequam ἱ, .a f. d. 'ἴ sententia m gistratus a suorum bonorum commercio arceatur. Mentis enim i7 μ ' prodigus habet usum; sed eo peccat, quod animi rationem appetitioni lubmittit. Ideo administrationem non ipso iura, sed interdictima magistraras .... . . amittit. Hinc Iulianus ait ci en, quibur po Pratorem bonis rutredictam os . Ri δ' 'F3 Praetor autem auctoritatem ex legis potestate sumptam, hac formula exeo
smi. rit. 4. ubi Quando tua bona paterna avitaque nequitia tua disperdis, li-μ λδ.ῶ-ι ,. hexosquς xuo. ad egestatem perducis , ob eam rem tibi ea re, sitiari commercioque interdico. -
154쪽
Qua sormula interdicti agnatorum, ast gentilium curae tradebantur a ua de proverbium in homines stultos Ad arnatas, ο sentuεν. a Ut autem ad tutelas redeamus: iidem Decemviri , qui pupilli vitam , flebona tutoribus concrediderunt, opem quoque tulerunt pupillis adversus perfidiam illorum, prodita e legibus a turati, qua etiam duplum rein petitur ejus, quod tutores e rebus pupilli subtraxerint. sώ Quod iudicium ιαγρι a Cicerone vocatur r quia fraude detecta . minuitur tutorum existimatio. ιγ Apud Athenienses etiam frequentia erant iudicia conuatinorum haudes, cuὶ quas, elapso quinquennio . vindicare amplius non licebat. Nec tantum distractio bonorum revorabatur ι sed de dolus tui ris fraudulenter tutelam gerentis , ex legibus decemviralibus coercebatur . per accusationem suspecti tutoris: qui toto ejus judicii tempore adeo arcebatur a re pupilli, ut administratione illius interdicta, neque utiliter m eo contraheretur. f Quod itidem venit ab Atheniensibus, qui su pectum tutorem etiam judicio iubjiciebant, di patrimonium illius pupillo tamquam iure quodam tacitae hypothecae obligabant: r ut elicitur ex Demost liene contra Onetorem. b Haec autem capita ex verbis apud v, rios auctores dissipatis, inter ceteros egregie concinnavit, de quantum eo iectura dedit, candide restituit Iacobus Gotho Dedus, aque hic nostro mo. re subiungimus.
Si paterfamilias intestato moritur , cui impubes suus haeres escit : agnatus proximior tutelam nancitor. Si furiosus , aut prodigus existat , ast ei custos nec escit , agnatorum gentiliumque in eo , pecuniaeve ejus potestas esto. Si tutor dolo malo gerat , vituperato : quandoque finita tutela cscit , duplione luito.
Escit vetetcs dicebant pro aris . Lucretius enim ait. Inteν fummam reia imamque quid escis Et alio loeo XII. tabul. vitium escit. Scaliger ad Festum In Me, vult σε, eis non improbet estis. Pristi autem pro sum dicebant e sum retenta in ca teris E: ut tradit Varro. Hine adhuc littera E residet in aliquibus hujus verbis pei sonis, atque temporibus. Nancitor) naatiar vetustum est ex nariis, ut ex Otatione Graeehi prose ; unde Ptilcianus haec verba promisit. Si nanciam popula desiderium comis probabo reipublica eammoda, & in foedere latino apud Festum. Peruviam quir naneisον babeto. Et si quid pignoνδε uantitor, sibi habeto . Ex Lo verbo linquitur nactas sim. Nanιιον enim fle uaria sine N set ibi tradie ristianus ex Probo, Capro, Pollioner de quo verbo factum est postea nau- εὐεν, ut a paco paristor. Nec) His XII. tabulatum verbIs Fessus probat nec pro non apud veteres poni, quod est frequens apud Plautum. Hi ne illa πια νι se torui pro matio se a & nasanda ι paret: qui fabas eomedere non valent , Sc αεσπιο pro Mue est de fusera ne fanera ρινta,eηραν apud Catullum. Unde Cicero Κ
Agnatorum gentiliumqueὶ Conjunctio hie vim dispergendi habet ,
Paullo teste i qui ex hoe ptobat coniunctiones in iure saepe potestatem habere disjungendi, sicuti de disjuncta pro conjunctis accipiuntur. Non enim gentiles cum agnatis una vocantur, sed post agnatos. Horum autem capi-
orae. contra inphob. contra onerorem contra Nais
155쪽
tronat Us. tarch. in Dionys. s. 2. an
e Plaut. tu asin. Liv. lib. 23.
ver L sacer , ubi Scalig. ω MM. Cres. Lb. I. cap. 3. Livius tib. 3. Dionys. Horar.
Patriae potesati, atque tutelae, quae quasi productio est patriae potestitis, proxima est aus ενι as parνeaurum . Pat rani autem dicuntur quasi parret, ut a matre Marrana. Non enim de libertorum, verum de eivium p
tionis agimus institutis a Romulo, qui summa reipublicae patribu 1, nempe patriciis tradita, coneredidit etiam eis plebem, ut eam tuerentur ab injuriis potentiorum, adversus quos patrum auxilio, jus plebeii suum obtinerent I a ipii vero suos pationos ossiciis, & muneribus retirent, unde dicti etie res quasi cellentes, sive eotentes, quod patronos celeront , vel a κλε ω retibην , hon Mo, quod Parto nos honorarent. Quamobrem patronorum erat clientem in judicio delendere, de iure suo admonete, tueri absentem nihilo minus , quam praesentem, eique ubicumque opus foret, adesse; clientum veto patronos, quos sibi quiique cooptallent, pecunia juvare, vel ad elocandam mliam, vel ad captivum filium redimendum . vel ad aes alienum luendum ivel ad mu icta at solvendam ; eidemque omnia ossicia exhibere . Quae mutua obligatio tanta necessitudine, ac fide aditi ingebatur , ut M. Cato locum patrono dederit se eundum patrem. b Unde nefas erat patrono adversus clientem, clienti adversus patronum dicet e teli linon iunii ae s alter ab altero susceptis inimicitiis , aut inlli tutis adversus alterum accusationibus distraheretur, proditor habebatur, se execratusque diris, Diisque inferis devotus , cujusvis arbitrio dimittebatur occidendus , quod jus redactum fuit in leges XII. tabulatum , quarum eaput adstri Servius in illud
eoque continetur , ut qui ιtientdm fiati assee , vel ut veteres loquebantur fraudem frausur esset, εὶ sive piaevaricando, ut interpretantur aliqui a sive adio modo decipiendo, is faeιν osset, sive Orco victima desponderetur, ut liceret cuilibet eum in seio Iovi mactare ex his verbis legis:
Patronus si clienti fraudem saxit, sacer esto.
Sed jam ad potestatem virorum in uxores, & ad conjunction re persona' rum, quas adhuc separatim consideravimus, sive ad matrimonia progredia mur, de quibus legem Decemviri condiderunt, qua patribus cum pleb iis connubia interdicebantur: ne plebeii cum patribus per matrimonia unquam convenirent. Quod fuit consilium, ut puto, Appii Claudii, s cujus in caput vertit acerbitas legis. Appius enim accensus plebeja virgine, cum o inni spe connubii careret ; fraudibus ante pudicitiam puellae tentavit, po ita vi, & injuriis; quibus patens illius virginius exulceratus, puellam se I ro transfixit, ut vita illam simul, & ignominia eximeret. De privata vero contumelia orta repente indignatio publica, intolerabile jam Decemvirorum convellit impetium . hJ Alia etiam ratione vetita erant connubia inter patricios, & plebejos, nimirum no au'itia turbarentuν δ etenim nuptiae fine auspiciis minime celebrabantur: auspicia vero nulla patres communia cum ple-
156쪽
plabejἰs habebant. Quod sane inter eos discrimen in crebras, & periculosas erumpebat, donec iustante nnitimorum bello, & ti ibunus plebis d lectum impedientibus, unus ex eis turbulentissimus Canuleius , seditiosis concionibus, pervicit, ut ea lex abrogaretur, & plebiscito promiscisur con- in ιε m refus in tet partes , plebejoique permitte tetur. a) Erat & lex qua usucapio instituebatur uxo -m: bὶ nam si ea vir annum integrum pro uxore uteretur, in viri manum , ac potestatem veniebat et nisi ιν a. Τιώm intra id teae pus ab eo mulier absuisset: etenim tum interrumpebatur u -- capior quae interruptio veteribus resurpatio dicebatur. eὶ Haec autem proprie dicebatur ωαεν , quae non transbat mariti familiam, nec jure XII. tab. ad illius haereditatem vocabatur: unde longe differebat a marν amistias, sue conjuge illa, quae non MD, sed fotima Datibus nu/tialilus in potestatem , & familiam viti transierat, ideoque ad successionem etiam illi. us , tamquam agnata veniebat, de qua is3 S. Cto Toνt M. Has excipiunt aliae leges, ex regiis sere legitur in XII. tabul. a Decemviris adductae , ut plerique credunt, ri pugnante Cujacto, ἀὶ quibus atrocior maritorum in mulieres potestas constituitur , qualis est illa , quae uxoris probrum , sue adulterium permittit marito vindicandum, sive convocatis propinquis,& cognatis ad poenam ex eorum sententia more majorum imponendam ιs vir mulieris nagitium aliquo argumento comperisset, sive sine consilio, tantum ex arbitrio mariti, cui ad caedem usque uxoris licebat excurrere, si cum ipso adultero eam deprehendisset, iustoque dolori suo, atque irae, in re calida indulsisset; de quo ad tuam Ititiam do adulteriis latius. Quo autem castitas facillus servaretur , tuni usus foeminis interdicebatur. Fax enim libidinis vinum, neque ad eam quidquam temulentia pronius: utpote quae corpus agitet, & lucem rationis, qua petulantia coercetur, obumbret. εὶ Quamobrem longe ante Romulum sceminis vini usus interdicebatur. Fetunt enim Faunam , Fauni sororem , eamdem & conjugem, quod vinum praeter morem regium bibisset, a viro dum eaederetur, inter virgas vitam liquisse. Criminis autem hujus apud veteres maritus vindex idem constituebatur, & judex . Etenim Egnatii Meeennii uxor, quod vinum bibisset, occisa suit a marito impune, haud aegre id patiente Romulo. Et matrona quaedam, quod e loeulis cellae vinariae claves abstulisset , fame necata fuit a suis. Ac ne quo pacto Deminae vini potum celarent, Cajus severus earum adversarius, centuit mulieres ρνυi quis οβ uliam farre, ut fraudem odore proderent. Quamobrem vini potur inter justas repudii causas numerabatur. Porro legibus XI l. tabul. fuit di de diωaritia cautum , non de Arma repudii, quam concepere prudentes e sententia legis, contra id quod aliqui tradiderunt. I Div. modi vero facultas non e Romuli solum Iegibus, si1 verum etiam ex Attico jure nascitur, ut jus divortiorum Decemviri duplici de sonte deduxerint. Apud Athenienses autem uxori pariter, atque viro libera erat nuptiarum dissolutio , dummodo Archontem adirent, tum ut ei dissidii rationem probarent; tum, eredo, ut si levioribus eausis distraherentur animi, auctoritate, atque eonsilio magistratus, in gratiam redirent. Memorabile autem est illud Alcibiadis , qui uxorem apud Archontem de divortio suo agentem, virique iniuitas , iamaritalis thori contemptum conquerentem, e medio soro raptam transtu lit domum, eamque conjugalibus delenimentis placatam, a sententia dimovit . si Vir autem αποπέμπων dicebatur, quia domum olim deductam, postea exigebat iuxor vero απολύσω, quia deferebat v itum, & unde discesserat, I remi-
2. Cic. 4. de Rep. apud Nonium.
cap. 13.ubi plura id onus exempla.
157쪽
remigrabat: hine Apud Romanos vero dirimenda rum nuptiarum facultatem initio solius viri fuisse , haud prorsus teme. re quis existimaverit, qui mos etiam erat Hebraeorum . a Mulieres enim apud Romanos uti mancipium habebantur, di longe majorem, quam viri pudicitiam , & fidem praestare cogebantur. c. Verum ut virorum initio tota fuerit Iibertas in divortiis , jus tamen civile deinde mutavit. Nec enim aut vir uxorem dimittere , aut uxor maritum deserere poterat , nisi eo tis ex causis , quas partim ex XII. tab. partim ex moribus collectas, partim recenter constitutas enumerat, atque definit Τhe dosus, & Valentinianus. e) Aliquando vero , de sine ea a matrimonia dissolvebantur , si conjuges ambo consentirenti ac tum dicebatur matri- f. ad ι. kl. d a. monium dirimi bona gratia. d) Quod sustulit Iustinianus, Ο qui am-dMIι. Cici philiv. bobus etiam dii cedere volentibus eausas adjungendas constituiti quas sive a. ex veteri, sive ex novo Iustiniani jure venientes, exponit Cujacius lueu-eonstan- lenter. Quamvis autem, antiquiores dimittendae uxoris potestatem te, C. de νψud. haberent I tamen lege pudoris & nuptialium sacrorum religione , atque e) --I. 137. auspiciorum auctoritate, diu ejus facultatis usu abstinuerunt , initiumque cap. O. factum a Sp. Caνυilιρ Ruta, qui sterilitatis causa uxorem repudiavit. ct 0 ad Navrt. Deinceps tanta morum diliolutio nata est , ut quotannis prope ua ores mu a Ο 7 tarent virum, atque annos frequentius a maMisopum, quam a Confutum se- e Plii tarth' rie numerarent. Sed jam reliquias legum nuptialium e doctorum viro. ἴ Rρ vi, i fim tu in conjectura promamus.
Geli. T. .. , Pῖ tribu S cum plebeis connubis jus nec esto. Dionys. ἰα x. vlulieris , quae annum matrimonii ergo apud virum remam sit, ni trinoctium ab eo usurpandi ergo abescit, usus esto. Si mulieri repudium mittere volet, causam dicito harum ceu nam l. Deuter. c.
Usurpandi ) hoe est usu ea pionis interrumpendae. Abescit ) hoe est ab erit.
Usus esto hcie est usu eapta esto, sive uxor esto. A nuptiis ad pareum , servato naturae ordine , progrediamur. Resert ν vi enim plurimum cognoscere liquido , quonam ex concubitu sit partus Erisui '' ' conceptus, ne adultera proles , legibus resistentibus, patrimonium ocis
cupet alienum. Ideo leges tempus praefinierunt , unde dejudicaretur , an partus marito mortuo natus, ex eo conceptus fuerit ι an ex concubitu alieno , eujus turpedinem mulier soluti iam conjugii auctoritate velaverit λ Legitimum igitur pariendi tempus Decemviri non ultra decim lunarium mensium spatium extenderunt e sorte quia ius voνδειαν in iis , qua plerumque conras u e , μι πλω ν ut Theophrastus loquitur , L 11 , π u. hὶ non in iis, quae in ta παραλόγου ideit inopia aro eveniunt . Sed ubi
i n. s. π 6. hominum existimatio vertitur, insolitos etiam casus oportebat respexisse Decemviros 1 quos credo sesellit vulgaris eo quoque tempore medicorum opinio ubique pervagata , cujus multi auctorem ne iunt Hippocratem , qui mihi potius in contrariam videtur opinionem abite r nam in libro περὶ ἰκrinae in conjungit i partum undecim, eum partu decem manissium ; atque ostendit , oportere sepe mulierem nudatam tim mensem at tingere , ut ad ultimum ei reuitum perveniat : & ejusdem Hippoeratis Gellius haee verba producit, γίνεται δἰ ἐν τουτοις , L πλειω , k, ελαμο νολου καm μιέρες, μονυιεν δἰ λ, πλειον πλει rani ,-λάκω ἰ Μοων .
158쪽
ca Ηine orta est & alia definitio ad pariendi tempus collata I cum de-eem mensium spatio partus maturitas conitituatur , lugendi coniugιs tempus fuit eodem fere spatio conclusum ut ante decimum exactum mentem nubere alteri non licuerit. b Unde Ovidius in fastis:
Hi ne vulgatis illa de postumis instituendis apud veteres formula: Qui poss
m σνtem meam in decem mensibus proximιι natur erit . Uerum experiendo
compertum est, breve admodum leges constituisse tempus ad naturae licentiam e quae ab opinione noltra saepe , ab ordine vero suo numquam aberrans , ultra cognitsonis nostrae fines non raro vagatur. Quamobrem Aristoteles , Be Diocles philosophus , & M. Varro ad ian decimum usque mensem pariendi tempus produxerunt ; & Adrianus consultis philosophis, sceminam pudicam, quae XI. mense peperat, ab ignominia eripuit, ac legitimum talem partum esse decrevit. ceὶ Cui sententiae comprobandae nostris temporibus perutilem dissertationem , solidioris philosophiae luce perfusam , & postea Romani fori auctoritate munitam , conscripsit interpres naturae solertissimus Ioannes Maria Lancisus . Lucius autem Papyrius Praetor tempus hoc longius traxit et bonorum enim pollissionem dedit ei, quem decima tertia mensi mater ediderar, Plinio teste. 4 Quo loco, quem corruptissimum putat Cui acius, ca) in veteribus codicibus refert legi pro Al II. X. measibus. Quo sensu nihil Plinius diversum attuli lIet a vulgati opinione: cum tamen ostendat ibi velle te aliquid praeter communem na: cendi formam littetis tradete . Frigescet igitur Plinii locus, nisi ex vulgaribus codicibus XIII. m. ., legamus futile a Praetore toleratos; quam elus indulpentiam erga mulierem, & prolem, non Pror sus temere suspectam habuit Balduinus. Decretum autem illud Adriani , haud scio an in morem, & in disciplinam cesserit Iurisconsul totum ι qui quaestionem hanc e sola XII tabularum auctoritate definierunt: unde Paullus f) S timo mensa natus marνi prodest. Raria enim othagoνai numeri hoc
υι earuν I a quibus discessit Iustinianus. I Nisi decretum Adriani denodecima mense non exacto, sed iacoepta accipiamus, atque ita nullam di Dcrepantiam inter Adrianum, & Iurisconsultos & ius deinde receptum inveniremus: neque novi quidquam Gellius protulisset: siquidem non nega- velint hi sub initium undecimi mensis patium esse legitimum, ut notat Cujacius eodem Paulli loco.
Si quis ei in X. mensibus proximis postumus natus escit , iustus esto. Justus ) hoe est legitimus, ut iusta nuptia, tib ri iusti, & alia com
plura . Aliquando partus non sunt integri, sed mang=us. Atque hi , vetustissma Romuli lege a Decemviris in XII. tabulas relata , si deformitate sint insignes , necandi statim sunt a parentibus. h, Cujus etiam legis Cicero meminit lib. 3. de tit. ubi pro loratui legerim natatus. Hinc illud Ennii apud Nonium in auscutiarer mihi ausculta nata pueror necari iubea a
De Partu Monstruoso. hin Dion. l. 2. i) I.et. Heg. 2ε
159쪽
1 31 DE IURE NATURALI GENTIUM,
An autem partus meust osus esset , id Romulus non parentibus proprio in suos amore corruptis, sed quinquo viνis e vicinia judicandum tradidie. Non continuo enim partus monti ora 1 reputatur , quod aliquid ab humana figura discrepet , veluti si ossicia humanorum membrorum ampliaverit, a uti sunt se iνt i, qui senos digitos habent in manu . Monstram vero est, quod contra formam humani generis, converso more , procreatur . Quod anonyνum fuit appellatum, quia menstrat mala sutura , fitque triste oment ut essent/ιm ab ostendo , portentum a portenda: cb ni si, ut Stilo putat apud Festum, venerit a me nendo, quasi monestrum : unde postea meae. strum E littera exclusa. Hoc autem discrimen Cornelius Fronto inter moa-ρνum, & ostentum ponit, quod ostentum praetei consuetudinem , at mon- Τνum praeter naturam oboriatur. ιὶ Talis autem partus matri ad luetum nihil prodest, cum pro filio non habeaturi velut in S. C. Tertulliano , ubi de luero contenditur, c d at prodest ad exeludendam poenam legis Papiat satis odiosae, ubi de poena declinanda certatur: erat enim hac lege turpe , atque damnosum non habere liberosi ideo humanitatis eausa nomen filii latius accipitur pro foetu quolibet. eὶ Andru'nos etiam Romani veteres abominabantur, ex humanitate tamen Iurisconsultorum eo servabantur: recentiores vero eos, quos veteres prodigia reputabant , m
talis moribus, in deliciis habuerunt. Sed legem ipsam , ut restitui conjectura potuit, subjiciamus . Pater insgnem ad deformitatem puerum cito necato. Insignem ) insignis dieitur aliquo signo turpiter notatus, veluti memobro mutilo, aut alia figura, quam humana. Plautus
Quas hactenus explicavimus leges , ad statum pertinent personarum pdeinceps occurrunt eae, quibus civilia negotia diriguntur, quas ordine suo expediemus, incipientes a rebus tituist, hoc est in judicium deductis iquarum nomine venit non tantum res moιιιιι, & immobalis, verum etiamna man d bitaris , & ambiguum ibi urapbum. t) Res igitur litui, si vitio affectas, vetuit lex XIL Tabul. Numinibus tradi , sive in sacrum dicati ne hae fraude spes ejus recuperandae domino desineret, callidusve ad veris satius in invidiam sacrorum auctoritatem adducens, religionem detorqueret in damnum aliorum. Res enim semel consecrata , numquam a Pontificibus resecrabatur, sive religione solvebatur . Ideo quia semel religione obligatam perpetuo dominus amittebat, iussere Decemviri, ut qui rem litigiosam in sacrum dedicasset, ejus rei nomine duplum adversario redinderet : ut hoc veluti solatium amissae rei dominus haberet. Et quamvis lage non pateret, duplum illud adversario ne, an fisco cederet ; benigni.us tamen visum est & humanius adversario deferte , pro solatio , quod potentiori adversatio traditus fuerit. hin Idane autem legem ita Gothostedus ex conjectura contexuit:
Si qui rem de qua silis siet in sacrum dedicassit , duplione
decidito. Stiis in dicebant veteres pro Lar siletum pro Deo: deinde linguae cultusti ut banitas, litterarum asperitatem elisit. Vide Festum verbo fllata. Sed de his satis . Pergamus nunc ad servitutos, quarum a liae praedi inrum rusticoram sunt, aliae Μνbanorum et de quibus fuisse primo loco in XII. Ta
160쪽
XII. tabul. eautum , significat ordo a Caio in institutionibus, & in Dige stis a Iustiniano institutus i quos ab ordine prisco quam minimum receis dere voluisse crediderim. E veteribus autem fragmentis lex eruitur , quae spatium inter vicinas aedes duorum pedum cum semiisse praeseribebat aedis, cantibus , ut non modo transitus circumeuntibus panderetur , sed ineendium etiam a proximis aedibus, eo intervallo averteretur; cain unde lex ita restituitur.
Ambitus parietis sextertius pes esto.
Ambitus in quasi ciscuitus , est enim ambire , proprie cireumire t Amenim veteribus significabat circum a graeco αι φ' unde ambitus bouorum , propterea quod in eorum petitione lupplicando circumirent bὶ Sextertius valet duos asses eum semisset unde duo pedes , & semis dicitur ριι sex. tertius in lege XII. tabul. ut Volusius Martianus do assa scribit. ce Rusticorum autem praediorum servitutes contrahentium arbitrium, & voluntas moderatur et quo vero Pacta non pervenerunt, eo leges extenduntur . Atque ex legibus X l. tabul. tantum definitam habemus, atque praescriptam via latitudinem, quam octo pedum in parractam, hoc est in directuin, sive qua recta tenditur esse voluerunt, dὶ sexdecim in amfractum , sive in flexu, propter commodum ducendi vehiculi, quod in angustiori spatio vetti non potest; nisi via nomen laxius, & praeter XII. tabul. sensum accipiamus eum AElio Gallo 3 co ut non modo spatium ducendi vehiculi , sed di sam ita, & iter eodem via voeabulo veniat, ampliori tamen significatio. ne. Qui autem lege servitutis alteri debet viam, curare oportet, ut ea perpetuo munita sit ad vehiculi commoditatem, quod si neglexerit , tum ex legibus XII. tabularum jus domino tribuitur vehiculi ducendi per landum servientem quacumque velit. Quae saeuitas quamvis ex legibus XII. tabul. sit infinita ; tamen interpretatione prudentum ita temperatur , ut si via commode pateat alia ex parte , sine detrimento laudi servientis, tum parcendum sit vineis, villis, & satis r eaque via semel electa, imposterum teneatur. Sed etiam latius extenditur sensus legis, quo non tantum de rando s. et i ata, sed de fundis ommbus via continentibus accipiatur: ut si domini viam non muniant, cuivis liceat per agros eorum , qua commodum est, sive cuin vehiculo, sive cum iumento transite. En verba Iegis, ut a novis redduntur interpretibus.
. Via in porrectum VIII. pedum , in amfracto XVI. pedum
esto. Si via per amsagetes immunita escit , qua Volet jumentum ducito. Amfracto) Varro: ct factum est ab Orstina flexum duplici, dillum
ab ambitω , frangendo. Ab eo letas iubeat in dira uo pedum octo esse in amfracto sexdecim, id est in flexu.Amsagetes; dicuntur agri sibi eadem in via oecurrentes, sive quorum assinis leges viam attigit : unde pestu , Amfateres dicuntur . quorum adfinis suas viam attingis . Sensus autem legis est e si via ab his , qui vicina ρνε- dia pusilent, munita non sit, tumeastum asepe quisquir velit: ius e so . Cavit etiam lex XII. tabul. ne quis opere nianufacto aquam pluviam excipiens , eursum illius dirigat in alienum praedium , quod inde deterius reddature unde orta est aqua pluvia aνtenda actio , quam UveLsimbecius perperam refert ad Praetoris edictum , cum initium du-i a xerit ast Bris. I. I;
verbo amsitus . Varro ι. 4. de ling. lat. l. Immperatores . f. da servit. urban. pra dior