장음표시 사용
161쪽
t l. Labeo 2 .f. statu I. Pa. ut. t. s. ne quid in
loco pub. fiat. XXXV. De Arbori, bus Caedendis. h i. t. β. g.
Pa ul. Ient. lib. I. tu. 6. β. arbor.
i 34 DE IURE NATURALI GENTI UΜ.
xelli a XII. tabul. cujus haec verba profert ex Labeone Pomponius. a si aqua pluvia areae. Non vindicat autem haec actio damnum ortum ab aqua profluente per ductum naturalem, sed per manu actum: tb unde non sua sponte, vel natura loci, sed opera hominis ducitur. Sive quis igitur aquam ab naturali cursu alieno damno deflexerit, sive comprimendo, citatiorem eam reddiderit, aut nova immittenda uberiorem 3 etiamsi damnum adhue non sit acceptum ; e tamen quia imminet, coercetur hae actione, qua vel opere restituto avertitur aqua; vel tanti dominus, quanti restitui opus intersit, eondemnatur; cogiturque damnum post contestatam litem allatum sarcirer & de eo, quod post sententiam afferri poterit, damni ius ui eavere. dὶ Similem quoque actionem proditam legibus XII. tabul. Ulpianus refert, εὶ qua si rivus aquae d uetus per publicum locum, privato nocebit, ei de damno cavetur. Quod accipitur de opere privato, quo aqua per publicum locum ducitur, sive de aquaeductu privato ; nam nihil de publiea
XII. tabularum leges constituere, dum illius usum Romani non nolint an iste annum CD XLII. A. v. C. uti Frontinus initio de aquaeductibus refert. Regionum autem varietas, variam utilitatis rationem inducens , leges parit saepe contrarias. Quamobrem in Africae regionibus aestuosis ubi aquae inopia laboratur, actio datur adversus eum , qui aquam pluviam coercet nee sinit eam ad fundum alterius tendere. Hujus autem legis ex tabul. apud Pomponium verba supersuiu admodum pauca: sententia vero colli. gitur integra ex Cic. topicis, aliisque locis iuris civilis.
Si aqua pluvia manu nocet Praetor arcendae aquae arbitros tres addicito: noxaeque dominio cavetor. Nocet ) sensum haber, quem grammatici vocant potantialom , idest si
nocere poterae. Pomponius. s t Non solum aquis; verum de arborum ramis , praeter modum diffluentibus, ae latiorem umbram projicientibus vicino uto nocemus: intercipitur enim solis aestus, quo terra maxime fovetur, Sc semen ad ortum excitatur. Ideo XII. tabulae prodiderunt actionem adversus dominum arboris latius esuis, quo ramos ejus pedes quindecim altius a tetra coemeat, s. eorum. que luxuriem vicino agro impendentem compescat, quod sub caνe, ut mox explicabimus, dicebatur. At si dominus ramos circumcidere noluerit, lex, domino invito, potestatem circumcidendi permittit ei, cujus fundo noeetur . Quam sententiam legis Praetor suo quoque comprehendit edicto, quo lex eadem porrecta suit ad arbores impond/ntes in adιι , de quibus nihil XII. tabul. legibus cavebatur; ι jussit enim Praetor, ut nisi dominus arborum ab aedium domino monitus paruerit, vel circumcidendo arborem , vel radicitus, ut aedium incolumitas exigit, evellendo, quod collinara dicebatur; tum aedium domino Irceat, excisa ab stirpe arbore, damnum pellere. Item Pomponius ait in eodem titulo agi posse leg. XII. tab. do tollenia a Mνo, si ex alterius fundo in vicinum agrum venio inclinata suerit. Sed
jam legis reliquias subjiciamus.
Si arbor in vicinum fundum impendet XU. pedes altius
sublucator hoc est, arbor e vicini fundo in vicinam impondeat, aν bapis illius rami XU.
Sublucare in est compescere luxuriem ramorum, quasi subtus lucem mitte re . Collueaν. quid sit dubitari potest . vel enim significat superiores ramos luminiolscientes succi ιυ, vel ipsam ex stirpe arborem exscin/oe, quod verius puto. cx Si ita j ih.
162쪽
Si ilana ex alicujus lando proximum in agrum deciderit, neultatem se cerunt leges XII. tabul. domino arboris colligendi glandem suam ex alieno solo. Quae lex translata fuit in Praetoris edi chim. a Non sola vero stans qua a, vel iiuna his verbis domino colligenda permittitur, sed fluctus quilibet: fructus, enim omnes glandis appellatione veniunt, ut apud Graeco ακρόδρυα extremitates arborum appellantur δεχανι. sive prisci ut Scholiastes Atiliophanis tradit in equitibus , παν δενδρον δρυν κα λουν ν muem aνborem qxertiam appellabant. Hinc veteri latinorum lingua, quae propius accedit ad morem Graecorum, fructus omnes standis appellatione continebantur. Ex quo, aliisque civilis juris exemplis intelligitur, quanti reserat callere latinae linguae originem, & proprietatemi ut non mirum, si ea magis apud Iurisconsultos, quam apud oratores omnibus temporibus fio- rutilat. jutisconsultos enim adigebat muneris necessitas ; Oratores vero artis ornamentum, quod simul. cum auribu& multitudinis. mutabatur et lex a tem haec fuit:
Si glans in emem caduca siet, domino legere jus esto ..
emem ) enim pro eumdam dicebant veteres. e Inter confines autem fundos liberum esse transitum oportuit, qua sine agrorum incommodo ire, agere, aratrum circumvertere d liceret: quod consulum appellatur, si via publiea non interveniat. Confinio autem quinqua pedum spatium Decemviri statuerunt: cujus praefinitionem spatii, quam prasicription- etiam appellatam invenimus, co) sumpserunt e Solonis I gibus, qui singula notarat, atque distinxerat intervalla sepium, maceriarum, & arborum. Quem locum quia Cajus retulerat in commentarios ad leges XII. tabul. multi crediderunt integram Solonis sententiam omnibus ex partibus fuisse XII. tabul. legibus comprehensam et cum mΟ numentis, quae supersunt, praefinitionem solam quinque pedum colligamus ,& a Caio habeamus , exemplum tantum Solonis Decemviros suisse secutos. Statuerat autem Solon, ne qui sepem soderet, ι excederet praescriptos fundi terminos: ac voluit, ut parietem si extrueret , pedem ille relinqueret spatii ; si domum ρ.dea duo, , si sepulchrum , aut scrobem so-deret , quantum monditatis habuerit, tantum spatii relinqueret , si puteum sex padum Iatitudinem. Otiam vero, aut ficum , ut ne tu alieno radices agerent, navem pades e vicini fundo distare voluit , caeteras arbores quinq- : quod spatium est XII. tabul. legibus praefinitum , & ab omni usucapione prorsus exemptum. Seio displicuisse Salmasio ch veterem versionem verborum Solonis, quae νδε ιιιμισίαν reddit sepem, eum ille interpretetur maeretem et utraque tamen interpretatio veterum auctoritate dein fenditur. Illa Suidam habet auctorem, & Otionem , & Theoeriti Sch liastem; haec Haeiodotum, & Demosthenem, & Hesychium, & alios quos collegit Menagius, ι qui Salmasi opinionem propugnat adversus Heral- dum Salmaso infestum. Uerum ne alicui veterum, praecipue vero Eusta, chio Homeri gravissimo interpreti , vocabuli hujus ignorantiam adscrib mus, qui vetustiori aevo tradit, sepes agrorum spinis, & ramis fuisse convexi SI a ιμασιαν acceperim uti genus lignea simul , & lapidea septa complactens. Sed ut ad propositum redeamus, duplex erat agrorum controversia, finalis nempe starii, & totoνωm : finale spatium quinque pedum Prascriptione, sive praefinitione constabat ex lege XII. tabularum omni usucapione liberum, ut in controversiam numquam veniret. Loeorum ver
spatium id erat, quod quinque pedes excedebat. Quod enim supra quinque I 4 pedes XXXVI.
De Glande legenda. a ι r. F. de
dom. Varro da ling. lat. lib. 4. e ι. quinque pedum C. D. ret.
163쪽
De Usueapi nibus. i v. m. de Ieribus
13s DE IURE NATURALI GENTI UΜ,
pedes extendebatur, id adducebatur in controversiam apud iudieem, sive arbitrum finium regundorum; eaque eontroversia locorum appellabatur. a Quam distinctionem invenetis in celeberrima lege, brevissima simul. & obis scutissima quinqua pedum C. Iust. & Theod. f n. regund. Cujus explicati nem ab omnibus interpretibus quidem laboriose, ab eruditioribus tamen , Alciato duee, selicius tentatam, petere utilius licebit a Iacobo Gotho fredo. Nolo enim hic ego, vel eamden cautilenam canere, vel ut nova proferam, ineptiret eum & Petrus Abat sardus, qui sensum undecumque germanum se prolaturum gloriabatur, hac tamen super lege obmutuerit. b Itaque supertas iam, sue super quinqua podos vicinis fundis ad iter, ac transitum inter. lectos, nulla ex xl l . tabul. usucapio cadebat, quod hisce fortasse legis vet. bis comprehendebatur. Intra quinque pedes usus auctoritas nee esto. Ulus auctoritas ) hoc est ius usuca/isuis, quam loquendi rationem pandemus infra, cum de usucapione tractabimus: nune de tegendis finibus videamus. Si quando eontentio inter vicinos iundos oriretur de finibus, aut obstu. ratis , aut turbatis, vel de spatio locorum, & modo agrorum, quod teνtium in limitibus cent νενεω a=um genus Flontinus appellat e) ibi leges XII. tabul. jusserunt, ut tres arbitri darentur ν/g.ndis, hoc est diruendis finibus , ἀὶ apponendi quo ρινminis, & agris definiondis, ut colligitur ex his Cie. verbis: a ) Nee ex Mamilia tere singuli: sed ex XII. fab. tres aνbityi fines pagemus rIta locum hune, eruditis omnibus adprobantibus, restituit Cujacius . f Accessit enim deinde lex Mamilia, quae aut ex XII. Iab. qninque, aut sex pedes inter confites fundos confliruens singulis arbitris , contenta fuit infinium controversiis . Quam Iegem tulit C. Mamilius Trib. plebis; is, qui belli Iugurthini tempore rogationem ad populum tulit t in eos, quos Iugurtha pecunia corrupistet. Isque propter legem de limitibus latam, Limitanei cognomen tulit: quod Manucius in nummo etiam argenteo observavit, in quo erat C. Μamilii Limetan . ut perperam Iacobus Gotho Dedus Manιliam legat. Lex autem ita ex veteribus reliquiis
Si jurgant amnes, finibus regundis Praetor arbitros tres asdicito. Iurgant iuuium, & Γ, hoe discrepant e quod iurgiaem contentia
est juris inter benevolos, At propinquos exorta, unde iωνratio, quasi in νis aliis apud Festum, & iανίαν. ab jure deducit Varro. hὶ Lis vero est animorum concertatio vehementior ex ira, & odio inter inimicos exardescens: ut non immerito Cic. cum alibi saepe , tum in libris de republica apud Nonarium in verbo itiνgium, non rerum tantum , sed & verborum delectum in legibus XII. tabulatum admiretur. Itaque nulla nobis lis esse potest cum eo, quem in potestate habemus. Amnes ) sive vicini, qui praedia vieina possideant: innes enim dicuntur tam qui sanguine, quam qui praedijs conjunguntur, ut tradit Festus, & glos verbo αγχιτερμον. Nunc ad usucapionem transeamus , quam suis legibus in rebus mobiliabus etiam amplexus est Plator ἐγ ut a jure Attico fluxisse suspicentur , quo ille fortasse respexit: et si hujus iuris ex atticis, aut aliarum gentium legibus monumentum supersit nullum r ut merito jus hoc proprium civium Romanorum reputemus, a quibus peculiari ratione cultum fuit , atque
164쪽
e in topic. atque constitutum i unde nulla hujus iuris communio peregrinis, quibus nihil ex eivium Romanorum honis usucapere licebat: ut patet ex lege XII. tabul. quam ad nos Cicero transmisit, ca quamque inferius producemus. Igitur jure civili dominium sola capione, sive tantum capiendo nanciscimur e capimus autem rem , vel maisti , sive ab alio traditam 3 vel usu, nempe possessum ab initio bona fide. Unde duplex Oritur adquirendi dominii ratio ex jure civili, mancipiam , & usiacapio. Manci. pium dicitur quasi manu capra per traditionem I usucapio. vero quasi e pio δεν usum, sive per possessionem. Quae usucapio introducta fuit, ne dominia in eerto diu manerent, & simul ut rerum domini verentes juris civilis potestatem, quae dominium ab iis tacite ad diversos possessores transferebat, cautius res custodirent, atque tuerentur suas r ae deni, que ut certo tempore litium saeuitas perimeretur. Quamobrem Decemviri statuerunt , ut mobiles quidem res anno 3 fundus vero biennio usuin caperetur: hoc est, redigeretur in dominium illius, qui rem illam a no , aut fundum biennio bona fide possederit . Fandi autem nomine qualibet res immobilis, & etiam aedes comprehenduntur: non quia ma nifesta vocabuli proprietas eas etiam complectatur; sed quia vis, & ratio legis etiam ad aedes extenditur r ut colligitur ex his Ciceronis verbis : b: Ae utimur eodem iura Quevianis in adibari, qua in toga non aveia tantur , & alibi et se in Ast in tise ades nan appellanικν: ' sunt rareν apum
rerum omnium, quarum annuus est v, 3 Uatit aquitas , qua paribus in
ea usi, papia iura ἐψήενae . F ndi Igitur appellatio ad rem omnem por' ta 33,tiam frigitur, quae solo tenetur: d Et quia tempore institutae usucapio- visit 'nis, Romanorum ditio nondum exeesserat Italiam: res ualita sub usucapi ne ceciderunt , eaeque res mantipi dicebantur , quia proprietatem privati etiam nanciscebantur illarum s rerum vero provincialium , quia tributa pendebant populo Romano, solus populus proprietatem ad quirebat ἔ privati tantum possessionem unde nee mancipi nuncupaban tur , & tantum rerum mancipi, sive Italicarum erat usucapio ; non vero rerum , nae mancipi , sive provinei alium . Sed quoniam Iustinianus hane differentiam se si ut it, i. coactus quoque fuit alienis in articu- e lassit. Gulis a veteri jure discedere , cum enim usu ea pionem extendisset etiam ad fuco. ct C. Gpraedia provincialia , quae sita procul erant ; visu in fuit inhumanum re- fuc p. tr/mferatinere intervalla temporum eadem in diversitate regionum . Unde pro pter locorum longinquitatem , tempora quoque produxit usucapionis , annuum spatium , quod erat usucapiendis mobilibus constitutum , adeptenuium protraxit , tempora vero ad usucapionem immobilium iussit esse decem annos inter praesentes; vis inti vero inter absentes. Sed quid
ad hune Ulpiani locum respondebimus λ ubi scribiti inapi.a. d.- 0 Instit. . 19.mιnia adipiscimn , eam ma a capi νιν um, quam non mancipi. Ergo & ante
Iustinianum usucapionis ius ad res etiam provinciales excurrebat . Hanc difficultatem neque Balduinus , neque alii ante Cui acium animadverterunt; qui, ut eam solveret, locum hune accepit de rebus mobilibus tantum, ac se moventibus: quae docet etiam ante Iustinianum usucapioni
Patuisse. u sed neque peregrinis, ut diximus jus usucapiendi dabatur , ig) rami,
neque permittebatur cuiquam rei furtivae usucapio i quippe quae initium G capcre non potest , nisi a bona fide . Quainobrem ex legibus XII. ta ' Iser bul. adversus hostem , sive peregrinum aeterna est auctoritas , hoc est salvum semper, & integrum est rei dominium, ita ut numquam peregrinus possit Iem usu capere civis Romani, quia cum peregrinis non est
165쪽
138 DE JURE NATURALI GENTI UΜ,
communio juris ei vilis: item rei quoque furtivae a terna est auctoritas, nem se nemo fur dominium rei furtivae adquirit, proptet malam fidem, ut ex subjectis duarum legum fraementis apparebit. Usus auctoritas fundi biennium: ceterarum rerum annuus uissus esto. Furtivae rei aeterna auctoritas esto adversus hostem aeterna auctoritas esto .
Usus ) significat possessionem. Auctoritas ) significat dominium , ut sit dominium ex possessone quae
stum. Hi ne Harmeno polus κυtioru δὶα' χρίσμου unde genitivum hie esse arbitror aeras contra caeterorum sententiam, hoc sensa, ut dominium rerum immobilium biennio; mobilium, seque moventium anno ex continua possessione adquiratur.
Hostem j scilicet μινερνinum, quo voeabulo veteres Romani satis humaniter etiam perduellem appellarunt ; postea vero. amisit signifieationem parotrini vox haec , & eam p.rdualtis retinuit, quam ab origine non habuerat; unde Ennius de Scipione Asticanor His ast illa situr, tui nemo eivis neque Bostis. Qui vis ρω factis reddare vera pyerium.& Plautust si flaros eandiιius eum hasta iureνtodie dies , & Cieero de Um x. itaque sensus est, nullo tempore peregrinus. rem civium Romanorum usurapit. Re superiora quidem Inter vivente Vertuntur: - nunc ad ea veniamus ,. quae a morte proficiscuntur aliena, nempe ad jura testamentorum. Cujus vocabuli originem, qui a togation. m.ntia trahunt , ii Servii Sulpicii ta auctoritatem, cui alioqui nemo simis non tribuerit plurimum, manifestae veritati anteponunt; is enim hanc primum nominis. rationem protulit. Unde non inurbane Ualla, Gellici auctore, joeatur : quasi, & Fragmentum
fama nam mentis, de Lomentum, lotionem mentis, de Calcementum, e iacearionem mentia dicere pollimus. Revera igitur non est ex pluribus compositum vocabulum, sed potius natum a verbo restor, tamquam rostamen, unde testamentum: ut a mnato munimen , postea munimeneam', de a daeeo docum ea, documentum ..Quamobrem recte Cujactus c,) arbitratur, iurisconsulto m rem Stoicorum secutos eam commentos non raro fuisse originem, quae rei naturae conveniret: ratione scita potius & concinna, quam vera. Sed jam a nomine ad rem ipsain veniamus. Testam/Moνum jus quamvis apud omnes fere gentes celebretur, quia tamen certis ritibus, ac solemnibus foris mulis, e quibus ultimae voluntatis auctoritas pendebat, a Romanis munitum fuit, atque fundatum; propterea dicitur esse profectum a iura riviti . . ac primo ex maribus: qualia suere testamenta, quae dicuntur in priscocta . quae a tempore Coriolani Plutarchus dueit. ιγ Eorumdem postea facultas, ae ratio instituta suit ex legibus XII. tabul. quae latissimam patrifamilias potestatem super re sua testandi permiserunt, longeque pleniorem , quam tribuerat suis legibus Solon, quem etiam in hac testamentaria re Deineem viti condendis legibus imitabantur. 4ὶ Ante Solonem enim non licebat Atheniensibus res proprias morientis auferre successoribus legitimis r at Solon, qui testandi facultatem primus detulit, non tamen omnem, sed eam tantum voluntatem decedentis probavit, quae a testatore sne liberis decedente incolumi, ae prorsus tum a morbo , tum a medicamentis, tum a vinculis, tum a muliebribus blanditiis libero prodiret. Plena vero potestas Diui irco by Cooste
166쪽
testamentis ex legibus XII. tabul. aeeellit 3 nam raeeptis iis, qui poenae nomine redduntur inrastabitis, & qui administratione rei suae lege priva tur; sa) liberum fuit, exclusis etiam liberis, & haereditatem , di bona sua testamento relinquere. b Huie tam amplae testandi facultati modum posuerunt aliquem latae deinceps leges, nempe voconia, Furia , AElia , ruae sequenti libro erunt explieandae. Quamobrem legem ipsam jam as
Paterfamilias uti legassit super pecuniae , tutelaeve suae rei , ita jus esto.
Legassit ) Drara apud Decemviros non modo singulas res testameniato relictas , sed & omne testamentarium negotium complectebatur , &ipsam haeredis instit utionem . Etenim totaνa significat statuere, duernere . Unde Livius libro primo Rot num πιι usta Erloia tantis luat ι ς totast autem est ab antiqua scribendi ratione pro utarar posito a. pro ν, ut esse
Super pecuniae ) ita legitur in Pandectis FIorentinis , έd posito
secundo pro sexto casu , more Graecoruin , observavit Cuja eius, ca qui antiquam hane lectionem primus variis in locis juris restituit, aliaque more Graecorum usurpata notavit, Antonius etiam Augustinus , & BrisIonius . Porro preMaia significatio hic ad omnia extenditur 3 non tantum scille et ad pecuniam numeratam , sed ad mobilia etiam , & immobilia ,
occurrunt nunc iaceessiones ab in tostata, quibus loeum in XII. tabulis suisse post leges de testamento ex Ulpiano colligitur. IJ Inrestatua autem dicitur non is tantum, qui sine testamento moritur , sed & is, cujus testamen tu in destitu ur: imino intestatus non a mortis, sed a destituti testamenti tempore perhibetur: unde proximoνum nomine veniunt non ii proximi , qui testatore decedente fuerunt , sed qui tempore destituti testa-
XXXXI. De Successi nibus ab intest in
menti reperiuntur. ἐν igitur ad intestati haereditatem lex XII. tabul. pti- - ρs ςρ ' O vocabat suos, deinde agnatos, postremo gentiles. sai di euntur filii , 'π' a aut nepotes, qui ab ipsa quodammodo natura instituuntur haeredes, atque vivente adhue patre, rerum paternarum domini nascuntur: eoque mortuo tales non fiunt, sed fuisse deteguntur . ιὶ Patefit enim dominium eo. Tum, quod patria potestate obumbrabatur. Unde primum filiis locum in successione omnium gentium jura tribuerunt i eosque Iurisconsulti ha ed/s etiam necessarios appellarunt: quia eum nascantur haeredes , nequeunt se tales negare si velint. Ideo beneficio Platoris opus eis fuit, ut possent haereditate paterna, quam sibi damnosam suspicarentur, abstinere. Non solum autem Filii, aut Nepotes j a in nati suorum nomine Comprehenduntur, sed etiam Postumi, qui, nisi pater decessisset, in ipsius potestate nati essent. Κὶ Filiorum etiam nomine veniunt, filia: ae naturalis ratio suasit Decem vilis, ut sine sexus discretione par jus in suecessione suo tum , &agnatorum, masculis, ac foeminis ex agnatione tribuerent: ι quamvis id sequentibus temporibus mutatum sit variis editis legibus, libro seque n. ti e plicandis, quae foeminis facultatem succedendi minuerunt . At aruatorum nomine consanguinei primo veniunt. etsi peculiari quoque notentur, quales sunt frater, & soror ex eodem patre, qui eum proprie eonfavni-nei appellemur, lege XII. tabul. generali agnatorum nomine comprehenduntur. Consanguinei autem proxime post μοι vocantur im) deinde eaeteri; etsi decimo gradu sint agnati, ex ordine , atque gradus pIaerogativa. Λc
git. agnat. De. u. 3. t. penuit. MIt. C. de legit. haria. Paul. 4.sent. g. β. 3.
r. instit. de Iagit. Inat. Dcces
167쪽
1it. 29. o Iustin. Insiit. de succes
Ul. 23. q. I. f. de bon. liberi.
De Divisione haereditatis. e i. 23. q. 8am 9. a 3 r. fomit.
ereis. I. t. C. de excepi. t. r. C. si eertum petatur .
Α e tanti secerunt agnationem Decemviri, ut eos, qui agnati non essent, a legitima haereditate submoverint: unde neque mater , & filius invicem succedebant, quia quamvis a matre , ac patre oriatur agnatio, mater tamen agnatione non continetur. Neque vero matri suus hartes filius agnascebatur, quia mulieres filios in potestate non habent: ideoque neque ex eo capite filius matri succedere poterat . ca Quam juris asperitatem postea lenivit S. C. Taνιullianum, de quo libro sequenti Post agnatos , gen-ν l.s vocabantur, sive qui eadem de gente essent, non ex eadem familia, quorum jus postea cellavit ; unde nihil hic explicandum superest praeter id, quod supra de tutelir exposuimus. Caeterum ex lege XII. tabul. hae reditas inter paris gradus agnatos io capita dividebatur. b) Quod ex abdito sensu legum potius, quam ab ipsis verbis deductum existimaverim . eum nihil expresse cautum inveniatur. Uerum si cum patνωο concurrant filii mον ut seatris: ii non suo proprio jure veniunt, sed patris defuncti, eujus locum ingrediuntur et ideo non singuli aequalem cum patruo partem: sed simul omnes eana portionem haereditatis auferent, quam pater eorum, si viveret, habuisset, cujus mortui ius filii repraesentanti quae successio dicitur in flινρam, quia non per singula capita aequaliter , sed ratione gra.dus , quem praeferunt, haereditas avi inter filium , & nepotes ex mortuo filio dividitur. Illud vero ad antiquitatis cognitionem scitu dignum arbitror, quod Gellius ex Labeone retulit: e νινι inem Vestatim noque haνadem esse euiquam lutestato , nequa istestate quemquam e sed bona eius in publicum pediti. Iam vero ipsa legis verba proferamus.
Ast si intestato moritur , cui suus haeres nec escit , agnatus proximus similiam habeto. si agnatus nec escit , gentilis familiam nancitor. AEd hujus legis interpretationem satis meminisse fuerit os is significare ενιρ:Familiam ) accipi pro hareditate, & nasciιον exponendum esse nan.
Sequitur lex de libertis intestato morientibus, ἐγ qui si suum haeredem non habeant, haeredem ex legibus X i I. tabul. habebunt patronum , vel patroni liberos in eapita haereditate divisa , & gradibus remotioribus exclusis: εὶ itaque si filius patroni supererit, nepotes ex filio mortuo removentur. Cum autem lege XII. tabul. libertus testamento posset excludere patronum 3 Praetor legis asperitatem correxit, edictoque suo patronum voeavit ad dimidium bonorum , si libertus testamento facto nullum sibi ex naturalibus liberis successorem reliquisset ι aut si ab intestato decedens uxorem, quae in manum convenerat, vel adoptivum filium habuisset : nam aeque pro dimidia parte ad bonorum possessionem patronus veniebat. lf Legis autem verba haec propemodum suere rSi libertus intestato moritur, cujus haeres non extabit, ast patronus, patronique liberi estini, ex ea familia in eam familiam proximo pecunia adducitor. Adducitor ) hoc est a dieiter, vel addi ιν.
Mortuo testatore, pluribusque reliciis haeredibus, eontrahItur statim inter eos tacita societas , & naseitur communio jurisi adeo ut singulos , Nin universos, defuncti iura omnia transeant, rerumque dominium,& actiones, atque obligationes ejusdem. Ut autem successio ad exitum perducatur a necessaria suit iurium,& bonorum inter haeredes divisio, ouae vel a jure
168쪽
nes, & obligationes, ut singuli haeredes per legem XII. tabul. obligationibus haereditariis, & ereditoribus defuncti pro haereditati a portione tenean turr de simul actiones pro eadem portione adversus haereditarios debitores nanciscant nr ex leg. XII. tabul. ex quibus, quia tantum haeredes creditoribus haereditati is subjieiuntur; ideo prudentes ducti verbis, di sententia legis , legatarios his oneribus exemerunt: uti tamen legata nonnisi aere alieno deducto praestentur. a Alia diviso caeterarum rerum, & bonorum indueitur per arbitrum familiae erciscundae, sive haereditatis dividendae. b Nam leges XII. tab. praecidendis discordiarum radicibus, quae communione pro deunt, instituerunt; ut si haeredes in ea manere nolint, arbitrum peterenta magistratu, qui suas portiones ex testamento singulis attribuati unde actio prodiit familia enisunda. Cujus legis eapita in duas ab Hottomanno distra. cta leges, in unam Gothostedus junior coegit, meo judicio, rectissime, propter brevitatis studium, quod ubique Decemviros tenuit. Sunt autem haeet
Nomina inter haeredes pro portionibus haereditatis ercta cita sunto. Caeterarum familiae rerum ercto non cito si volent: e ctum citum iaciunto . Praetor ad erctum ciendum arbitros tris dato: sive m
Ercta cita ) magna est de harum votum origine , ae significatione
dissentio. Festus enim verbo ενΠωω , putat eν2ωm a eomenda dictumi ei e Mm a tiendo. Ciero autem Donatus ad VIII. AEneid. explicat di i reo, unde cisum divisum ex illo Uit gilii r
- - cito Metium is divisis quadrua Distulerane.
Inde Iacobus Gothosredus sectum , sive eoarcitum aecipit pro indiυλ . Mihi olim placuit ereiscere deducere ab ερκι - , sue ερκιιν , quod est quasi soluis, ut significet septum divid νε. Sed cum veteres habuerint hamsum, quod est, bonum, sulpicor a in e , ut saepe mutata, natum esse hersium I citum autem a tio, quod est divido, a veteri σχι ω , unde divido. Inde eomposita est vox erciscera, qua fi eνslum, sive bona diviaeν .Fuisse ereditur & in X ll. tabul. legem de statu liberis: cujus cum nutolae ad nos reliquiae pervenerint, satis fuerit sententiam illius ex Hoti manno depromere, qui eam ex variis iuris auctoribus collegit. Continebat autem ea lex, ut quando testator servum aliquem, eum is certam haeredi pecuniam dabit, liberum esse jussisset, si eum aeres abalienaret; tamen si emptori eam pecuniam servus daret, Iiber esset. e Quamobrem Iegem eam Gothostedus ita concipit:
Statuit ber emtori dando liber esto.
Nunc a testamentis ad contractus transeamus , & primo ad eos, qui mane alieno , ac nexu inibantur . Quae verba satis patebunt , si in memoriam redeamus eorum , quae attulimus de usucapionibus agentes . Uberiorem vero notitiam in actibus solemnibus inferius explicandis ad . feremus. Ad id autem , quod habemus in manu, satis fuerit nosse mancipatisaia nomine venire venditionem earum rerum , quarum in dominio nostro proprietatem habemus, quae res mane i nuncupantur, ut m
billa sunt , di praedia italica i non autem provincialia praedia , quae
Ulp. Instit. tit. 2. de Statui.
169쪽
1 1 DE JURE NATURALI GENTI UΜ,
tantum pos sones appellamur; quod possessio tὸntum eorum apud ptivatos . a Boet. A dominium vero maneat apud Pop. Rom. a Nexus vero erat legitima do. to e. Ge. a. minii ex iure civili transferendi ratio, sine qua nihil in dominium transite poterat alicujus . . mptor enim, qui sine nexu, hoc est non adhibito libriis pende, & quinque testibus, rem acceperat, percipiebat quidem rei venditoris ue minime tamen rei dominium adquirebat. Ideo vendi tot, ille, qui id ominium ex iure Quiritium retineret, Quirι arim dominus I emptor vero benita ius appellabatur, quod venditorum bonorum utilitatem potius, quam dominium asseque tetur. Unde mancipali , quae venditio est vixis rastracta, inter nexus genera refertur: cum alii quoque contractus, & etiam testamenta ubi eaedem solemnitates adhibebantur, nexus quoque nomine veniant. Res vero, quae mancipi non essent, sub nexum non cadebant, ideo domi. ni m eorum transferebatur per cessonem io D-; de qua in actibus legitimis. Nunc Decemvirorum sensus in venditionibus rerum mancipi, caeterisque contractibus sol mam tutis civilis habentibus, sive in mancipationibus , α nexibus omnibus inquiramus. Igitur Decemviri, ut fraudem omnem a contractibus averterent, quaecumque contractus Verbis comprehenderentur praestan- b Festus da jusserunt, b sive ut lex ait qua tinua egone uisnιωρaea 3 idque cum in verbo nuneupato venditionibus, tum in contractibus aliis, qui omnes clauduntur verbis illis rVarro. . de sing. si nexum faciat mancipiumque. Quam in contraetibus fidem posta ICti noniat. c. 7. Cic. de minori studio exegerunt jubentes, ut non modo quod exngiam , sed de orat. I. o pro Ca- quod ΓυρνUram euet, praestaretur: ce fallit enim emptorem venditor non cimo 3. διομ. modo, si plus de re vendita promittat, quam re vera inest, verum etiam iis c Cic. de te liceat vitium in ea latens : utroque modo enim res pluris , quam est digna, aestimatur. Utinam hoc insideret casu istis noli risi Prudentum vero at ctoritatem, qua vitiorum reticentia damnabatur, munivit etiam AEdilis edi. eto suo, quo contrahentium fallaciis occurrit, ut late in titulo Digestorum d. misis . dicta. Nee sciens modo, sed etiam ignorans venditor vitium rei, quod reticuit, praestabit actione ex empto, quanto minoris erat venditurus si vitium indieasset; si reticuerie, latens, damna praestabit omnia , quae ex ὁ L DK. venditione illa emptor traxerit. Non tamen venditor tenebitur, si remnus f. de aer. vitio carentem verbis extulerit λ commendationem enim rei suae suggerit empti ipsa natura. Si vero patefacio vitio, venditor inficietur, duri, poenam exce) Cie. de XII. Lab. lege subibit. o En legis verba.
Quom nexum faciet mancipiumque, uti lingua nuncupassit , ita jus esto si inficias ierit, duplione damnator.
Nexum) nexus nomine veniunt contractus omnes , in quibus , more
veteti, de quo inserius, libripens, & quinque testes adhibebamur, ut quod sὶ vitio si ς jure genx um Plocedebat, iuris civilis formam indueret, actionemque
de lin . ia . e. . pareret inter cives Romanos.
g) Festus in Μancipiumque) mancipium facero , est abalienare rem mancipi, &d
verbo nuncupato, minium in alios transferre per nexum, sive solemnia juris civilis.
MMDsti ut ille reseri, in legibus, nuncupata dicebantur. ι Superiori lege con-'ntis , A . initur emplori, ne in fraudem inducatur. Sequitur alia, qua Decemviri justi. t..is,do., prospς ς udi Vcndi Ioris ne rςi dominium ante acceptum pretium amitte is diti. i. d. reus, et, ideo rem, etsi traditam, tamen dominium mutare noluerit, nisi emis hen. emn. o I. s. pto ux pretium reddidisset, aut alio modo satisfecisset, puta fidejussore,
s. sed, si 1. d. aut pignore dato, quibus pro pretio eaveretur. Quod ex legibus XII. D .act. tab. descendere, praeter Iustinianum, cr) colligitur ex Varrone . b S
170쪽
autem obtulerit pretium emptor , nee venditor aceeperit, aut fidem depretio emptori habuerit, videtur pretium quasi persolutum , ideoque dominium transibit in emptorem. Sed jam legis quae supersunt verba subji
Res vendita transque data emptori non adquiritor , donicum satisfactum escit. Transque data in hoe est tradita, a tνas eat m, & dare fit tranum,
occurrit nune ex eo, quem sequimur ordine , Iex de cuiatiis, vel so- XLV. dalibus ι quae vulgo institui minime poterat. Non enim omnibus leges per, De Collegiis,
mittebant certum, ae seorsum a ceteris civibus corpus una conveniendo com . & Sodalibus. ponere, ne de coeuntibus consiliis privatorum, publicum aliquando malum erumperet. Quamobrem certa erant, ac praefinita collegia, & coetus priva. torum, quibus lex coeundi simul veniam dederat. Ae Decem virorum adit
te, sub quibus lex de sodalibus prodiit, non alios Gothostedus fuisse sententia legis comprehensos arbitratur, & sodalitii ius habuisse, quam fiaras χνωalo : quorum collegium Romae fuit, antiquissimum ab aetate nempe R muli, qui Acce Larentiae nutrici pro filio esse voluit, postquam ex duodecim, quos habebat ilia, unum amisisset: seque simul cum undecim fratribus famνdotem appellavit Ανvatim. sa Quod sacerdotium frugum a Diis a in Pli n. lib. petendarum, ac finium discernendorum, litiumque istiusmodi judicandarum it . e. i. o aeli. causa fuit institutum ιγ ut ex veteri glossa Cujaeius retulit. ιγ Plura M. O. e. 7. deinde s milia Romae, se ut & nostiis temporibus, instituta fuere collegia, b varro ι. vel sacerdotum, vel artificum, pro ut, legibus adprobanribus, publica po- . si'I-ιών. scebat utilitas. Quibus conveniendi, sbique jus certum condendi faculta- ς - 1. tam ilibuit lex Xll. tab. ducta a lege Solonis Caio relata. dὶ Quam ali- ter Cujactus c. ex libris Basilicorum; aliter quoque Salmasius I aliter He-
Ialdus ι aliter tandem Petitus legerunt. Uerum ne tam suse, ac varie di ' . - . Putata retractemus, suum cuique iudicium relinquimus, illud vero praeteri- I re minime possum, quod Salmasius non tam fortasse docendi, quam eontra. dicendi studio scripsti illicita nempe fuisse veteribus Atheniensibus relioria Fradoxam , propter infamem vitae illius rationem , communi iudicio reproba. iamr unde verba illa in lege Solonis vertit in ἐπημαν potarum, qui a pradonibus emunt, ut carius vendani. Qua in re de industria vid iur oblitus illius Thucydidis, scribentis vetusta aetate praestantissimum ori . . quemque virum, & ipsos heroas in mare praedatum exisse, tantum ut a suis 'civibus abstinerent. Quod fuit honorificum vitae genus; tamquam pii vatae imago militiae, ut non mirum, si mos hie non omnino , neque omnibus ex partibus tempore Solonis evanuerat. Adest & Homerus, t a P ad quem os,s . sine offensione Telemachus a Nestore interrogatur, an ptaedae causa eo ap- '3'
rim, qui legit , πιλωον ad sum. umr cujus significationis auctorem habet iis. n. .is. Hesychium. Sed ne de collegiorum generibus laboremus, quae licita e sent, quaeve illicita, satis etit nosse illa fuisse licita, quae fraude malisve a tibus carerent Quaecumque autem collegia legibus permitterentur, ea ce ii juris condendi sibi facultatem habebant, dum ne publieis legibus adve sarentur. Hinc lex quae sequitur.
Sodales legem quam volent, dum ne quid ex publica lege eo rumpant, sibi serunto.