장음표시 사용
181쪽
De Famosis Libellis ... a Perii. ad I.
is 4 DE IURE NA TURALI GENTIUM.
capu/. Quam emendationem reiicit Iacobus Gothohedus, atque inauditum verbum comminiscitur, subjicitque pro concaper, concaper, quod prisee posiatum putat pro vindicet, nullo auctore. Ego vero Scaligeri lectionem lόbens retineo . Nec me movet, quod objicit Gothosredus, nempe Inutile sui aliud subiice te vocabulum peculiare in vineis ; cum etiam iis tigni nomen
conveniat. Coaeaρει enim hic nomen est adiectivum, congruitque eum voreti tuum, quod aedibus quidem iunctum , vineis vero eaneapra dieitur, taminquam capite innixum, subauditur enim tignum, quasi tignum Centapoir hoe ell, eapuo ιnnιxum vium proinde ac si lex diceret: tunum quod οβ inianu iam adιbus, σ ιunum , quod vi capite innixum vinea ae Itouo i sicut enim ιιιινι, triceps, quadricos adjectiva sunt , ita & concapa,
Damno in rebus accepto proximum est damnum In personam, & famam, qualis est injuriar quae gravis habetur, etiam si solis vel bis inseratur, tum quia honestissimus quisque pluris reputat existimationem, & famam, quam opes, & luerum, & vitam; tum quia lacilior haec laedendi ratio .est & oe cultior, ideoque diligentius praecavenda. Quamobrem Romani , quo Graecis honestiores ita. severiores alienae famae vindices. Apud Graecos enim non humiles modo; sed & proceres patebant licentiae, & petulantiae poetarum, praecipue Comicorum, qui personam alienam protrahebant in scenam publice ludibrio habendam, & conviciis exagitandam . Nec magistra istum ipsum verebantur; Nam Aristophanes cum Cleonem principem tum eivitatis in scenam induxisset, & pro reverentia, & metu nemo Histrionum eum reddere vellet; ipsemet poeta Cleonem egixi quamvis vetusta lex prohi-
pree, de qua lege interpres Aristo anis. in Numa miscente autem in diis es furore poetarum, vetitum fuit nominatim aliquem in comoedia per sttinis gere. Cumque ne sequidem effrena maledicentim coiiti cesseret oportuit ab radice petulantiam excindere, sublata comoedia illa , quam deinceps. veteram appellarunt, ut eam distinguerent a nova, & pudentiori in illius Ioeum substituta, in qua Menandet maxime noruit. Conviciis autem Solon poenam levem admodum posuerat, & certorum causa loeotum. Plutarchiis enim tradit eum, qui maledictis aliquem petierit inter sacra, vel
inter Libsellia iudicum, & magistratuum, aut inter spectacula Solonis I ge multatum fuisse quinque drachmis: quarum tres aerrario publico cederent, duae autem injuriam pasto et cum ubique punire ingenitam humanae pravitatis maledicentiam dissicile reputaverit, nusquam vero peticulosum spropterea crimen ex loco distinxit. Sed mirum cui Solon fuerit adeo i
vi poena contentus. Salmasius, ut rem eXpediat, comminiscituri diserimen inter κανελογιαν , & κακηγο2ιαν . va λεγιαν docet fuisse maledicentiam adversus absentem sine convicios λακηγορίαν eonvicium, & iniuriam inter praesentes , ad quam refert natalciam quingentum drachmarum , quae alia in lege continebatur: b mulctam vero leviorem resere ad x ολεγιόν maladitentiam siue eonvicio. Quam vocum distinctionem nulli Grammatico rum ante Salmasium agnitam deridet Heraldus. Ego vero potius crediderim poenam hanc initio levem propter eriminis raritatem, veterumque modestiam, postea fuisse auctam, crescente hominum audaeia , cum qua crevit etiam illius coemendae neeessitas. Nam simile habemus exemplum in
legibus XII. tabul. de percussione oris, cujus ab initio levis mulcta fuit XXU. assum, de quae inserius. Romani vero moribus graviores , 8e diligentiores famae culto des convicia. de famosos libellos non indiei a viti
182쪽
rum, sed potius innocentiae alienae testimonium esse putarunt, omnis eriminis suspicionem auferentes ab eo, cui defuit acculator, cum non desue rit inimieus ut egregie Constantinus Imperator existimat. a Quamobrem fustibus ad necem fetiendum iusserunt hominem, qui conviciis , aut malis earminibus alienam famam lacerasset. b quam legem summis laudibus
Cicero extulit his verbis i Iudιciis enim , or magistratuum disputationibus I gitimis propositam vitam, non νυtarum ingeniιr habere debemus , nee ρνο-bνam audire nisi ea lego ut rospondeνε liceat, σ iudicio desadere, atque iterum r Probis, σ iniuriis po/taνum subiectam vitam, famamque habere naue. νunt: eapita etiam puniri saucientes tale carmen contare si quis auderet. e En vero legem:
Si qui carmen occentassit, quod alteri flagitium saxit, capi.tal esto.
Occentassit ) etlantara est convicium fatere, obstrepere adversus aliquem , Plaut. in Cae νent. Quid si adeam, atque ad fores vicentem λFlagitium faxit ) stati tum veteribus est convicium. Plautus e
Maioνε eum flatilio reddes postea, hoc est infamia , quia quo acrius peti mus nostra, eo est mora turpior . Et Cato Intereturibαι flv ir flaveatur illoc est intestinis injuriis adsectus. Livius lib. XX p. simul O' inrans statitium impeνii demptuναι Gracchus apud Isidoν. lib. 2. eνig. e. a I. Pueritia tua adolostentia tua inhonestament um fisit, adolessentia sonablatis dedecoνamantum, senectui re p. flagitium. Vide Festum verbo oecantasse, R ibi Scaligerum . Iacobus Gothostedus hanc lege n ita reser t.
Si qui pipulo occentassit , carmen ve condidiscit, quod infamiam saxit flagitium alteri, suste ferito.
Pipulum est convaesum a pipatia pullorum. γιρaνε enim Osei dicebant pro eiulabunde tantuari. Unde pipula di me , est incare infamia. Fusso autem δε- νira est ad necem σιέινι. Nune ad injurias re illatas veniamus i quarum nomine inter Athenienses dabatur accusatio, sive actio in eaput, & multatio, sive actio in pe-euniam i haec privata erat , illa publica: privata dicebatur αἰκία ipsi a publica υβ me γραφὰ ; de his aerius, quam res ferret inter Salmasium, & Hetaldum ce) dimicatur. Hic enim utramque actionem trahit ab unci, eodemque genere injuriarum, sub diversis agendi modis. At ille a diversis generibus injuriarum, diversas ducit actiones. Patronum adoptat sibi uterque Demosthenem, t quem dicitur praelatam suilie actionem αἰκία: cum potuisse agi γραφή En, inquit Heraldus, ex eodem injuriarum crimine variam a 'endi facultatem. At salmasus plura genera injuriarum putat convenisse in illud crimen, atrocius videlicet, & levius ; nec verberibus tantum petitum fuisse aeeusatorem, sed vulneribus, & luto inquinatum: doce*que de iniuria graviori υβρεως vero δι xxi de leviori descendere. Qua in re Salmasius veteres Grammaticos habet auctores; Hetaldus vero rationibus, & subtilitate contendit. Confligunt acriter, nec pugnae finis, aut spes ulla paeis r nee nostrum, aut huius loci dirimere tale praelium. Vorbeνariosis autem ex Atheniensium Iesibus poena erat pecuniaria: ἡ quae, si laesus aecusaret, laeso eaedebat; sin alius, Fisco: nam ex lege Solonis cuilibet ex populo vindicare licebat illatam privato vim, eum in ea publieae auctoritatis, & eustodiae contemptus verteretur Meditati vero, consilioque illati ταωιris, poena erat exilium, de publicatio bonorum: Sctandi m
LVI. De Reliquis Injuriis. e Io observ. ad jus Atile. 9
183쪽
Fin instit. I. 4.da injur. g. 7. Fe sus verbo Talis, L 3. C. Teodosi de eisibend. reis.
LUIl. De pecuniis repetundis.sbyul. Pollux.
tandem supplicium eapitale, si reus , eontempta exilii poena , rediret In patriam. a Qui monoculo vero exclusisset oeulum, ei ammittendus erat uterque per talionis poenam, quam e Solonis tabulis in suas Decemviri leges traduxerunti eo sci licet capite, ubi de membro rupto cavebatur: pro quo par membνum amputandum erat ei, qui ruperat, c. nisi pactione quis poenam redimisset, quod lege permittebatur. G os autem fractum p eunia vindiearunt in libero quidem CCC. aeris, in servo CL. Distinxerunt autem ab ossa mambνum, quia proprie membνum earo est, & pellis, qua artus teguntur, ut Pompa notat 3 hine aliud membνum νampino, aliud os frau- ρινε. Os autem & membro includ tur, uti pars illius. Non absimilem lesem ex Catonis originibus profert Priscianus tib. 6. quam ad aliarum gentium mores respicere censet Hottomannus. ca) ob oris pereussonem, aliamve iniuriam non amplius viginti quinque gravis aeris poenam Decemviri constituerunἶ : quae quamvis a Favorino propter levitatem etiam , Labeone auctore, irrideatur, tamen pro temporum illorum inopia, non erat fortasse tam levis. Prolatis vero finibus, auctaque Urbe spoliis, & opibus exterorum, viluit ea poena. Quem enim iactura XX v. assum ab injuria in tanta opulentia revocasset δ Unde quid mirum , si L. Nerantius, homo egregie improbus, homires, & leges adeo ludibrio haberet, ut o viorum os palma percuteret, oblatis continuo XXV. assibus pir servum, quem pecunia onustum secum circumserebat Cum igitur ea poena con Iemneretur, coeperunt a Plaetore iudices injuriis aestimandis dari, quos Propterea Retuperatores appellarunt, quia in privatis commeieiis jus quisque suum per eos recuperaret. Plaeet locum hunc auctoritate Colia oris i gum Mosaicarum concludere, apud quem haec leguntur, prout Salmasius
restitui et Iutti,iaνωm a stio axe lotitima ui, aut bonoraria I lotitima ex tota XII. sni iniuriam faxis, quinqua er XX. aris poena, Duro . Γωι membrum νυμ ea ιιo esto. Qui ossa fraxio, libera e Neuri aris, βινυν centum, σ eritiata paea sanio. Nune leges producamus.
Si membrum rupsi, ni cum eo pacit, talio esto. Si qui injuriam alteri faxit, XXV. aeris poenae sunto. Qui os ex genitali sudit, libero CCC. servo CL. atris poenae
Si membrum rupsit in ita legem hane omnibus probantibus restituit. ιὶ Cui acius. Pacit 3 a verbo antiquo paeo pro paris φ. Cuiaeius ibid. nisi pro pa-
ea legamus eum Laurembergio paro, & paris. Dicitur talis a rati, quia tale ae simile rependitur. Qui os in ita restituitur a Petro Pithoeos ealterum sanis ala dictum arbitror tibi rituistiνr non ut P. Pithoeus, dentem excussum a tiarava ne nimis eo angustemus legis sensum t quasi non quaelibet ossis fractio, sed solum dentis e gingiva excusso puniatur. Absolutis iudieiis privatis, ad publica veniamus, exordientes a lege condita contra iudices , arbitrosve pecunia eorruptos . Quod flagitium , quia integritate judieiorum salus publiea unice munitur , Decemviri minpite punierunt et gravius longe agentes, quam Athenienses, εὶ & ipse Plato, i nam illi pecunia crimen aestimarunt: hic duplo ejus rei, quae in iudieium deducebatur, quod iudex reddere cogitur ei, quem sua sententia laesit. Ab hae autem XII. laba severitate reeessit posterior aetas in dem Di ii co by Cooul
184쪽
in deletiores prolapsa mores. Cumque veterum legum oblivIo, & impunitas judicum pudendam iudiciorum corruptelam peperisset ; supervenit lex Iulia repetundarum, qua deinceps tale erimen coercet uti de qua lege disputandi locus erit libro sequenti. Praeterea ex Praetoris edicto, qui litem suam fecisset, sive per dolum injuste judieasset, parti laesae veram judicii aestimationem praestare iubetur, saὶ aliaeque poenae a constitutionibus principum aeeel Ierunt. b Dolo autem judicare videtur, qui per gratiam, aut per inimieitias, aut per sordes in fraudem legis sententiam tulerit. Lex autem talis sortasse fuit:
Si judex arbiter ve jure datus , ob rem dicendam pecuniam accepsit, capital esto.
Porto judiciorum integritas non solum avaritia iudicis coereenda, sed etiam petii dia testium avertenda conservatur. Iudices enim e dictis, ae fide testium sententiam expromunt suam. Quamobrem ne falsitas testium sentenistias patiet injustas, oportuit metu poenarum falsos testes ab aditu iudici tum absterrere . Ideo apud Graecos , quam nationem Cicero aiebat saeramentorum fidem numquam coluisse, θ gravibus poenis menda ela testiumpto hibebantur: ut Atticis legibus, qui talsum in judicio protulissent, praeter mulctam, etiam infamiam sustinerent: quae & in producentem quoque falsos testes redundabat. Quod judicium voeabatur. ein Roὲ ni vero quamvis integrioris fidei, tamen propter maiorem judiciorum religionem supplicium exacerbarunt. d igitur exemplo Platonis , qui ter salsi convicium testem neci dedendum decrevit t. II. ite let. iusserunt Decem- viii, ut falsus testis e saxo Tarpejo dejiceretur: cuius loci prosunditatem , nondum, ut postea eversa Roma veteri, ruinae aedi ficiorum impleverant , ut altior antea, nunc in planitiem Vergat. Verum relaxata simul eum virtutibus civium lege, capitalis poena conversa suit in exilium, aut relegationem in insulam, s. quam perpetua infamia comitabatur, aliaequae poenae a judicis albitrio pendentes: quae tamen ab eruditis, Triboniani adjectio teputatur. Noluit enim Tribonianus, ut Cujacius suspicatur, has poenas, sorte quia sibi graviores viderentur, exprimeret unde adjecit ad i. qui
μῖinci . Unde consulto suppretiit Paulli verba, quae in sententiarum libris, umde lex illa sumpta fuit, inveniuntur. A falso teste transeamus ad eum qui eum sese testem obtulerit, vel lI-bri pendem, quem loco testis adhibebant, postea testimonium set te in iudieio , dictaque sua comprobare detrectet: qui torimonii d/ώνων, meo judicio , te te appellabitur, isque etiam festimenιum d utero dieitur, utia qui rei alicujus auctor haberi nolit, is Afriare dicitur auctoνitatem . Quod apud Graecos crimen d 'citur λειπομαρτύειον, quasi testimavit domeneis. 0 De qua Decemviralem legem adfert Gellius, ch verbis adeo depravatis, ut nescio an iis zestituendis doctissimorum virorum conami. na suffecerint, de quibus inferius. Poena hujus eriminis ex XII. tabul. legibus, erat ut qui testimonium serre resugilset, esset intestabilis, nempe ut neque alios in re sua testes adhibere posset; neque adhiberi ip ere aliena. c. & insuper imp/οbar haberetur. Cujus voeabuli ligni lieatici veteribus erat atrociot: continebat enim iqiam iam , & publieam ignom,
niam . Unde Livius lib. Xr resert: Valeriam legem , qua vetaret neca i , aut vi ira caιι eum , esui ad populum pro Pocasset a versus eam , qui is lι- sem
185쪽
LXI. Dr Crimine Perduellionis.
rem incidisfre, non aliam poenam stara isse , quam ne habι reruν impνoba fallam rtantusque hominum erat pudor, ut validissimum esset honeritis vinculum infamiae metus. Nunc legem proferamus:
Si falsum testimonium dicassit , saxo dejicitor. Qui si sirit testarier, libri pensve fuerit , ni testimonium fariatur , improbus , intestabilisque esto. Sitit j pro siserit.
Testarier ) hoe fuit apud veteres ex iis verbis unum, quae ad actionem simul, di passionem fgnificandam adhibebantur , ut notat Gellius ex hae lege lib. I s. ea' I I. ubi verbum hoc παφητικως accipitur, ut qui fasiνie testseiεν significet, qui se passus sit in te item adscribi. Faciatur ) ita repono cum Rae vardo, donec melius aliquid emergat, prisco enim sermone moνDi dicitur pro mori 3 aggredisa pro agrνedi , unde& diei potuit farisi pro fari: nisi legere malimus cum Hotto manno farea. ruν, vel cum Cujacio feriatur Pro cogatuν, satis dure ; vel cum Salmasio a fariatur , hoc est eatur ad fatendum. Nunc ad crimina veniamus ea , quibus reipublicae status graviter perturbatur; quibusque prohibendis Decemviri, lege lata, nocturn s coetus,& elandestinas coitiones prohibuerunt. Noctem enim πῖν Iro αν κακωναρχηγον , ducem plurimo mAurum appellat Menandet. Ut igitur ea uissam omnem nocturni coetus removerent, Romani ne S. Crum quidem
condi licere voluerunt, post Solis occasum. Unde, abeunte die, horam, quae sequabatur, intemst 'am appellarunt, quasi tempus minime rebus ge- tendis idoneum . Quo nomine Porcius Latro Catilinam ins mulat in ea deelamatione, b ubi legis hujus Decemviralis monumentum reliquit . Haee etiam inter alias damnandorum Bacchanalium causas adfertur, quod scilicet nocte agitarentur. ce Ideo & Diagondas Thebanorum Imperator sacra nocturna omnino delevit. Legis autem Decemviralis haec videtur fuisse sententia rSi qui in Urbe coetus nocturnos agitassit, capital esto.
Nihil vero elimine perduellionis atrocius, quo status civitatis evertitur, S: publica Pop. Rom. majeitas violatur, de qua plenius libro sequenti. r) Lege autem XI . tabul. haec praecipue perduellionis capita comprehendunturr alterum nempe illius, qui hostem tantita set, . sive ut ego interpretor, qui aliquem ex amico Pop. Rom. hostem dolo , consilioque suo reddidi stet ; & clam commovisset , sollicitasset ., subegisset, ut ad verissus Remp. se compararet. Et quamquam is etiam qui contra prohibiti nem Imperatoris cum hoste pugnasset , idem crimen incurreret; tamen atrociorem sensum , quem supra exposuimus, lex nominatim complexa videtur. Alterum vero criminis caput est illius, qui civem in hostium potestatem tradidisset . Quae scelera capite plectebantur: perduellis autem diei tui hostis, f) quia veteres pro bello duillum cnunciabant. Unde perduellis ab Ulpiatio definitur , I qui hostilem animum adversus
Rem v b. aut principem gerie . Lex autem Decemviralis haec fortasse suit.
Si quis perduellem concitassit, civemque perduelli transduit, capital esto. Transduit pro tradiderit et veteres enim duit dicebant pro
186쪽
E T XII. TABULARUM. E T XII. TABULARUM. Isq
Pergamus nunc jam ad eos qui hominem caede sustulerunt: quorum poena si susceptum consilio facinus esset apud Athenienses, ad ultimum extendebatur supplicium, quod voluntario exilio , anteqtiam judex pronunciaret , effugere licebat, a ut interpretatur Samuel Petitus, quia Rei post primam orationem apud Areopagitas poterant exilio se subducere, quod exilium publicatio bonorum eo tilequebatur. bin Verum si qui hac ex causa solum vertisset, in Atti ae sinibus deprehenderetur, impune potetat occidi, aut Ma-fistratibus 'radi mulctandus. Quod in Has quoque leges Plato transtulit,e & pluribus Demosthenis loeis comprobatur: quos locos ii ustra suis conjecturis tuendis vexat Salmasius optimis rationibus ab Heraldo a 3 redargutus . At si easu hominem quis interemisset, annum extra patriam exulare , legibus jubebatur. e Non minori vero poena homicidium dolo admissum ulciscuntur leges Decemvirales , vel lex Regia, nempe Numae ut aliqui arbitrantur a Decemviris in XII. tabul. traducta: quae prisca locutione homicidam notat parriti a vocabulo, quod apud veteres quodlibet homicidium complectebatur: neque apud eos discrimen ullum invenitur inter eapitalesto, di parricida bla, quae clausula poenis omnibus capitalibus attexebatur, ut Cicero ij secit: Satrum , inquit, sat ova commendatum qui clepserit ira sitquo parricida esto: De illo vero, qui hominem imprudens oecidisset, haec a Scaligero e Schedis Servianis adseruntur ad hane legem: ut scilicet caedem e piet in concione ariete caeso. Quod cum ad hanc legem pertinere non constet, longioris morae mihi causam non praebebit. bὶ Paribus etiam iubjicitur poenis, qui hominem veneno sullulit: quinimmo eo gravius hine delinquit, quod latendi Deilitate possit delinque te liberius; majusque periculum ab ins diis, quam a vi hominibus e reatur. Et quia venenorum Propinator saepe miscet huic maleficio magicas artes, quas profitentur praestigiatoreS , di muliercs eae, quas falax appellabant: si quorum incantationes, carminavi DCemonum armata, mentes corporaque hominum labefacere, frugesque ab agro traducere veteres exi Istimabant; Κὶ adeo ut Cajus Furius , qui agrum suum proprio labore inopinato pinguesecerat, in hujus maleficii suspicionem facile venerit ι propterea poenam edixere Decemviri ad versus eos, qui nulls carminibus homines, aut animalia commaculassent, aut segetes frugesque alienas pellexissent. Poenam hujus criminis habemus, si Scaligeri conjecturam in restituendo supplendoque mutilato Festi loco amplectamur: discemusque illam ex sequentibus: siquidem ita Scaliger explet Festi lacunam scribens: mὶ Nam in f a. maniuesta hae si νipta fuere. T ibus
AA AR aut ρνιυι toria ιννegare, aut de eapita civis statuere , nisi maximo ea. miriatu vetant XI. rab. leges, prate quam veneficor , qu iust malum earme uincantant, quia lysi indemnati iura occidunt αν. Fuit autem fortasse lex homicidia, incantationes, & veneficia coercens haec.
Si quis liberum hominem dolo sciens morti duit: quive malum carmen incantassit , aut malum venenum faxit, duitve , parricida esto. Duit ) pro d. ινὰ satis notum.
Atque caedes hae, ut monuimus, prisca significatione parricidii vocabulo continebantur. Patentum vero caedem, cui uni proprietate sua hoc no. men convenit, utpote criminum atrocissimum , adeo Solonis leges abominabantur, ut quod satis non posset vocibus, silentio detestarentur: utpote indignum , quod in cogitationem hominum verbis adduceretur: ne, cujus criminis notitiam natura non suggerit, a lege offerretur. n veteres
I. et g. s. Oplin. I. Isae. 6.
187쪽
queo DE IURE NATURALI GENTIUM,
cujus licium erat insigne , cum alio comite iudicium in lane. , fidemque praelerente, furtum quaesitum in domos intrare consuevisses indeque dictum esse conreptum, sive inmatum peν lancem, O' licium. Cum scilicet hae arte res furto ablata reperiretur apud ipsum furem: nam si a fure alteri res etraderetur, & inde abduceretur, tum non tenreptum, sed obtarum furtum dicebatur. Suas etiam addidere interpretationes Balduinus, & Hottomannus. Caput vero interpretationum aliarum est ea, quam legimus apud Festum, di cum qua convenit Aristophanes in Nebulis & Plato de legibus Lb. ii. ad
eumdem respicientes morem , de quo haec Festus: Lance , π titia dicebatuν ' opud antiquor; quia qui furtum ibat quarere in domo aliena licia eiactus intrabae, lancemque ante oculos tenebae propter matrum familias , aut virginum
prasentiam. Quem Iosephus Scaliger morem, ex supra demonstratis auctori. bus, ab Atheniensibus repetit, ac licium explicat elucticulum, quo qui su . rum quaerebant nudi amiciebantur, dum aedes suspectas ingrederentur, ubi ne a matribu sfamilias, aut virginibus conspicerentur, lancem sibi ponebant ' . ob oculos, & ingrediebantur nudi, ne aliquid inferre possent in eam domum fraudulenter, quo pollea dominum illius calumniose aceusarent uti su- rem, ob rem in ejus domo deprehensam, ut colligitur ex Aristophanis Scholia-lle in nubibus. Sed iam fragmenta legum ad furta pertinentium lubjiciamus.
Si nox furtum faxit, si im aliquis occisi, jure caesus esto. Si luci furtum faxit, si im aliquis endo ipso capsit , verbe' rator, illique , cui furtum factum escit, addicitor. Servus virgis caesus saxo dejicitor. Si Servus, sciente domino , furtum saxit, noxiamve noxii , noxae dedito. Si se telo desensit quiritato , endoque plorato post deinde si caesi estini, se fraude esto . Si adorat furto, quod nec manifestum escit , duplione decidito.
de usu antiqua loeutionis e. IO.
Si pro iure damnum decisum escit, furti ne adorato. Si surtum lance, licioque conceptum escit, atque uti mani- . sinum vindicator. a Maerob. . Nox ) pro aessu Laepe veteres. a saturnat. 4. Au Im pro .um dixerunt veteres, ut notat Festus, & Macrobius eodem sonius ''opy loco. Ennius.
Endo ) veteribus pro in , ut alibi. Capsit in pro raparit. . i. Escit ) pro erit: ab .sum pro sum, ut notavimus alio loco: Quiritare ) elamara, ab iis natum, qui Quiritium, hoc est Pop. Rom. 6. opem in periculis implorabant: bin Lucit.
188쪽
Adorat ) aora . pi iste lanificabat. Festus in verbo adoν γε ἐatque hinc ait Legatos dictos ν--, quod mandata populi agerso . Deci lum escit ) transalium suerit: dati ara namqWe .cebant pro eran-Hιυ, paιifiei: quod loquiads gεhu, ex usu 'ibrorum veterum in elis in-
Lance licioque ) quid sit lance de licto, docuimus in contextur Conceptum ) furtum conreptum, scribit Iustinianus dici, cum apud
aliquem te ilibus praesentibus res quaesita erat, & hi venta. Non minori studio, quam urbem, Romani agros custodiebant 1 eum secundum militiam, agrorum cultus apud eos esset illii stris. Quo igitur a stu-gibus fures absterrerent, graviter animadverterunt in eos , qui noctu fruges aratro quaestas, excultas, aut pavissent, hoc est excussissent immaturas, aut maturas secuissent. P veri enim frumenta veteres dicebant ea, quae de vagina, de qua nondum existent, excudebantur, ut Festus docet. Ap idem quod pavira, unde pavimentum: quia lavire eit tundare, Se pulsare terram , ut aequaetur, S: condensetur, unde & frumenta, quod excuterentur, paviνi dicebantur λ ductum est enim pavi, a f. νινe,aest igitur paviνe quasi ρ t. e. Quoniam rutem qui fruges alienas obtrivisset, rapuissetve, Cererem, quae frugibus praeerat, laesisse credebatur; ideo illum hominem Ceteri devovebant, veluti gratam Deae victimam, de Cινινi sacrum appellabant, suspendioque necabant. Qua in re non procul abiere Romani ab aulleritate Draconis Atheniensis legislatoris; quem. Plutarchus heseri, lares agrorum paricum sacrilegis & homicidis poena damnasse, a Lenius vero propter aetatem agebatur cum impuberibus: qui verberibus ali cii damnum duplione sarciebant. Quae poena postea, sublatis verberibus, ex edicto Praetoris,&mitigata severitate legum XII. tabul. complexa est aetates hominum alias,& Omnes casus: b unde porrigitur etiam ad arbores furtim casas: pro quibus ex legibus XII. tab. constituta fuerat mulcta XXV. aeris in singulas arbores: si qui de in non furtum, sed damnum puniebatur. Neque enim qui alienas arbores caedit, continuo furandi animum habet. Furtim enim caedere est caedere clam, potius, alieni damni, quam sui lucri causa, ignotante arborum domino: nam si eo sciente, atque invito caedantur, non clam, sed vi caedi videntur: ideoque adversus rerum oritur actio da vi longe gravior. ι Igitur quia furtum ex furandi cupiditate constituitur; d ideo si iurandi animus probetur', concurret cum hac actione asilo etiam θνti, & rei persequendae gratia, tenditio furtiva, vel a Tito ad exhibendum . o Immo & tamquam latrones puniuntur , qui arbores caedunt , & maxime vires , quarum est
utilitas majori unde colligitur ex hac causa posti actorem civili , di criminali judicio eγῖeriri . Quamobrem Servius ad illud Vitillii
tem Ανbονum nomine veniat, UlpJanus quaerit, docens & vites, de hederaS , & arundines , & salicta ea sub appellatione contineti ι In dupla autem, quod ex Praetoris edicto venit, continetur quidquid domino damni acciderit. Atque ut Cujacius notat th duplum in actione non est extra rem: duplo inest res, quae abest actori; de Poena est smpli tantum, quod rei accedito sed jam legem ex habeamus.
Qui frugem aratro quaesitam furtim nox pavit, secuitu e , su D
eis. ta. a. s. vi adibor. furtim easis.
189쪽
Re Deposita. ιὶ parat. C. densit.-in sent.
d. deposito. LII. Si Quadrupes Pauperiem se-eliae dicatur.
, ,1 DE IURE NATURALI GENTIUM,
Impubes Praetoris arbitrio Verberator , noxiamve duplione secernito. Si injuria alienas arbores caest, in singulas xxv. aeris luito. Nox ) pio s.ctis prisce dici consuevisse supra iam ostendimus.
Pa ire ) ueri, a παιου uti diximus, Interposito v consona factum est pavio, de inde pavo.
Duptione decernito hoe est /vium pro noxa, sive damno ρνυa-
Furio proximus est dolus in deposito admissust quod et Imen Decemviri duplis punierunt: hoc est, non ut aliqui explieant daptieuin factibus, sed dupli eius rei praestatione, quam quis eustodiendam tradiderat s Siquidem reus inficiaretur, ut Cujaeius putat. a quam sententiam his Iae bus Gothostedus verbis ad imitationem vetustatis expressit,
Si quid endo deposito dolo malo factum escit , duplione
luit a Praeter superiora damna, quae clam, & consulto Inseruntur agris, ob currunt ea, quae non hominis dolo, neque data opera , sed casu potSs oriuntur ἱ veluti quae veniunt a quadrupedibus, a quibus, utpote rationis expertibus, injuria nullus afficitur. Hi ne Socrates, quod ira correptus homines mentis usu earere arbitraretur, pereussus ab homine irato, non plus commovebatur, quam si , ut ipse dicebat, calcibus a bove petemur. Igitur Decemviri, ut subvenitent dominis detrimento asiectis ab aliena quadrupe , quae lascivia, furore, aut feritate, acta damnum dedisset, statuerunt, ut dominos quadrupedis si noxiae . sive damni dati aestimationem subire nollet, quadrupedem noxae dederet, hoc est traderet ei, qui damnum a te episset. ιγ Ideo hanc reo Conditionem me viri defuerunt, ut aut damnum suo sumptu sarciat, aut quadrupedem tradat. Cujus juris exordia odorati lieet in lege illa Solonis de eane, qui momorderat, quem quatu e cubitorum eatena vinctum noxae dandum constituerat, e caeteraque ad pau periem pertinentia ex attIeo jure in Romanum fluxisse credendum, ex eo praecipue, quod ius nostrum hae in re maxime eum Platonis lege eonveniat, qui forsan eam ex attico iure decerpsit. ἐὶ Ex Iege autem Solonia da ea Cujaeius putat corrupte dici ristiniam do ea r eamque non aliam arbiti tur legem, quam hane Solonis, perperam appellatam ex corrupta scripturariistiniam. εὶ Democritus vero quadrupedem alteri noxiam nee andam
Adjungitur huie alia noxalis actio de passu pacisti , nempe de damno dato a pecore in alienum agrum immisso, ut pariter aut pecus dedatur, aut damnum sarelaturr quam particulam sit perioris legis fuisse putat Hotto mannus, hae tamen ratione distincta in , quod paup.ries damnum est eum detrimento rei, sive corruptae, sive obtritae t paleandis autem p/ωνώπιdominus quidem damno afficitur ita re sua, sed res ipsa non corrumpitur, non labefactatur, quia non vertitur in usum alienum a sua natura: ideo disereverunt Decemviri has actiones , quas Paullus permiscet, quia distinctis ex initus oriantur. Lege vero Salaminia si porcus alienam frugem depasceretur, ei dentes excutiebantur. ct 7 Recte vero Cujaeius notat in hae actione parendo venire, non ristias, ch non ea ι, qui non sunt inter pecudes. Non deerat fortasse certum eaput in XII. tabul. ubi de damno ab homine dato cavebatur. Quod adeo excidit, ut via verba supersint ad indicium.
190쪽
ndicium . orta enim lex Aquilia, quae argumentum hoe lueuientius eredo tractabat, omne prorsus ad se studium I. Ctorum avertiti unde non mirum , si eaput illud XII. tabul. iae uerit, ac denique perierit, sicuti&e terae leges de damno, quibus una cum lege XII. rabul. derogatum suisse per legem Aquiliam, Ulpianus resere . ca) Superesse eredunt ex ea lege vocem in uias apud Festum, nisi malimus eum Se aligero legere νvsit, sive damnam dedeme, ut relatum invenimus apud Ulpianum ex Aquilae contextu eodem titit. a .s: Emed --it, fres rit, rureis inlinia. En autem Deeemviralium legum vesti Sia.
Si quadrupes pauperiem saxit, dominus noxiae aestimiam onserto : si nolit quod noxii dato.
Si injuria rupit ias ---- - ω - - -
Ast si casu sarcit . Qui pecu endo alieno impescit. Impescit ) verbum hoe In lege ita restImIt Gothosredus FestI auctori
tate scribentis; Im stera in latam M. rem pauendi a lia immitte e. Caetera fatis declarantur ex iis, quae supra notavimus.
Antequam a damnis discedamus, exponenda lex est de tigno iniuncto quod et iam est damni genu si ejusque praestandi causa leges xl I. tabul. prociderunc actionem. Tuni nomine materies omnis venit ad domos aedificandas, Se vineas eonstruendas idonea: ut etiam lapides, testae, tegulae, per sicae, de pedamenta eo voeabulo contineantur. b) Si quis igitur domino ignorante lignum alienum suo aedificiis junxerit sciens, quasi fimi tenetur. Et ad verius eum dominus uere potest ad exhibendum, non quidem ut tignum solvatur, eum hoc publiea utilitas vetet, ne per eam causam aedificia diruantur, M vineatum eultus turbeturi sed ut aestimatio damni praestetur. ές Actio autein ex XII. tabul. datur in duplum eontra illum, qui tignum iu rivum, vel ab alio surreptum ignorans aedificio suo iunxerie. ἀὶ ldauevb eam rationem, quia tignum furtivum apud eum laetie eoneeptum, uve in Vontum k quod vindieari non potest. Is vero ab eo , qui rem furtivam obtulit, repetet quidquid per hane actionem domino rei praestiterit. si Vςxo quis ignorans tignum quidem iunxerit, sed non furtivum s pretii ean tum nomine condemnabitur. At si tignum aut numquam aedibus iunctum fuerit, &' vineis, aut aedibus eversis, disturbatisque vineis postea disesolutum: domino tignum ipsum vindieare lieebit; si tamen duplum, aut aestimationem non acrepisset. ιγ Quae ab Ulpiano dicuntur extri .eus vindi- coria quod vel umquam haeserunt, vel non inhaereant amplius. c. reiο- μιηι est inquit Cicero a mun/ων, cum εηa sust fori ν, neque isἐνευηt,
Tignum junctum aedibus vineatue conea pes ne solvito: ast qui junxit, duplione damnator: tigna quandoque sarpta, donec
dempta erunt, Vindicato. Concapes ) verba legis hujus apud Festum supersunt, quae ita se, Ilger , a quo vel Cujactum dissentire puduit, emendavit Tisuum iuu-It- adibus via ve comam nec multa , ubi eontana reposuit pro Veteri seriptura comant. Coscapos autem ait fuisse in vineis , quod insidibus titua: quod haberent caput suum eum capite vinea commissum ,