장음표시 사용
201쪽
Here n. lib. 2. Priscian. . IC.
7. e. 2. Plin. I. 7. e. 6o. Auctor ad Here n. l. a.
Si en siet) sensus est: si autom sit, qui reum in ius vacatum viadiere ἰsva 6 ρνο illo offerat, reus dimittat M'. Si en siet) pro si a Mi m siιι prisca lingua et ita enim explicat Philo. xeaus in glossis, ubi εο si e reddit M I . Hujus priscae locutionis ignoratione corruptus cli ab imperitis locus Ciceronis in topicis , ubi haee lex confunditur eum lege AElia Semia nimis absurde, nam & ratio temporum hane lectionem rejicit, & testimoni uin Gellii , qui hane legem ad se tibi e XII. tabul. ex initio autem lenis , cujus meminerat Cicero , si en siet , imperitia librariorum laetum est AElia Sensia, & quomodo is error irrepserit, subtilius, & latius invenies explicatum a Iacobo Gothostedo in hae Xll. tabul. lege. Assiduo) hoe est Diupti i, ut sit sensus: lacu titi reo, lacu les sponsor, aut vια ex esto. Veteres enim pro locuplete assiduum dicebant ab assibus reum qui multas haberet assos, is esset locuples. Unde Cicero in topicis: Iocuples enim est assutius ab an dando: a atque ita explicant aliqui Plauti
versum II. a I. I. Scen. I. Amphytr.
Proletario in hoc est homini inopi quisquis votit, sit vind/x. Veteres enim ρνοι taνium appellabant eum, qui propter inopiam non re, ac censu, sed tantum prole posset augere rempublicam . b Erat & alia declinandi iudicii ratio per pactiones, quae inter actorem, Mreum initentur; dum ire rit ad Praetorem. e Etenim de quibus inter eos convenerat, ilia magiit ratum rata oportebat habere. Cujus legis aequitas ex pluribus Demosthenis locis a Petito collectis apparet. Quamvis autem Dacta nuda , quae in contractum non transierunt, nullius emeaeiae sint ι si tamen Iege, aut S. Cto confit mentur, tegitima dicuntur: ideoque interdum ex pacto nascitur, aut tollitur actio. εὶ Porro lex ita restitui poterit ex alis quot erutilorum sententia: Endo via rem uti pacunt orato. Endo via) in via endo pro in , ut saepe alias: est autem sensus, que .
in admodum inter vias paciscuntur, ita & causa inter eos agatur. Gothoste di enim conjecturam non probo 3 tum quia nunquam inveni, aut ν alato proratum hab/at, aut Pro ratato, ato, nec analogiae ratio suffragatur ; tum quia sine mutatione ulla satis constat sententia retentis verbis superioribus : nam ονato significat: eausam quisque agiro, perorato fecundum pastioues. Pacunt) veteres pro patiβον dicebant pago , unde usus deinde indux t aristον. Terentianus Scaurus in oriographia notat, Decemviros scripsisse pa-cunt per Κ graecam litterame a pago autem venisse popita, ut a eado tetidi tr dit Quintilianus. Haec autem verba directa sunt litigantibus t quae vero sequuntur, Praetorem respiciunt, eaque subjicientur inferius. At si de causa non misset inter litigantes transactum, agenda erat apud stantem judicem in foro, aut in comitio, qui locus privatarum erat caus rum, ubi tota die litigantes observabantur, & advocati r eratque ibi Putea Libenti, de quo meminit Cicero, & Horatius 3 quod Putea ι erat ara , quo saepe advocati, de rei condicere solebant. sin Plautus in Paenui. Nam istoνum scit. advocatorum nulluι nefastus es, comitiales sunt meri: Ibi habιιane: ibi σοι conspicias , quam PνAtorem sapius.
Causam autem iis orare utque ad meridiem licebat per leg. XII. tab. b qua aetate Romani crassius diem distribuebant: quippe qui non ante bellum punicum primum Catina in Sicilia capta , ex horologii usu didicerim horas notare: anteaque diem distingvcbant more rusticorum . si Postmer,
202쪽
meridiem autem judices sententiam serebant, & rem et , ad quem ex jure pertinet et, addicebant, si essent ambo praesentes; si alter abesset, propter desertum vadimonium , stipulatio committebatur, & desertor eo no mine damnabatur, ut promissam poenam ex sponsione, atque ex stipulatu penderet. a Neque enim adsentior docentibus absentem , si ad promissam diem sese iudicio non stitisset, causa ea sutum ex leg. XII. tab. Quid enim opus D siet cautionibus Z aut cur absens re, & poena dupliciter damnandus adeo inhumane λ Non me fugit plura supercite veterum auctorum loca, quae ostendant absentem causa cecidi isse: b non tamen liquet, an
hanc ob rationem, nempe ob desertum vadimonium. Quin arbitror potius, quia non defenderetur, saepe absentem, ut solet , fuisse damnatum : eum deesset, qui jura ipsius judici exponeret: contra vero adversarius urgens oratione, tabulis, & advocatis, suum jus judici comprobaret: ut non mirum si absentes causa cecidisIent. Quamobrem verba illa Xt I. tab. Pνasn-ri sititem additito interpretor cum Iacobo Gothoste do iuditium reddito Inon ut aliqui rem addi:ita ρνιβnti. Extremam autem rerum agendaram horam Decemviri statuerunt solem occasum. e in Idemque rerum agendarum terminus erat veteri Atheniensium lege, cujus fragmentum apud Stoboeum
habemus sed jam leges producamus. Ni ita pacunt in comitio , aut in foro ante meridiem causam conscito, cum perorant ambo praesentes .
Post meridiem praesenti stlitem addicito.
Sol occalus suprema tempestas esto. Conscito) nota est veteribus hujus verbi significatio pro iudicio , tenseo. Livius libro primo , apud quem Senator rogatus sententiam ita respondet: Cum illo pu=o, piosua duollo quDensas res censeo , itaque consentio, eonscisterue , & mox : Senatus P. R. Quiritium censuis , consensit , coascivit , ut bellum eiam ρνistis latinii sie .e. Huic proximam signifieationem habet hoc verbum in hae lege, ubi signi Mat cognosce . . Unde parcere poterat lab ri Rae vardus, cum pro conscito reposuit inoscite . Nec felicior fuit coram industria, qui pro eauseiso legunt conarata. Conticeνe autem ea uom est, cum per indicem apud iudicem, aut arbitrum exponitur. Paullus e ce Ην regulam, inquit, uisin brevis rerum narratio traditur, Ur ut ait Sabinur, quasi causa coni aio M.
Silitem) veteres pro lis/m ; ut stiatum pro lotum. Unde Decemviri stlitibus iudieandi, in decreto Asculanorum Romae in domo Caesia , &.ia elogio L. Caesonii Lui lii Veronae. fili ori autem ρνι soli a Idiei ο , significat judicium reddito, ut supra exposuimus, eo sensu , quo Trebatius
Sol occasus hoc est oti octid.n ., nam ut vatias hujus loci lectiones praetermittam, sela octas, Se si euasus pro oti titia nee , cum latine dicitur, tum eleganter. Singula enim participia sunt omnium temporum, ut recte Sanctius observavit. Letunt aliqui siti occaso dies suprema tempestat esto ei ubi die, p: o di i. Ego si inserenda fuerit vox ha e lege in ista mallem scribere di. t nam veteres die pro diei, de fati. pro fatisi, t ut Caesar censebat esse ea nomina declinanda. Suprema vero temp/stas dicitur Pro Ditima haνa, quae tempore XII. tabul. erat solis occasus. Sed post catege Praetoria supremum tempus fuit, quo Praetor in comitio supremam populo pronunciasset. Cum supra leges attulerimus, quibus jubebatur , ut reus eximere-
203쪽
tur, qui vocatus in judicium dederat vades promittentes eum adsututum adcei tam diem; nunc eas proponemus, quibus excusabatur reus, qui datis vadibus ad certam diem non sese praestitisset, justasque deserendi vadimonii causas adseremus. Harum vero causarum expressum tantum in legum fragis mentis invenimus moibum sonticum, sive rei, sive actoris, sive arbitri, iive judicis. Sonticum autem appellabant morbum Vehementiorem, utpote corporis valde noxium; cum fontra sint nocentes, ut refert Festus ex klio Solone: a I unde sentitus reo bus dicitur quidquid impedit corporis actio. oes; bὶ quamobrem Tibullus in re obscoena :Payce, preco , tenero : non illi fontis a causa est. Cum is quem corripuisset morbus ex lege XII. rab. quam e Iegibus Numae in Decemvirales translatam non obscure innuit Fellus, e causam praeberet propter quam judicii dies protrahebatur, sive ut eli in prisca lingua di ad/baρων. Huie Iacobus Gothostedus alias exceptiones jungit ex conjectura, Se subobscuris veterum testimoniis, putatque in eadem lege suilla inelusa vota publica pro salute Pop. Rom. quae postea in vota pro salute principis coi verterunt. d Iustis etiam causis inseritur absentia ob publicum negotium, quam omni tempore iustam exculationem fuisse non dubito. a Quae conjecturae maxime adjuvantur verbis a Gellio relatis ex Cincii libro de re mἱ-litari , quae hujus veluti tabulae praebent exemplum. Quod autem Gothostedus vinIisam, hoc dii linguit a vadibus, quod vindex fuerit, qui vocatum in ius liberaverit; vades qui reum ad certam diem judicios iturum promiserit, id utcumque veram habeat originem, tempore tamen evanuit, promiscuusque suit holum vocabulorum usus: & qui vindex erat, reum ob id iudicio liberabat saepe, quod vadis munere fungeretur, ae reum judicio stiturum promitteret. Non magis probo adjectionem clausulae illius ad hane legem, si status condictus ιum boso, quae clausula hic est plane ociosar unde malo cum caeteris eruditis eam separatim locare. Verba tamen legis hujus, prout sunt ab co commissa proseremus, ut quisque sive rejiciendo, sive probando, judicio utatur suo. Is igitur et si antea mutila verba protulerit, ita tamen sarcit scissuram in notis:
Iudice arbitrove addidio vades , subvades danunto : Vadimonii deserendi uti pacunt poena esto, extra quam si morbus sonis IIcuS --- Votum - - - ablenti a Reipub. ergo, aut status dies cum hoste intercedat ' si quid horum fuat unum judici , arbi-nove, reo ve, eo die dissensus esto. Iudice ὶ sensus totius legis eli.
Iudicio eo ituto, iuditeque adito vados, aut sub valea tuticio D. η i u νin. Me danter, rique si flere teneanter: nisi μον bux vehemens, vim graviter nocendi habent, vetum aliquod absentia Reipus A e Io inteνcedat, aut constit Mus siedies cum peνανino : nam si quid horum fuerit, or obveneris iudici, aνbitrove, auι νeo iudicii, dies di ινδον.
Subvades ) eum utrinque ab actore scilicet , & reo dandi essent sponsores iudicio sisti I censet Gothostedus vades dictos eos ei Ie, qui spoponderunt pro reo I subva et qui pro actore , quorum verborum significationem sto tempore periisse refert Gellius. I Dan unio) pro danio priscum, ut saepe Plautus da ount pro dano. Reove ) priscis Feui fuit tam petitor, quam is unde petituri dicitur enim re 3, cujus de νι agitur. h Di
204쪽
pro di ιννε lib. IX. luem ιuriatam ιε imperio serenti trista emon dismisi ita Sed eum eveniret aliquando, ut qui rem suam ab aliquo in judieio repetebat, ea teret testibus, quibus intentionem suam iudici probareti Deeemviri, ne quis nulla sua culpa omnibus argumentis ad rem recuperandam destitueretur; facultatem dederunt actori, ut ante domum rei clamoribus, immo& convietis etem suam flagitaret, palamque faceret omnibus eam improbitatem ternis diebus, ac tertiis nundinis, sive novo quoquo die. Solebant enim Romani ex agris nono quoque die, nego torum causa in Urbem convenire, ubi eo die nundinae habebantur; inde natum, quod usu adhuc retinemus, ut tribus edictis reus citetur. At si reus fraudem suam obstinaret, remque tradere deciectaret; ius tamen erat actori, accitis secum sui clamoris testibus, rei domum intrare, rem suam, sicubi eam inveniret, ablaturus. Isque effectus erat illius publici clamoris , quae obvagutatio dicebatur ad peptam , hoe est ante domum. Non me fallit, Turnebuin, Salmasum, se aliosique plures, hanc legem non referre ad actorem testimoniis destitutum, sed ad testem testimonium defugientem: adeo ut pro defuerit legant dona D. Verum ab horum sententia me abducit Plauti locus: quo Rae vardus priorem explicationem optime comprobat, ubi poeta coquum indueit res in do. mum Euclionis illatas repetentem, eique, nisi redderet, clamorem ante aedes, de maledicta minitantem. Cui explicationi etiam Gotholaedus, 3e Rittet iusius suffragantur, en Plauti locum r
Iam nisi νεdri mihi vasa iubar,
ubi pipalam significat convicium prisca lingua. Nune legem produeamus r
Cui testimonium desuerit, is tertiis diebus ob portum obvagu
latum ito. Cui) sensus est: ei qui toimpatia destituisar, liceat totiis nundinis reum
Ob portum) hoe est anta adιι. Festus enim resert apud omnes eoavenire, ut ριν tis in legibus XII. tabul. domum significet in verbo poνeus. Obvagulatum ) Fessus et vagulatio legibus XII. rabul. significat quε
Et haec quidem inter actorem, Be reum agebantur: quid autem his super deberent judices consulere, aliis legibus Decemviri constituerunti Itaque possessionis, & proprietatis quaestionem discreveret cum possit quis jure ponsidere, quamvis non si dominus. Ideo dum proprietatis causa penderet, minime possessionem ademerunt ei, qui neque vi, neque dolo , neque clam eam haberet: ad cujus legis exemplum, verbis longe uberioribus Praetor composuit edictum svri posu/tis. Quod jus convenit cum Aristotele in problemat. ubi ait possidentem permansurum quoad fuerit judicatum . co Hanc autem possessionis controversiam veteres vindiciarum rauom appellabant , avia dicando sive ago=ondo. quod rem interea sibi posscssor assereret. Cuius deis inde vocabuli significatio propter similitudinem , 8e assinitatem rerum interis conjunctarum ex cumit latiust nam & ipsam possessionem , & possessionis controversiam, de rem, de qua controversia esset , ipsumque agrum , vel glebam imaginem agri, de qua in setius, vindiciarum vocabulo comprehem L 4 derunt:
205쪽
demnit ut mirer aliquos adeo certare inter se, dum quaerunt eu nam potissimum rei hoc vocabulum convenitar cum ex veterum testimoniis hasce significationes omnes includat, ut optime Turnebus observavit. a) Ineun.
tes porro judicium apud Praetorem pugnae specimen quoddam praebebant veteres, qui nihil sine aliquo solemni signo aggrediebanturi quod iudiciarium bellum exprimebant, commissis inter se gladiorum loco festucis , instar mi.
litum inter se manus conserentium: quam Q m ιι vilem, quor/dianam , σ n. flueaνiam appellabant, & tum vim μενi moribus dicebant. c., Quae simulata concertatio umbra fortasse fuit verae dimicationis , qua , cum Hottomanno suspicor, veteres Romanos utpote rudiores, ac prope immanes, more vel rum Longobardorum diremisse lites: ut cum alter alterum ad singulare ce
tamen provocasset, is haberetur in jure potior, cui sors victoriam obtulisset. e Quem cum illi morem exuissent, atque induissent humaniorem, verum praelium versum suit in simulatum, ac pugnam tantum retinue lunt ima ginariam fossuris expressam. dὶ Etenim initio litigantes de potIessione landi Praetorem adibant, ut eum deducerent in fundum, de quo controversia esset, quo judicaret utrius possessio foret. Idque dicebatur venire in rem ρν μοι em: indeque cum Praetore redibant, ejusque judicium expectabant. Uerum quia Praetor multitudine negotiorum impediebatur una cum litigantibus ire; ICti rationem excogitarunt, qua prosectionis molestia sublata, veterum iudiciorum figura, Se religio maneret. Itaque priscam illam profectionem imaginibus, verbisque simularunt, instituentes , ut in fundi gleba , veluti super toto tando, cujus gleba illa simulacrum erat, judicium exerceretur. Quamobrem satis erat Praetorem adire, ut apud eum judicium intenderent. Praetor autem in Urbe manebat, cum litigantes ipsi ex iure, sive ex loco , ubi jus reddebatur , proficiscerentur in iundum , unde riebam tollebant , eamque in judicium adducebant , ut per eam , quam & viadictam voca. bant, totus landus, & profectio Praetoris in rem praesentem adumbrareturi ae rei loco imago illa subjiceretur: o Si de possessione igitur quae. reretur, Praetor, quoad in judicio proprietatis alteri rem addicendam constaret, possessorem tuebatur. At secus erat in causa libertatis, in qua non possessionis titulus potior erat, sed libertatis : quia magis reipubl. conducit libetis urbem impleri, quam servis. Ideo in liberalibus causis, ubi altet in libertatem, alter in servitutem assereret reum, viniicia, sive polsessio durante causa status dabatur secundum tibeνtatem, ut maneret liber, donec plane se tuum bine constaret. Id cum lege sua Decemviri constitui Ilant, qui tamen inter eos auctoritate praestabat Appius Claudius, calumniosa interpretatione telam retexere conabatur: quippe qui senserat sua sibi lese praeclusum libidinos consilii exitum. Notum est enim eum forma Virginiae virginis captum, clientem suum M. Claudium, absente Virginio patre, subjecisse, qui eam peteret in servitutem, sive suam servam esse contenderet. Cum autem Decemvirali lege , durante judicio libera permanete deberet , Appius ejus potiundae spe, puellam M. Claudio tradere in servItutem eogitabat tu erum quia sua ipsius lege prohibebatur, negabat bene fieto legis saudere , qui ab alio, quam a patre in libertatem assereretur. Itaque pronunciavit, absente patre , vindiciar dandas Heundum βεν visarem, sive tradendam virginem interea in servitutem ei, qui sibi dominium assereret illius: cum non a patre, utpote absente , sed ab avunculo vindicaretur in libertatem. Quae ferox libido, de atrox calumnia, quam seditionem excitaverit , quantaque de auctoritate, atque imperio dejecerit Decemviros, satis liquet ex hiltoriis Romanorum. Antequam tamen is , qui status controversiam p tie
206쪽
patiebatur, ad quasi posseisionem libertatis rediret , sponsores dare oportebat , qui eum iuditis si uuν promitterent. Atque haec sane libertatis gratia sani constituta. Caeterum reliquarum possessio rerum, si nec vi, nee dolo, neque elam eapta suisset, judicii tempore apud ipsum permanebat possesso. rem. Si vero aliquis salso vindiciam tulisset, sive falso rei alienae possessionem sibi asseruisset, hoe est si praedo esset, & malae fidei; tum tribus albittis rei cognoscendae captis, duplum fructuum ex ea re perceptorum reddere damnabatur. Quod ius conservatum in Codice Theodosiano fuit, a quamvis in Iustiniani libros minime traductum . Is enim satis habuit praedonem si uetus omnes reddere , bonae fidei vero polIelsorem restitue te fructus a die rei in judicium deductae. bὶ Cujacius autem docet duplicium fructuum praestationem ante Iustinianum obolui IIe. En autem leges.
Si qui in jure manu conserunt , utrisque superstitibus praesentibus , secundum eum qui possidet. Ast si qui quem liberali
causa manu adserat, secundum libertatem vindicias dato. Si vindiciam fallam tulit. Praetor rei , sive stlitis arbitrostris dato: eorum arbitrio fructi duplione decidito. Μanu conserunt in hoc est si apud iudicem .isceptetur . . Utrisque superstitibus ) Dpristit.ι dicebastur veteribus t/stes, quod rei superessent. se Si quem liberali ) hoe est si quis qvim adserat in libeνωωm. Secundum ) dare vindietas secundum libertatem, est in libertatis possessione pone ea
Rei sive stlitis ) jam diximus vetetes stlitim dixisse pro litem: sti
eum Per lorum . iaiffert autem res a lita quod res est idipsum , de quo di ceptatur; Lis est ipsa rei disceptatio: unde νυ est extra iudicium, tu se in- per in iudicio. Quam Ictorum distinctionem salse deridet Cieero in orat. pro Mανon. nempe ut callidius dicendi artifex Iurisconsul totum auctoritatem, qua maxime in ea causa premebatur, extenuaret. Frequens est autem apud veteres I Ctos horum verborum conjunctio. varro 4. de lius lat. quam rem , sive ritem diceνe oporter.
Arbitros in hie numerus erat solemnis dandorum arbitrorum. Fructi duplione ) hoe est seactis, duplisaar seu ui enim genitivus est v
terum , qui nomina quarti ordinis ad normam ei iam secundi ordinis flecte. bant; unde nuctvis futius dicebant, & sensus seu li. Controversiae judiciorum , atque litium discordiae sententiis judicum praeciduntur ἔ quae sententiae in rebus singularibus iunguntur vice legum in genetalibus . Rursus sicuti publieae res , atque status civitatis te gum auctoritate componuntur ; ita privatorum negotia, & jurgia sentemtiarum auctoritate sedantur di ut e privatis rebus in tranquillium ad ductis , etiam quies publica exoriatur. Unde summa vis tribuitur rebus iudicatis : ne si judicum sententiae rese in dantur , turbato statu sngui rum , publica etiam tranquillitas obumbretur : Itaque Deeemviri auctoritatem rς rum judicatarum suis legibus maxime munientes , eodemque locosa l. r.C.Thest dos da frua. selit. expens t. t. q.
207쪽
ι ioco habentes eum, qui debitum consessus esset in iudicio, cum eo, qui ejus debiti nomine convinctus a tellibus esset, di a iudice damnatus. tri ginta dierum spatium judicato iaciendo, aut conseilae necuniae eontrahen. sae, solutionis causa praeit iterunt. Quo dic iusοι appellarunt, nomen, de praefinitionem temporis ducentes a militia, unde non paucae simillud in ea ad rem tot ensem commigrarunt: cum non aliud sint judicia, quam praelia verborum, quae loco veIOIum praeliorum , quibus iure naturae homines contendebant, successerunt. Ut igitur dies jugι vocabantur in bello iti-ginta illi dies, quibus non licebat hostem lacellare, vel res repetere, dum vexilium rufi coloris in arce defixum erat, & exercitus impe Flust hisque
e. t. Felsus in poli lententiam, quibus judicium quiescebat, iusti appellantur. Hoe autem verbo iusi. Ma- tempus initio, menstruum , sequenti tempore protractum fuit ab bim.'νο, crob. t. Saturnal. bὶ atque demum a Iustiniano ad quM- mensi e praeterquam in posses-
c. ue Hur. rer Iu habent domi statim post sententiam. σὶ Lapsis autem triginta diebus , tibi, L .ia nisi judicatum iaccret Nu a aut viadicem inveniret, qui fidem ejus praesta ι , emi Ebabs' rex, adpi ob meque Gςdito ς dcbitum in se tusciperet; jus erat et editori,
a ',' ' manus in debitorem Indicere, ut cum ad Praetorem raperet, ae pro servo sibi addicendum curaret: isque creditori debiti gratia sic addictus, appel- 0 Cujie. in labatur noxus, o onratur, Propter servitutem , quam ex aere alieno subia C. de excepi. Ni ibat. Quem etiam Romani morem sumpserunt ab Atheniensibus, etsi jam judic. post Solonis legem extinctum. Licebat enim Athenis ante Solonem credi. totibus, injicere manus in debitores, quibus abductis, eorumque corpori- . bus oppigneraris, pro servis uterentur, iique homines creditoribus obno- . i xu λιμοι vocabanIur. Ne Vero sic addicti aufugerent, dominis li-ιn Seson. t. cuit eos nervo, & compedibus vincire propria in domo creditoris i tam-
h. quam in carcere privato, cax Da injecta non majore quindecim pondo. ἡψή i α ὶ orro ita vinctuin, aut ea Hu, substantiis , si quidem vellet, & posset, M.,αΚ T. Vi Vere oportebat, aut ς ipsiuβ creditoris bonis capere cibum , & vesti Te erit. pho RVM, qui nominς νςniust. γ) Victum vero Decemviri definierunt aes , si , Cie -δε' - N . sive in intςrpretantur eruditi libram farris in singulos, . d. . ., . Haec autem verba XII. rabul. ex Gellio desumpta , fuerunt suspectans; I. si iactum eruditorum compluribu , tum P opter obscuritatem ; tum quia nimis large 34.1.d. r. ivdie. PIO veteri parcit. te, ac duritie cibus videtur definiri libra farrisi eum se l. quoi ηοι host/ι libra Victus fuerit hominum frugi quotidianus , quibus obaerati, & setvis. d. V. s. non debuissent tractari benignius. Bibaculus t) de Ualerio Catone i
Me tamen eaedem auctoritates in veteri lectione retinent . Si quidem his victus tenuitas per selibram farris signifieatur . Quis autem credat tenuem fuisse victum obaeratorum , quibus ad serviles operas , durumque laborem corpore opus erat firmo , & viribus integris ut non mirum si eis integra libra praeberetur. His autem sic addictis datum est LX. dierum spatium ad paciscendum cum creditore, impetrandumque ab eo majores inducias, aut oneris levamen aliquod . Λc si creditor esset inexorabilis, G
208쪽
bilis, post tiaginta d es ducere debitorem poterat ad Praetorem ; ae de Inde per trinudinum, sive ternis diebus nundinalibus , quibus majori populus frequentia negotiorum causa ex agris in Urbem concedebat, eum proinducebat in publicum, aut palam in soro proclamandum curabat quanti esset damnatus, ut emptorem inveniret. Ita vero initium harum nundinarum sumere oportet , ut extremus nundinarum dies in ei dat In sexage .simum, ut in hac lege sententiarum repugnantiam vitemus , quam pii mus , & notavit, & hac interpretatione sullulit Hottomannus. Si vero nemo civium emeret, tum licebat debitorem vensere peregrino , eumque ob id trans Tyberim ducere . At si pluribus creditoribus teneretur, tum crudele in speciem exemplum in eum erat constitutum. In speciem, inquam: nam severa nihil mitius ea poena, quae terrore suo delinquendi consilium aulait, ut hujus legis exitus demonstravit ;numquam enim ea vigente quisquam in hane poenam incurrit, quia metu poenae nemo plus artis alieni contrahebat, quae suae substantiae tolerarent. Igitur lege XII. tabul. permittebatur creditoribus, debitoris, corpore concito, membrum sibi viritim tollere, quam immanitatem vehementer detestatur in legibus Decemviralibus Favorinus apud Gellium. a in Cui contra Coecilius I Ctus regerit lenitudinis causa id fuisse sancitum, Ob rationem a nobis al- Ialam , ut supplicii nempe metu periculum csiminis averteretur, & caverent homines suscipere supra facultates . Quae tamen lex abrogata deinde fult s ac pro sectione eorporis subjecta sectio bonorum, millis in possessionem bonorum Rei creditoribus ex edicto Plaetoris, bin ut iis venditis pecuniam quisque suam servaret: remantisque sectionis nomen a corpore translatum ad bona, propter venerationem vetustae legis, ut sententia illius vocabulo conservari videretur . At si creditor careret sufficientibus bonis , inqaluit beneficium cestionis. e Sed jam legem proseramus.
JEris consessi , rebusque iure judicatis XXX. dies iusti sunto, post deinde manus injectio esto, in jus ducito. Ni judica
rum facit, aut qui ps endo eo in jure vindicit, tecum educito, Vincito , aut nervo , aud compedibus XU. pondo ne majorc : aut si volet minore vincito.
Si volet suo vivito ni suo vivit, qui em vinctum habebit, libras sarris endo dies dato: si volet plus dato. Ni cum eo pacit LX. dies endo vinculis retineto, Interibi trinis nundinis continuis in comitium procitato , aerisque aestim iam judicari praedicato. At si plures erunt rei tertiis nundinis partes secanto: si plus, minusve secuerint, se fraude esto: si volent uls Tyberim peregre
Confessi ) consessus hie aecipitur pro quo barbari conseias. tu i unde junt dis onsgara. Eit hic autem ellipsis, ac subauditur nomi- , ut sit aris renues nomino.
Iusti hoe est tigitimi. Post deinde geminatio elegans , & usitata veteribus, vide Paratum
3s. Cuiae. lib. I. sis cap. 39. ,
209쪽
iνα DE IURE NATURALI GENTI UΜ,
quιι enda eo an μνε vindicis. Ita Cujaelus recte ex veteri Codice reposui: uutatum est enim veteribus Oiudieare io aliqua re, ut in agro vindicare. 'Endo ) autem pro in , satis notum. Vindicit ) veto dixerunt veteres, ut etiam nune dicimus lavis i olim& Amr dicebant. Accius Phoenis.
ada sub undis sub unda fuit. via dicero autem pro vindicara . Lucrct. ιιb. 3. Ipso suum mi sepet, neque enim is vindicet hilum .
Nemo ) αινναι est proprie vinculum, quo vincitur collum; compedesia quos pedes conjiciuntur. Ne Μajote ) ita prudentissime reposuit Cuia eius pro ua minore. Cur enim immitiores Deeemviri, quam ipsim et creditores, qui rem amiserant Farris ) Dν hic significat sarinam, ex qua pultem farream eonficiebant. a Varro Lb. ca Cibus enim veteribus Romanis consuetus erat farina cum aqua, Ssaeli. eap. s. sale coacta, & interdum etiam lacte. Unde Plautus Romanos voeat ριά. νυ hasor. Hinc Iuvenalis:
Grandos fumabant putivas olla.
aestimiam ) Urimia dicebant veteres pro Astimatio . Se fraude ) hoc est βον faudo. se pro sine veteres.
Vis ) pto ultra veteres. Varro de iist. lat. Quod .a faepa, ct eἰι σ ula Tib.rim non mediocri rit. Ita ut . vide Pomam de usu antiquae locutionis. Rei in hoe est asserer, cre iterer: diximus enim per reum significari tum peti. torem, tum eum, unde Petitur. Brevis autem harum legum haec est explicatio. 1i d bittim confessu/ quir fueriι , vet condemnatus suis , hae s ιn Ddicia μὲνi ut explicat Cujacius ad i. 29. ff. de donat. 7 inducia ei monst=uaxνiginta di/νum ad debitum exolυendum Lauror. Sin intra dies pilos ρνit in a. d.θιιιν non satisfaciat, tum credis ori capere eum sive pνehendινε, arquo in ius due.νa ius .flo. Debitar itα ne μι, si poterit, suo vivat, si non habeat, ρω cνeditar, qui eum vinctum habebit, singular farris tibνas in singulas di/s .idato: si volet plui, ei pro arbitrio da με iacero. si cr tum audieasum mn solvat, nequa interea quisquam eum is νι Grin- dat, ρνι quo eo interveniat, tu pii vatum carcerem ιn vincula adducere eνedi I νi ius esto, eumque vel ner o, vel compedibus vinci a ,sic tamen ut vincula non sint glauropa, quam XU. ροπήνοῦ teviora eni- adhibere ρνο aνbiρνio ius esto. Patiscendi interea addιcto cum creditore ius esto: si non pactus δεινip. LX.di.bωι credis ori addictum in vineuta babere ius esto et intra eos die, epinis nanis divis ad 'atream in campum producitor, quantεquo poeunia iudicatus fueris, Dadieaρον. At si plures eνunt creditores rortita nundinis vigesimo sopima dia
LXXIII. Naturae ordinem tenentes simplicia percurrimus , ut ad composita deis De Iure Pu- ferremur . Itaque legibus absolutis , quae singulas privatasque personas, blico, &dele-ae certas res, & negotia privatorum complectuntur , enitamur iam gislatione . ad culmen, ac rerum tandem summam , e singulis, privatisque pluribus coactam, atque compostam capessam .l exponentes publici regi, minis leges, quibus evolutis, contendemus altius, ac veluti a terra in coelum advolantes, rerum sacrarum, atque divinarum leges quas publiaci quoque juris portionem fecimus, interpretabimur , lumina eruditio.
nis more nostro adserentes necessuia a di quae ualce ad declarandum jus
210쪽
vetus, non ad inemoriae laudem augendam adducatur. Iam enim tanto nu mero collectiones rerum vetustarum prodierunt, ut doctus ab indocto non tam eo pia, quam delectu rerum discernatur: & gravitas judiciumque seribentis non minus ex his, quae rejecerit, quam eΣ his, quae retinuerit, aestimetur. Exordium autem hujus expositionis merito ducimus a legumlati n. , sive a saeuitate publica serendatum, & jubendarum legum, inde vim, & potestatem accipientium. Notum est autem ab instituta Repub. legum serendarum jus penes Magistratus majores, polleaque penes Tribunum etiam suis e plebis: Populum vero iussisse, ac scivisse legem eo suffragiorum ordine, atque eo ritu, quem superiore libro demonstravimus . At quoniam populi saepe voluntas a veteri lege ad novam , vel concionibus magistratuum, vel propositis majoribus utilitatibus, vel mutatione temporum trais ducebatur ; ideo ne duae, pluresve inter se simul pugnantes leges civitatem distraherent, concordiamque civium turbarent, neve jure incerto respublica iactaretur ; Decemviri constituerunt, ut populi voluntas posterior, sive legum eadem de re ultima, leges aboleret antiquiores I ac sublato jure veteri maneret id, quod populus postremo jussisset, sive abrogamia, id est legem prorsus contrariam ferendo ue si ve dιν fando, id est partem prioris legis detrahendo , si ve DBotanda , id est aliquid ad priorem legem adjiciendo , sive ebνοgando, id est immutando ex priori lege aliquid. Cujus legis vis in universum jus civile penetravit. Nam&in pactis, & in transactionibus, & in testamentis, in lententiis, in constitutionibus principum, in rescriptis, in consuetudine, in mora, in fama, denique in possessionibus, in interpretationibus id semper servatur, ut a posterioribus priora submoveantur. Legis autem haec verba ferunturi
Quod postremum populus jussit, id ius ratum esto.
At praeter jus legibus comprehensum , de in cives universos explicatum, aliquando certum jus, & peculiare in privati alicujus personam constituitur, quod legis nomen minime meretur, quia lex complectitur omnes, iaptivilegium est tantum unius, veluti privata lex: unde Ulpianus ait, ikνanen in singulas peνsonas, sed generaliter eoastituuntuν. a 3 Etenim in privatas personas non leges, sed iudicia feruntur, per quae leges ad negotia privatorum accomodantur . Ideo vetitum suit in privatum serre legem, hoc est privilegia irrogarei quod ex Atheniensium disciplina, & Solonis legibus defluxit in leges Romanorum. Nam ut ex Andocide, bin Demosthene,& AEnea Gazeo in Theophrastum habemus, non licebat Athenis condere legem in privatum, nisi occultis sex mille civium suifragiis juberetur: ocultis nempe, ut gratia, & Odium simul abellet. Et ne quis miretur suffragiorum exiguum ex tanta urbe numerum , admonitum velim Athenis, etsi supra quadrigentum millia hominum habitarent , numerum tamen civium ad viginti millia fuisse a Cecropis usque tempore: qui numerum cogniturus civium jussit , ut in medium quisque conjiceret lapidem : quibus numeratis eam collegit summam, quae Demetrii Phaleraei tempore haud mutavit. JEadem ratione Decemviri vetuerunt privilegia in quem qua in irrogari, nisi comitiis centuriatis, ubi describebantur cives non confuse in tribus, sed I er ordines, & aetates in singulas centurias; proptereaque major inde dii gentia, majusque consiliu in oriebatur . Hic nos propter suininam Iacobi Cujaeli auctoritatem aliquando subsistemus . d 'Is enim ne quidem comitiis centuriatis privilegia irrogari potuisse contendit; ideoque adjectionem illam: nisi maximo comitiatu , pertinere tantum putat ad legem de capite civis Romani, quam mox subjungemus, quamque a Cicerone cum