장음표시 사용
271쪽
arripuerint, Invidentes aliis praemium, virtutiv, & sumptus in adipiscendIs honoribus factos a novis petitoribus repetentes ἱ tandem lege lata eonstrutuunt , ut publica ministeria deferantur ex cenis 3 ex. eoque prout major erit, aut minor augeatur . aut deere icat gradus dignitatis. Qua lege sun datur status paucorum, sive oligarchia , quae tyrannis est plurium ι perinde atque statu& optimatum, regnum apparet esse multorum. Quantum auistem in paucorum stata peeuni .e accedit. honoris, tantum decedit virtuti-hus; quae ibi magis contemnuntur, ubi divitiae plurimum honorantur, veluti si appendantur in libra , cujus dum altera pars attollitur altera declinat. Cujusmodi ei vitas, quam non prudentior . sed opulentior moderatur, eamdem fortunam subierit, quam navis, cujus clavus non nautae sed institori utpote opulentiori tradatur. Cum igitur hujux civitatis proceres', duplici affectione , & contraria distrahantur , superbia nempe, quam ex
potentatu concipiunt, de avaritia, quam ab ineunte aetate induerunt: neque suae rei parcunt, ut alios magnificentia superent, neque. alienae, quam illico ubi rapuere, profundunt. Emulantur enim alius alium, & alter ab altero sumptibus; provocatur 3 ita ut opulentior mediocrem secum certanistem, & pecuniam sub usuris.a se mutuantem sensim absumat, & crescenis te quotidie senore, Patrimonium devoret illius . . Undst paucis, di testem,
bus, plurimῖ ad inopiam in dies rediguntur ι qui substantias avitas ad alienos translatas intuentes, de in memoriam. revocantes majorum fortunas ,
ae dignitates, indignantesque se cessuros. novis hominibus ab se ditatis.
una eum reliquo, inopum innumerabili coetu potentioribuς insidiant ut i ita ut unius civitatis muri , cives, cum hostibus concludantur , nec una , sed duae videantur esse civitates animis inter se pii gnantes, altera divitum, alis tera pauperum: quos proceres illi, utpote sibi suspectos, atque infensos m tuunt adscribere in militiam, si exercitum dueere 'porteat adversus hostes eae peregrinis, de mercenariis copiis. uti coguntur, partim publicis, partim privatis sumptibus eos alentes, neque tamen imperii fines umqiram proseis renies 3 pectoribus enim civium propriam vitam pro communi salute , atque gloria opponentium, non emptis militibus imperium in alios populos extenditur et ideo qui principes publicam omnem ad sese attrahunt potentiam, eam oppido extenuant: caeteri enim iique innumeri publieae utilit iis minime participes, nihil de suo conserre in eo inmune Iaborant L quiasbi non. videntur haberi pro civibus, cum incommodorum tantum, non autem commodorum, honorumquς Participent; sed pro servis, quotum
proprium est odio habere dominos. Ideo qui praeesset diu , ac secute cupiunt, curabunt, ne cives ademptam sibi libertatem , & magistratuum e plendorum lacultatem suspicentur. Alioquin uti servi adversum dominos, ita de plebejι adversuu proceres, furtim insidias molientur. Quo plus enim hominibus timoris injicitur, eo magis ingenium eorum ad fallendum exae Diut. Hinc nihil astutius, & fallacius pueris, sceminis, & servis r quia parem tum ,& maritorum, de dominorum imperium expavescentes . latendi , aut flaudandi artem assiduo medit tur. Iuvabit igitur esse in hos, praeeipue in uxores, & liberos aliquanto indulgentiores, ut animus eorum se nobis aperistior; indeque aut facilius caveamus illos , aut fallendi necessitate liber mus, ae ad ingenue, M liberaliter cogitandum inducamus. Igitur in statu paue sum leges divitibus obtemperant , potentiores voIuptuose , ae muliebriter educantur , & luxu , . crapula , ludis , canti. bus , meretricibus , pueris , symphoniacis dissolvuntur ι pauperes vero
victus. duritie, atque j mmensis laboribys exerceatur : ita ut illi Nopter
272쪽
vItam desidiosam, & muliebrem ignaviam obstupeant i hi vera propter statem, & invidentiam assiduo vigilent, &-oeeasone data, si aliqua seditio
interius excitetur, aut exterius auxilium eis adjungatur, fame, ac rabie veluti ferae in praedam agantur, divitum bona diripientes eoque maiori eonfiis dentia irruentes, quo se numero, vi robore, ac desperatione valentiores , Illos vero paucitate, foemineoque eultu fractos, & enetves atque divitiarum causa exterritos intuenturi In qua fluctuatione civitatis, vel divites, ut multitudo plaeetur, cum plebejis partiuntur honores: magistratus, & agrorum divisone, aut aeris alieni remissione divitias; & hae potentiae, pecuniaeque partitione nascitur inter eos aequalitas mater natus illius, qui peculiati,&angustiori significatione pespubliea nuncupatur; vel iidem divites pertinaeius contendunt, pugnantque aerius cum plebeiis; di tum quia patiem nullamsbi avelli patiuntur, coguntur, iuxta illud Hesiodi , totum tandem amittere . Superati enim a numero , & robore , ac desperatione plebeiorum , veluti dedititii a plebe conditiones, ae leges accipiunt, exutique potentia partim ex urbe , partim ex Propriis patrimoniis , partim etiam e vita C dere compelluntur: atque ita publica omnis administratio, & imperium , di summus honos devolvuntur ad plebem, indeque constituitur stιππι , at que subernatio peputaria. Ac prior quidem ille uatus, qui angustiori signi ficatione generalis vocabuli γάρ ea dicitur, maxime convenit naturae tum universae, tum humanae peculiari ; quae mixtae profecto sunt, ac variae splurisque temperatae corporum teneribus; quorum si quid piae aliis domi netur, humoIes eorrumpit caeteros, di corpus postremo putrefacit. Igitur in re publiea, quae persectam hominis temperiem imitatur, exprimitque re rum naturam , Ee humanam , quaelibet populi portio tum in magi illatibus, tum in judiciis Partem iuris , atque potestatis habebit sibi congruentem: senti quaelibet hominis portio suum aecepit munus a natura prae cipuum. Quemadmodum igitur consilium Deus in mente locavit, vites in corpores vires autem consilio subieeit, & menti potentiam ilibuit in comius; ita & in republIca Senatus non tantum e nobilibus , sed e plebeiis
apientioribus, de ob longam bonorum gestionem rerum humanarum peritioribus coactus, veluti mens, Se ratio civitatis. eonsultandi , deliberandique munus obibit, certosque sibi magistratus vindicabit , quorum auctoritate jus consultandi, providen lique tueatur. Et quoniam lex sola respublicas , sve sub uno, sive sub optimatibus, si .e sub universo populo eonstitutas distinguit a tyrannide, quae non modo in dominatione unius, sed in imperio paucorum, de universae plebis deprehenditur, quando pro legibus imperant hominum voluntates; ideo certis legibus, tuiIuque publieo a prima civitatis institutione munienda sunt consulta senatus: ut si certis de re-hus in publieam, non in privatam utilitatem ad ius ieium ejus adductis S natus decreverit, universam obliget civitatem, si de negotiis,& iudieiis iis agatur, qua longe rectius quieta paucorum, atquE tranquilla deliberatione,
quam tumultuosa contemptione multitudinis trans gantur. Atque ut Senatores attributos sbi magistratus, de certorum judiciorum potestatem sibi retineant, arceantque inconsultam inde plebem, opcirtet eos magistratus , eaque iudiciorum exercitia magnis onerate sumptibus, ut plibejis plerumque tenuibus desiderium sui minime commoveant. Ita enim solis. opulentis una, & melioribus in eo munere patebunt, abstinebintque iis ultro tam qui e Senatoribus, quam qui sunt e plebe deteriores , nempe tam pec Dios, avaris quam tenues, de viles; neque in campum descendent: nisi honestiores qui divitiis gloriam anteponunt, ut AEdilium Curulium
273쪽
creatione contIgIt; quem honorem ultro patriciis p 'ebeii remiserunt, ne
ludorum sumptibus premeremur . Certos quoquc Ple jis oportet paratos elle magilitatus, qui numquam ad Senatores tran ferantur: ut habeat plebs, quos publica potestate semper armatos adversus insolentiana nobilium opia ponat, quales Taibuni fuere Romanorum. Creabuntur tamen tum ii, tum
senatorii etiam magistratus universorum suffragiis , judiciaque illa majoris prudentiae indiga, Senatoribus quidem, sed a populo mandabuntur; ne quid
in re publica geratur, cujus universi aliqua ratione non participent. Et ne multitudine comitia perturbentur, neve civit s seditiosis redundet hominiabus; occupanda plebs est opere rustico, majorque pars prompta re agraria in agros dedueenda, ut minus habeat in urbe negotiorum, ae minus in ea permaneat inopum , & otiosorum: quarum bi propter desidiosam vi am, illi propter desperationem, & egestatem studio tenentur assiduo rerum novarum. Hi ne etiam eveniet, ut minus in urbe nascatur opificum, qui artes tractati luxuriae ministras, novisque tensuum oblectamentis ioveniendis, & civibus ad insanas rerum inutilium emptiones provocandis aliena patrimonia, vel iamundum muliebrem commutant, ut
ut Lueretius ait; vel in scenicos apparatus , aut in pudenda proemia musicorum . Optimus vero populus est agricolarum, atque pastorum, atque ibi civilis, & militatis virtus haerebit firmius, ubi plurimum est rei agrariae, atque pecuniariae studium. Pastores etenim, di agricolae, quia urbe absunt Propter laborem rusticum, quo exercentur, & quia spem victus ducunt a
proventu agrorum, de pecorum, neque fame ad desperationem aguntur, neque otio conciones stequentant, neque ducuntur itudio rerum novarum r &si ducendi suerint in bellum , erunt milites validiores I utpote parce, ac duinriter vivere assueti, frigus, & aestum tolerantes, ac sub dio nocte , atque in . terdiu manentes. At si de rebus iis agatur, quae non tam consilio, quam viribus expediuntur, eae ita deducentur ad multitudinem, ut ipsi per se statui se videantur, quod viribus tolerandum, atque opibus est sustinendum univem forum: ne quid sibi supra vires ab aliis impositum conquerantur, qualia sunt vectigalia, tributa, opera publica, de onera tum civilia, tum & militaria , quibus suscipiendis auctores fieri oportet plebejos magistratus, ad quos, uti diximus, aditus nobilibus obstructur: quamvis magili ratibus plebejis senatusconsulendi, & sententiae dicendae causa minime claudatur. Atque ita sicuti Senatores seorsum a pit be , ita & plebeji seorsum a Senatoribus certos sibi magistratui attributos retinebunt: praeter magistratus alios , &honores, ae sacerdotia, quae promiscua esse oportet plebeiis, & Senatoribus. Ac ne qum quis inagit ratu fungitur , movere quid audeat e publi. cis institutis, vimque si parare ad extraordinarium imperium: publicae administrationis rationem reddere cogentur omnes inagistratu exeuntes .
Nam & maxma, optimaque ingenia Pervertuntur, nisi ab arbittio pendere eompellantur alieno; alioquin homines nacti summam potestatem, abstinere nequibunt ab injuriis, atque in odium devenient plurimorum, a quibus, ut caveant , velint , nolint , necessitate saltem sui muniendi ad appetendam tyranmdem adducentur . Optimis autem hie reipublicae status , quem descripsimus , cujus cives, neque Prti priae , neque alienae cupiditati , sed tantum legibus, nempe rationi divitiae parent , partim ex optimatum regimine trabitur, PaIti in ex dominatione plebis , in cujus efflenem potestatem omnino dilabetur , quando temperie ista perturbata , leges sub imperium suriosae multitudinis redigentur . quae
274쪽
quae nimio desiderio libertatis is ecidet in miserrimam servitutem , in quam convertitur perniciosa licentia; qua plebeji exultantes, atque omnia ex lis bidine gerentes, ac semetipsos invicem oppugnantes, publicasque vires s& omnes in diversum amentissime trahentes dirimuntur In factiones; ac
plerumque in binas majores; mediorum alteram , alteram vero multorum
quorum priores illi vincuntur a posterioribus illis i quia in summa illa perturbatione rerum, sacile consilium a violentia, & ratio ab impetu, de numero superatur; praecipue quia quando deteriores in meliores irruunt , semper fere astutiori aliquo incitantur, qui sese ducem illorum obtulerit, quique viribus multitudinis usus ad optimates deprimendos ubi ea lumnian- . do apud populum, insidiasque tenendo, modo unum, modo alium, aut bonis omnibus mulctavcrit, aut in exilium egerit , aut poenis capitalibus ejecerit vita, hisque fraudibus adversarios omnes su ae cupiditatis callide , crudeliterque sustulerit; metuens insidias ab iisdem , aut ab eorum filiis ,
quos tot injuriis exagitavit: poicit a populo custodes corporis, ut sensim, atque paullatim exercitum libi comparet iamiliarem ex exteris, quem alitabonis proscriptorum : donec ad eam potentiam Pt rveniat , qua ipsum audi orem potentiae suae populum movis militibus petierrae factu in , omni potentia spodet, imponendis vectigalibus , convertendisque in praedam suam opibus illorum, cum quibus una olim subitantas praedabatur aliorum, ut in hanc plebis amentiam recte illud Hieremiae conseratur: in qui prauaris, nonna σ i . yνιdabaris γAtque ita populus legibus parere antea recusatas, carnifiei suo, quem proμptio sanguine alit, obtempcrare compellitur: ia multitudo inconsulta, quaelibertatem supra modum concupivit, a cupiditate illa sua in servitium d ducitur illius , quem pro vindice communis libertatis extulerat . Is enim ja .ra e populi ductore tyrannus , humano sanguine cruentatus, dentes tabo manantes, in plebem retorquet nutricem suam , viscera, quae illum peperere volaturus, iisque artibus cludeliter usurus , quas in describenda tyrannide superius exposuimus. His de civitate traditis, ratio, atque conversio Romanae rei pubi cae fa- XUII. cile patebit: cuius in vicistitudine causas licet omnes , & eventus rerum De Civili Con humanarum introspicere. Percurrit enim, obiitque res Romana status ci- versione Rerum viles omnes, utpote crcberrimis agitata motibus; ideoque non mirum si di- Romanarum. versis temporibus in varias, ae denique universas rei publicae formas assidua circumvolutione migraverit. Orta enim respublica sub regimine unius, atque a Romula in summa juris aequabilitate, concordiaque ordinum constitu- tuta, perque manus regum aliorum ad Tarquinium Superbum usque traducta, sub hoc post teno decidit in tyrannidem . Qio de statu per B tu unae repta & Valerium Consules, tradita eorum consilio fuit optimatibus, sub imperio consulari tantum a patriciorum ordine suscipiendo . Irrumpentibus autem in patriciorum potentiam Tribunis, quos a Senatu per seditiones plebs impetraverat, plebeii partem reipublicae a Patriciis ad se traduxerunt , impetrata non modo consulatus, sed & bonorum sere omnium , & conta Diorun, atque sacrorum communione. Unde cum plebs patribus par muneribus esset, numero superior; facile tandem, & Senatum in potestatem adis
duxit suam: excitatis ex se frequenter seditiosis Tribunis plebis, praecipue Gracchis, qui communia in libertatis perniciem sub ipsa libertatis recuperandae imagine, agraria lege plebem inopem in optimatum , & opulentiorum agros , velut in praedam a*ebant hostilem. Cumque contentiones hae
λςmpublicam lacerarent , consiliumque prudentum violentiae subjicerent
275쪽
rent plurimorum , plebisque odium , iramque perpetuo in patricios ascenderent; plebeii palam suos vindices, ae tutores contra patriciorum ininiurias extollebanti patricii contra suscitabant suo , quos utrimque cum propriis factionibus inter se eommittebant. Atque cum plebejus modo patricius assertor superaret; reipublicae vires alterebantur. Nam si Marius viiscisset, patricios, si vero Sylla, plebejam factionem trucidabat, donee , quiescente Syllana proscriptione, odia civium non placata , sed malorum diuturnitate lassata tantisper deserbuerunt , quod redeuntibus viribus, novisque sibi dutibus injuriarum oblatis , iterum in certamen civile sub Caesare ac Pompejo devenerunt. Victor autem Caesar a plebe inauspicato nutritus, atque in Reipublicae pestem , extraordinariis imperiis, ad summam potentiam eductus, evertit omnino rempublieam , & plebem, cuIus vindicem se praeferebat, ipsam oppretiit simul , & Senatum eosque traduxit in satellitum , & suarum copia tum potestatem. Qui satellites cum Caesarem amisillent, conspiratione sua paternarum opum , & odio tum haeredem Augustum ad eamdem , ac majorem potentiam , extinctis Bruto, Se astio liberatoribus orbis terrarum, extulerunt. En brevi satalem Romanae vicissitudinis orbem e causis a nobis superius expressis impulsum , atque circumactum. Quo vertente, Romanae nobis natae sunt leges poli conditas leges XII. tabularum latae, quas hoc tertio libro complectemur ; utile arbitrantes ingenia studiosorum ad generales imperiorum , se legumlationum adduxtile causas antequam converterentur ad leges: quarum vis ommnis atque potestas ex imperiorum , ac civilis regiminis, unde nascuntur , . vi, ac potestate cognoscitur. Ea porro est Romanae Iurisprudentiae dignitas, atque majestas, ut nemo Romani Iurisconsulti nomen mereatur, nisi ubi e re fuerit publica, norit etiam agere legislatorem. Ad quod munus, de nos itudiosos nostros, quantum tenuis facultas nostra tulit, instituete curavimus . Quoi haud di me ulter philosophorum haec a nobis exposita ratio, de primaevae Romanorum leges cum ea contextae praestiterint: si ad contemplandarum fimul, & gerendarum, atque ad divinarum, & civilium rerum artem, ingenium nanciscentur idoneum. Igitur more nos Vo Caii, de Iustiniani divisionem amplectentes a legibus ad perionas pertinentibus exordiemur. Personarum autem, aut liberi sunt, aut se tui, quorum conditio quemadmodum vetullis legibus coaltituta, immutave fuerit, patebit ex legibus, de S. C. quae proferemus. Ac celeberrima eli lex Fusia Caninia, quae & Furia non paucis dicitur , substituta, poli inventam ab Apio litteram R. in veteribus nominibus R. pro S; unde utrumque , de tabas dicitur, de tabον , vapor , & vaper. a Hinc autem legem Augusti temporibus Ialam esse colligitur ex Suetonio , qui etsi legislatoris nomen reticeat , Augulli tamen solicitudinem de tuenda Romani nominis dignitate , ac legis ejus sententiam prodit. e Lato es legis plerique ponunt Furium Camillum, de C. Caninium coss. anno A. V. C. IDCCLII. quo anno inter omnes non con-liat, an ni Consules fuerint; reperio enim Cornelium Lentulum , de Luctu in Calfurnium Pisonem I Furius autem Camillus ann. IDCCLIX. aliquo tum sententia Consul fuit cum Nonio Quintiliano. Raevarcius in antiquo exemplaia Fufam Caniniam legi tellatur; ex qua lectione adducitur , ut credat latam Q. Fufio Caleno , & P. vatinio Coss. anno IDCCVI. ac retractim , & expensarn , atque amplificatam sub Augusto a Cajo Caninio Gallo , conjunctaque suisse Fufii , de Caninii nomina, ut in aliis legibus observamus, quibus su :n veteris auctoris, tum in. si auratoris
276쪽
nauratoris nomina praefixa legimus . Quo quomodo se res habeat quis enim si bona fide agere velit in tot vetustatis tenebris caligare se non fatebitur hane disputationem de si verum tibertate Augusti tempore aut institutam esse constat, aut certe suscitatam: Ea vero lex effusam morientium in manumittendo facilitatem ad certum modum , & praescriptum numerum coercebat 3 viventibus liberam facultatem permittebat . Hominum enim liberalitatem dum vivunt rei familiaris ratio, & egestatis periculum satis per se moderatur ἱ morientes vero sacile dissipant ea , quorum usum brevi sunt amillari. Illa vero parte lex occurrit, qua vergit hominum inconsulta facilitas. Unde intercedenti mulieri Velleianum succurrit, non donanti: libet ius enim mulieres promittunt, quam donant. Praeterea Romani Deile patrimonium suum in funetis sumptus es landebant ἱ quoque posteris opulentiam osteutalent, servos liberabant f ut pileati liberti sun e-brem pompam comitarentur . Unde , ne libertorum numero supramodum aucto , servili sanguine Urbs pollueretur ; inhibendam esse censuit Augustus manumittendi licentiam . Quominus assent or iis , qui negarunt lege Fusia Caninia comprehendi fidei commissarias libertates s pro pterea quod haeredibus in servis dominii pars aliqua supersit, nempe jura patronatus, quae danda fidei commissaria libertate , adhue in haerede permanent. Huic enim conjecturae Papiniani saὶ auctoritatem opponimus, pud quem lib. xx. q. testator ab haeredibus petit, ut ex tribus, quos habebat, servis, unum & alterum manumittat; itaque in jubendo servat legis modum. Cur praeterea Paullus lib. sintvt. ac l. Furiam Caniniam, negat servum, per lιρ.m scilicet Caniniamὶ manumittere testator non poterat , quemque alteri, ut manumitteret, legaverat, posse a legatario manumitti, quia in fraudem legis parendum voluntati non esset, i d eoque censet servi commodum ad legat alium pertinere. Unde ingenue pro sua doctrina, & gravitate Cujacius errorem suum recognoscit, S corrigit, se in receditque a veteri sententia. Negarat enim alibi fideicommiliarias libertates te. ge Fusia Caninia comprehendit igitur non directas libertates tantum, sed &fideicommissarias hunc ad modum lex Fusia Caninia redigit, ut qui duos servos habet, manumittere possit ambos; ex tribus vero servis , non plures, quam unus, & alter manumittantur: subductis autem duobus usque ad decem pars dimidia, a X. usque ad XXX. pars dertia; a XXX. usque ad C. pars quartar a C. usque ad ID. pars quinta, nempe C. ut non liceat hune numerum excedere, etsi plures, quam ID. servi possideant ut . a Unde Vospicus in Tacito, si ver, inquit manum im intra tentum, ne Caniniam transio se videretuν.
Constat autem Romanorum non paucos patrimonium omne suum in se γvis habuisse constitutum: Pedanio enim quadringentos servos tribuit Tacitus. t) Plinius vero Caecilio Isidoro quatuor mille. Laurentius denique apud Athenaeum resert hὶ viginti milita servorum suisse, qui Romae possederint. At si ultra modum danda libertate testator excurrisset, tum scripturae ordo servabatur, ut qui primi scripti ossent, si numerati legitimum modum comsicerent, liberarentur; qui vero a justo numero superessent, in servitute manerent. i, Altero ejusdem legis capite eontinebatur , ut ne confuse, M Permixte veluti, δεινvos meas; ancillas meas liberos esse velo, sed nominatim,ru distincte manumitterentur servi, veluti , Stichus , Dama, libari sunto . Quamobrem si legitimum quis numerum manumittendo excessisset , eorumque nomina in orbem', confusoque ordine scripturae locasset , ac in ejus orbis area, sive spatio scripsisset, liberi fuato r neminem eorum placuit esse liberum , cum in circulo non pateret unde duceretur legitimus
277쪽
Can toll. Cujac. ibid. in parata
numerus, aut ubἱ tandem aliqua ex parte ductus Insisteret , ut enim oracellus Lucanus ait, Ciνculus undiqua flmatii, aquatis, ideo sine ρνineipio, or fio. . At si communibus notis instator usus suillet, veluti e equus meus Inbὸν esto, cum unum haberet coquum; serinde est ac si nominatim manumisiliet. Officio tum enim, ut inquit Paullus, a & artium appellatio, nihil nominum de significatione mutat; nis cum plures sunt ejusde in artificii. Innumero autem servorum ineundo, computabantur dc fugitivi, quorum possessio animo retinetur. Iustinianas vero hae lege veluti libertatis impedimento, sublata, pri itinam manumittendi facultatem restituit: ι eo tantum ejus legis capite probato, quos servos nominatim manumittere iubemur. Sed alia manumissionibus impedimenta obtulit lex AElia Sentia pluribus sane capitibus: lataque fuit Augusti aevo, ιθ nempe Sex Elio,&C. Semtio Cols Α. U. C. t DCCLVI. vel potius I DCCLV. in quem annum horum consulatum emendatior temporum ratio confert. Alia enim lex est ab ea, cujus Cicero meminit , in qua turpiter labitur M3 nsigerius. Ex hac autem lege quo ab honestillima civitate averterentur maculae hominum flagitios rum, pudendaeque famae, qui vel ob turpem fugam injusti essent in ston- te notis, a quibus stigmatia, ac subverbusta dicebantur, c d vel aliquo in eti-mine deprehensi elIent, deinde torti, aut ad serrum dati, aut Objecti bestiis, aut in publicam cultodiam ductis conlii tutum fuit r ne hi manumissi commercium, aut connubium , aut testamentum lactionem, aut ulla civit tis jura consequerentur; iustumque ut ad eam conditionem redigerentur , qua peregrini , qui abjeciis armis se, suaque omnia vinctos dedidissent in ditionem populi Romani. Unde servi illi manum iis , ut conditionem, ita&numen doditiopum consequebantur, sine ulla spe Romanae civitatis adipiscen. dat. H Uerum obscurato sensim decore Urbis, lex etiam AElia Sentia lanis guulat, ut reddito cunctis pari manumissionis jure Iustinianus eam sustuleistit. fὶ Alterum libertatis impedimentum excitavit lex AElia Sentia exara. st cum servorum, tum domitiorum a nam nec servus triginta annis minor vindicta manumitti, nec minor viginti annis dominus manumittere poterat; nisi adducta, probataque causa in Urbe apud consilium quinque Senatorum, & quinque Equitum Romanorum: in provincia vero apud consilium XX. Recuperatorum, sive judicum, per quos debitum, de jus qui s. que reciperet suum I eosque judices cives Romanos elle oportebat. t Quod optima rat one fuit conuitutum. Qui etenim manumittit, civem dat
Reipublieae. Quod jus sane maximum privatis eli libertatis gratia tributum. Unde illud Lenonis apud Plautum: h
Sumne ego probus, sum lepidu3 eivis, Qua Atticam hodie civitatem
Maximam maiorem feci, atque auxi eisi foemina liberaverat enim mulierem. Hi ne ne lubri ei plerumque consilii adolescentious liceret ei vem aliquando turpissimum dare Rei p. lex restitit eorum consilio earum firmo ι ι nam & nostris temporibus in Urbe usu venit, ut nobilissimus quisque a.dolescens a vaserrimis , & deterrimis famulorum dolis circumducaturi, quibus alas ea maxime patet I etenim rei parandae dissicultatem nondum experta, praeceps ad liburalitatis ossicia fertur. Et quoniam libertatem non vitiorum, sed virtutis Proemiuin cise , majores noliri voluerunt; ideo ne libidinosis illecebris candor, de liberalitas aliena captaretur; iustas, ct honestas eausas probari oportebat: λὶ quoque omnis fraus amoveretur, ir-titae erant hac lege manumissiolies eae, quas minor XX. ι annis face-
278쪽
ret per interpositam personam alterius, qui major esset annorum XX. uod ex lententia legis S. C. fuit revocatum , ut patet ex Alexandri rescripto. a PIura enim S. C. legem hanc comitabantur , nempe ; in si quis apud
diae manumissionem, peragat θοι solemora ursi Gnsat ille , iusta esti a impedia/ων; tum enim licebit alterum adire. b) Elt & illud, ne in hau dem civitatum manumissi ad libertatem venirent. e9 Atque ad hane legem etiam, spectabat S. C. aliud , ne capitalium criminum reis servos suos manumittere liceret. dὶ Et illud, quod inter iustas causas manu. nusu'nis haletur, si minor XX. annis ancillam suam matrimonii causa manumittere cupiat , & juret ducturum intra sex menses. c. Iustas autem caullas Iuninianus recensuit hasce I sit quis Patrem , aut matrem , filium , ni iam ve, aut fratres, sororesque naturales, aut paedagogum , aut nutri cem, aut collactaneum, manumittat, aut ancillam I si eam , ut diximus , intra sex menses ducere sit paratus i aut servum non minorem decem , &ιeptem annis , quem procurato em sibi conitituat. Quas causas existit Iustinianus a min. XX. annis, si vindicta manumittat , non si testamento . Nam adolescenti annorum XVIII liberam tribuit facultatem in testamento manumittendi. I Quod pollea laxavit ad annum XIV. t. Aliud legis Mirat Sentiae caput vetabat manumissones, quae obligatos stivos eredito. Iibus eximerent 3 parteinque detraherent pignorum , aut portionem pati onis debitam imminuerent. Hinc revocavit, ac ipso jure irritas secit 6 manumissiones ab eo consilio, seau deque prosectas, etiam si manumissiones a militati testamento deicendant ἱ εὶ similiter atque alienationes in staudem creditorum faetae per Paullianam rescinduntur ; Κὶ factae autem intraudem patronorum a i stato liberto, per Fabianam 3 ab intestato ve. Io , per Calvisianam actionem revocantur , m quamuis haec ab initio valeant; manumissiones vero lex AElia Sentia in ipsis initiis irritas ted dri. Non eadem enim est in Praetore , quae in lege potestas. Porro per hanc legem ris etiam prospicatur creditoribus , quibus sub conditione d hetur, nin eum & iis etiam creditor obligationem transferat in haereisdem, & possit an postellionem mitti bonorum debito tis: ideo recte Cui acius e veteri lectionc ρὶ negationem expunxit, ac pro locam non aber, restituit lo tim Dabe et cui emendationi favet Hermogenianus. Uerum ne cominus , qui lolvendo non est , distractionis bonorum igno.
P0'. VNT sub x , p missum est ei hac lege uni servorum li- ha. hη ς ι --φ xςst' cnto relinquere , ut is in sese infamiam
omini suscipiat, ae non domini, sed servi nomine bona distrahantur sinu liter atque ne Senatorium nomen infamia polluatur, ex S. C. curator con. nituitur distrahendis bonis Senatorum , quibus actiones creditorum immineant. ν Vcium etsi ii inpliciter haeres servus sit institutus absque liberistate, nihilominus tamen esse liberum Iuli inianus voluit , sιὶ eum haeredis nomen nequeat nisi in liberum hominem cadere. Item Adriani temporibus Proditum eli S. C. εὶ ad hanc l. ut pluribus libertatis ab eo, qui solvendo non erat, & per ta deicommissum institutis servis, qui priori loco scriptus esset, libertatem , & haereditatem aissequeretur I nisi prior nominatus maioris sit pretii , ex quo possit creditoribus satisfieri ; alter autem sit minoris, nec ex eo possint creditorcs debriam sbi pecuniam redigeret tum enim sequenti loco scriptus perveniet ad libertatem. M) Si tamen servus
fit in st itutus, substitutus vero liber homo , rejecta institutione servi , in Bbeto substituto consistet haereditas . Servi enim institutio tum demum valet,sa at . t. iamanumist. non pose sint
279쪽
rectas autem libertates tantum coercet lex AElia Scnoa: nam fidei comminsarias moderatur ius ante receptum , quo v arur suricommillum praeitari, nisi deducto aere alieno. ι Cautum praeterea est hic lege , ut si patronus libertum inopem alere neglexerit, ipse liberique ejus cxcidane non solum juribus , quae manumittendo tibi retinuit ι verum etiam haereditate liberti , ac bonorum possessione s nisi vel haeres se ipse dominus institutus, vel bonorum pollassionem secundum tabulas petat. εὶ Et contra ex eadem lege, actio prodita est adversus ingratos libertos. optimo sane consilio, ne qui contemneret libertatis auctorein , turpi vita , foedisque , quorum indicium praebuit, morbis civitatem labefactaret. Hae apud Atheis utenses formula ingratus libertus in servitutem retrahebatur 3 Siso fodis ea
epedam tiνbi utilem, quem domi rextorum couo I abi uisu ν , σ ego fo--, σοuiam libra es nascivim et ca apua Romanos vero damnabatur in lat mi as, sive lapicidinas. Quamquam enim in ι. 3o. V. qui, C a qisibin legitur ut in Ie νυπαι- νευοι entur . & apud Donatum invenitur libertos in servitutem revocari 3 tδmen in ea lege glissema est , quod irrepsit ex constitutionibus. Siquidem posterior. bus temporibus, ad quae forsan & Donatus respexit, non ex lege AElia Sentia, sed ex releripto Prineipum patro ni extra ordinem libertos in servitutem revocabλnt . e Hare autem st, ctio ex lege AElia Sentia descendens , comperit dominis, vel ejus filiis, haeredibam etiam , si se abstinuerint haereditate 3 non autem haeredibus haris, edum vel filiis ex haeredatis, deinde per alium haeredem , vel per servum ad haereditatem paternam admissis . Et recte Cuia eius in I. tum patronus, coniungit actionem ingrati , cum iure operum exigendorum . t Ne vero in libero homine nota haereret servitutis , eadem lege AElia Sentia , dominus , quia liberto mercedem operarum stipulabatur , ab omni iure , quod sibi ex manu uione supererat excidebat . t , 3 Secus veto erat , si a sponte praeliantibus libertis dominus acciperet , aut op rarum mercedem exigeret e potius enim a conductore operarum liberti ea- pete videretur, quam ab ipso liberto et nisi ea conditione sit patronus , ut pecunia non indigeat, satis operibus ipsius liberti juvetur; ne quod accepti beneficii proris io libellus ex legibus praestare tenetur, ad explendam domini avaritiam demetatur. ι Cum autem nihil tam rei p. eon dueat , quam liberorum procreatio I ideo hac lege ius patronatus adimebatur ei, qui stipulatione, vel jurejurando libertum, Iiberiam ve oblitinis xiiIet ne nuberet, neve liberos tolleret: Ic nisi non perpetuam viduita. tem patronus, sed magis curam susceptorum jam liberorum injunxisse videatur. ιὶ Uerum s jurejurando patronus adegerit, ne uxorem ducat, liberiatum, qui suscipiendorum liberorum spe destituatur, v esuri talitatum, certe in leo em non incidet: neque si libertam parionus adegerit, ut sibi patrono nubat 'dummodo ex animo matrimonium expetat. mὶ Erat, de aliud hujus leo is caput a Iustiniano commemoratum in novellis, quo donatione factain:r vituin, & uxorem, & viro mortuo antequam rem donatam traderet , et abatur mulier eam vindicare; sed si mariti haeredes eam rem a muliere peterent, mulieri, si non possiderer, tantum exceptionem contra petitores Opponere permittebatur. n
280쪽
Manumissionis quoque legem Augustus condidit amplificandis juribus XX.
majestatis. Noluit enim principem libertatem dantem teneri legibus ma- De Dee Iu- numissionis; sed sine ulla solemnitate , sive vindicta, soloque nutu perdu-lia Manumissi cere posse iervos ad libertatem voluit r quae lex Iulia dicta est da man- nis. nras ovibus, eamque Augusto tribuit Paullus. aὶ ain I. apud eum
Favit quoque manumissionibus lex Iulia Praro Ma , qua constitutum est, in m .
ut discrepantes pates Iudicum se urentiae , servo libertatem pariant ; b sententia enim semper est pia serenda elementior. Alia quoque lege, sive, XXI' ut ego suspicor, alio eiusdem legis Pettonia capite subventum eii servis, . Logo de ne arbitrio domini ad bestias depugnandas tradant ut , sua a judiee, eausa 'ς' ἡ ' β' apud eum probita. e) Auctores Petronia legis H te annus facit Ca- isti viij pi'us 7. jum Iunium Catinium Paetum, de Peticinium Turpilianum Cost. an.
Augusti studium emendandae ei vitatis, ae servilium sordium eluendarum , .l iacviguit etiam in Tibetio, cujus quinto imperii anno A. V. C. t DCCLX xl. Corn.d. sie. lata est lex Iuma a M. Iunio Sylvano , L. Norbano Balbo CoiI. XXll. Eaque medium quemdam gradum inter libertatem, & servitutem interje- De Lege Iu-cit , iisque paravia, qui neque vindicta, neque censu, neque et stamento, ni a Norbana Msed per epistolam, aut inter amicos, aut adhibitione ad convivium man S. C. Largian Ois mitterentur Siquidem , qui aliquem sua mensa participasset , is propria quodammodo illum dignitate impertire videbatur , ut significat Agamemnon, dum Idomenarum ad pugnam apud Homerum adhortatur. ab U ὁ Iliad. 4. Ium ita demum adhibitione convivii, servus libertatem assequebatur, si eo consilio ad mensam a domino vocatus appareret. Et quoniam incon- e vide Loon. viviis, aut congratulationibus, atque hilati conlaetudine amicorum homines antino toluto sunt, & remisto , consilioque languentiori ; propterea lex minus hujusmodi manumissionibus tribuit . Et cum procul sumus , nec servi utilitatem praesentem habemus , facilius manumittimus: ideo libertas data per epistolam, minor est libertate data solemniter. Igitur his rationibus manumissos lex exaequavit iis , qui nomina dabant latinis coloniis deducendis, in quibus esse impune licebat citam interdictis a. D εἰ qua, & igni a tum autem hi, cum illi, qui sponte nomina dabant in eas Cici Cες . γ'
que colonias confluebant , latini facti Romanam civitatem amitteb1nt , imor ν ρ ρ sim ut neque connubii, neque tcstamenti, neque nexus mancipitque , neque patriae potestatis jus retinerent, ac dicebantur Latini colonarii. Cum au- .
ςm lcge ut Cicero testatur, t Iulia, fortasse lata a S. Iulio Caesare , ΥΡ 'ρ Q qqui primo anno Italici belli, Consul cum L. Martio Philippo fuit, latinis omnibus civitas data fuerit 3 eonditio veterum latinorum transii L ad , . . ,
buste libertos, h) qui eum viverent liberi, tamen mortui servilem ita , statum relabebantur 3 nisi ad plenam libertatem testamento , aut cense, te is aut vindicta pervenissent. Si vero in hac media libertate mansissent, eo--pi rum bona dominus occupabat iure peculii : cum ipse , tum libe/i eju a thoeu: n.
qui exheredati non fuissent. Nam haered cs instituti, vel soli, vel cum ex-IIa deis in horum libertorum bonis praeserebamur caeteris ex S. C. Largiano. ιγ Erant & aliae rationes latinae libertatis adipiscendae: quae nunc ex I. umea C. Iustini ni cotistitutione ad veram, plenamque libertatem Perducunt . ita da iat. liberti tollisquz scivus infirma valetudine, quem dominus exposuit, habuitque pro derelicto, ubi convalesceret, ex edicto Claudii latinam libertatem assequeb tur. K item & qui defuncti, haeredisque voluntate , ut Pompam auge- Κὶ I. 2 I. quire ut, lunus pileati praecede ent, aut lectum circumsisterent, aut ventum ca- siti mari, rugas