장음표시 사용
281쪽
ex testamento latina libertas obveniebat, quique pendente conditione liberistatis testamento datae ab haerede vindicta manumittebantur; vel quos dominus, accepto ea causa pretio, manumittere abnueret; vel anellia, quae suisset in matrimonium libero homini a domino collocata; vel is , quem domi nus inter acta judicii filium appellasset, cuive dominus instrumentum emptionis, & servitutis reddidisset. Qui omnes ad latinam tantum libertatem vocabantur; nunc sublata ex Iuli mi ani constitutione non modo latina libe tate, sed discrimine omni libertos inter, & ingenuos, omnes aeque ad plenam, & integram libertatem perveniunt. aὶ Cum ante Iustinianum latini liberti, tum demum Romanam civitatem assequerentur, cum rescripto principis ius Quiritium impetrassent, b vel caula liberorum. Et enim resert Ulpianus lege Iunia Norbana cautum fuisse, ut si latinus libertus ei vem Romanam. vel latinam duxisset uxorem, interposita solemni sermula, d quod liberorum quaerendorum causa uxorem duceret, ex eoque eonjugici pr lem suscepisset, filio anniculo facto, & causa, Vel apud Praetorem, vel Mpud Plaesidem provinciae probata, parentes simul, ae liberi cives Romani fierent i siquidem uxor Latina suisset; ν nam si esset civis Romana , filius nasceretur civis Romanus ex rescripto Adriani. At quomodo potuit uxore Dis civis Romana, si nullum latinis cum civibus Romanis erat jus connubii pNimirum id impetratum fuerat a principe: nam ιυ. s. . scribit Ulpianus connubium habere peregrinos & latinos cum civibus Romanis, si fuisset eo n- cessum, ut intelligas consuevis Ie concedi. Ceterum si civis Romanus latinam duxi stet sine venia, partus latinus ederetur. Etenim connubio interveniente liberi patrem sequuntur; nullo autem interveni eate connubio, liberi conditioni matris accedunt. Quod aliqua ex parte immutatum fuit lege Mensia, ct in quae natum ex De Lege Mem alterutro conjuge peregrino, jussit, sequi deterioris parentis conditionem. s. a. Plenam quoque libertatem assequebatur libertus latinus, qui annis XXX. ma-
pian. t. F. . s. dum libertus pater eorum esset minor, jus Quiritium quaerebatur ex lege Iu- BD i. de jurι -' nia, post eam autem aetatem, qui latinitatem adipiscitur, libetis ius Qui ti--bii' cum consequitur ex S. C., quod Cujaelus observavit. bin Praeterea Clau- bὶ Mi iit, 3. dius rei navali stultens, ejus amplificandae gratia, civitatem Romanam Prae- C. iat. Lb.
I. o. V. de U.S. Tacit. l. 2. Aug. 3. contra Iulian. e Ulpian. t. de Iar. I. 3.
Ulpian mici ei liberto latino concessit, qui decem mille moliorum navem conlitu ἀ
ueton εο sex annos frumentum transportasset. Hinc Suetonius ingentia prae
XXIV. mia scribit a Claudio proposita liui se iis, qui navem sabriearent, ut Latinis jus Quiritium, & mulieribus, qui navem adornatant, concesserit jus quatuor liberorum. i Latinus pariter consequebatur jus Quiritium militia , ex lege Visellia , De L .vi N θ de qua commodum hic agendum occurrit. Aliquibus in codicibus sellii. legitur Miscellia , vel Miseella , vel Viscellia , vel vitillia , non recte e
M C. ad I. cum Viselliorum familiam jam notam habeamus ex Cicerone in Bruto , Visita. i. C. ouam ex qua fuit C. Visellius Varro Ciceronis consobrinus. ιγ Lata igitur iiii tuo risitiatinerim. Iex haec anno A. U. C. DCCLXXIV. L. Visellio Varrone , Sext. Corne-pra juή. lio Coss. sub Tiberio . Inter capita hujus legis , quae perierunt , illud li Hottorn. extabat , quo latinis libertis civitas Romana dabatur , si sex annos milibi nisitio . t assent inter vigiles , quorum septem cohortes Augustus praesecit regi t. 3-j, di nibus urbis, binasque regiones singulis cohortibus custodiendas nianda- ρος pras. M Gu' vit . Senatusconsulto deinde ad hane legein sacco , contractum fuit 3 c- Ulp-t 3 legis spatium , jullumque ut triennium ad libertatem integram adipi-
282쪽
eonditio a elvium , & ingenuorum honoribus arcebatur , nisi liberti ius
restrum annuloνum, quod divitioribus plerumque concedebatur, vel νesit rationem natalium a principe impetrassent. Itaque libertus ad eam conditionem evehebatur, qua erant, qui nascerentur ingenui. Etenim servi annulos gestare prohibebantur, & libertusdati reo annulo ex indulgentia principiis utebatur; quod jus adeptus habebatur ingenuas: nec quidquam patrono debebat, praeter reverentiam, quam etiam liberi parentibus exhibe re tenentur; a) moriens autem ad libertinam conditionem redibat, ac integra patronatus iura reviviscebant. Hinc Ulpianus hunc hominem viυε- silere. t. a. de jur.' ait, ut ingenuum, mori ut libertum: etenim patronus honorum posses- - - Hoti
sionem contra tabulas recte petebat. bὶ At si non modo jus aureorum in no annulorum, quod etiam foeminis concedebatur, c libertus impetras set, sed aurco etiam annulo rite , ac solemniter a principe donatus fuisset; locus etiam in equestri ordine donatus eidem putabatur: cd in unde ne umbra quidem iuris patronatus supererat, ae jura omnia manumissionis extinguebantur: ut hinc appareat, quid intersit ius habere auraorum annulorum, quae erat imago libertatis, eὶ & aurea Annulo ilonari , quae nota Ionii sit. erat,equestris ordinis. D Idque miror Cujacium antiquitatis post extin- tam Rem p. peritis trium promiscue accepisse. t Peribant etiam patronatus jura restitutisne natalium , ut ne acilena quidem ingrati deinceps ibbertus tenetur: 6 ideo nisi consentiente patrono, nemo natalibus reddebatur. Verum Iustinianus novet. 78. sublata lege Iunia Norbana , & lege Visellia, libertos per omnia ingenuis exaequavit, remisitque Onus impetrandae restitutionis natalium , & juris aureorum annulorum; ac in solam ma- penulf. de bou.li num illionem haec omnia jura congessit. Atque hae leges pertinent ad dite- ώι' Limyi .etas libertat cs ; nunc ad S. C. progrediemur, quae fidei commissarias com- mu' ἈPlcctuntur. Tei amento Enim, praeter disectat , .nommi Paria quoque libertates V k 'U' - ς idqucbantur verbis precariis P. O , Riso, Volo, Mando, Fid ieemmuio; si mi. ε se et, = ps IJ-nime vero Per verbiam te mando, quod animi desiderium pol us praefert, quam 'P ceptum , nisi adjectum fuerit, ne em alii δε viam. quod & sine comui n- 'l' ' datione, manuini silonis onus imponit haeredi. Κ Et quoniam directae liber- ii, tales ipso jure competunt; fideicommissariae vero praeliandae sunt ab haerede, . abis lib. t. vel a iideicommissario, vel a legatario, ut qui ab iis libertatem peterς negli lὶ ι - .C. fidem gat, maneat in servitute cum liberis I t) ideo ne fraude, culpa, Vel ab' eorum. tiberι. sentia haeredum, vel Iegatariorum injiceretur mora libertatibus, varia prodita X XU. sunt S. C. quotlim vi quod accipiendum erat ab homine praestabatur a iure. De Fidei comis Igitur S. C. Dasumiano cautum est, m) ut ex quacumque causa ab eo missariis liberi. sent ii, qui fideicommissam libertatem debent, servi expectare non cogere n. & S. C. Disatur, sed perinde habcrentur, ae si, ut oportet, ex causa fidei commisit ma misio. numisii fuissent. Quod S. C. ad fictam absentiam utilitatis cauta porteti in m Pauidem fuit. Nam si testator tuto tes liberis suis dedisset servos, quos manumitti jus 4. t. 3.Lηtfχ' cserat, quoniam nec servi tutores esse posisunt, antequam manumittantur ι 'φ' to tum k q. Pec filii, a quibus libertas relicta est, per aetatem mat uti ii iere queunt , si j ήesidii Cm, si sunt impuberes; ideo Paullus absentium vice haberi tradit nios; ut S. C. Da sumiano includantur, ac a S. C. accipiant liberta em , quam ab impuberibus consequi nequeant; ut liberi jam facti, tutelam pucrorum capessant . nὶ Quamvis autem, absente domino, sine illius facto, servus manumitte. Ietur,i integra tamen ei patronatus jura relinquebamur. a Verum,Trajani temporibus A. V. C. D C C C L I V. R brio Gal. Io, & Coelio Hispone Coss. sul seditis coercendis fraudibus haeredum , aut aliorum , qui rogati sunt manumittere , ne ad manumittendum evocati Q. a a Prae- οὶ Paulicient.
283쪽
a Praetore laterent, aut dolo abessent, callidoque consilio poetraherent ἐaliave arte qua spem libertatis eluderent , factum est S. Cont . a Rubro . l. eum ve- Conl . Rubrianum appellatum, ex quo si qui erant rogati a testatorera 16. q. sul Mu- manumittere, evocati a Praetore adesse noluissent, servi, pro quibus Ptae rum . V. δε μι - tor pronuntiastet, perinde libertatem adipiscebantur , ac li directo manu.
milli suissent; adeo ut partus ex serva ilia, cui fideleon missa ita libertas relicta e siet, liber nasceretur, & haeredi eripiebatur libertus, & fiebat oriscinus; quia haeres, quantum in se fuit, omnem spem libet latis praecidit iunde nec ei ius patronatus relinquitur , neque ejusdem impuberis liberii D, des 4e om. ιι- tutela , sed aὶ familiam testatoris ea desertur, Ο nisi vel pui 'llus hae-ι res fuisset rogatus, tutor autem adesse noluisset ι iniquum est enim oben. isis is pupillo tutoris fraudem, σ3 vel haeres major quidem sit, sed abse se i is A. causa rei familiaris, aut religionis, aut servi rutis apud hostes , aut aliqua, a Cui ieiis. calamitate, aliave iusta causa detineatur; a, quae causae comprehendunias. d. finit. E. tur Da sumiano S. C. quo nec libertas impeditur, nec libertus eripitur fra de carentibus. so Item retinebat ius patronatus haeres, qui evocatus ad ec 0 LMo ian- se neglexerat, non testatoris servum, sed proprium rogatus esset manumit. rum s i. g. sds teret quamvis enim pronunciatione Praetoris, servus libertatem obtineret; ΘΙ. 18. ..i fata tamen veluti a fideicommissario libertatem accepisset, ejusdem permanebat Iriu. lib. libertus, cujus fuerat & servus. f XXVII. Quod ea utum fuit S. C. Iunciano, vel AE miliano , ab AEmilio Iuneio , De S. C. Iun- & Iulio Severo Coss. I in de quo & infra. Alioquo S. C. cuius nullum ciano. nomen superest, Adriani temporibus cautum est , ut si antequam Plaetor g is ηm μ' pronuncias Iet, fidei commissarius sine successore decessisset, non impediaturvum a s. V 4st κε libertas, sed illius sit libertus orcinus, cujus servus antea filii. εὶ Eeg fideicom. 6ν neraliter S. C. vetitum est libertates intercidere, si quis sine haerede, vel , ' 'o ' i ci alio successore decesserit, qui fideicommissam libertatem praestare debebat;
In provinciis vero ea cognitio erat Praeficium eorum , quoniam iurisdi- diloni suberat testator , & servus r qua de re sub Trajano prodiit S. C. xxviii. Atticulejanum, ipso Trajano, & Articuleio Paeto Coss. quo continebatur, ut De S.C. Atti in provinciis Praesides Provinciae cognoscerent, licet haeres sit alterius procul ejano. vinciae. Ic Item S. C. Iunciano non modo de servo haeredis proprio, sed
i l. tim quasi de quovis alio, qui neque haeredis esset servus, nec testatoris, cautum erat, s.f.d ct si quis s. ut si Praetor pronunci stet, is ea cauo esse laevum , ne si adinae , baras , eo ff.ε Gie. tiberi. gondus essest illum manumutere I peet de esse , ne si servus Dissis ex fideicomis Κ) l. non tam missa manum usus, ex quo intelligaur quod supra innuimus, servum hunc extum si . . deside, S. C. liberatum, haeredis libertum permansurum 3 quia enim lex praestitit fa-com. liberi. et uni haeredis, videtur tamquam ex fidei commisso ipse haeres liberalia. t. χῖ, β.s Caeletum non video, eur hoc caput aliqui subjecerint v miliano S. C. &AE. qui st. δε μή ic. milianum a Iuneiano discreverint, atque haec nomina, quae unius hominish ς sunt, ad duos distraxerint a cum omnia haec ab uno AEmilio Iunci ci profluerint,ri Ni ' At eum aliquando contIngeret, ut testator libertatem ex fideicommisso Dς C V.' ielinqueret pluribus haeredibus institutis, inter quos aliquis erat insans, quit Rijδης' , manumittet e non iuberetur; absurduin videbatur, ut quod is fari non pos-
'Pin, is, set, atque aliis haeredibus vendere partem suam, impediretur m libertas, λει ὸ ιι quae ab aliis praestari poterat, tan um ab infante non poterat. c. Ide irect Hotium. Sulpitio Galba, Vitratio Pollione Coll. Senatus jussit, ut perinde esset ..ae si
infans partem dominii suam vendidisset. Idt o cohaeredes, liberato iam se vo, pretii nomine infanti tenebantur, ac si ex causa judicati eum iis ago
284쪽
retur. Itaque quod natura negaret, lex praestabat: lex enim pro infanta Io.quebatur, ac patiem domini cohaeredibus vendebat. Et haec quidem S. C. pertinent ad eos servos, qui aliena beneficentia re. XXX. deunt ad naturalem libertatem. Sed non raro servus ad libertatem, libertus De S. C. N ad ingenuitatem in judicio pio clamabat, ut ex sententi judie is in meliorem niano. statum se revocaret dominus autem, cujus intererat, servum aut libertum, in servili, aut libertina conditione permanere, propter benevolentiam erga servum, erat indulgentior, & contendebat quidem in judicio, sed leniter, ac remisse , ut scilicet a servo , quicum de compacto agebat se ae lusorie confl: gebat , in judicio superaretur. Qua alte pessimi quique servorum ignavia, & imbecillitate dominorum civitatem Romanam assequebantur ;nominis autem Romani dignitas pessaeorum civium turpitudine polluebatur . Ideo Domitiani temporibus has fraudes Senatus resecuit . obseu.rum , quo anno , quibusque Coss. Siquidem hoc S. C. alicubi Iuniani nomen praesert , & adscribitur Domitiano Caesari , & Appio Iu - . iit. C. d.
nio Sabino Coss. an. A. V. C. DCCCXXX VI. alicubi vero Numianum collus. deret. appellatur, ut in tit. Caditis do cultisona deroganda. uam lectionem Cui a- bὶ Dio I. 38. eius in pamao. a 3 emendavit ex Basilicis , ubi legitur : ά των νιπιων AH Cic.ep. 23. l. 3. ad μαυ εγγραφως eεισθέντα : & reposuit. Montanum a Ninnia geme, da qua Attu,
fuit Trib. pleb. ille, qui intercestione sua restitit Clodio, iniquis rogati cὶ Gothos. nes in M. Tullium serenii. b Possumus ex Haloandro levi mutatione te. C. derare Nonianum, te illudque referre ad T. Nonium Asprenam , de M. At- ς'. s. 'tu ' ticinum Clementem Coss. sub Domitiano anno v. CCCCXLVI. Hoe autem , S. C. is, qui liber, vel ingenuus in iudicio pronunciatus fuit colludente do- .mino in judicio eum servo. delationis praemio servus vel libertus fiebat deis Narci. Et quoniam qui captat injusta, merito sibi reditum intercludit adju- D cx. d. ι .sta 3 ideo libet tus, qui se in ingenuitatem petisset, deinde rescis a se. itentia au anatii. ωbi Ingenui ratis ad libertinam conditionem rediisset, non recuperabat amissum Cujac. jus aureorum annullorum, quod post manumissionem impctrarat. Porro g I. eeni Dii se tuum plures domi notum sibi vindicent, dicentes esse communem, S. C. s. sisures r. V. decretum est, ut ad eumdem judieem eatur, ne causa sententiarum varieta- de uber. eauste laeeretur. θ Haec autem actio post quinquennium, sententiam status re- hὶ t. a. 6 detractari, ἐνὶ ac vivente inatum eo , cujus de statu agitur: nam mortuo eo, Mi s..et e. qui fuerat ingenuus pronunciatus, deinde in status controversiam vocatus, in. i) ι ιβ sed in
si tutum iudicium statim dissolvitur, idque constitutum fuit S C. quod Marei 3 1I
orationem excepit. ιγ Nefas enim visum est retractatione sententiae, atquesia1 mu . quaestione προγουμ- inota laedere manes, S turbare cineres defunctorum .
Quamobrem tum potest de statu de iunctoruin Κὶ quaeri post portem , si quae stio ad augendam de iuncti conditionem instituatur; veluti si qui libertinus κὶ i.
suerat pronunciatus, petatur ut ingenuus. PIiori sententia retractat a deci ' ρaliti, i a. c. d.
retur ι vel si quaestio ea praecipua non sit, sed ad aliud iudicium dirig tur, tibis.eatis Cuiae. veluti si in judicio successionis de statu desureti quaerendum occurrat: ut d.I.2. V. d. I. ur
quaestio ad illius statum evertendum minime tendat, dum ne tamen quinquem au .annu I.
nium excesserit, nam post quinquennium ne in eidens quidem quae illo de sta- l) t. 4 ff. u. d. tu defuncti tractari poteit i quod omnium primum edixisse Nervam, Cal- flat.Gflistratus tradit. Idque Marci Antoni si temporibus S. C. comprehen. mὶ I. feod. sum fuisse colligitur ex Capitolino, ae ex libris juris. m Quod etiam ι.ε ubi Gothosc. to vespasiaao , Suetonio teste , tribuitur. Poterat autem libertus ad Cuj. eo Q 4 luge.
285쪽
i . . i. C. i 'rar. ingenuitatem proclamare etiam post manumissionem , quae minime ossici mauumisi. de ιο- bat ingenuitati, si ea repeteretur per quinquennium, atque in judicio ptoni, J. d. lib. esses baretur 3 vel si post quinquennium emerserint instrumenta , & probationes l. 3. i Neir. esse die. ingenuitatis : eoque judicio liber homo generi . atque Origini suae redd Cujic. diit. batur: dum ne cum ingenuitate quidquam e domo manumissoris efferret , ingen. 9 man m. quod ei tamquam liberto, aut ex bonis manumissoris fuerat adquisitaim pl. F. de lite . nam si ex possessione se tu tutis quis se in libertatem vindicasset , ea tan-e m udi δ' , tu in exportare poterat , quae in domum cujusquam intulisset. s. Quod ratio iCujac μή cautum fuit S. C. cuius vetustate nomen intercidit. Qui vero liber, aut libera se venundati prcsii capicndi cis usa patiuntur, iis odio turpitudinis
ex S. C. prohibetur ad libertatem proclamare. ν At quo nidim Claudianis tempotibus gliscebat lupra modum amor ingenuarum mulierum et ga fer os alienos, atque hi tormineis illecebris ab operibus, & sei virio abducebat tur , ill enuarum autem mulierum fama , de proles, se , dis libidinis labe suffundchatur ἱ P. ilantis liberti monitu invenisaa lib. i. t foeta ta racio est, quὸ ingenuarum turpia cum serv S commercia dit: merentur .maro noti l e/ι. II aque Sylla , & Othone Coii. an. A V C. DCCCt V. Claudius Caesar in Senis XXXI. tu ea de re orationem habuit, & in illius sciitem iam S.C. iactum est, quod De S.C. Clav- Claudianum ab auctore, & tuaiore Claudi O : it a pellatum. Id mirum cur diano. vespasatio Suetonius tribuat, cum ei m nises c resistant libri Iurisconsuli c l 32. e. 33. rum , & Tacitus. In quo Taciti loco Lipsius, adprobante Cujacio, pro
tione, quae frequens est apud Plautum , ut autem Suetonio smus aequiores, Iibenter accipimus conjecturam Lipsit, qui exoletum jam hoc S.C. Vespas ni temporibus reui urun δνi 'ittatur; atque ob id Vespasiano adseriptum acit in Vesp - Suetonio. d) Claudiano igitur S. C. comprehensum est, ut quae mulier i
ciasset, sive prohibui ili t septem tubibus civibus Romanis praesentibus ; tum ea mulier poli sente vitain Praetoris, praesidisve, apud quem suas denunciatio nes dominus pio Ieisus ei Set, capite minuta in servitutem redigeretur illius, ad que ii pertinebat servus r ita ut simul cum capite, bona etiam sua secum sub ejusde in dominio tramimet, dummodo invito domino alienum servum pellex siet. Caeterum si dominus sciens prudens neglexisset, probassetve,
Cui acius, ut de Lipsius, non servam, sed liburtam fieri exilii mavit. c. Lipsitas enim expuncta vulgata, retinuit hanc Farneliam Codicis lectionem r- un. νε domιtia ad id prolapsa ia Iorvituro: si tonsensi ι ρυ labora habεν ιων. Quae lectio sententiam tribuit S. C. satis in civilem. Nec enim tota hone . statis ratio peperit ho e S. C., sed etiam utilitas dominorum, a quorum servitici servi muliebribus illecebris abitrahebantur, ut Theophilus tradit. Quam jacturam ab ipia muliere praestatione servilium ope iatum reparandam Senatus censuit. Quae poena mulieri a domino remiusa videtui, dum ei comjugio consentit ι ideoque ea usa non superest , qua mulier ingenuitatem inlitat. Libertam vero manere qui convenit uxorem servi , cum quo vel nullae sunt nuptiae , vel si fuerint ejusdem eum marito conditio ius esse uxorem oporici Z Quamobrem consenti cnte domino liburam mansisse putandum EIt , ac nullas prorsus fuisse nuptias. Cum haec ira se habent , scrupulum tamen nobis injicit Patillus , qui Lb. se . tu. Io. scribit i
286쪽
lier libertinam eonditionem subeat , nempe domino adprobante conjugium λ Ob hae e tamen ab humaniori sententia minime decedimus λ Po- Cujae..δ'
tuit enim fili, ex S. C. fierἱ ancilla domino improbante Conjugium, de- et r.erap. I 6. . ad inde liberta per manumit sone n . In quem sensim hunc locum a Cujacio tiri C. de S.C. Cι. eo mi in L ni nus in tuis ad I aulli sententias notis . Aliisque in iocis tollen.
idein Cujacius tradit b contentiente domino integram esse mulictique Lis; libertatem: ideoque patrem , qui per caulam depositi dOIe dzdctat si ii κ ij. f.d. Alami ervo nupturae, non actiones dolis rcpctiturum quod de des t , nullum vi 24t j. - enim dii inter servum, & liberam matrimonium sed actione de peculio Paul. ex causa depositi: quod Paullus respondit. eὶ Nihilicitur in vulgata Ta' se κά. Goth.
citi lectione tentari las albitror praeter ea versa pro libertis habeantur: ubi C. Tb os. ad gQ.
levi mutatione legere malim proi reis h. Ibeantu . Quid hoc cuina montiti Claudiis m, ὁ
est; ut ex ea muliere, quae ingenua concepit, vel ter vi nascantur, ut Cu- Paul. 2. Dit. Er.
iicius scripserat, d vel liberii, quae opinio ex vulgaribus Taciti editici - β. r.
nibus in viai us interpretum manavit λ quasi possit quis esse lio et tus , qui c3ὶ tb.r a. usservio numquam fuit Non igitur ex Sententia S. C. sed e It constitutio. iv I 6. ex ε. ct 11. Valentiniani, cui usus M cui enarior in dies libido mulierum.remedium C. Nos σιλα si gresserat acerbius, arbitror eam ultorum inducta iti esse ici vitutem; a nec enim id tamquam novum lus , no .amque poenam Valentinianus con- c si tueret, si S. C. Claudiano comprchenderetur . Qua de re Lipsio allan- ς'
tior, & Petro Fabro de vulgata lectione ambigentibus. f Quid si liber mi is homo inciis in alienam sibi itura iii et minimo in S. C. incidubat , cum ςo . Lib iis , iverba non porrigantur, fg tantum pro luctum iuic huc S. C. ad servos Tietti,,u. ita adscriptillos, ut eorum conditionem subit et mulier , quae se illis permisi ,1.set. Idemque jus apud Longobardos, & Francos poti risisse Cujacius in g l. 9. .eomin. iorum legibus obtei v.ivit: o 3 Iustinianus tande in b. C. hoc tunditus sustulit , risura g. l. i. G.
quo aggere dejecto muscium curenata libis o nimium quantum exundavit 1 de tib r. eaus Et haee ad privatos iervos pertinet. Eruamus nunc , si quid ad servo, P ad iit. C. s. Finet publicos, quibus Reu ublica utebatur, ut tabulariis praeessent, atque C. Claud. scripturis publicis conliciendis vacarent, lingulo tumque civium nomine stipula- XXXII. rentur ea, quae essent e 1 nec ei litate, aut , usu Privax itura, si fori in per ais De Lege Uetate in ipsi non possciat, quandoquidem liberi homines pro aliis inutiliter ilia ctii Lybici. putabantur, ideo servi adbibebamur Publici, antequam Arcadius, & Honorius hoe in uirus ab iis ad libcros hominus transtulit lint. i S nilis in Ob a- si I. s a. pali pud Athenientes, qui servos pilicos Quaelioribus adjungia aut ad conli- iasive, C. da tab, ciendas accepti, & expensi rationes, quos, si fides Qualiorum in suspicio. i. io.
nem vocaretur, torquere pollent: ut essi iis vetitatem clicerunt ό cum minime liceret civem torquere AEtheniensem, ut nec Romanum. Hos Igitur ser. vos Romana Respub. cum manumitteret, non faciebat cives Roma os, sed
Latinos. Uerum lege Veetii Lybici imperatum uti, ut marium iis a Repub. cives Romani fierent; cumque lex haec tantum Urbem, & municipia Italica teneret, prolata deinde etiam eii ad munic: pia provincialia λ ex S.C. sa- Κὶ H. acidocto Iuventio Celso, de Neriatio Prisco Coi. Itaque hanc nobis legem Cu- βνυ. Re pabl. main jacius explicatam dedit. Aliqui, atque in his Antonius Augustinus legunt m mit. Vettibulatia, quod corruptum est ex nomine Vectit Lybici. Fuit enim Romae vectiorum familia, de qua L. Vectius, quem Dion tradit detexiise conjurationem Gatilinae, & Vectius Rufus, qui fuit Praesectus Urbi. ι M. t. C. de bon. Atque is quidem S. C. & legibus servilis conditio gubernabat ut i huic Cuj C. proxima est conditio liberorum hominum, quos civilis ratio propter aeta- ὰ t t. C. deser itis, mentis, aut sexus imbecillitatem alienae potestati subjecit Elmam tapitis dimi ut Doem auctetes jutis appellaruat.
287쪽
XXXIII. De Legibus Tutelaribus, &lege Attilia, Iulia, Titia.
Ο l. tabe Guli I. g. ia. H. ad aluuie . , luci. Ad tutelas Igitur primum ingrediamur. Quod jus proprium civium Roma norum iactum est, ut ex eo excidat quisquis civitatem amittat. Etenim patria potestas propria civium Romanorum est: tutela autem eli eadem, ae patria potestas, vel testamento patris, vel a lege in desuncti patiis liberos continuata, & producta: unde ad quos patria potestas extenditur . eosdem impuberes, patreque rubatos tutela complectitur. Quae testamento venit, resamentariari quae a lege tegitima nuncupatur, illam pater consea in quemlibet civem Romanum, quem dignum habeat, cui concredat liberos ;hanc tribuunt leges agnatis, quibus pro gradibus successionis cura, di defensio rerum pupilli , atque personae traditur. At si nullus testamento sit datus tutor, nec agnatus supersit aliquis, qui pupillum sibi contuendum suscipiat, aut foeminam, vel si tutoris testamentarii exercitum ab incerta eondi. tione pendeat; vel ii ex die tutor sit datus; vel si idem sit apud hostes; vel si hae it de deliberante delata sit haereditatis aditio ex testamento , tutor ex lene Arellia dabitur: ita tamen, ut si nullus datus sit teli amentarius, detur ex lege usque ad pubertatem I sed si datus quidem fuerit testamento, verum ex causis supra demonstratis impediretur, tutor ex eadem leae dandus ei lat. quoad impedimentum duraret, a .ia a Praetore in urbe, atque a majorepat te Tribunorum plebis qui sicuti una cum Praetore conscribunt edicta, c, ita Si una tutorem dabunt. eὶ In provinciis vero tutor dandus esset provincialibus, aut iis, qui ibi domicilium habent ex lege Iulia , de Titia, a Praesidibus, vel Magia ratibus cujusque muncipii jussu Piae siduini siquidem datio tutoris non transit cum jure Magistratus, sed praecipua lege conceditur; qua lege opus non fuisset, si Magistratus jure transiret. u Hodie vero jus hoe dandi tutoris jurisdictioni cohaerere, Ilaldus existimat : vulgo enim tutores a quolibet magistratu dantur. se Meminit etiam Ulpianus tit. XI. legis Iuniae, quae tutorem fieri jubet Latino, aut Latinis impuberibus eum, qui etiam ante manuminissionem ex jure Quiritium erat: nempe cujus salsa servitus patuerat, eodemque titulo refert Latinum libertum vetitu niuisse ex Iulia tutorem dari. Attiliae autem legis cetia tempora indicare non ausim. Tentari posset latam ante Philippum , ct Albinum Coss. anno A. V.C. In LXVII. cum in historia ejus anni apud Livium mentio sit tutoris a Tribunis, & Praetore petiti, quod Sigonius observavit. r ainobrem reserti posset ad annum Uibis CDXLlII. ut a L. Attilio Trib. pleb. rogatam albitGmur . Ab hac lege reces Iam videtur Claudii temporibus, qui per Consules ex inquisitiona tutores pupillis utriusque sexus dari iussit, cis idque abrogatum fuit ab Antonino Philolopho, a quo Prataram tuteiarem institutum fuisse, refert Capitolinus in Antonino. ιγ Adjectae veto sunt ex constitutionibus cautiones, a tutoribus exigendae νem pupιiti salvam fa-νο, & ex iisdem data facultas compellendorum tutorum ad adminis rati nem tutelae r quae antea Magili ratus potius ossicio expediebantur , cum nihil superioribus legibus caveretur, & memoratur Κ .S.C. Trajano auctore, quod datur actio utilis , vel in factum in Duumviros, qui Magistratus elat municipiorum , si tutores , vel curatores dando , neglexerint ab iis exigere cautionem rem pupilli fatυam fora , aut minus idoneam exegerint . Demum Iustinianus si pupilli, vel adulti facultates quingentos solidos non excedant, a defensoribus civitatum, una eum Antistite sacrorum , vel aliis Magistratibus tutores dari constituit: ι Plura autem S..C. prodierunt, ut in locum furiosi, surdi, muti, alii tutores dentur. m) His accedit S. C. quo liberti Senatorum in patronorum bonis administrandis
288쪽
Et hae quidem lege consultum est praecipue impuberibus. Foeminae vero etiam vero puberes, propter infirmitatem consilii, perpetuae tutelae , ac auctoritati alienae suberant, jure sane antiquissimo , nempe Attico , quod in mores, & jus Romanorum permanavit. Nam ut Budaeus in linguae grae- eae commentariis ta) observavit Xυ. .: dicebatur mulierum tutor , quem omnibus mulierum actibus apud Graecos intervenire oportuisse, colligitur
ex Cie. pro Flacco. Nam emptioner, inquit , falsas prauiorum proscriptiones tim mulieribus aperta circumscriptione stim: rutor his νιbus G aie/um tigibus adhib/ndar fuit. Igitur & moribus Romanorum, ut idem pro Muraena seribit, mulieres perpetua tutela continebantur , earumque non ante tutela solvebatur , quam conveni flent in manum . Mattes familias enim, ut alibi diximus certis solemnitatibus nubentes, re divina peracta, fatreque, ut mos erat veterum sacrificiorum, adhibito, conv/αινε dicebantur in manum
viri, sive in parestarem I quia in ejusdem viri domum se , suaque omnia transferebant; ita ut in dominium viri transirent jure mancipii r ac propterea in alienam familiam commigrantes , capite minuebantur , ideoque solvebatur etiam tutela, quae in libero capite tantum insistit, & quavis capitis' diminutione perimitur. b Institutum enim fuerat a Romulo, ut Dionysius tradit, id quod nune etiam retinemus, ut inter conjuges, esset divinarum, atque humanarum rerum societas , & sacrotum omnium communio. Foeminas igitur innuptas agnatorum proximior jurae tutelae rege bat, eadem prorsus auctoritate , qua continentur impuberes: quocum negotia omnia gerebant tutores , & auctoritatem interponebant; puberum vero mulierum negotiis gerendis tutotes tantum auctoritatem praestabant; ab hae autem potestate Livia. & Octavia liberatae fuerunt per Augustum, teste Dione. e Mulieri enim nullo tutore auctore bene solvebatur. Pupillo minime, ut docet Cicero. d Ut igitur omnibus negotiis mulierum, ita & nuptiis contrahendis praeerat tutoris auctoritas , sine qua in viri manum conveni. e non licebat. Ne vero agnatus , qui semel tutelam susceperat, eo onere quoad mulier nuberet, premeretur, institutum fuit , ut alteri a se proximiori eam in jure cedere post cir quae testia tutela dicebatur , indeque rasim eti/ον , ut tamen qui semel tutelam susceperat , exercitium illius per cessionem conserre posset in alium, non autem ipsum tutelae jus, quod ab se abdicare non poterat. Hinc mortuo eo, cui cella suerat, exercitium tutelae remeabat eodem, unde discesserat. e Hanc mu- Iterum puberum tutelam plerique quorum dux Cuiae. sublatam prorsus arbitrantur lege Claudia, cujus anceps est , de crebris eruditorum dis utationibus jacitata sententia. Peperit omnes controversias Ulpianus, cuius hic verba describam. t
Quantum, inquit, ad agnator pertinet , hodie cestia tutela non pνMedis , queniam peνmissum erat in Iuro redeνε tutelam foemina um eantiam, non ma/etilopum . Farminaνum autom legitimas tutelas tex Clamata fugιnet. Cujacὲus
Pro Iustis e reposuit fustulit. Id Rae vatilus non probavit, hJ & auctoritatem Cui acii veritus suppresso nomine , hanc emendationem explosit; propriam vero sententiam tam obscure proposuit , tam perplexe , ut palam ostenderit, non tam in animo habuisse confirmare suam, quam reprobare alienam. Id tantum perspicue tradit fust,nιν. hic accipiendum esse pro ci m , ut accipitur in I. 42. Is nexa, action. & apud CD. ad Attis. tib. II. qui instinενε Iolationem dixit pro di ιννε. Secutus hune est vir omni eruditione insignis Iacobus
Gothostedus, qui sibi hanc verbi explicationem arrogavit, ε eaque confisus XXXIV. De Muliebri tutela, &lege
tu nupt. p. 24. ct 27. Uli . t. si. pupillorum.
289쪽
fisus aperte Cui acto restitit, ae sublatam tantum censuIt a ClaudIo eessionem in iure, nempe cessit iam tutelam , ne quod onus semel agnatus iub ierat, deponere umquam posset, ideoque scriptilia Ulpi. num lege Claudia muliebres tutelas 'stineri, sive disserra, cetiitia omnino sublaι a. Sunt qui sensum Cujacii retineant, emendationem repudient , inter quos 'lneo dci. rus Marcilius, qui non dubitat sustinare verbum accipere pro anhilara: ut rctenta lectione vetere, sententiam colligat eamdem, quae in verbo μ- sttilia a Cujaelo reposito continetur: adducitque Cici Epis . M. Lb. 33. ad Attie. ex qua contendit susti νη accipiendum esse pio inλόινε . Quod est sal suur, scribit enim Cicero: aνbitrabar IUιneri ramos, c- νηώιλνε σfueramites itis: non quod idem sit sustinere, & ιαhibενι ι sed quia credebat Cicero suspendendum ella remigium, quando naturae iussi esIent in hibere: vetum Iostea compererat non suspendi remigium , cum jubentur inhiberi , sed a io moveti remos, & navem converti ad puppim, ac retro impelli uod Thucydides dicit πρύμναν κρουεσθαι At me Gothoiredo adjungit Ulpiani I
auctis: ideoque tutorem alterum iurisdictiqne Praetoris exeicitari, quo auctore mulier pupillusue cum tutore contendat. Cum enim Vlpianus pupillum a muliere secrevit, palam facit suo tempore, non pupillarein totum , sed & muli litem per m sisse tutelam i siquidem si muliebris tutela suis tempotibus perempta et Iet, mentionem tantum pupillatis tutelae faceret. Non negaveistim jussisse Constantinum, bὼ ne paιν-ι mulieris tutelam rectitaret. Unis de quaeri posset, cur opus fuerit Constantini lege , si jus antiquum vigebat, ex quo ad patruum ex agnationis ordine muliebris tutela perventuta erat λ Nimirum hine suspicati licet, plura suis e legis Claudiae cap. ta, quorum vix nune vestigia retinemus: ac praetee id, quo cellitia tutela toti batur , extitisse forsan & aliud, quo mulieres e imebantur tutela patruorum , quorum intollerabilis erat asperitas . Quoi sane ierox patruorum ingenium veteri erat proverbio tritum , unde illud apud Poe
N. sis mihi ρώνuus opo. Facile Igitur crediderim sub mulieroso ae imbelli pii neIpe , quo imperante Reminarum impotentia, atque libidini divina Omnia , de humana tellerunt ό mulieres quia sibi norant omnia procedere , opportune patrui jugum , flexa principis ad id auctoritate , dejectile i Constantinum vero imperium patruorum , suscitato iure antiquo. restituisse. e Scio aliud excogitaiie Iacobum Gothos redum - suum tanten cuique tu retam obscura judicium liberum esto et mihi certe haec ratio videtur eum temporibus, & legislatoris ingenio convenire . Caeterum Iustini acius muliebres etiam tutelas pubertate solvi iustit , quod est receptum , si peculiaris regionis mos non adversetur. Illud minime praetermittendum , n ulieres olim exemptas suisse tutorum potestate, si vel tales fui sient, vel tres filios peperissent, quod arbitror ex lege Papia profluxilla. ἐγ Hine illud apud Pithmum juris veteris fragmentum et Mntιεν sina an uoraesta ραιονirmanumitteνε potest , si tur habeat tib/νον rem. c. Pertinebat etiam ad mu Iiebtes tutelas caput aliud Iegis Iuliae de maritandi/ oνaimbus et quo caiapite , ut ibi latius exponemus , tutor dandus erat mulieri, virginive te .gitimo tutore destitutae ad dicendam, promittendamve dotem di, quod ex S. C. ad eam legem conditio productu in est ad mulieres , quae tu orem quidem habent legitimum , sed vel iuriosum , vel mutum , vel absentem ν
290쪽
tem 3 opus autem fuit hce S. C. quia etsi res poscat , ut alius tutor detur; regula tamen juris obstabat; quae vetat tutorem dari tutorem habenti r item de alia, ut nullus sit certae rei tutor. ca aὶ Ulp. Iaserit. Porro Senatusconsultum eruere licuerit, b) quo reserimus regulam tu. eap. it. Cujac.
tis, ut si tutela pervenerit ad testamentarium 3 deinde' is aut excusatus fue- in notis ui vobis rit, aut te motus, in locum ejus tutor sit dandus , neque ad legitimum ad dotem dieam deveniatur, nisi testamentario mortuo . Hic enim Iuriscons meνtuo testse dam. mesamo S. C. eia re. Ex quo sequit ire, ut superiora S. C. comprehendam M ex . qη μtur. Pertinet etiam ad tutelas l. si i uberr 3. m. de tuto . vel euνM. q- N 3 P .aud. quam portionem fui isse S. C. Pegasiani censet in eadem Cujac. eum G i. non omnia illius capita supersint . Ne autem cum iis erremus qui contra regulam juris censuerunt per testatorem servo tutorem dari, cum tutelast in s in capite libero; ita speciem , Cujacio auctore , ponemus. Instituerat quis haeredem, eumque rogaverat, ut manumitteret servum impu-betem, eique haereditatem restitueret. Haeres recusat adire; atque ita concidet fidei commissum, & libertas servo relicta; utpote destituto testamenisto. Senatus censuit cogendum haeredem adire, non quidem ab impubere, sed ab alio ejus nomine: cum aetas hoe ei non tribuat, ut possit in j dicio consistere. Non tamen obstat conditio servilis, ne instet pro sua libertate. Igitur libertate se ipso instante impetrata , dabitur tutor, qui ejus nomine petat fidei commistariam haereditatem . Nec refert quod legitimus servi tutor fit patronus, nempe haeres rogatus r quia 'ne is haeres se auctor in sua causa, Senatus censuit dandum specialem tutorem ad hoc negotium restituendae haereditatis, ut ea restituta, de cauto ab haerede ram ρω-pitia falvum oro, ac negotio transacto, tutela legitima servi manun isti transeat ad haeredem rogatum, qui manumisit, quasi ad patronum; isque adeo
satisdare omnino cogitur; c quod exigi regulariter non debet a patrono e qui quantum in se fuit peremit tutelam et nec Parum ei tribuitur, quod c l. 1.jus inanumissionis retineat in liberto, quem liberavit invitus. Quam S. C. legit. rvt. sententiam, Adtianus extendit ad eum cui libertas directo relicta testamen to futilet, de haereditas per fidei commissum: cum S. C. tantum de libertate, & haereditate per fideleommissum relictis decreverit . Hoc autem erit diserimen in casu constitutionis, quod tutor datus, erit tutor Perpetuus, ne que umquam pupilli tutela perveniet ad haeredem, quamvis restituta haereis ait eter quia haeres non potest suscipere legitimam servi tutelam, quasi patro- d I. r. f de ex-nus, eum servus per libertatem directam sit libertus orcinus, non vero hae- σαμι. ubi Cuj e. redis, a quo nullam libertatem accepit, sed ex testamento ab ipso testatore: te I. 1. 9. ado- ideoque deficiente legitimo, tutelam geret tutor a magistratu datus. S. C eis ni in is vacat. tiam ex oratione Marci conditum, vetat ingenuos libertis tutores dari d) ni- mun. Cujac. adii in libertorum penuria. Decrevit de Senatus , Neronis temporibus, telle t e excusTacito annalium Is . , adoptivos liberos ad excusationem non prodella. c.) ω'ertu Item S. C. de retum est ut libertus senatoris , qui patroni negotia gerit , excuse. 37 1ή -mrip Lur a tutela. I. C. retulerunt ad unum tantum libet tum, qui nego- sin SH ς tia tractet, non vero ad plures, neque ad libertum clarissimae foeminae, nem- , 'pe mulieris Senatori nuptae. t Praeterea oratione Severi S. C. comprobata cari '
vetur, ne praedia rustica ,-iu burdana corum, qui sub tui Cla sui x, vel cur a d. h.ι. ., ..; Di injustu testatoris, aut sine decreto, causaeque cognitione distr-hλΠIur. hJ ,M.t. f-M . δε- Proxima muliebris sexus imbecillitati est aetas minor XX v. annis , eret. non alien. qua aetate, fluctuantibus adhuc humoribus corporis, animus incertis XXXV.
jactatur quoque consiliis . Quod Hippocrates significavit , qui comitiales De Lege Laepis: bos possc sanari scribit ante annum XV. ProPzerca quod humore I , toria.