장음표시 사용
291쪽
qui adhue non eoncederunt, aliorsum deflecti facile possunt. Hine annum XXV. statuit Galenus pubertatis terminum . ia) s.adem ratione jus civile hoc anno definivit hominis statum,. qui graeci. dici cur άκμου'. co) Lique inductum ivit lege Laetoria sane antiquissi ira : siquide in ejus non oblauramentio est apud Plautum in Pseudolo: ubi legem hanc .ppellat qainam vi.
tenaνιam. Hinc aeras XX v. annorum Consta imo dicitur Druι inar tibi annos Lato,ia legis egressus legitimam compleve ες Matem; quia sci licet eo numero an oorum minori aetati finis imponi Lur. Hujus lcgis hae capita elui ex antiquorum testimoniis possunt. Pι imo capite cavcbatur adolescentibus dis. solutis, & lascivis , ac luxu perditis , quibus causa cognita curatores dabantur. d Altero capite circuius criptis adolescentibu L iucurrebatur, aerecidebantur fraudes vel suto .um hominum, qui lucrum aliena ex imbeeillitate captabant. c. Plenius deinde remedium accessit a Plaeto te , cujus euictum non citcuni scriptis modo , sed & lapss adolescentibus opem serebat ue ut non solum alienam fraudem, sed etiam in peritiae suae damnum effugerent quod non per actionem sit, sed per Praetoris coonitionem . ve: uit autem lex Laetoria, ut apud Priscianum Suetonius lib. 4 Ptat pium tradit, adolescentum iii Fula ior. es et idemque colι igitur ex Plauto in Pseudolo, I ex quo eciam deducitur, pcr legcm Laetoriam perimi actionum creditorum adversu S adolesccntcin , qua de causa ei eredere metuc bant. ch
P.-i: an non. tum lex me periit quia a vicenaria
Postremo legis Laetoriae capite in eos, qui fraudem adolescenti strux insent , publicum judicium con isti tuc batur. ι) Quod tamen est hodie sublatu in . K
Quae adhue ex antiquis monumentis erutae sunt leges, atque S. C. ad singularum personarum statum respiciunt. Nunc ea jura expendamus, quae ad conjunctionem pertinent earum , inter quη sunt jura nuptialia, e quibus& auctoritate rerum decernendarum, di multitudine capitum , & eruditionis varietate, celeberrima , & amplillima est lex Iulia , & Papia Poppaea, ad quam plura condita sunt S. C. , quae loco suo persequc mur Legem hane non tam ratio. qu3m necessitaβ cxpreisit ab Octaviano Au gulio. Cum enim diutur sum civile bellum Vibum caede civium, & aera riuin ingentibus sumptibus exhausisset Caesar publicis necessitatibus, sagulorum incommodo censuit occul Iendum i etenim multa milita armatorum intellerant, li) & Uibs valde decreverat fuga, di abit inentia nuptiarum. Adeo ut cum ipsit latores legis Papius, α Poppaeus Cos L coelibes esse ut, &quaererentur alii, qui liberos haberunt, quo illis Coll. praeferrentur libeios enim habens in Consulatu petitione Pra ferebatur Iepetii non fuerint cum libet is cives consulatu digni, qui co S in Peta L .nc superarent. m It que Augustus augendae pioli coelibatum Poeni , conjugia, & multitus inem liberorum pro mi is affecit; explendo autem aerario libertatem capiendi exa: leno te it .imento, magna ex Palte praecidit, ac transtulit in populum jura,& lucra privatorum, ut, quod solemne eit, publicum commodum ex privatorum opibus coactum ccstueret ad Principem. Cum autem lex haer P pia coerceret civium cum in tellando, tum in nubendo libertatem: Iuriscon. sulta aequitati magis , quam principum consiliis, logisque se velitati studentes; ita ea interpretabantur, ut quantum in se fuit, vires illius fregerint , atque inciderint. Huic autem legi tam multa I sconsultorum responsa, &fragmenta vel crum sent i Nelicata, uς qui lus lucet Queat, iιi cytia j a iis ci vilita
292쪽
vilis passim ostendat, & pinlabatur; tantique usus, & auctorItatis diti su runt leges hae Iulia, di Papia, ut propter celebritatem earum linea καγ' appellarentur. Harum legum inscriptio, non modo Papium , & Poppaeum Cossi sed & ipsum Iulium nomen praefert: tum quia primus Iulius Caesar Dictator censuram agens, ut nova sobole absumptam bellis civilibus Urbem expleret, multitudini liberorum predimio constituit; ca tum etiam quia & Augustus , quem saepe Iulium appellatum legimus, anno A. V. C. II CCXXXVI. caelibarum poenis damnaverat , nuptias extulerat prae miis. Quae tamen let rejecta multitudinis dissensu fulti unde Propertius:
Horatius autem in carmine inculari faustum exitum precatur his legibus.
Etenim sub extremum imperium , lenita severitate poenarum , lata denuo Iex est a Papio Mutilo, de Q, Poppaeo Cossi anno A. V. C. IJ CCLX i. quae demum tenuit, in eamque Consulum rogationem prioris legis capita relata suere, indeque appellata lex Iulia, & Papia Poppaea, ut tamen Iulia potissimum ad contrahenda matrimonia; Papia vero ad suscipiendos liberos referretur. ι Sane ante has leges, quamvis nulla poena eL set a jure conitituta, codlibes tamen aliqua ignominia per censores notabantur exemplo LMedaemoniorum . d Unde extat apud Gellium oratio Metelli Numidici , qui eensor matrimonio tum sequemtiam suasit . Et quoniam notat neque cum uxore satis commode , ne que sine uxoribus vivi omnino posse ; propagationem prolis, de utilitatem publicam tranquillitati privatae censuit anteferendam. Ejusdem orationis auctoritate, ae verbis, Augustus & legem suasit suam . Hinc lex Ciceronis eonficta in libris de legibus: Citib/s esse prohibon eo. Coelibem autem Cujacius dictum putat, quasi ἡλι ι , κοιλιαν γλ ων veurrem linquoto Harum capita legum, quae mutilata supersunt ex veteribus monumentis , diligentius eruit, se quantum humanae lieuit industriae , ad pristinum suum ordine in revocavit Iacobus Gothostedus , ad cujus fere indicia ordinem nos disputarionum nostrarum pertexemus. Ad haec autem capita universae, quas habemus, harum legum sentcstiae reseruntur. Primum ea putetit de maritandis inter se civium ordinibus . Alterum de irritandis nuptiis eorum, qui suetitit procreandis liberis inhabiles. Tertium de praecidenda libertate disterendarum nuptiarum. Quartum de poena eorum ., qui contra hasce leges nupserint . Quintum de privilegiis legitimi connubii. Sextum de praemiis susceptorum liberorum. Septimum de removendis nuptiarum,.& .prolis impcdimentis. O tiavum de modo divorti s imponendo. Nonum de poenis coelibatus, de olbitaris. Decimum de aug. ndo jure patronatus pro numero liberorum in libertorum bonis. Primum vero eaput quod erat da maritiariis oνdinibus , legi nonien dedit unive iis . Eo capite nuptiarum frequentia ita invehebatur, ut nc tamcn Senatorius sanguis i nominia servili pollueretur . Eo autem tempore longe major erat ingenuin xuin, quam ingenuarum numerus. r) itaque versea data est legitimarum nuptiarum inter ingenuos, Se 'berimas; Senatoribus tam in , eorumque fi
liis tam naturalibus, quam adoptivis, chin & emancipatis, di a Senatore in
qui intra , ver . neutri I. i.
293쪽
nuptiis irritandis sub Marco .cg l. oratione
i. de sal . relige. I 6 . Suet. in Cl. p. 23 . Ut p. cap. 16. I. Ia. C. de
in adoptionem datis, etiam ei, qui sit in serioris ordinis , natisque post mortem patris non autem conceptis , & natis post patrem Senatu motum, hi enim Senatoris filii non habenturi 3 item nepotibus ex filio licet Senatu motor sussicit enim avita dignitas, a in pronepotibusque ex filio interdictu in fuit sponsam, uxoremve habere libertinam, vel eam, quae aut palam corpore quaestum faceret, sectiletve, aut artem lud ricam exeriaceret. ejusdemve exercitii patrem, aut matrem haberet , habuissetve. b Quamvis autem dignitas Senatoria dominio obveniit et post libertatem, matrimonii eausa datam λ abstinendum ei tamen erat a libertinae nuptiis, siquidem eas nondum contraxisset et nam si contraxisset ante adeptam Senatotiam dignitatem, quamquam ante dubitabantur, an nuptiae manerent; Iustiniano tamen inhumanum visum est ob eventum solvi nuptias , a quibus initio vitium abfuilset. se in At si post nuptias vir exciderit Senatoria dignitate, consistere matrimonium , Ulpianus censuit , cum dignitas , quae obstiterat, fuerit imminuta. cd Caput autem hoc ad nuptias perti. nens, passim immutatum eli novella Iar. Iustiniani, a quo etia in constitutum est, Ο ut mulieri scenicae , quae se ad honestum vitae institutum contulisset, cum quolibet etiam dignitate praedito nuptiarum potestas ellat. Ob eamdem honellatis causam , libertinus etiam ab ingenuo adrogatus , aut alius, qui artem ludricam exerceat; vel a parentibus eam artem exedicentibus descendat, ducere prohibetur filiam Senatoris , etiam Senatu moti, quae se ad turpem qualium non convertit: uti & prohibetur ducere . neptem, pronepoten que ex filio cujus Pater dignitatem amisisset; niis si se turpi quaestu commaculaverit. Eae tamen nuptiae quamvis injustae, non irritabantur per hane legem ; sed per S. C. quod Marci orationem est consequutum i t qua oratione Imperator sua lit, ut quae Prium erant illicitae, deinceps nec nuptiae forent . Hoc enim inter iniustas interest, & μυι ai nuptias , b quod in injustis dos consistit, quae post viri mortem caduca fi bat, & ex i s orituraeculatio adulterii di ab irritis vero nec adulterii accusatio , nee dotis actio proficiscitur. Κ verum Cujacius docet ex hae lege quidem libertinam non esse injuliarn S atoris uxorem , aut filii , aut nepotis e contra vero non ex hac lege, sed ex oratione Marci filiam , aut Depotem Senatoris, non elle justam uxorem libertini hominis. ιγ Neque cum lena, aut ea, quam leno , lenave manu miserit ἱ neque cum muliere publico iudicio damnata , & in adulterio deprehensa, lex Iulia dat ingenuis nuptiarum liscentiam. m Ingenui autem Romine lex comprehendit etiam eum, qui ius aut eorum annulorum impetravit, in vel qui fuerit ingenuus judicatus. c. Damnatam vero publico judicio mulierem, ne ante quidem ductam retinere deinceps Senator potest ex S. C. ad hanc legem adjuncto, cujus meminit Ulpianus, ρ Et quoniam lex non tam sententiam notavit, quam factum; ideo ingenuis abstinendum erat a nuptiis muli cris in adulterio deprehensae, quamvis non damnata, sed absoluta fuiss t. Se inel enina deprehensa, numquam exuit t. ptudinem. q) Damnatam yero adulterii, quam viraecusaverit post impetratam objecti et iminis abolitionem, uxorem denuo duce te non prohibetur . Severissimo quoque consilio constitutum fuit his te libus, nee laxagenario se aior majorem quinquaginta duceret: propter extinctam spem suscipiendae sobolis; Conjugium veteres, libeνeνum fomιna,ium esse voluerunt: in unde cujus mulierie alveus exaruit, minime di. onam nuptiis judicarunt. Quo circa mos erat nubentibus profiteri, libero. rumluit. Drodit. Bris. δε ritu nupti p g. IIz.
294쪽
rum procreandorum causa sese nuptias appetere . Quod colligitur ex his
mine majori LX. annis generandi vim esse peremptam I in muliere vero quinquaginta annis majorem concipiendi vim periisse : et si Aristotiles a P eenerandi vim in homine ad LXX. usque annum virescere scribat, plurima. que supersint exempla virorum, qui male longe majori, liberos insperato susceperunt. Ut enim obscuriora, quae sunt iane innumera praetermittamus, certe Masinillam regem , anno jam sexto , & octogesimo , & Catonem Censorinum octoge uino exacto anno liberos procreasse accepimus: & recentioιibus temporibus Udislaum rege in . b Assi ictus etiam nobilis pragmaticus ι tradit, se annum ultra sexagesimum uatum , tres susceptile liberos. Mulierum autem illustro habemua exemplum a Constantia Henrici Imperatoris uxore, quae qui uagenaria pz rit. Ne inanem eruditionis gloriam legentium taedio assectemus, alia innumera praetermittimus exempla, ex quibus, & ex bene pei specta ra ione , observitores natur lium causatum, inter quos Am tinus , de praeceptor oli in no iter , ac beneficentia plusqua in patens Gregorius Card prelius , Italorum philosopho Ium, artate nostra, maximus, censet generandi vim in homine, ae in muliere foecunditatem, non soluin ex anuis, sed etiam ex habιtu, & νobore crepoνis e sie arguendam. At quoui Mn lex non ad cariora, sed ad frequentiora naturae convertitur ἱ recte hisce annis generationis tempora finivit. Siquidem hominis vigor sexagesimo sere anno languet , & in mulieribus mensi rui sanguinis rivus, sine quo neque concipi, neque nutriri Partus posse vulso autumant, anno plerumque quadragesimo, vel ad summum quinquagesimo exarescit. Ideo lex Papia viris sexagenariis fibulam impotuit, de mulieres quinquagenarias sterilibus comparavit. a At si conjuges ad eas aetates evicti prolem ediderint, noluit Iustinianus cam sobolem a cae. telorum liberorum conditione discrepare. εὶ Obsequi enim lex debet , non imperare naturae; ideo agnoscere oportet eos, quibus natura praeter modum a lege definitum lucis beneficium dedit: Cum igitur his legibus justa aetas in homine LX., in muliere L. anno. Ium spatio concludaturi dubitatum fuit, an sexagenario maiori liceret minorem L. ducere λ de Tiberius Caesar, cui tribuitur S.C. hoc, quod Claudianum appellatur, propterea quod Neronis, & Tiberii plura S. C. Claudiano nomine comprehensa suerunt ex Claudii nomine , quod utrique re. tinebant, ut Parus Faber observavit, Tiberius, inquam, prohibitio.
nem nuptiarum extendit etiam ad matrimonia sexagenarii, cum minori quinquat inta. Elcnim quamvis foecundum si solum, semen tamen deest 3 uti
de hujuscemodi conjugia plerumque nulla prolis spe defenduntur. Hinc Suetonius in Claudio scribit, Tibulium aliquid addidille capiti legis Papiae sive additu a legamus ex vulgatis, si ve adaucta ex eruditiorum interpretum emendatione in atque huic capiti Claudium contraria lege lata obro. gasser quod ex concubitu viri sexagenario majoris, cum minori quinquagenaria spem piolis superesse censuerit: ideoque aliud S. C. Claudianum, idque ab ipso met Claudio emanavit, si quo s major sexagenario minorem quinquagenaria duxisset; perinde habebatur, ac si LX. annis minor nuptias contraxisset. Hi ne jure a Iacobo Gothostedo reprehenduntur ii, qui abrogatu in suisti a Claudio caput legis Papix arbitrantur: cum Tiberii potius explicatio explosa suerit, ejusque adjectio sublata. Si vero major quinquagenaria, minori sexagenario nupsisset , tam-
silvius. e 3 in rosit. Reg. post mortem . ultimo
XXXIX. . De S. C. Cal- viliano a
295쪽
quam ex impari matrimonio , & omni pro is spe destituto , dos ea dueaerat, de fisco ccdebat, minimeque pio ficiebant hae nuptiae ad capi ndas hae. reditates, & legatas dotes. Quod cautum ivit S. C. Olvitiano, vel Calia vis ano, cujus apud Ulpianum est mentio : - ubi videtur Cujaeius malle
Porro qui aetates hasce ita praefinitas sine nuptiis transissent, solvebantur legibus, b & ad priscae libertatia commodum revertebantur. Verum ne ullo umquam tempore e celibatus proficeret , obstitie S C. Petnieianum, quod perpetuis coelibatus poenis obstrinxit eos, qui aetates legibus praefiniistas sine nuptiis. & liberis excessissent. ιγ Re Iustinianus pristina nuptiuum libertate te istituta, invidiam harum legum prorsus amovit. d Huie eapiti Iacobus Gothostedus subtexuit illud do spadonibuit quos vero simile est lege Papia suilla nuptiis prohibitos, utpote eum generationi non sint habiles. Hi ne ex inseriptionibus Ulpiani ad i. Iuliam, de Papiam videmus conjunctas fuisse cum harum legum tractatione, disputationes de spadonibus. c. Et sane qui convenit, ut lex Papia, quae sexagenarios repulit, tulerit spadonum nuptias, qtiae aeque absent ab omni spe liberorum squod unum ae summum fuit legis Papiae studium λ Nescio igitur cur Hispano illi, cra qui immanes commentarios ad has leges edidit, in mentem ven
fit rejicere caput hoc de spadonibus a caeteris legis Papiae capitibus, quibus attexuit, & alia minime germana. Caeterum spadonis vocabulum late se fumdit, complectiturque, tum eos, qui natura vitiati sunt, tum illos, qui sibi virilia praeciderunt, aut contorserunt, de oppresserunt. Atque his sane po- metriis praeclusam esse erediderim a lega Papia facultatem nuptiarum, non autem superioribus, nempe illis, quorum virilia natura, vel sato sunt vitiata , dummodo generandi vis eo vitio perempta non stetit. Sunt enim quialterum, v1l ambos testes habent introrsum conditos , & hi spadonum quoque nomine veniunt: generationi tamen sunt idonei , unde lege nulla arcentur a nuptiis: ae in his dotem, & matrimonium, & dotis actionem esse Ulpianus r tradit, non autem in eas ratis. Nee mirum si nullis eminentibus testibus, integra tamen sit generandi saeuitas: nam si testes resecti sint imperite, ut relicta sit epidi dymis eum segmento coleorum , nee seminalia vasa prorsus effusa suerint i iis periti rerum naturalium spem prolis minime adimunt ; etenim ex gallis, aliisque animalibus male castratis enatam esse prolem Thomas Cornelius Consentinus philosoplius aetate no insita insignis observavit: ejusdem enim texturae iaciunt epidi dymida, & testes, ae glandulis oppletam iisdem, quas permeando semen ad generationem exacuitur. Omnis tamen haec nuptiarum prohibitio temitti per populum poterat, ejusque jamdiu erat arbitrium illicitarum nuptiatum gratiam Leere. Cujus potestatis exemplum habemus apud Livium, hὶ a quo tramditur Hyspalae Feeeniae libertinae, cujus indicio nefaria Bacchanalium sacra deiecita suerunt, inter alia praemia adjectum; Mi ei mulieri insenuo nnbιν. litore. Quod ius olim populi, sibi de more, poste a principes arripuerunt e olim milia secretum erat ius populi a jure fisci; postea omnia populi commoda traducta suerunt ad fiscum principis. H ne titulus Paulli dejuie fisci, & populi, de Lampridius ista distinguens, ait, tues d. m. ssci
π pias moderat ar tulisse Severum. Κ Α petisnis ad aetatein contrahendis nuptiis idoneam leges transerunt searum enim vis calliditate hominum eludebatur et nam quia Ieges praemia maritis constituerunt, iis non pauci fruebantur , nullo suscepto nuptiarum incommodo . Tales erant, qui sponsalia eum impubere contraheban Io
296쪽
bant, & qui contractis eum pubere sponsalibus nuptias protelabant. Nullum enim aetatis tempus erat sponsalibus praefinitum, cum statim ac in homine ratio emicat , lieeat inire sponsalia, nempe anno aetati S septimo . aJ . I. 14. d. Quoniam autem contractis sponsalibus nuptiae arbitrio coΠjugum trahi po- spons Leo n,MILterant, plurimi sponsalia maturabant, nuptias vero differebant , ut interea tos. maritorum jure fruerentur . Ne igitur quis ex fraudatis legibus lucrum
perciperet ; ademit Augullus ιγ praemia maritorum sponsis , qui ultra b) Dio I. s .
biennium nuptias extraxistent. Quamobrem sponsalium temporibus biennio ingest. Anni 736. contractis, tantum qui puellam sibi uxorem petiisset, mariti tu . Sueton. in ΟΡ-ribus potiebatur e quia tempora sponsalium , & aetas nuptiarum legitima , Niste. 34. Ton. tit. quae in mulieribus erat Xll. annorum , aequatis intervallis concurrebant ; z.Diui, Ioa& vir eam ducere tenebatur expleto biennio . At qui puellam decennio minorem sibi desponditici, quoniam ob immaturam puellae r tatem dilatio nuptiarum ultra biennium excuirebat; sponsus interea coelibum poenis erat obnoxius. Quae quidem sponsalia rata habebantur, ut Cujacius tradit; se csed immatura ideo nec poenis legum eximebant maritum , nec lucris a G diis. Modest. t. i . sciebant . in invis autem his legibus sponsalia biennio circumscriberen- 1.d. pons tur et tolerabatur tamen earum dilatio propter sponsae, sponsive valetudinem , vel parentum intellium , vel ob capitalia crimina , vel ob longiores peregrinationes necessitate susceptas . Propter quas sane eausas non modo annum , aut biennium , sed & triennium & quatriennium nuptiae
impune trahebantur, c d 3 ut Cajus tradit: apud quem nolim cum Cu- υ La . . d.
iacio, & Gothostedo vulgatam lectionem immutare , ac expun ere an- sponsin m I quamvis enim tempus legibus praefinitum non annus sit , sed biennium , tamen in biennio annus includitur: nec insolens est , ut oratione ducta a minori tempore , eo enumerando Perveniatur, ubi terminus legis haeret i etsi omitia mentione anni , satis fuisset bteantum scribere . Sed expeditius erit dicere, Cijum enumerasse tantum annos morae , nulla mentione annorum legis; quibus elapsis, scripsit non nnum modo a sed se Lε c. rubd. di biennium , & triennium morae ob iustam causam tolerali. Caeterum it Vir ob, o. i. sne causa sponsalibus diem ultra brannimo proderet, maritorum praemiis e itam II. C. Iustin. cidebat: & virgo quaerere sibi aliam conditionem potera , rexentis arrui τ de θοή. viae.as quas tamen reddere cogebatur in duplum, si per eam factum e flat quo mi s.C-s f. nus nuptiae legitimo tempore contraherentur; quadruplum alii arrharum re- 0 Cuj. ad Lstituendum putanti Gothostedus tamen quadruplum intestigit, Praeter arrhas. 14.1. spm sive Ex hoc lcgum capite, Cujacio repugnante, aliqui ortam putant praefini- adModo .d 4 .lib.
tionem aetatis inaturae nuptiis, in foeminis XII. annorum, in masculis XIV. 4. ct inenarr. C.
fὶ Sane vetulliorem legem non habemus, ad quam haec dus nitio recte te. f. despons Macr. vocetur: tantum se imus esse pervetustum , ut nuptiae incipere nequeant ante 7 Drumcll. 7. utriusque sexus pubertatem. Quam Cassiani non ab aetate, sed ex habitu omη-- .cQrporis astrinabant in maribus , quorum non paucos ante XIV. annum νςx in
generationi habiles suisse constat; t) Proculiani ab extremo X lv. a 3 - 1. . ni eam auspicabantur . Priscus I avolenus & annos XIV, & ς o PQ i si int,ti,, is iis .mitatem requirebat. Proculianoruin sententia recepta sui a qui id a q00d Mib.mbd. v ori iusterumque accidit , respiciebat; idque Proculiani a s Qicis duxeyuRx ε Di, j. I. ui . c. Etenim Stoici vim generandi , de animi consilium ea aet te inOlzscere istando mi. ιιι cnsebant. hὶ Quod autem lege Papia Poppaea circa aetatem puellarum Iurat.
Praefinitum videtur, moribus antea Romanorum invaluerat. Plutarchus e- ῆὶ plutatrinim in Numa set ibit, Romanos consur ville reueras admodum puellas du I. s.e.M. de placitacere quod magna sit ejus aetatis simplicitas, ut sub ini: itutione mariti su- ρhil μμ etail. Lepta uxor, illi ua ivore a facilius imbiberet, itaque privatae res, & publicae Obs ι. I.c.
297쪽
bus VestalibuS. Ο I. r. c. I 2. XLV. De poenis i minparium, & praemiis parium nu
essent tranquilliores. Contra Lacedaemonum respublica, ubi puellae nonnisi adultae viro tradebantur, muliebri saepe licentia Perturbabatur. Amorum. enim vicissitudine, qua exercentur ante matrimonium virgines, ita exacuuntur ad fraudem, ut quidquid longo amatoriarum artium usu didicerunt, conserant ad subigendum, ac perdomandum virum , unde converisso sensim ordine ossiciorum, qui dominus a lege eonstituitur, ultro sese in servitutem tradit uxori. Hinc mulier in virum, vir in mulierem tu piter. commutatur. Quod malum privatis in domibus conceptum, non raro in rem expetit publicam, ut impotentia, & effrena cupiditate muliebri, civilium quoque itatus negotiorum agitetur; magnarum enim incrementa ea. lamitatum, ex initiis surgunt saepe levissimis, ingentesque saepe clades extiterunt, ex gratia, vel ira muliebri , quarum aliquando blanditiae apud magnates praeserιim, & summos duces, moribus, di legibus patriis longe ptae- pollent. Sequitur hujus ea pilis alia particula , quae est de vaeatione nuptiarum concessa sceminis post mortem viri, aut post repudium ; qua in particula comprehensum fuit, ut mulieribus a morte viri biennium , a repudio vero annum, & sex menses a nuptiis vazare liceret et cum lege Iulia, quae leniata deinde fuit, 3e in legem Papiam Poppaeam conjecta, non major vaea tio daretur, quam iantas aum a morte viris a divortio vero sex moa m, a) ut tradit Ulpianus, quem locum emendatione indigere eensuit Cui cius ιγ admonitus a Suetonio: e unde pro btinnit iubi lituit tνiennii inescio an recte. Aliam enim puto varationem a Suetonio significari, ne mispe vacationem ab Augusto datam a die latae legis ad paritionem , nempe intervallum, quo adhuc cives lege Papia erant soluti i ut qui a nuptiis abhorrerent, spatium haberent comparandi sese, flectendique ad matrimo nium reluctantem animum: quod consilium uisi intra triennium illud vacationis capesserent, legum poenas incurrebant. Alia igitur vaeatio est ab ea, quae post viri mortem, aut repudium datur His adjungendum eensuit Gothostedus caput de virginibus Vestalibus a Gellio d) ex lege Papia relatum e ex quo capite Pontifex Maximus saeuitatem habebat legendi XX. virgines non minores annis X. ut sortitio. ne in contione secta, euius virgo ducta fuerit , eam Ponti t. Max. cap ret, quo Vestae fieret. Capi autem virgo dicebatur , quia manu a Pontisce prehensa, quasi bello capta, suo a parente , cujus in potestate erat , abducebatur. Ubi lex nuptiarum rite contrahendarum , & augendae prolis rationem instituit et poenis praemiisque propositis , voluntates hominum censuit o ligandas . Itaque in sanctione cavit, ut qui contra legem hane nuptias contraxerit impares , quales appellat Ulpianus o ὶ nuptias inter maj rem quinquagenaria , & minorem sexagenario , vel inter m jorem sex oenario , & quinquagenaria minorem ue is quos suscepit filios , libero. rum, aut suorum hae reduna loco habere non possit r nec eisdem adjuvaretur ad praemia legis assequenda, proinde ac si mortui nascantur , quia nee nati videntur. Item vetitum est conjuges illos haereditatem eapere Iege obvenientem, qua & testamentaria haereditas compreuenditur , cum ea ex
legibus XII. tabul. Obveuiat. I uin etiana nec legatum iis, aut aliud quid nior tis causa capere licuit. b, Sed illud eii sane tristius , quod ..tutis hujuscemodi nuptiis, morte mulieris, dos e it caduca, & devolvitur in fistum . qui in mulieris locum pro dolis repetitione succedit. ι A
298쪽
lli non obtemperarent, poenam aliam ex privatione praemiorum Minerent Agitur autem primo de ordine nuptiarum contrahendarum, quae ut rectius curarentur, lex jussit ut si mali er, aut virgo ex hac lege nuptias contra. ctura legitimo tutore careret , Praetor Urbanus ei tutorem constitueret ad dandam, promittendamve dotem. Quodque ex hac lege Praetor in Urbe ;in provinciis praestare debebat Praeses ex S. C. ad hanc legem adjector ca ut intelligamus, tutorem non tam ad regendum puellae arbitrium, confit. mandamve voluntatem dari, quam ad moderandam , curandamve dotem , idque Antoninus, & Severus elatius expresserunt. εὶ Quod munus est Praecipuum tutoris ad rem certam a lege Papia praeter juris regulas instituti: se in Discrevit autem lex haec dιώξι/nem Glis , premis em , dat/enem quia ilicere dotem, est absque stipulatione promittere, solemnibus vel bis sine interrogatione; dὶ quod non ad omnes pertinebat, sed vel ad ipsam tantum mulierem, aut mulieris jussu ad ejus debitorem 3 vel ad patrem , avumque paternum; nee dotis dictione plures, quam hi tres obligabantur. s. fit promissani stipulatio adjungebatur, & promittendo poterant O.nnes obligari. f Dare autem dotem quid esset, explicatione non indiget. Porro non tantum ad dicendam, promittendam, daadamve dotem; sed ad augendam, minuendam, mutandamve curator dabatur; Siquidem quod supra mulieris facultates dictum erat, promissumve, id continuo, ut superfluum, detrahebatur, exemplo immodicarum donaticinum, quae non pro rius revocantur, sed quatenus legis modum excedunt. tin Haec autem ad cos pertinent, qui per l, anc legem ad matrimonia compelluntur, nempe patres, anat resque ta- milias , ita in fiIiae, filiive iam. minime cogebantur, ch quod 'rsan erat cer. to legis Iuliae capite comprehensum; ut eo reterri postant verba illa in. . numum C. do nupe. Ioram dasii ina, nempe legum tutιε, σ Papia, quae sit pePer cxcellentiam, ut Ulpiani verbis utar, Dgra appellantur, quod produnt plures toti iuris civilis. IIii;c descendit lex ad praemia, & privile a nuptiarum iam eontracta- Ium ἰ augetque cum primis jura patronorum in libertas , quas sibi uxores adjunxerant. Igitur vetitum est libertam dilaedere si a nuptiis invito patrono, ut contrahat novas; quo appareat non sublatum fuisse hie lege di vortium iure civili permissum, sed libertatem alienarum nuptiarum, ad quas divortia ferebant, lege Papia fuisse interceptam. κ) Itaque manente divo tio, effectus illius, nempe novarum nuptiarum facultas adimitur. t Nec enim abhorret a repulis juris, ut matrimonium adlaue iure duret, secuto di- Vortior eiusque rei hoe adducit Ulpianus exemplum, nempe libertae, quae divortium fecit. m) Cum enim invito patrono alteri nubere non possit, manet sane illa matrimonii vinculis adhue implicata; uxoris tamen beneficio minime gaudet, nec admittitur ex ediecto tind. υιν, or uxor ad haereditatem mariti, quia quantum in se fuit, dissolvit illa contractas olim nuptias . o Unde tota ejus matrimonii utilitas devolvitur ad patronum, qui marrimonium adhuc voluntate, atque animo resnet: ita ut commodis qui- m nuptiarum solus fruatur parronus; liberta vero divortii damna sustineat. Etenim eadem ratione concubinatu etiam alte fus ei est interdictum, quia scilicet uxoris legibus obit tingitur, & impeditur pudore conjugali , quae de nupta tantum liberta sunt accipienda, non de sponsa, ad quam hoc caput non pertinere, Ulpianus scribit: ρὶ & ideo si invito patronoi ponsa nuntium miserit, eum alio poterit habere connubium. Praeterea si liberta non th matrimonio patroni sit, sed in concubinatu, licebit ei a patrono distedere: ρὶ dummodo alieti sese non in matrimonium, sed in concubina-lt 3 tum
De Divortiis Libertarum. &aucto jure Patronorum ex conjugi O.
299쪽
XLVIII. De Praemiis liberorum causa
tum dederit: eum patrono Praesset, libertam concubinam esse, quam matrem sam. ne sine consensu, & ope patroni re ipsa libertae conditio augeaturi ideo Ulpianus c. ait honestius esse patrono libellam habere concubinam, quam mutem sam. Quae Ulpiani verba perperam in alium sensum detorquet Bit nius. ι Libertas autem etiam communes ad hoc jus admitti placuit, quia negari non potest esse libertam ejus, qui duxit, quamvis liberta sit etiam altei iusi e At ea, quae jus aureorum annulorum impetravit , hic pro Iibertanon habetur. a Praeterea libertae, quae sunt ex fideicommisso manumissae, possunt invitis patronis, qui eas duxerunt contrahere matrimonia r quia patroni non sua sponte beneficium contulerunt, sed coacti fuerunt fidem suam liberare; ideo minor eis est honor habendus. s. Alia prorsus ratio est in eo, qui ea lege emit ut manumitteret; nam legi se subjungendo sponte sua beneficium ab eo usque tempore contulit. Invitum autem quem dicemus 3 Aneum modo, qui maui seste distantii Z minime, sed quemvis alium, cujus consensus favore, vel ignorantia impedituri t) qui enim iacti notitia caret, comsentire non probatur, nisi lex tacite voluntatem alterius praeserat. Porro, propter spem po illiminii, & patroni reverentiam captivitas patroni libertatem nuptiarum libertae minime tribuit. hὶ At si non palam se prodiderit, quibus
argumentis animum patroni a nuptiis libertae reti nendis alienum eruemus 3 Et Ulpianus tradit, sufficere actum quemlibet nuptiis, & matrimonio minime congruentem; veluti s patronus experiatur actione rerum amotarum, quae sine dia voitio non oritur I vel si nuptias alterius mulieris appetierit, aut libi concubinam adhibuerit, aut quoquo modo animus ejus desciscat amatrimonio. , Neque patroni solum augere lex , sed libertae quoque voluit sublevare conditionem praemio nuptiarum: unde praestatione operarum ea in exemit , si vel patrono nupserit, vel alteri consentiente, aut ratum habente patrono: non enim decet a conjugali ossicio dii trahi, ut alienis obsequatur: ideo post nuptias dissolutas, pristinam operarum obligationem continuo subit. ιγ Et haec quidem de libertat libertus enim, quamvis maritus, operarum obligatione non solvitur: nec enim libet tus malitus dat se in ossi .eium uxoris; ut liberta uxor in osseium viti: nisi modo libertus, qui nee artem ludicram exercuerit , nec ut ad bestias pugnaret operas loeaverit , 'duos pluresve filios habeat in potestate 3 cm praemio enim susceptae prolis si absit infamia, Iex Iulia obligatione promissarum operarum eum exolvit. Huic attexuit capiti Gothostedus palliculam seneν, faterve inviti testimemum in Ner na dicti utor, quae, meo judicio, revocanda potius est ad leges Iulias iudiciorum, quibus cautum erat, ne quis contra assines, vel agnatos e estimonium dieere cogeretur; in de quibus plenius apud Cujacium, Ο &Brissonium ρ in libris selectarum antiquitatum. Praemiis nuptiarum adjecit lex praemia libererum , amplissima illa quidem ,& quae spe sua nuptias mirifice propagaret. Eaque capite septimo lcgis Iulia locata suisse, tradit Gellius, sq) cum antea aetas potius, di senectus non res, ac praemia ferret: quae deinde iacccssitas tubolis transtu it ad maritos, & parentes. Datum est igitur numero liberorum, ut in petitione Magii iratuum urbanorum, aut provincialium, is candidatus praeferretur, qui plures liberos haberet , quamvis aetate esset in serior. Dictaque sunt haec veteribus tramia sarentum: ιγ quotum praemiorum fuere & ante legem Papiam ali. quot: ι Ex horum commodorum cupiditate fraus orta eli eorum, qui, simulatis adoptionibus, s bi quaerebant liberos, ut iis ad praemia legum adipi
300쪽
scenda iuvarentur. Propterea S. C. conditum sub Nerone suit, ne simulata adoptio ulla in parte muneris publici prodesset i eoque spectant Ulpiani verba b hac: adoptivi filii in numerum nan prosiliunt tiberopum , qua excusara parantes olent. His autem fraudibus, quibus, ut mos est hominum, leges publico bono conditae ad privatam trahuntur utilitatem 3 obviam itum dii pro sessionibus liberorum, apud adta publica institutis; quarum aliqua mentio apud Iuvenalem, O de Terentium Clementem. Hoc etiam liberis lex Papia tribuit, ut singuli jus unius anni parenti pariant ad honores ; etenim annaria lege, certa aetas erat singulis honoribus definita, intra quam certum honorem attingere nemo poterat. Hoc autem liberi praestabant , ut annum adderent singuli ad aetatem parentis : sive pro singulis liberis gratia legis fiebat unius anni. dὶ Pi aere rea eorum , qui Consulatu in inirent, is prior sumebat fasces, qui plures, quam eollega liberos haberet, etsi de ipse esset in potestate alterius: s. inde liberorum numero computabantur etiam ii, qui bello occubuerunt, quoniam adhuevit tute, & gloria viverent, siquidem in acie cecidistenti eum hi pro Republica vitam pro sudis te dicantur : non a uicin qui in obsidone perierunt. f) In pari vero numero liberorum, is Coiisul alteri praeterebatur, sive s sces primus sumebat , qui esset maritus , vel in maritotum numero , aut qui jus impetrasset maliti ρὶ aut sponsus esseti non tamen simulatus. h Si vero mariti essent ambo Cos . cum pari liberorum numero , major natu prasercbatur. In caeteris, qui aut c ibes essent , aut sine prole mariti; jus vetus permansisse putaverim. Etiam in theatro major honos habebatur maritis. Etenim qui essent e plebe mariti , proprios habebant ordi-xes in theatro. 13 Atque hoc appellatur in genere ius libeνονum; dii inctum sane a iura trium ιιιινorum, quod de ex his profluxit legibus t cujusta a Lacedaemoniis repeti posset origo. Horum enim moribus parentes trium liberorum ab Uibis culto dia , & excubiis erant immunes ; quatuor vero susceptis liberis , omni prorsus onere levabantur. X Et Roinae Poli tergeminorum certamen , atque Horatiotum victoriam suit institit. Ium, ut tetr geminis ne tis alimenta ex publico praeberentur usque ad pubertatem. ιγ Hoc igitur lepis Iuliae capite auctus eli favor liberorum , profectus jam diu a vetat stioribus legibus; & parentibus sis,ὶ concessa fuit immunitas onerum personalium tantum, u ii Romae , cοὶ aut in continentibus aedificiis, quae Romae appellatione comprehenduntur , liberos trer susceperint. ρ Extra Romam autem in Italia quatve , in provinciis quin- quo liberi , sive incolumes, sive in acie interempti eorumdem onerum immunitatem asserebant. Prosunt etiam nepotes ex filio r ita tamen , ut in sui patiis locum succedant , qὶ item & emancipati , & quali emancipali, νὶ ut Monachi, Episcopi , ia Patricii 3 non tamen nepotes ex filia , qui non avi sed alleuam referunt familiam 3 Item si monstrosum ediderit mulier partum , is mulieri ad veniam legis Papiae proderit: quia est odiosa, & juris communis utilitatem extenuat; non autem ad S. C. Tertulila. num, ex quo naulier lucrum quaeritur. / Vcrum ne legi fraus fieret , probandus erat liberorum numerus ex publicis actis , apud quae mos erat profiteri , uti diximus liberos, ex iisdemque non solum lilicrorum numerus , sed aetas etiam , & quidquid ad controversias status pertineret , petebatur. Quod ρ ofusionis genus indicatum fuit a Servio Tullio, qui censu na instituens, jussit paties in singulorum liberorum capita inferre aliquid Iunonis Lucinae templo , ρ habendoque censu voluit , ut de substantia , ta uxorem, liberorumque nomiua, aetatesque proderemur; qui mos Post