장음표시 사용
31쪽
v l. De optimatibus , Popula Tibiis , nobilibus , ing nobilibus, hominibus novis VIII. De Censoribus.
Graeeos honore , quam apud Romanos fuisse scribat et apparebant autem inagistratibus , eisque leges & jura subjiciebant. Cum enim , qui magiis stratum inibant, praesertim iuvenes , munus plerumque suum ignorarent , eogebantur id a Scriba , quem usus peritum secerat, cognoscere : ita ut Scribae, qui leges ad manum habebant, essent quodammodo docto per ma. gistratuum a quorum iurisdictio pro consilio & arbitrio Seribarum expIi ea. batur. Hinc, cum horum arrogantia nimis exultaret , resedit tandem C tonis opera a , qui depreheniam illorum ignorantiam castigavit. Cumque numerus eorum minime esset exiguus , dispertiti suerunt in de eurias i in quibus , qui Scriba fieri optabat, locum sibi aliquando emere solebat. , Et quoniam ius erat magistratibus Scribas legere, e ideo qui Quaestore legebantur , si sterii serva ; qui ab AEdili, AEdilitii ; qui a Praetore , Pratorii vocabantur. ἐγ Extat St apud M. Varronem c. de Scibbis Pontificum mentior itemque in veteri inscriptione apud Onuphrium. Aινδε Tνiρbosa ristifica Livius Theona ab Epistolis Grae. Scriba a iiDia Pontificalisus eonjugi Sanuisma B. D. S. M. Erant & Scribae navaleo , quos Festus ait omnium fisisse gradu minimos , propter pericula , quae subibant. Suum quoque Iocum tenebant appariteras magistratuum, & aeeen fi , fieappellati, quod aeciνent, sive exciperent mandata Consulis, & vocarent ad comitia centuriata, itemque ad tribunal Praetoris eos, quibus erat jus reddendum; vel molestis interpellationibus silentium imponerent. Erant & int pretes, a quibus exterorum serina aperiebat uir item Ze ρν cenes,.qui vel ad hastam in auctionibus stabant, ut oblata pretia signifiearent; vel in comitiis magistratuum , ut populum cogerent ad suffragia, &de signatos renuntiarent; vel in iudiciis & quaestionibus, ut judices, & reos,& accusatores, & testes accirent; vel subjieiente scriba fetendas leges populo recitabant; vel in concionibus audientiam faciebant. Licteres etiam erant, qui summovendo populo, sontibus caedendis, ae seeuri fetiendis, faetendi Gque jussibus praesto erant Consulibus, Praetoribus, Intellegibus , Ee Di ct 1-ctoribus r ac Actoros a litanda dicti, quod sontibus ad supplicium manus ligarent. His assines vivi , qui jussu magistratuum accersebam a via , vel aliquid nunciabant, atque hine dicti Viatores. Porro cum lives Romani pars bonis & probis sese datent; pars in sediti nes de tumultus tuerent, quorum plerique studiosi erant plebis i Hine illit in alas dicti sunt, hi popularest quoniam illi cum Senatu faciebant, hi eum seditiosis tribunis plebis; cum alioqui non temper vox populaνis in odio iam significationem detorqueretur. Atque haec est tertia populi Romani druvisio. Rursus, cum ii, qui magistratus curules gesserant, nempe Consulatum, Praeturam, Censuram, AEdilitatem, pollend imaginem sui pictam relinquere poIletis; contingit, ut Civium Romanorum alii maiorum imagines haberent, alii tantum sitas, alii nullas : hinc, qui majorum imagines h berent, nobιles 3 qui nullas, ignobiles dicebantur. Unde patricii, quibuatantum initio Urbis magistratus, SI honores , rejecta plebe , patuerunt, olim tantum dicti sunt Nobiles ; postea etiam plebeji i quorum sciliere majores inagistratus curules gelIerant. Atque haec quarta est a dignitate sumta di visio. Universus autem populus describebatur , atque in ordine tribuebatur a Cenioribus et quorum potestas decerpta fuit ex imperio consulari, arisque in peculiarem collata magistratum A. U. C. CCCX. I quoniam Con
sules assiduis bellis, & gravioribu n gotii. occupati , censui peragenda
32쪽
mini me vaeare poteranti unde annos septemdeelm, censius, res civibus maxime salutaris, fuerat intermissus. sa Censu in autem instituerat Servius Tullius, qui quantum quisque haberet aestimari, ei ve ne Romanos per capita censeri jussit; unde postea Censores dicti , quod ad eorum censionem, ib) s ve arbitrium describebatur populus, & per eos facultates, & hona singulorum aestimabantur, atque in censorias tabulas reserebantur, ut pro substantiis tributa penderentur: hine een 1 nomine bona, & fortunae comprehenduntur. e Censores ereabantur duo quinto quoque anno. Quo tempore quia civitas a Censoribus lustνabatuν, ideo lust i vocabulo quii ruennium signifieatur. olim quinquennium Magistratus durabat', d po. ea per Mamercum Dictatorem annuus Se semestris factus fuit. His non opes modo civium aestimandae, sed & mores regendi committebantur. Ab his vitae singulorum, aut laus impertiebatur, aut inurebatur infamia : tota. que Urbs animadverso ne illorum emendabatur 3 ut qui Censoribus placuisset statum snguli retinerent. Senatorem enim, cujus turpem Vitam deprehendissent, Senatu movebant: Equitem, adempto equo publico, ad plebeios reiiciebant: plebejos, adempto suffragio, tribu submovebant, ac refer hant in Ceratum tabulas, ut fierent aerarii, sive ut civis conditionem, nomnis pendendo . tributo retinerent, privati iure suffragile quod Cerites primisuerint e municipibus, quibus Romani jus Civitatis concesserint, ut tamen publicis negotiis, & honoribus abstinerent, quod tradit Gellius. Ad hujus. modi conditionem ignominiosi a Censoribus redigebantur. His animadversonibus singulorum ordinum maculas, rejectis turpibus , elevabant, judiciumque suum promulgabant , cum peractum censum rectistarent. Siquidem is Senatu motus, & equo annuloque privatus putabatur, qui a Censoribus fuisset in census reeitatione praeteritus. Qui antem in ea recitatione fuisset ex Senatoribus primo loco nominatus , is Prine eps Senatus dicebatur di Quia honos praeterquam eon se laribus & censoriis habebatur nemini r unde cum alter Centorum virtute ae splendore ceteris Senatoribus anteiret, ab ipso Collega in census recitatione , Princeps S natus constituebatur. Porro a Censoribus loco motus poterat aliquando pristinuin gradum, vel per alios Censores, vel per judices recuperare I si Censoris animadversio, non tam veris eriminibus, quam turpi fama, saepe alieno livore constata, niteretur. Contigit enim non raro, ut qui a Cen soribus exuti dignitate fuissent, ad censoria in & ipsi dignitatem, repetitis honoribus , pervenirent. e Animadversionis censoriae causa non solum turpitudo vitae, sed etiam negligentia suli r quandoquidem in Equitem , qui equum macilentum, & parum nitidum haberet; aut in eos, qui agrum incultum possiderent, ac sordescere sinerent, animadvertebant. Vectis alia item , & iandi , publicanis per Censores in conspectu populi Romani locabantur : item & publica aedificia corrupta , vel neglecta reficienda dabantur , veluti templa, viae , pontes , a quaeductus. Censoris'etiam curae suberant pretia sacrificiorum , & anseres ; qui ob memoriam servati Caritolii de publico , jussu Censorum alebantur. Neque legum condenda, Ium , aut abrogandarum potestate Censores carebant certis in causis , nempe nuptialibus: iisque negotium datum erat, ne quem in Urbe eoelibem esse paterentur. Cum quis in censura decessisset, non modo in locum mortui nemo suiseiebatur; sed S: Collega magistratu abibat, ominis eausa, cum anno, quo Roma capta fuit a Gallis , Censorem mori eontig rit. Initio patricio tum tantum erat magistratus; anno tandem Urbis CDII.
33쪽
IX. Igitur elvium ordines per censores descripti de emendati tribuebantur De Tribubus In triginta & quinque partes , quas vel a conserendo eributo tribus , apis Rusticis , & pellabant ; vel quod initio populus trifariam esset divisus a Romulo , cui Urbanis. tribuum institutionem plerique scriptorum , ca Dionysio subscribente ,
sa Lib. 2. assignant. Tres autem tribus in tres confectae fuerunt regiones. Prima tri- in rum. bus fuit Ramnensium a Romulo dicta , in quam Graeeanici homines , qui latinos agros incolebant, & Albani, quos Romulus seeum duxerat , conis fluxerunt, & Palatium, ae Coelium tenuere montes. AEltera Tatiensium a Tito Tatio Sabinorum Rege , quem simul cum suis post consectum bellum , Romulus in urbem accepit: eamque tribum in Capitolio Se Quirinali locavit. Postrema Lucernum fuit: cujus nominis certa non fertur origo, cum alii dictam arbitrentur a Lucumone Etrusco 3 alii a Lucero A deate, qui sub Romulo domicilium, & sortunas suas Romam transtulerat Ialii a Luco, in quem, praeter Sabinos, & Albanos, reliquus confluxit ex finitimis, & advenis collectus populus 3 qui loca plana inter palatium &capitolium , atque circum sorum insederunt δε ex quibus deinceps tribus aliae sunt derivatae. Verum aucta multitudine civium, Servius Tullius Urbem ampliavit, pomoerioque ines usit Viminalem, & Exquilinum collem
intulitque novam tribuum rationem, & numerum: tributaque Urbe in regiones quatuor, totidem constituit tribus urbanas , quibus e loeis Urbis nomen imposuit: eaque nomina fuere Suburana, Palatina, Ex quilina, Col,
b Diotys lina. b His adjectae multitudinis rusticae tribus quin dccim : quae cum ah - 4, locis, ut urbanae , nomen traxissent, postea pleraeque exuto priori nomine, ab illustrioribus familiis, quae in singulis Iocatae tribubus erant, alia sibi nomina induerunt. Cumque sub Servio Rege decem, & novem elIent tribus; sequentibus temporibus, increbescente usque multitudine, lectio ne censoria novae sunt adjectae, ut ad triginta quinque pervenerint; isque numerus constitit et permansitque etiam inter urbanas , & rusticas prisca distinctio i ae sordes in urbanas , in rusticas flos urbis , & illustriores sa- miliae conjectae suerunt i propterea quod apud Romanos, secundum milit D e Plin. lib. rom, praecipua , ex instituto Romuli , erat dignitas rei agratiae , ce) cui 3. e. 3. Uarr. nobiliores, & splendidiores operam dabant, relictis opificiis de ossicinis lib. 2. de re νω Penes servos, aut infimam plebem istis. Nunc tribuum nomina , eorumque nominum rationem subjiciamus et aeprimo loco tribus urbanas quatuor deseribemus, quibus quatuor urbis re gionum nomina haeserunt. Prima igitur Subuνana dicta est ι nominisque origo Subura ἱ quasi sub antiqua Urbe, ut Iunius apud Varronem docet. ὀὶ Lb. a. d. Suberat enim ei loco qui murus terreus vocabatur. Varro tamen dein ling. iati p. 12. ducit nomen a Pago Iutcusana et traditque pro C. littera substitutam fuisse Turn. ibid. B. & pro S. subjectam. R. ut in plerisque nominibus Romanorum , post
se Hs Fest, propagatam apud Romanos litteram R. Secunda Exquilia ab Exuuiis Sub. Trab. ib. liis, quas alii ab excubiis Regis dictas putabant; alii quod excultae Iuisisent a Tullio Rege. Tertio Collina a duobus eoilibus Viminali, se dicta, quod ibi vimineta fuerunt; vel ab Iove Viminio , cujus ibi erant arae ,& uirinali , ubi Quirini fanum. Quarta Palatina a Palatio Monte , Cui
nomen dedit vel balatus pecorum , ut Varrone teste, putabat Naevius Ivel Palamini sive Aborigenes , qui ex agro Reatino prosecti qui ageri s Varr. ., Palatium appellabatur eum Urbis locum tenuerunt. Nune pro-Turn. b. p. 33' grediamur ad rustieas , nempe primo ad quintam , quae dicta fuit Romi ct Uire. o. aia , r quod esset sub Roma r eui tribui onuphrius assignat eam agri partem, quae in Tusca prope Uibis moenia, secundum flumen , ad maris
34쪽
ostia, trans Tiberim excurrebat. a) Sequitur sexta Lemonia , a pago Lemonio, qui est in via latina. b Septima Pupinia, ex agro Pupinio in Latio cis Tibetim, ad mare pertinens. e octava Galeria, cujus nominis certam originem nemo veterum prodidit o sieu nee nonae Polliae ι, ae Deeimae valliniae. Ideoque Sigonius de Onuphrius ab ignotis nobis locis nomen traxi sla putant. Quae requuntur eae sunt, quas veteri exuto nomine, novum ab illustribus familiis, traxisse diximus. Undeeima igitur Claudia , ab Appio Claudio , qui eam in 'tribum se familiamque suam eonjectrat. ἐγ Si euti duodecima AEmilla, a eeleberrima AEmilia gente r
e deeima tertia Cornelia , ab antiquissima, gente Cornelia', & decima. quarta a Fabiis, Fabia. Decima quinta , ab Horatiis , Horatia . Decima, sexta, a Meneniis, Menenia. meima' septima, a Papiriis , Papina . . Decima octava, a Sergiis, set a . Decimanona , a Veturiis, Veturia. His adjectae fuerunt anno V. C. CCLVIII. x Clustumina sive Crustumina Tuscorum Urbe, Crustumina tribus viresima ι & vieesima prima , a Veiis agroque Vejentium , udentina. EC anno V. C., CCCLVI. vieesima secunda stellatina , a eampo Stellate, non eo, qui est in Campania , sed eo, qui ad primum lapidem abest a porta Capena , se a. Tuleis appellato Vigesma tertia Tromentina , a Tuscorum Campo Tiomento . vieesima quarta sabatina , a laes Sabale..Vieesima quinta Arniensis, a Tusco fi mine Amo, ut Si*onius & onuphrius putant. Ru sus anno CCCXCU. addita est tribus vietama serta Pomptina ab agro Pomptino : M vieesima
septima Popillia , quae selliatur etiam Poplitia, & poblilia, de Putilia ridque nomen Scaliger ad Festum dedueit a Popillia foemina , Onuphrius
m loeo: co 'Anno autem v C. CDXXI adjecta est, vicesima octava tribus Mateia, a Castro Maeeio a & vieesima nona Scaptia , , ab Urbe Ma-ptia Et anno CDuxv. tribus trieesima Vfentina, a fluvio Oufenter &trigesima prima Falerina, ab agro Falerno'. . Aeeesserunt anno' ab v. C. CDLU. tricesimai secunda Aniensis, ab amne Anien i & tricesima tertia Terentina, a Ioeo quodam in eampo' Martio, cui nomen Terentinum. Ee anno DXII. a Sabinorum laeu Velino, Velina nibus triresima quatiat detricesima quinta mitina a Curensibuς Sabinis, ut Festus suspicitur . Quamvis autem praeter hae alla supersint tribuum nomina in inseriptionibus, de veterum libris , tamen non alias tribus sorte delapant, , quam descriptas , . quibus plura saepe indita fuere nomina. . Cum populum omnem Romulus in tres , ut diximus , tribus deseripssset,. easdem tribus divisit in Curias triginta; ut tribus una decem comple-cteretur Cutias, ' Harum autem singulis certum constituit numerum certaque Saerat praescripsit, aedesque destinavit, in quas singulae Cutiae ad ιeommunia Sacra peragenda, epulasque publieas, summa eum hilaritate e lebranda, eonvenirent π ur his epulis, eaque sacrorum communione , antis morum eoneordia coalesceret. Ad saera vero pecuniam attribute ex aer rio i quique tum Saeris, tum aedibus, de singulis Curiis praeerant, Cuνi nisi appellati. Singalae vero Curiae, vel a Sabinis mulieribus, vel a loeistrarere nomen, vel , ut Varro3 tradidit , a Ducibus, & veteribus , unde populus. decinerat, locis. Auctis tribubus , vetus tamen Curiarum num rus est retentus t ac propter multitudinem tantum attributa sunt ampliora loca, ad quae populus e veteribus Curiis angustioribus evocaretur; relictis tantum propterire ligionem in antiquis locis quatuor Curiis; nempe Fortensi, Rapta, Vellenu, Velitia . Cum autem Curiae simul eum tububus auctae minime fuerint i evenit, ut de Curiae Rustieae nullae essent: Ze qui erant ex A muo
35쪽
Diony. Hot m. Rota. Antiq. I. s. c. s.
municipῖis, eam tribus haberent, non tamen Curiarum essent participes . Atque hac rarione populum descripst Romulus. Alia est autem a Servio Tullio census auctore orta divisio in sex ela Dses, & centum tres, & nonaginta centurias: atque in classibus , de cent ut iis constituendis non a locis, aut communibu a Sacris, a sed a censurationem inivit. Unde in primam classem conjecit, qui centum millia artis, aut majorem censum haberet: eaque classis obtinebat octoginta peditum eenturias; quarum quadraginta juniorum erant, totidem seniorum, & decem, atque octo equitum. Altera continebat centurias decem seniorum, totidem juniorum, & duas fabrum et eratque intra centum usque ad quinque de septuaginta millium census. Tettia continebat, eodem artat s discrimine, peditum centurias itidem viginti, eratque census millium quinquaginta. Qua ta continebat etiam certurias viginti , additi, tubicinum duabus; eratque census quinque, Se viginti millium. Quinta continebat triginta peditum centurias , aetatis etiam ratione distinctas; quindecim scilicet senio: um, juniorum totidem: eratque undecim millibus censa. In sextam demum classem conjecti fuerunt e seni, & tenues, sempe proluarii, qui tantum propaganda, & alenda prole. Remp. jurabant, ideoque dicti Pres.tarii, rapit. tιη-si ; quod propter inopiam cauut tantum, & nomen non autem bona profiterentur in censu et ejusque classis nulla cst habita ratio, nullus descriptus,
aut definitus numerus: eaque pro una centuria numerabatur: ita ut temuriae omnes numerum referrent CXClII. Prima enim classis erat XCVIII. centuriarum , secunda XXII. tertia XX. quarta XIII. quinta XIX. Ceterum initio populi diviso per classes, & centurias minime communicabat cum altera divisione saeta per Ttibus et verum expletis triginta quinque tribubus , utraque partitio convenit, & classes, atque centuriae collatae sunt in tribus: ita ut Populus uuiversus in tribus ι tribus autem singulae in quinque classes; classis autem in suas quaeque centurias tribueretur.
Postremo habuit & plebs Romana bὶ suam sarcem , sordiumque colluviem collectam ex egenis, quos diximus , de proletariis. sine lare , sinet ccto, sine sede vagos , effusos , egς state , vel pravitate , Ze desperatione rerum omnium ad tumultus , Ac flagitia paratissimo , quos tu iam μνensem. Livius, quod in foro ad captandos legis Agrariae rumusculos otiosa staret; Cicero n=bamam Ilebem I Horatius, quod non tua, sed itimca tantum ob egestatem uterentur, tunicarum pepellum appellavit. Hos, ut mendicita. tem eorum levarent, in agroγ publicos deducebant: hos praedae cupidos, &ob sumitiam miseriam, nullam doteriorem conditionem pertimescentes seditiosi quique, dum tu ibare, ac miscere vellant omnia, in meliorum fortunas, de opes impellebant, veluti ad hostilem praedam. Produximus jam integrum Reipublicae Romanae corpus , membris etiam potioribus notatis : nunc vim & potestatem ordinum , eorumque partes
in te bus gerendis, consiliisque publicis agitandis, condendisque legibuς
aperiamus . Nec me fallit, n anime omnia perpetuo tenuisse , sed muta tionibus crebris modo inclinasse multa, modci convaluisse, atque ad plebem , modo ad Senatum, Ze Consules recidisse. Verum nos ea potissi inum oratione nostra complectemur , quae maxime suere diuturna; tempusque illud potia imum spectabimus, quo firmioribus stetit Romana Respublica
Regimen igitur ea triplex praeserebati; Regium in Consulibus; Aristi υ-ricum in Senatu; Popularo in Tribunis & plebe. Quandoquidem Consules speciem praebcbant Regiae potestatis, quae , nomine sublato , maxime ita Reb
36쪽
Rei publieae Romanae regimen influebat. Ergo in Consulum auctoritate dum essent in urbe , urbanae res omnes, & Respublica tota recumbebat. Quip. pe Consulibus, praeter Tribunos plebis, magistratus suberant omnes i illis introducentibus, legationes Curiam adibant et eorum consili s oblata negotia expedieb3ntur : eisque referentibus gravior deliberatio ad Senatum reiiciebaturi illis iussa Senatus perficienda committebantur. aὶ Quae vero cum populo communieando fuissent , & per populum transigenda , Consul uti erat maturiori consilio antea perpendere, at quu examinare, concionesque ad tempus a lvoeare, dimissoque senatu ad populum deereta Patrum, & Senatusconsulta reserte s quodque major pars scivisset , imperare. Quamvis autem a Coss. provocatio esset ad populum , neque liceretiis, injussu populi animadvertere in eaput civis Romani: tamen poterant coercere sontes, ac iubere in vincula publica duci. Dum vero ad bellum cum exercitu proficiscerentur, rerum omnium summam pro arbitrio administrabant: nam ne bellieis negotiis, unde publica quies pendebat, ali, Muid injiceretur morae, visum est liberam administrandi poxellatem deserte Consulibus: ne in re trepida , inopia consilii se se implicarent i Lieebae igitur iis castrensem omnem discliplinam pro arbitrio regere, tribunos mi. dum ereite, delebum habere, de publico aere per Quaestorein, quantum usus serret, impendere , in eastris supplicium sumere , sociis quantum visum fuisset imperare. Consules quoque ante praeturam constitutam, jus in Vibe dixisse colligitur ex Livio, Dionysio, Pomponio. bὶ Senatotes pignoribus captis in Senarum venire cogebantur a Consule, ut Plutarchus, di pistibus locis Cicero tradit. Porro consulasis aetas annorum quasaris. ea ινium ex lege annalia. cc Creaba itur autem comitiis centuriatis r il & cum duodecim fascibus, & Lictoribus, alternis mensibus incede. bant ; Sellam habebanet curulem , induebanturque toga prae sexta , quam capiebant ante Deos Penates primo magis ratus die co) se erumquo , sive hipunem manu gerebant ebuνηενm a & ex Urbe ad bellum Ditida i , votis publicis nuncupatis, proficiscebantur. Magistratum inibant Kalendis Ianuariis, m aliquando Idibus Martiis, eorumque annuam erat imperium. Atque hae sunt regiae potestatio reliquiae, quae post e actos Reges in Coss.
optimatum vero regimen Senatus exprimebat auctoritas . Etenim ut Dionysius refert, ct vetustissima lege Respublica omnis in Senatus erat potestate I praeter magistratuum creationem, legum lationem , di belli pacisque arbitrium. ιγ Quo tempore, Livius tradit, populi jussa minime sutile firma, nisi patrum accessistet auctoritas, quae post poeuli secessio. nes, saetatis Iegibus adeo fuit extenuata, ut cum antea populus auctoriistate Sc natus reger tur, postea populi jussu , Senatus confirmaretur auctoritas. Quae autem Senatus, constituta Republica , populi jussu ad curam suam revocasset, ea ex Polybio prompta breviter exponemus. AErarium di pecunia publica Senatus arbitrio dispensabatur. Quaeliores enim , nisi Consul imperasset, minime poterant vel ad minimo sumptus, pecuniam publieam de ibate injussu Senatus. Controversas praeterea in Italia suscita. tas, si publica es Ient objurgatione, aut gravi decreto componendae, Senatus ad se trahebat. Hinc in veteri tabula aenea, in Liguria inventa, legimus, missos a Senatu arbitros finium regundorum inter Genuates, & Veturios eruse t reque eo gnita, Romam venire iussos sententiam ex S. C. dicturos. UAd bellum etiam indicendum, aliudve quid grave negotium administramiuam, Legato riuatus miscebat, & opes, atque subsidia indigentibus postulis
37쪽
ch) Festus.. XVI. De tempore habendi Sena
decernebat. Quomodo exterae legationes essent exeipiendae, aut dimItte d ae , quidve postulatis, respondendum , Senatus providebat s ut absentibus Consulibus ,.tota videretur a Sen tu sustentari Respubliea. Consulibus etiam frumentum, & velles, & peeunia ad militum stipendia sussiciebantur;& numerus militum expiabatur, & statuebatur jussu Senatus: eujus erat, consecto anno, vel prorogare imperium, vel alteri demandare provinciam. Quam senatus dominationem ut infringered Tiberius Graeehus , tulit, ne quem plus. anno provinciam consularem tenere Senatus pateretur. a Verum non tam imminutam hae in re, quam ampliatam Senatus potestatem a Graectis. apparebit, si illud animadvertamus, lege Sempronia de qua Cicero, pro domo sua γ a Cajo Graecho latum suisse, ut provinciae quotannis ruidem, sed per Senatum decernerentur; utque nemini intercedere liceret.b Res ab Imperatoiibus gestas, Senatus testimonio suo , extollere postrat, aut extenuare, vel si visum esset, pecuniam ad triumphum ex aerario Promere I unde tum urbanae res, tum quodammodo militares Senatui suberant, nisi tribunitiis intercessionibus res devolveretur ad populum. e In eo vero Senatus potestas excellebat maxime, quod in trepidi si rebus, atque turbatis , infinitam potestatem Coss. Reipublieae adminis randae permittebat , gravissimo illo , ac illo, ac tristi Senatusconsulto, quod extremum & ultimum Casar appellat. cu Done oporam Consulo , na . id M'Mitia deρνμMauri rapiat. Quae verba summum , & latissimum in Consules, imperium transferebant : ut suo jure possent exercitum parare, bellum gerere, coercere quoquo modo Patres, atque populum : quarum rerum sine hoe S. Q jus: minime Consulibus fuisse, injussu populi, . Sallustius docet. S natus voluntas Senatust cinsultix continebatur: quorum conficiendorum rationem breviter explicabimus Igitur veteres, qua erant religione, atque honestate, ut aberrantes animi , praesentiam numinis, ad saniorem sententiam dueeremur, Senatum in loco Saeto , auspiciisque dicato , emere consueverunt. Romulus in temptam ratiani extra Urbem Senatum voeabat r Hostilius Rex institiam Ca-νiam Senatui habendo destinavit. Pulsis Regibus, modo in templa , veluti Iovis, Apollinis , Martis , Bellonae, Castoris, Coneordiae, Virtutis , Fidei; modo in Curias, Hostiliam, . Pompnam, Iuliam, cin quibus ejus rei gratia fuere templa per augures constituta . consultandi causa Senatores convenisse, in veterum libris observamus. Audiendis autem legationibus, ne status Urbis exteris' pateret, locus extra muros erat eonstitutus in aede Bellonae, quo conveniebant etiam eum quis audiendus erat , qui cum impetio esset: cui, nisi deposito Imperio, Vibem intrare minime lieebat. Si quod vero portentum nune laretur , sub dio consultabant: quia religio erat Meatum sub tectis habere Nicostratus , euius liber, quem de Senatu scripserat, injuria temporum intercidit, referente Festo sy . tria olim fuisse Soaaιala tradidit, unum ubi postea aedes Concordiae fuit; alterum ad portam Capenam; tertium in aede Bellonae. ώ Senacula autem erant in templis, aut curiis, loca auspiciis dicata, in quibus Senatores eo sidebant . Senatui autem habendo stata erant , praefinItaque' tempora , nempe Kalendis, Nonis, Idibus, exemptis diebus comitialidus, in quibus cum populo agebatur e quo tempore per legem Pupiam non lieebat haberi Senatum, iὶ ne patres a suffragiis ferendis a voearentur. At mense Februario toto, Senatus pollulatis Provincialium , de Legationibus audiendis cogebatur lege Gabinia. K in Ed cum Mnatores statis temporibus conveniebant,
38쪽
Di Mur Senatus dicebatur.IIavillas autem, eum extra ordinem , ae pra ter eonstituta tempora. , in re trepida , ad grave aliquod negotium expli- eandum, a majori magistratu Senatus indicebatur. Unde inter lotisim-,ia iudictum Senatum , est orta distinctio , quae legitur apud Cipitolinum in Gordiano. a
Vocabatur autem Senatus a maiori magistratu , qui esset In urbe, nem pe a Dictatore, quando In magno Reipublicae diserimine creabatur 3 vel ab eo Consule, penes quem fasces essent illo mense. Consulibus autem absenistibus, a Praetore, qui seeundum Consulem potiorem obtinebat in Urbe Io. eum, ita ut in Consulis locum, eo absente , Recedere te eademque rati ne, dum rebus praeessent Decemviri, vel Tribuni militares, vel Interreges, vel Triumviri Reipublieae eonstituendae causa creati, per hos haberi Senatum oportebat i β γ Quae Agellius ex Varrone retulit. Illud quaesitum qu que scripserat Varro, an majoribus magistratibus absentibus , atque etiam Praetore, jus hoc devolveretur ad Praetectum Urbis, qui proximus a Praetore potestatis gradum obtinebat, Senator tamen non erat. Et a Praesecto Urbis Tuberonem, & capitonem. e contra Mutium stetisse legimus t eum& Tribunis plebis ante Atinium plebiscitum, quo Senatores facti sunt, Senatum habendi ius suisset. Porro qui Senatum habebat, is jure suo reserebat I ae si detrectaret, eas partes Tribunus plebis suseipiebat, ἐγ eui & ius erat, aut addere quod
visum erat relationi Consulis 3 aut eam persequi, aut novam exordiri. Sententiam autem rogabantur, ante comitia quidem principes Senatus , post comitia vero Cossi designati, Se eorum is, qui prior fuerat renunciatus: Se- undum hos, ii qui Consulibus rogantibus viderentur et modo ne gradus magistratuum negligerent, ae ne Praetorium Consulari , aedilitium Praetorio, Tribunitium AEdilitio prae forent. Atque is est rogandi ordo consta tiore e Ceterum hac in re in Senatu variatum 'fuisse , Pluribus ex veterum testimoniis comprobat c. Paulus Manutius: etsi Cossi designatorum, Comsularium , & Magistratuum, ex ordine ante omnes habitam plerumque rationem fuisse non ambigitur. Motis autem erat, ut quem Urdinem fὶ rogandi Consul initio Magistratus instituisset, eum toto anno teneret et unde
novum suit in C. Caesare, ut eum eonsuevisset a Crasso initium rogandisaeere 3 post iunctam assinitatem , honorem hune transtulerit in Pompeium quod Suetonius tradit; quem locum sie aeeipio , ut e Consularibus Crassum, & Pompe*m primos post 'Cossi designatos , rogatos censeam R Caesare. Alioqui fallum esset, quod ex Agellio & Cieerone colligitur snimirum Cossi designatos primo loco rosatos sui me sententiam. In quo Suetonii Leo explieando, mire sese versat Prineeps Romanae antiquitatis ιὶ Manutius. Post rogationem a Consule, Iut alio ex maioribus magistratibus factam, sententiam dicebant stantes, ea libertate, ue non modo sermones interponere possent alienos, sed novos instituere, atque ad vesperam pro ducere r ita ut eum non liceret, neque ante ortum Solis , neque sub Oe- casum Senatusconsultum condere, ch qui moram negotiis vellent injicere diem dieendo eximerent: quod saepe Marcus Cato contra deteriores , &Pub. Clodius adversus meliores fecisse seruntur, dieebantque sententiam suo quisque loco. Sedendi autem is erat ordo, ut primi sederent Consules, Praetores, & proximi Plaetoribus, Censores, quibus Manutius ex auctoritate Messalae in libris, quos scripserat de auspiciis , se eundum tribuir a
De iure re serendi sentenistiasque roga nudi.
39쪽
. bὶ Plin. m. ad Ariston. l. s.
rules, AEdiles plebis, Quaestores , atque infra hos solun Tribuni plebis ;quia vere magistratus nonierat , quamvis nihil adhue certi comperetim . Deinceps qui defuncti erant magistratibus , pro digutatis gradu , netripe Consulares, Praetorii, AEdilitii, Quaestorii, cumque his etiam ii, qui ma-ς stratus minime gesserant, sed vel di signatum, vel magistratu functum a Cusassent, nocentemque probassent, qui accusationis praemio, in designati locum, & dignitatem succedebant. Si Senator plures res, dive itaque ea piista una sententia complecteretur, tum ab eo populabatur, ut divideret sententiam, ac de singulis rebus seorsum referret. aὰ N que ei, qui divisi nem postulabat oratione longa erat utendum, aut confiugendum: ι .s iisque erat, si impera et dιυiri. Dictam autem sententiam Consulis erat pronunciare, ut in quam vellent partem Senatores di derant, quo S. C. fierete eaque in Senatu Consulis erat auctoritas , ut liceret ei dictas sententias vel pronuntiare, vel si contra rem suam venirent, supprimere , ne in eas S. C. fieret. Hinc Caesar libro primo de bello civili scribiti rin.
tiam vero hac exordiri consuesse sormula: Quod vi ba rassa Iunt δε liiD-νis: hac autem concludere, da ea ita consio, ex Ciceronis Philippicis , ubi plura extant exempla, colligitur. Ubi Consul sententiam pronunciasset, ut probantium , vel rejicientium judicia cognosceret, Senatum dispertiebat his
verbis : cui hae 6ntiris, illue transiret qui alia emma , in hane partem. Nam ominis causa refugiebant pronunciare contνψium t unde id per hane formulam qui alia omnia exprimebant. Itaque Senatores mutabant locum, & eo concedebant, ubi recitata erat sententia , quam quisque comprobarat. Similem in suffragiis serendis discus nom in Lacedaemonum Republica primus instituit ιγ Sthenelaidas Ephorus , cum antea sententiam suam v ce fgnificarent. In eam autem sententiam S. C. condebatur , in quam frequentior numerus Senatorum discesserat. Et si de re levioris momenti , aut minime dubia Consul res erret; ne tempus in exquirendis sententiis ducere tur, jussu Consulis in eam, quam ille pronunciallat sententiam, tacite discedebant i idque vocabatur S. C. ρον dilerisonem. Quamvis enim ad omne S. C. discosa fieret; tamen si singularum sententiarum recitatio discessionem non praecessisset, dilati ininis gratia, S. C. ριν discessen.m appellabatur: quod scilicet non ore, sed pedibus tantum sententia serretur, iisque iudicium antia mi signifiearetur. Ex quibus conficitur, Tuberonem , qui omnia S. C. perdiscessionem fieri dixerat, minime cum Varrone pugnam, qui alia S. C. ριν relationem, alia per disceserim , fieri animadverterat , quod scilicet in aliquibus interveniebat dictum, & recitaris: in aliis vero, recitatione omissa , lola discessis. De numero Senatorum ae S. C. saetendum necessario , nisi augurari velimus, nihil ex veteribus libris compertum nobis est, quod certo ausimus confirmare. Sane scribit Dio, Augustum, eum videret minus frequentes esse Senatores, statuisse , ut S. C. fierent minori Senatorum numero , quam quadringentorum: cum antea rata non essent S. C. quibus minimum quadringenti senatores non adfuissent. Verum Prudentius trecentos tantum judicat justum fuisse numerum.
me eonsulta Patνam eonsistere tonscriptεν m. . Non alitεν lici um prisca sub tempoνε, quam si Teνtentum sensisse Senes tuerentur in Ruum . .
At hie locus magis ad numerum sententiarum, quam ad numerum Senatorum pero inere videtur. Certum vero numerum suisse,ad S. C. necessa' riuin
40쪽
Hum inde eolligitur, quod mos erat, ut quivis Senator, qui S. C. impe- pedite vellet, dicere Consuli posset Ο Numeris Sena/ω m. Dist. a. facta, S. C. scribebatur ea preta nomine illius, in eujus sententiam fiebat, expositaque summa im re, de qua Herae eonsultatum e ut his veterum Seriptorum superstitibus exemplis. b Quod M. MMe uua Cos. ωινba frito de Pνου inclis: Vel Marius Pomponius tentis uite vel Quod υεν. falla sunt da Philasopbis, er Rhetoribu/. Scribendo aderant non omnes qui probassent ; sed ii, qui majorem sententiae recipiendae operam nava sent. Formula enim quaedam S. C. quae extat in epistola Coelii ad Cieeronem, ostendit scribendo paucos anuisse, cum plures eonsensssent. e Addebatur de T. littera , qua significaretur idem & Tribunos plebis cenis suisse i sive non esse intereiniim 3 ideoque S. C. firmum esse. Eorum, qui aderant nomina S. C. adscribebantur, dilebamurque auctoνDato nascripta: quia clarorum virorum nomina peIscripta, magnam S. . C. tribuerent a Aoritatem . Scriptum S. C. initio quidem deserebatur in adom Cινὸνis 3 postea vero in aνarium , ubi leges, de pretiosissima quaeque Urbis asservabantur : neque ante ratum erat, quam in Arario conderetur. dὶ Qui mos asserva di S. C. suit institutus ab Horatio valerioque Coiff., qui S. C. in aedem Ceteris deserti jusserunt: ne de ineeps, arbitrio Consulum, ut antea, eo rumperentur aut iubducerentur. Scribendis S. C. Operam dabant scribae ;niti quid S. C. inesset, quod vulgari minime conveniret: id enim tum Senatolis manu scribebatur , exclusis etiam pedariis , quod tacitum S. C. fuit appellatum, ut tradit ε) Capitolinus. Senatusconsultis conficiendis impedimento erant latere/Νισυ eorum, qui vel eadem essent pote state, qua ii, qui S. C. Deere vellent, vel maiore runde Consul Consuli , Prater Praetori , ae denique Tribuni plebis , pro potestate sibi , sacrata lege , tributa, quamvis ex minoribus essent magi. stratibus , obsistere poterant omnibus, edita voce Deo ita ut vel ab uno Tribunorum, quamvis ceteri consentirent , S. C. impediretur , ac tum Senatus voluntas perscripta cum nominibus eorum, qui intervenirent , senatui auctaνistas, ad comprobandam senatus voluntatem , dieebatur; resque rejiciebatur ad populum , cujus erat , vel Tribunorum interte nem , vel Senatus an uoratastem , adcomprobare. Quod si Senatus cum populo eo veniret; tum leges ex S. C. condebantur ι cujusmodi non paveas licet invenire. f Nec tamen si qui temere intercederent; id eis erat impune: cum enim insoneso in rem non esset publicam, aut remittere eo gebantur eam, aut poenam aliquando subire. fιὶ Scribit enim Caelar, in Senatu de Titibunis pubis gravissime fuisse decretum. Ceterum cum ante Atinium plebiseitum Tribunis plebis, qui a Censoribus lecti non essent, minime Curiam Ingredi liceret, solebant Tribuni ante valvas Curiae, positis subselliis, decreta patrum examinare, quod Valerius tradit. bὶ In cujus explieatione Ioel, mite se torquet Paulus Manutius, cum , si retulisset mentem ad Αti viam legem, ante quam legem Tribunus plebi&, sine lectione eensoria, Se- Irator non erat, explicare se facile potuisset. Si qua vero de re privata s. C. constri retur, saepe Senatur deeratum apinpellabatur ti eum id, quo publiea negotia comprendebantur, numquam m. ιν erum , sed S C. diceretur. Sunt, qui put rint, caput aliquod S.C. appe, lari decrotum, quam sententiam. ιγ AElio Gallo Festus assignat. Factum S. c. recitabatur, ac postea dimittebatur senatus his formulis : P. C. nemo vn ten/ρ : Hl pseu vει morae P. C. tandem impetrata eo clanc , Hot m.