장음표시 사용
51쪽
eos etIam serios, quos testator vivens manumisisset. Supersunt duae, quae sunt de damno sertaendo leges : quarum altera , nempe Aquilia , cavit de damno sarciendo ab homine , vel per hominem dato. Altera , nempe Rhodia, e Rhodiis petita legibus: inter cujus capita illud fuit praecipuum , quo contributio mercium servatarum instituitur ad reparandam jacturam XXXV. illius, cujus merees, levandae navis causa, mersae fuerunt.
De Jure Ηο- Et quidem brevis legum, & S.C. ad ius Civile pertinentium sum-MOrὸrio , & de ma quam in hoe expositionis cursu juvat habere praeceptam, quo les tore V bλ' ctor ad libros sequentes accedat paratior . Verum inertes essent leges, &ηψ , α Pere' otiosae, nisi hominis ministerio verterentur ad usum , atque ex Civium s 'Rψ' consensu gravem, prudentemque virum nanciscerentur, cujus voce, atque auctoritate vires suas explicarent , quod munus est Magistratus . Is enim legum quodammodo vita est , ω manus t quae vel languen res extollit, vel obscuras evolvit , vel dilatat angustas. Eadem potestas ex totius populi arbitrio , vel optimatum , aut principis jussu , certos ad homines ducta , atque continuata reddit brevi , & celeriter , quod praestati a singulis, vel ab universis, usu poscente , sine summa ,& inexplicabili dissicultate non posset. Ideo cunctus populus certos cives
potestate armat universorum , ut ea utantur ad flectendas , rependasque leges , & ad expedienda ex earum , vel aperto , vel abdito senti , obla. ta negotia. Id praestitit apud Romanos Magistratus ille, unde omnis jurisdictio causarum , & judiciorum ratio fluebat , nempe Pνatura : cujus antea vis , atque potestas ipso Consulatu continebatur. Pγιρονis generale nomen erat summis omnibus Magistratibus conveniens a praecipue vero
a Varro t. Consulatui r propterea quod Consul judiciis , & exercitui ρνι te. a 34. de ting. lat. Hinc legimus apud Livium bὶ vetustissimam suisse legem. Ut qui Pνυον
i , /ψ'i' maximu/ esset, clavum pange νet et idest Consul , aut Dictator , apud quos N V ii δ s. erat surni num impetium. e Propterea & Iustinianus hujus initium ver- yr U AE . bi, ante ipsum Consularum pon t , docetque nomen sui isse proprium Imperii, veteribusque Romanis Imperatores suos appellatos suisse Pratoνιι . Verum post qua in plebeii diuturnis contentionibus pervicerunt , ut alter Consul de plebe fieret ι Patres, ut jus cum plebe communicatum, deminutumque patriciis, aliqua ratione repararent, praetexentes nimias Consulis occupationes , de causantes negotiorum urbanorum turbam , quae a. Consulibus longa expeditione, assiduaque militia distractis, evolvi mini- Π, is , ' me poterant , impcitatu Πt , ut aliqua consularis potestatis portio , ea ,. 's'; ..h a, nempe , qua res forensis continebatur , conscrtetur in peculiarem Magi- Itidis i. si ratu in creandum e numero Patium , quem communi hujus nominis si I) Hb otii gn ficatione , ad singulare munus contracta , Pratorim appellarunt, ann. de ρν i. rvs. Gel . Q CCCLXXXVI. Hujus consularia erant insignia , pro consu-
I. ra. e. i. . Pluia lari potestate, quam exprimebant et cum Praetor Constitia tolleta minιν , Setareh. Ah diceretur, & elset: e) quoniam iisdem, ut Messalla tradidit, eum Con- in Cie. d. ivle auspiciis creabatur, de absente Consule , ipsius munus in urbe ger
Ieg. agraria e . bat. Ideo sex lictoribus utebatur cum securibus t quod intelligenduin est Ruth de Praetoribus provincialibus : nam qui erant in urbe , duobus tantum g in συ3. utebatur. Utebatur etiam praetexta , sella curuli, hasta, ministiis , familiari lib. 1 2. scribis , accensis t . Hinc Cicero scribit : Placuit nobis, ut statim ad
: -' Rom, centum viralibus quoque judiciis praesidebat hin Ius vero reddebat e sella . . es curuli ex ebore : dictaque fuit chontis, quiὸ vetates , magistratu iam pere.
52쪽
sunm, euna eonsueverant in curiam vehi, honoris gratIa . quo In euisu ἐώlla erat. a 3 At confiuentibus ad Urbem exteris , increbescebant in diem peregrina negotiar quibus.expediendis cum Praetor urbanus mini. me sufficeret, creatus fuit ann. V.C. ID X. vel IOXIII. ut Sigon. in Chi nol. Livian. Praetor alter ρινεν ηι appellatus, qui ius redderet inter ei. ves, & peregrinos. Unde duplex erat in urbe iurisdictio praetoria, u=baisna altera, altera perurina, quas praetores creati sortiebantur. Majorem auistem, de potestate, & dignitate urbanam peregrina fuisse, multis ex antiquitatis vestigiis elucet. b Nihil vero statuo de triplici discrimine inter has ab Hotomanno notato: nobis enim nondum liquet aliud , nisi quod inter peregrinos & Cives iurisdictionem exerceret. 0 Incertum est autem,
an solus Urbanus edictum in albo proponeret I an apud eum tantum loris auia suisset: nec facile est ex uno , aut altero vetustatis loco , rem adeo obscutam evolvere. Quin etiam ii quid hae super re deficite vellemus, cogeremur ab Hotomando dissentire t siquidem Theophilus in insti. tutionibus ait i datum est ius teris feren da praei pae Pratori in baην, σ ρ νε-gνino , σ adilibus eu libas , idque . ius honorarium diιlum ἐγ . Adjectis pluribus Imperio provinciis , constat alios , novorum negotiorum causa , creatos suisse Plaetores. Itaque postquam ad Romanum Impetium accessit Sicilia: & Sardinia, duo etiam Praetores, qui eas regerent , accessere 3 totidem , adjectis duabus , Hispaniarum provinciis . ut Praetores annum provineias tenebant quisque luas e Re si eis ultra annum prorogaretur Imperium , Pro Atores appellabantur ; quod commune fuit omnium Praetorum provincialium nomen , postquam ab anis no A. V. C. II CIV. jussi sunt per annum in urbe manere, ac certo publiearum quaestionum generi singuli praeesse, antequam in suas quisque provincias proficiscerentur. e Eadem ratione Consules, cum post exactum in urbe consulatum in provincias mitterentur, Pνoconsules appellabantur: Enim veto initio crimina publica penes Regem ι postea penes Consules agitabantur, sed quia lege Valeria Ius provocationis populo delatum fuit; itemque vetitum in caput Civis Romani animadvertere injussu populi; ecepere singula crimina per populum mandetri vel Consuli. bus, vel Dictatoribus . vel Praetoribus lege, aut Senatusconsulto usque ad annum IOCI v. Sed exundante in dies numero criminum, cum ineommodum esset, vel singulas causas ab universo populo mandati Magistratibus, vel ad tempus creari Quaesitores, qui de certis criminibus cognoscerent, satius esse duxerunt quaestiones instituere perpetuas, cum annuo magistratu , qui eis praeesset et creatique hi a populo μειενει dicebantur , & Euasitoνει. Unde ann. IDCl V. institutae sunt quassisno ρευ εμε , quae proprium Praetorem, sive Quaestorem haberent. Quamobrem , prater inbanum Praetorem , & peregνinum , erant tu urbe Praetores ρνο vinetatis, qui anno antequam in Provincias proficiscerentur, iudiciis capitalibus , Quasitorum nomine , praeerant . His accesserunt postea, simul cum novis criminibus, novae quaestiones perpetuae, & simul cum iis alii Praetores , sive Quaesitores rerum capitalium . Quaslienam autem nomine, significatur merum imperium, sive jus gladii, & capita. lia animadvelsio. Iidemque Praetores appellabantur QuasΤονει parastidii; propterea quod paννicidii vocabulo , criminum omnis contineretur atrocitas. Ac prima quaestio perpetua instituta est de pecuniis reperian is , L. Pisone Tribuno plebis legem serente, ut Cicero testatur in Bruto. Hanc excepere maestiones 4ι potniatu , da mairpate , da ambitu : quae illὸζ qu stiones
Beli. Gυ. lib. 2. Die. lib. 42.
XXXVII. De Publicis Q uaestioni us
53쪽
stiones erant quas sortito exercebant, antequam irent in provinelas Pratio. res pro vinetales. His Sylla quatuor alias publicas quaestiones adjecit &Praetores, sive Quaesitores etiam quatuor, nempe de sicariis, de vanesciis, da falso, &-d. yaννie dio, sive homicidio. Cum autem elent decem jurindictiones, raroe singulis jurisdictionibus suus. attribuebatur Praetor: sed saepe jussu Senatus iurisdictiones geminabantur, ut singulis Praetoribus binae jurisdictiones mandarentur. Undoe habemus exempla Praetorum urbanorum , qui quaestionem de veneficiis susceperant , qualis . teste Cicerone , Cajus fuit Verres Et parricidii quaestio, in Cajum Fannium Praetorem simul cum quae Ilione de Sicariis collata fuit,. ejusdem Tullii testimonio in Rosciana. Ceterum si jurisdictiones non geminasset Senatus, decem ex earum numer erant Praetores. Itaque tollitur meo judicio dissensio inter Pomponium , &vetustiores scriptores a Lipsio notata, a Siquidem Pomponius decem Praetores conlii tuit , alii octo. Sub Caesare vero decem Praetores fuisse Dio bὶ tradit, quorum unus urbanae , alius peregrinae jurisdictioni praeerat et ceteri vero octo quaestionibus publicis. Duos praeterea Caesar Praetores creavit, qui flumento praeessent, ob id Cereatis appellatos . Auctus deinde fuit sub Augusto numerus, ut refert Suetonius : eὶ Praetoribus duobus, ut tradit Pomponius d Duos praeterea Claudius adjecit, qui jus de fideiισα. nus, dicerent: quod quidem intelligitur usque ad certam lummam: nam majoris summae jurisdictio erat Consulis , ε ut Quintillianus indicat ex Vallae interpretatione, contra quam frustra pugnat Budaeus. Etenim Vallae suffragatur Ulpianus, qui scribit: Fid.isOmmissa non peν formulam statua
ruν, ut letata ; sed rognitio Rem1 quidem est Consulum, aut Pνatoras, qui FA
autem fidei comis Iariorum alte tum sultulit Titus , crin ejusque loco Nerva subjecit alium, qui Fiscum inter, & privatos ius diceret , quem Fisiatem appellavit. Denique Marcus Antoninus h Capitolino teste , adjecit Tu-t.iaνem, ut pupillis adesset , & tutores cogeret suscipere tutelam , atque satisdare, rem pupilli salvam fore, quo tutorum fraudibus Occurreretur iaPraetorum autem munus in reddenda jurisu ictione , jureque civili custodiendo , explicando , leniendo , atque ad usum flectendo versabatur. Et in enim non satis eli optimas leges condere, nisi viva quaedam excitetur aucto litas, quae legem per se mutam reddat quodammodo vocalem , & aequitate duce, ad oblatos casus prudenter eam deducat 3 quod Praetores .uisio, atque ausi .ritate sua praestaban . . Quae Plaetor euicia itati in a magutratu initio proponebat ; hoe est iu albo lcribebat, ut populo significaret, quo jure cum ei vibus eo anno esset usurus . Atque initio sane licebat Plaetori, propositum edictum e re nata mutare, diversumque ab eo ius 'coniti ruere , ubi usus posceret; quod multis fraudibus pandebat viam . Siquidem Praetores, aut propriam cupiditatem explebant, aut alienam colligebant ambitiose gratiam: duin ad belu ficium, vel injuriam priora mutarent edicta, & conderent nova. εὶ Ideo C. Cor nelius Trib. pleb. legem tulit , .e PFateras ex Erima suis perpetuis , live fixis jus dicetane: neque eis toto magistratus anno recedere liceret ab eo jure . quo se usuros initio magἰstiatus civibus denuntiatIent. Quamobrem cogebatur Plaetor initio magistratus expromere qui equid ad universam ira tot us anni jurii dictione n pertinereti postea enim neque addere , neque detrahere , & immutare de semel proposito Edicto licebat. Kὶ Itaque Esι ita prato ιι in cellam jutis' reddendi normam transierunt . Id
quod ab aliquibus adeo perplexe traditur , ut vix inter noveris discrime a inter
54쪽
Inter aedillum nouaum Cornelianorum temporum , & alius Edictum Adriani jussu digestum. Scilicet Adriani aevo ex pluribus superiorum
Praetorum edictis , annuis illis quidem, sed propter auctoritatem, & ae quitatem eorum translatitiis , atque in assiduam iurisdictionem versis, proptereaque veterum Iurisconsultorum interpretatione ornatis , edictum unum compositum est, & in plura capita, mirabili arte tributum, Adriani jussu, per Salvium Iulianum Iurisconsultum , quod pamunum quoque suit appellatum, ca) alio sensu , omni scilicet postero tempore duratu rumi ex quo ius a suturis Praetoribus redderetur I quod in uνbanum postea divisum est, & ρνουiasiata: cui forte inserabatur, si quid potissimum sngularum provinciarum 'conveniret moribus, aut legibus, quas, Provinciales, ex sordere sibi retinuissent. Urbanum tamen, pro urbis auctoritate, nomen edicti praetorii praecipuum tulit. Varie igitur accipitur vox ριν- ρ euum: significat enim fixum, & immutabile 3 ac praeterea futuri temporis progressionem . Quamobrem edictum Cornelianorum temporum
peνpetuam dicitur: quod toto magistratus anno adeo teneret et ut interea temporis mutati nefas esset , sequenti vero anno nonnisi novi Plaetoris auctolitate revivisceret, more Pontificiarum constitutionum , quas Cau. teliaνia r istas vocant; quae quamvis inaneant semper eaedem , tamen a
novi Pontificis confirmatione recipiunt auctoritatem , proximi Pontificis morte jam amissam. Edictum autem Λdtiani γινρetnnm dicitur, quia ejus potestas sne novi Praetoris approbatione, suopte robore, in omnem tendebat posteritatem , singulisque Praetoribus proponebatur observandum . ιγ Porro Pratoriis album Aecursius fuisse putat parietem dealbatum edictique verbis inscriptum i ne si appensam tabulam configamus, Prae. toris jus suribus objiciamus, atque raptoribus . Quamvis etiam hanc I quendi formulam inveniamus in libris Iuris, nempe album oblatum; figuram tamen elocutionis hane Iiceret existimare, idemque pollere, quod sndustrem, vel eoisvraem. Tollit enim album, sive sententiam edicti, quod album appellatur, quicumque album tam npis . Sed me aliorsum trahunt verba Iurisconsulti , qui distinguit album obuium ab albo ωννupto, his
do iuri ιιt. Oma. iud. Cui acius porro tradit , in albo pro ινε aliud non significare, quam exponere in luce, clarum facere, an mundo ponere. O Praetor autem set ipse cognoscebat, si liberet , aut vacaret , aut appellaretur; vel alteri mandabat iudicium t unde ipsius iurisdictio, vel in judicando, vel in iudice dando, vel in possessionem immitendo versabatur lejusque potestas, teste Varrone, his exprimebatur verbis: Do, Dico, Addita. Dicebaue, cum aliquem V. G. liberum pronunciarent: Addic. anp, cum rem aliquam domino adjudicarent mancipatione , vel in jure cessione, vel adoptione: de quibus libro secundo . Dabant immittendo in possessionem, vel concedendo Iudicem, vindicias, &actionem. d Cognoscebant autem de civilibus tantum causis, cum eis alia quaestio non mandabatur . Ex huius igitur Magistratus iurisdietione prodierunt Edicta , quae, oblata saeuitate , sngulas prope iuris civilis partes, vel explendo , vel addendo , vel leniendo attigerunt . Quod jus bonMarium fuit appellatum a magistratu , ex quo processit; qui viν Hauoraras nuncupabatur . Cujus tulis natura dissimilis est aliquando a jure civili . Ius enim eivita directum est, severum, piaecisum, atque totum e subtili ratione, verborum que nativa proprietate conceptum. Honorariam vero , utpote proditum e IeM ta , & e plurium eventorum cognitione , immo aliquando ex cratarum
de eondict. india. Eutrop. lib. s.
55쪽
tur , C. de vet. 1ur. enucleaia.
commiseratione personarum , & ex opportunitate temporum eaeitatum remissius est, & humanius, plusque trahit ex aequitate, ae ratione utilita tis communis , quam ex religione verborum , & superstitione vetustatis nee tamen juri civili , & prioribus legibus adversatur: ne suo exemplo populi venerationem solvat, cui se cives jurejurando obstrinxerunt; sed id aliquando, si togatur varietate temporis, latenter facit, & verecundet plerumque vero legibus ita obsequitur, ita obtemperat, ut mentem veriabis reconditam consequatur . Unde quo legis verba non perveniunt, eo Magistratus potestate pet ducuntur, si tuerint angustiora; si veto severiorasnt, per euitidem magistrarum , aequitatis lenocinio mulcentur , ad pleniorem populi utilitatem deflectuntur. Itaque jus honον arram lenimentum fuit , & benigna interpretatio Iuris Civilis: quae ubi verba destituerent, occurrebat pleniori vocabulo, sensuque suaviori . Quod totum jus, quae t.x annua, ut Ciceronis a verbis utar, ante Adrianum erat, & novi Pim totis auctoritate suscitabatur: postea, ut diximus, Adriani jussit dis in tumii tulis, digellumque fuit a Salvio Iuliano. b ut in eorpus iuris civilis resertemur, Pratoresque jus dicerent, non amplius ex annuis, sed expινρbi uti, & immutabilibus edictis : qui libri dicti sunt dissoνum elictis, iam. Iulianus autem non modo contexuit Edicta vetera ; sed iis interpretationes adjunxit smul cum Edictis novis , quae in nostris legibus notia elautula vocantur: isque edιcti P Hονι ini ordinatoν appellatur a Iulliniano, ι &.ditii peνρεtui subtilissimus conditor . Ad quod Ed cium sequentes Iuriscon .sulti veterum exempla, plures commentarios attexuerunt, ut praeter ipsi. us Iuliani scripta , testantur Pauli, re Ulpiani ad Edictum libri. Tanta enim aequitate Praetorum edicta com endabantur , ut cum antea studiosi juris civilis, omnem prope operam ponerent in tiribus xit. Tab. Cice-ionis tempore , studia jutis auspicarentur ab edisio Pνιtoνiι , super quo Ser. Sulpicius duos conscripsit libros. Ostius autem ejus discipulus illud accurate composuit. Porro titulorum ordinem quod edictorum seriem disposuit Iulianus, d) revocavit aevo nostro feliciter Iacobus Gothostedus, qui edictorum flagmenta Gulielmi Ranchini diligentia jampridem collecta in sede quodammodo restituit suas. Nunc ad adititium cdictum transeamus: ne qvid ad compendiariam antiquitatis cognitionem , & ad initia juiis honorarii desideretur. Edilos dictos, Varro tradit, a sacrarum, privatarumque rerum , atque adium procuratione. e Eodem enim tempore, quo plebs in molirem sacrum secedens impetravit a Senatu anno A. V.C CCLX. Tribunos, obtinuit duos AEdιlia e plebe creandos , qui Tribunis operam Praeberent, & ministrarent , eorumque jussu causas leviores, litesque privatas aliquot dijudicandas susciperent , & cum ad um sacratum , tum locorum publicorum, tum annonae curam gererent, Matronari in mores , civium sumptus, dictaque, iactaque immodesta observarent , & coercerent. Sed cum contentio exorta inter Plebem, &:Senatum de Consule creando quievisset, plebsque pervici isset, ut alter Consulum e plebejis fieret, ob eamque causam in honorem Deorum Senatus ludos decrevisset, AEdiles plebis munus ludorum recusarunt: cui muneri sese obtulerunt Pati icii iuvenes: ct quibus ab universis gratiae actae , prodiitque S. C. ut quo AEdiles ex Patriciis, rogante Dictatore, a populo crearentur: atque ita imposter uin additi sunt AE Llιι duo, qui ab sella curuli , qua utebantur, curules sunt appellati. Cumque initio ex patriciis crearentur, pringredientibus icin poribus, etiam is magistratus cum plebe fuit piomi scuus:
56쪽
stuust ut non modo AEdilis plibit, sed etiam e νntra ex plebe saepe erea rentur. Primique creati sunt aediles curules anno A. V. Q CCCLXXx VII. Gneus Quinctius Capitolinus, & Pub. Cornelius Scipio, L. Sextio, &L. .Emilio Mametto Coss. Hi plura munera cum AEdilibus plebis habuete
communia, veluti annonae curationem, pluriumque rerum cognitionem; praecipue vero euram gerebant Sacrarum aeditum , publicorumque locorum, di tutelam urbis. Hi & curabant ludos, eosdemque proprio sumptu magistratum ineuntes populo dabant: quorum plerumque magnificentiac ut est ambitio in primis honorum gradibus praeceps privatas opes
exsuperabat: unde profuso patrimonio, cos tractoque magno aere ali cno, spolii provincialium deinceps jacturam reparare cogebat. tur. Horum la. borum, & sumptuum praemio, antiquiorem in Senatu dicendae sententiae locum impetrabant, .& totam praetextam , & sellam curulem, item jus imaginis in posteritatem transmittebant . Matura huius magistratus atas erat annorum 3 . praecipuam autem iurisdictionem exercebant in rebus venalibus, B: terum corruptarum vitium observabant, & fraudes aut prae in cavebant, aut redhibitionibus emendabant. Propterea, Praetorum instar, his de rebus Edictum proponebant, quo populus admonebatur, ae docebatur rationem, quam AEdiles tenere vellent anno sui magistratus in reddendo jure: unde Hegio apud Plautum, ita loquitur de parasito festive
legem ferente in laniones, re piscatores. uo edictis uti adurias ira De. Quod Edictum , non minus quam pratenum, Iurisconsultorum commemtariis exornari meruit , ut partein iuris μηρ-rii constituerit . De quibus enim edicebat AEdilis, edicere poterat de Praetor et 8e deficientibus
Millibus , iudicium transfurebatur ad Praetorem . ca γ Ee edicto igi- 6 Cuiae. o
tur Mitisis , actiones manabant contra venditores rerum vitiatarum , Ee serv. t. 8. e. 33. corruptarum: quarum altera actio rad.ibitoria dieitur 3 altera mia ex Dio Lib. 33. noνia. Priori venditio tota re seindebatur, Ze rei vitiosae venditor eogeb
tur rem suam, reddito pretio, ab emptore reeipere. Posteriori actione eon. tractus rescindebatur ex parte, repetita pretii portione, quae deerat tei Dion. lib. venditae; sive reddito a venditore eo, quo minoris reperta fuit res, quam M. D. sine isuerat indicata, quae actio astimat/νia dicebatur. Duos praeterea AEdilas Pompon. l. 2. GCaeser addidit a mandata sibi re frumentaria Cerealis nuncupatos n Nunc ρ et I ad I. C. auctoritatem, & artem accedamus. Publi ea voluntas legibus eoneredita, non modo ministrum postulat, XL. cujus voce civibus expromatur, quod munus est Magistratuum et sed, prae- De Iutilaru-tet lesem , ipsa Magistratuum auctoritas comitem, atque adjutrieem fla- dentia. gitat lapientiam: quae, pro re nata, ei subveniat, indicetque quorsu in ,εe quousque sententia legis ratione ducta procurrat; unde deflectat; quo diffundatur ; denique quando extendenda sit, aut retrahendar quod mordilis philosophiae praxeptis , de dialectieorum regulis expeditur: Praeterea leges aevo suo notis , atque per spieuis verbis expressae, conformataeque ad sui morem saeculi , progredientibus temporibus , obseurantur: quia longinquitas temporis , aut exuit hominibus mores priscos, adductis novis aut exeutit e memoria , communique loquendi consiletudine prisca vocabula, sensu illorum immutator atque ita legum lux et i pitur oculis civium, de nox offunditur publicae voluntati; nisi praesto sit aliquis morum, verborumque vetusto tum gnarus, atque peritus, qui septam pristis vocabulis, Be moribus legum sententiam diligenter evolvat. Quamobremo philosopbia i rectaque ratiociaanci norma, quae abstractar a rebus tuu
57쪽
gulis leges aptat, adglutinatque negotiis; & ex antiquitate, perspecti proprietate vocabulorum, tamquam e permani, radicibus, jurisprudentia con singit: quae, eum sit moderatrix, ct interpres legum , boo , σ-aνι a tuis cultoribus appellatur. Hoc opud Graecos munus praesertim Athenis, fere praestabant O αιο- : qui dum caulas agebant, leges obscuras , aut incertas, ex usu suo explicabant, coquC vim ingenui, & rerum petitiam conferebant : quo Iudicum voluntatem , & populares adfectiones ad clientis, vel causae suae utilitatem traducerent: quorum interpretationibus privati com nodi studium, necessitasque defensionis , & suspieio metia cedis acceptae fidin adimebat. Verum Romae legum interpretandarum ars longe gravior fuit , de sanctior : non enim , ut apud Graecos, conduceis bantur inteis retes; sed ii tantum accipiebantur, quibus eam auctoritatem summa scientiae, atque virtutis opinio tribuisset , quique hunc laborem, nulla lucri cupiditate, sed civium juvandorum studio suscepissent. Plin. cipio enim, ut diximus alibi, legum interpretationes tamquam oracula ecollegio Pontificum proterebanturi POlterioribus vero temporibus, qui fide, atque auctoritate ceteris anIeiret, quique spectata virtute apud cives esset, is sese publice ad respondendum dabat . Tantique apud Romanos id allimabatur , ut nobiliores, de sapientiores hunc laborem non refusterent: immo & ad ea quoque descend bant, quae apud Giecos, non nisi
per pragmaticos, & legulejos subservientes Oratoribus expediebantur. Itaque tanto in honore prae ceteris gentibus jus civile apud Romanos erat, ut haec scientia eximia, & peculiaris Romanorum fuerit e cujus inventores ipsi & habebantur, de erant. Unde Iurisconsultis aeque, atque summis exercituum Ducibus, maximisque Oratoribus, potiores ora dus in Repub:ica patebant. Clarissimus enim quisque, atque ingenio siti mus , vel simul cum oratoria facultate jurisprudentiain conjungebat ; vel , si a cla-. moribus fori se se studio quietis in juventute , aut in senectute , taedio negotiorum , avocaret, ad jus civile profitendum, tamquam in portum se recipiebat. Eo etenim studio duo, quae maxime in civitatibus pollent, Cic.de orica; ingenii laus, & existimario prudentiae continebantur. a Hinc apud Romanos jus civile a recta ratione ductum , praestantioribus artis excole iabatur e tu: n ius aliarum gentium Iude prorsus elset , & inconditum . Quam autem auctoritatem in publicis negot is Magistratus : eamdem in privatis prope asserebant Iurisconsulti: qui lingulis civium contractibus , tella mentis, & litibu& suis conciliis praelio erant , vel cavendo ue vel stipulationes, & testamenta dictando I vel dissensiones, atque discordias arbitrio suo componendo . Quam ob causam , aut domi sedentes excipiebant consultores , aut ambulantes transverso foro consilii sui copiam faciebant; aut amicis in judicio disceptantibus operam dabant. Pluribus autem scriptorum generibus, Iutisconsultorum doctrina proferebatur. Nam initio Iutisprudentia in Pontificum Saerario latens i ancta erat, & secreta disciplina, quae nullis adhuc mandata scriptis arcano tradebatur . Prompta sane erant, & pervulgata civibus jura, utpote brevi oratione conclusa , α publicis proscripta tabulis: usus tamen legum, de sententia illarum ab
strusior, earumque intrapplienda ruin, atque tractandarum ratio, quae non ram ex auctoritate publica, quam ex certorum hominum ingenio deducitur, quaeque iuris ruientia nuncupatur, erat in ipsorum interpretum po-
De Disputatio- . Cum enim ambiguitas aliqua juris occurreret, Prudentes viri convene Foti . . nienter, & inter tu dii putantes occultam legum vim contentionibus ve xatam, Di iligoc
58쪽
zatam, de e profundo suae oblauritatis excusam exprimebant, tradebant- Ο Pomp. I. . .
quς populo sensu a majori patie comprobatum. sa) Quae dilρωραριο δή δε ore juri MD aspellabatur . Eaque ratio tractandi juris civilis absque scripto , Cuj cius, E em eaque Pruden um auctoritas ad iuris interpretationem instituta, peperi ju illud, quod sino scrinii venire dicitur, quamvis postea sententiae a V ς j- Dii disputatione procedentes mandarentur scriptis . Hinc Ulpianus, Ve- , τ' .nutuus , Triphoninus , aliique Iurisconsulti libros di ut-- - inscri- λ o ... . 'Pserunt: quibus complectebantur ius a Prudentibus illatum, atque ut Gellii veitas utar, tacito, & illiterato hominum consensu , moribusquς so te. . To. Freceptum, ιγ quo continebatur usus, atque tritura fori, re auctorita Si ia- l. doti, Misi. Raeis risconsultorum i quae aut communi Iurir civitis appellatione, aut pe' vard. de auctor. culiari Ia ιθ distia nomine appellabatur. Hinc response , quae priva pruden. eap. t 4. tim antea dabantur contulentibus, vel ab ipsis scripta Iuriscol sultis, Vel d t.2. . r. vers. ex ore ipsorum excepta d) Iudicique relata. Quibus responsis Iudices o, M obitεν f. de Plurimum tribuebant, non quidem ut postea, iussu publico, lege ve ulla: oris. jur. Briss sed tacito populi consensu, de quadam auctoritate , atque commendatio- nius deform. l. 3. ne sapientiae, longo, rectoaue respondendi usu civibus comprobatae . in sine.
Initio enim jus civile pro sessurus propriarum virium confidentia populo XLII. praebcbat se . c. Primus Augustus publicam Iurisconsultis tribuit au- D- Respon-ctoritatem , jussitque , ut respondendi facultas non amplius e Privato dendi iure.
conii lio, sed ex Principis beneficio prodiret. Quod & nostris tem uiae. Ad I. a.
Poribus tenetia ' g. 47. vers. o ut Tantum autem inde Iurisconsultorum auctoritas valuit, ut imperaret obiter s. da orig. etiam sententiis Iudi eum t quibus minime recedere licuit ab opinione tur. illa, quam aut nemo Iurisconsultus palam oppugnasset , si unum tantum c0 tet. 2. f. da
haberet auctorem; aut omnes unanimes adproballent i ita enim accipio , ore. jur. β- 47. t.
zuod scribit Iustinianus in Institutionibus i ct nam in contrariis Iuri lcon. a. D. e 4Voc di
illorum responsis, cur non 'licuerit Iudicibus vertere sese utro vellent qua de re in indiea Theodosiano tib. r. Ge. q. traditur regula, Se discrimen sententiatum veterum Iurisconsultorum, quos Principis adprobavit auctoritas. Dabant ut etiam responsa & per epiliolam, quando per episto. 'ρ' iam petebamur: cujusmodi exempla invenimus in Digestis. Ceterum , quia TXLiis
tanta erat Iurisconsultorum in Iudiciis auctoritas, Principum imperio sun' Dis Auctorita- data; consueverunt responsa obsignata tradi Iudicibus: ne si res P. Iulii Cis re Piudentum . eventus e uiae ante sententiam Iudicis palam fieret. sh Coepit autem se Ti da jών. r. Hiis interpretatio mandati scriptis post illata in Italiam studia Graecorum M. o. ei υ. ι Id tamen incondite fiebat, ut illis temporibus, Ee sine arte. Quam th Rae vard. d.
brem singula negotia , singularum Personarum nominibus , ut propost' auctor. 'rudor. ta ellent, atque agitata, deleribebantur, neque ad certum genus causarum, capi 4. se infinitam quaestionem ablirahebantur: nee generious , de filii tionibusque si, Cic. de orat. Coniti ruta, , res pollea tribuebantur in Partes, ut jus civile certa con
stantique ratione tiadi pollet, κὶ quod suo tempore de deiider/b-r d. bj. Qinus, di se praestitutum sperabat. ι Princeps autem Tiberius Corun ι, i. eanus, fertur, sese Publice ad respondendum dedisse, discipulosque h.- Primpon. debuiste, qui de docti inam illius addiscerent, & responsa n agi illi ex ipe orat. 1uri L arent. m) A Coruncano autem ad Servium Sulpicium jus civile script .s Iur. σιωI. βιιat. quidem, seu sire arte ulla committebatur 4 Servius Sulpi eius PNinus dia 3 s. lecti eis tegulis disposuit iurisprudentiam, adhibbitque artem, qua digcnera si Cic. de oratisco poni coeperunt, & distinoui paries, & definitiones concipi, coligique Oia Amia regulae . ut per hanc attem universa etiam philoiopnia, quae ad mores pertinebat, in jus civile manarit, de simul cum ea philosophorum rixandi cupido
59쪽
de exered. liber. l. uti. C. dι liber.
De Iuriscon sultorum Philosoph. i) Laert. in
I. e. 2C. Senec. a. de benef. tap. 3.
De usust. 9 quem ui s uti fruat.
do, in tranquillam antea scientiam penetrarIt. Cun aliter sentirent Iuriseon sulti , qui a Stoleis essent: aliter qui a Peripateticis, vel Epicureis: quod isque sua quisque a familia imbiberat, in Iurisprudentiam refunderet. Ex inisterpretationibus igitur Iurisconsulto tu n in morem transeuntibus & legum asperitatem verecunde, ac furtim lenientibus, ortae sunt regulae Iuris, aequitatis ratione temperatae r quae deinde influxerunt in edicia magistra. tuum , atque decreta Principum et itaque duritiem perdomuerunt vetusti, ac dirceii jutis ca) Hujusmodi sunt . ui coati illoνum , actιo doti, reactiones illae iere omnes, quas urater appellamus: quia non ex directo, descripto jure; sed ex utili, Se aeque Iuris. e itorum interpretatione procenserunt: & ex haeredatio post humi, ac disserentia ex haere la ori tib filiorum, ab exhaeredatione filiarum, & nepotum ; b) & Aquilina μιρularaon ει, auctore Aquilio Iurii consulto, & variae successio itum differentiae. e lte in regula Catoniana, & substitutio pupillaris I ca & proni bitio d nationis inter virum, & uxorem & ut soli magistratus mandent jurisa et onem , c. utpo. te sibi jure suo competentem, non alieno beneficio, & ne pupilli sine tui ore auctore obligentur. r Quibus addendae sunt omnes tegulae juris, de bona sid. . judicia sub ea formula, ut inteν bonos bono Μενε et νtιe, de actis Me ι ωxoria, di, ex recepti oti sententia, inescissi testamenta querela Denique quidquid a Iutisconsultis moνum, de contuetudinia, & ν cotti juris nomine fertur, omne ipsorum auctoritate prodiit, ae versum est in usum. Multa enim ex certis, ac privatis casibus in populum traducta sunt universum , excepta quae a Iurisconsultis, civili ratione, in unita fuerunt ;posteaque rerum judicatarum constantia filia ius haeserunt. h Cumque his aggregandae sunt formulae solemnes , Se cautioncs, & actiones legis , quae omnia iam ollendimus deberi Iulii consultis. Et quoniam, ut diximus, ad prudentiam Romanorum fuit attribu ta philosophia Graecorum s plura dogmata vellantur in jure civili , quae philosophoroni Scholam, ac Stoicam praecipue redolent. Haec enim maxime doctrina ideo in jure civili dominabatur, quia Zeno a rebus gerendis min me, ιγ ut aliae sectae philosophoria ira vocabat . Iubebat enim Clysippus, nisi prohiberetur, πολιωσγει τὸν σο L. Se Tacitu, : Κ assum
νum appetent facit. Unde Marcianus de ipse Stoicus eorum sapientiam extollit. Hinc multa juriscons. traxerunt e consuetudine Stoicorum. Item enim atque Stoici vocabulorum originem, atque proprietatem vestigabant, ct brevibusque, atque concisis numeris concludebant saepe sententias . m Multa etiam iunt in jui e nostro tum dicendi genera, tum regulae, atque principia juris e Stoicorum ducta principiis Ut enim Stoici viνrali, I ita & ju.tisconsulti sese iustitia sacerderes appellabant: n ut illi sapientiam, ita &hi iuri prud/ntiam rerum divinarum, & humanarum scientiam definierunt. o Lιίιι definitionem nobis Marcianus tradit a Stoicis O . Ab eorum docti ina commendatio est illa summa humanitatis. & mutuae bene. volentiae studium, ad mutuam opem. Nam stoici , referente Tullio ' dicebant commvnom esse hominum inter homines, Se naturalem commenodationem: nosque Seneca docet , cognatos esse narura. Eadem ratione jurisconsulti cognationem quamdam inter nos natura constitutam esse tradebant; ideoque negabant fas elIe homini hominem insidiari. Et Papinianus ait, beneficio assci hominem , hominis interes Ie Hominem porro in suctu esse Iurisconsulti negarunt: cu quanam ratione ducti , nisi quod natura omnes rerum fructus, homini 1 causa comparaverit Z Quod
60쪽
est a StoicIs, qui eaeteta hominum causa nata esse dicebant. a De Maris eamdem , atque Stoicorum natio , Iurisconsulti sententiam tulerunti illi
enim usuras vocarunt humana cupiditatis extra natura in sugsita nomina r
b) Iurisconsulti autem dixerunt, Muras natura non pyo veo die , sed percipi jure. e Intervalla naturae se ea uia annis, Iurisconsulti similiter, atque Stoici distinguebant. Hi enim septimo quoque anno aliquid novi existet eis humana natura observabant O puer eni in septennis dentes mutat ; in alterum septennium pube vestitur 3 tertio septennio barbam induit ; quod elegantisti nis elegiis antea Solon expresserat . Unde Λptim o anno pulpi. ria i suario decimo vero pubertas definitur , exemplo Stoicorum , a compluribus juris auctoribus , quorum opinio praevalost . De foetu etiam, qui est in utero mattis , Iutisconsulti nostii proxime , atque Stoici existimarunt: non enim animal , sed potiionem ventris materni , plerique illum eduxerunt: inter quos Ulpianus ait: e tus enim ante. ruam ea araν , mulieris pertio est , vet viscerum . inam sententiam Stoicis tributam scimus. Quo autem in Iurisconsuliis una eum Doctrina etiam Philosophorum ingenium agnoscas 3 ecce tibi poli intextam jurisprudentiae philosophiam, ex disputationibus , 8e jurgiis opinionum , & scholarum nata varietas . Scilla eli enim jurisprudentia in duas familias 3 quarum altera Casanorum erat , altera Proculιanoνum . Origo dissidii ab At ιoia Capitone , NAntimo Laleona 3 quorum alter fuit ab Ofilio , alter a Trebatio institutus : utrique tamen oriundi a Tuberonis disciplina . At te jus Capito, quae a majoribus tradita fuerant constantius tenebat , & verbis , atque inlli tutis haerebat fit inius ι Labeo vero mentis quodam ardore sublatus , indulgebat ingemo , innixusque propriae sapientiae , sibique amplius permittens provehebatur in alturn, & novitate ducebatur. Itaque plura intulit, vel ignota, vel intentata vetaribus. Ing niu.n Praeceptorum sui cujusque discipuli exprestere t atque Attejo qui ueni successit Massurius Sabinus , unde ex quorum clam lententia Salmiani , Sabino Cassius, unde Cassanit Labeoni vero successit Proculus, & Neva Pater, di Pegasus et unde Pro culiani, & P.gas anι. Atque in illos Ait ejus religionem vetustatis I in hos L .ibeo libertatem transmisit noditatis. Mansit autem hoc dissidium otium sub Tibetio ad Antonini rempora hosque uti aque secta praecipuos habuit auctores : quorum seriem hoc ordine sub oculos ponendam duat' mus a Gothoiredo juniorem sumptam. Sabiniani Cassiani
Calius Sabinus, a Nιν va filius, de Pegasius, quo Sabι aiani a quo Pegasiani. Pretuliani P Iasiani. AntiMus Labeo