장음표시 사용
361쪽
Cornelia ad eos, qui adversus naturam ingrati, summum illius donum vutilitatem sibi, aut aliis praecidunt i sive se, aut alias voluptatis, aut lucri, di ut ICtus loquitur, promercii, libidinisve causa castraverit, ut exectis testibus sine muliebri pudore muliebrem mollitiem , & virilem audae iam sne vi illi robore praeseseranti quod est in utroque sexu deterrimum in suis
unius persona in contrahentes; pestiferosque mores in animos potentiorum curactis, atque obscoenis cantionibus infundentes , ut non mirum si ali- quando praemia virtutibus debita, e in aedis, lenonibus, ac meretricibus unice pateant. Quibus ut malis Respublica eriperetur ex Senatusconsulio , lexti Pauld.u .l. Cornelia ulciscitur eos, qui ea strant invitos, a in eos vero , & qui non 3.r. 23. l. 43. 6. I. invitos castraverint, conititutione sua damnavit Adrianus, qui Se medicos h. t. virilia exscindentes morte punivit, bὰ de eos, qui sponte se ea strandos praebuerunt. Ac Neratio Ptisco, & Annio Vero Cost. S. C. prodiit in eos, eo . qui servum suum ea strandum obtulerint . ut in dimidia bonorum parte mul- cc L6. f. eod. ctarentur. ιὶ Senatusconsulto etiam trahitur ad poenas huius legis is , cuius familia, sciente eo , adipiscendae, aut recuperandae possessionis causa veo l. 3. .iirmis ne iit ad arma ; item & qui seditionis auctor fuerit: s. quae quamvis res ad i. rnei. δε spiciant etiam ad legem Iuliam de vi ; novum tamen non est , ut eodem 4t de erimine duplici lege caveatur, ut jam significavimus. Qui omnes pro eorum gradu, atque ordine, aut in crucem tolluntur, aut bestiis objiciun- e Paul. sns. tur, aut tu insulam deportantur. Et praeterea , qui naufragos per vim . suppresserit, quod minus opem sibi ipsis scirent, vel navim periculo extin
de incend. ruin. Claudianorum temporum de illis, qui ex naufragio clavos , vel unum ex nausear. his abstulit lant, ut omnium rerum nomine teneantur cf quod etiam conve-
hὶ ιλ - θ ήν bus, praeterquam Iudaeis, filios suos: ιγ caeteri enim ea strantium poena ex D hac lege tenentur. Id autem Iudaeis concelsum putatur simul cum exercitio religionis suae: unde interdicitur aliis, qui non religi, ni, sed munditiae causa H ς -- L Gρ Π, id usu 1,abant, ut Egyptiis, de quibus Herodotus , qui ab illis Colchos pro- r-v fectos aruumentatut , quod & hi circumci ne uterentur. Ab . Egyptiis veroi ' a' putat eumdem ritum accepit se Phoenices, & Syrus, qui erant in Palaestina,& .ssithiopes ; minime gnarus hujus institutionis auctorem suis Ie Deum, Se ex xi. divino pracepto Abrahauium: qua de re Origenes Celsum admonuit. K Adiab 'N. nefaria etiam sacr ficia ex Senatusconsulto legis hujus poena porrigitur , ut si . is, , . quis impia sacra nocturna fecerit, faciendave curaverit, quo aliquem inean - ζ' δ' WΤ tiret, laterfieetet, obligaret; quive hominem immolaverit, ejuive sanguinclitaverit, fanum, templumve polluerit: humilior quidem cruci affigeretur ; n Cui 1e. ail honestior vero capite plectemur: Tiberio, & Adriano decernente. sι F
Paulli ηρ.s eat. ratis autem haec, atque stygia superstitio non minus horrenda est, quam v 23.β.qui hominam iusta. Homines enim enormes moribus, de errabundi mente, quasi Deus imis immolaverit tibi inanitate delectaretur, sceleribus captabant, & publicam calamitatem oblia
Cui. c . quis tione cariorum pignorum, immo & regiae Ptolis mactatione propulsare cra . studebant, si ita superstitio poposcisset . Hinc illa fabulosa de Saturno , qui filium unicum Coelo patri , fami , pestilentiaeque avertendat immol o . - ὼ vit . ησὶ Ab hac fabula dita superstitio de gerue in gentem dilapsa Ch Mo.υa- , ὸ i nanaeos incessit , qui liberos Molocho idolo comburebant : n) & Phoe- nὶ - . ., i nices eorum finitimi peste , aut time ingruente regum ultos nefario ritu
co Eus δερ - devotos Diis mactabant . . Ee AEgyptii ad sepulchrum Osiridis homia
par.evan.l. 4. e. t 6 nes Typhoni colore similes, nempe rufos, qui ea in regione rariores erant,
ideoque peregrinos ad i noua dum tirebant i ii ve origo sabulae de
362쪽
saevitIa Busiridis in advenas . Osiridis enim tumulus aegyptia lingua Busiris appellabatur. Gallos etiam, resert Caesar, in suis calamitatibus, aut imis molare pro victimis homines, aut immolandos vovere consuevisse. Nee ejusmodi caedibus abstinuere Graeei, utcumque omnium cultissimi, quod in fabulis ab exemplo Iphigeniae discimus ; neque Catthaginenses, utpote a Phoenicibus oriundi, qui Saturno, sanguine humano litabant: imino nee Latini, qui victimas humanas caedebant .Egeriae Deae, ut opus fuerit, quod Plinius memorat sexcentesimo quinquagesimo septimo demum anno ab U. C. S. C. prohibere hominem immolari. b Adeo insederat omnibus, non posse Deorum numen aliter placari, nisi pro salute hominis vita redderetur: Nee tanta calamitate urgebantur a Diis, quantam ipsi sibi producebant, ut longe minorem illam ab se deprecarentur. Scelera haec igitur omnia sub eo legis Corneliae capite comprehenduntur , quo denefici, maleficique damnantur. Malis enim artibus non minus, quam venenis homines e vita tolluntur. Ideo aliis S. C. hoc legis Corneliae caput productum fuit ad divina. Iores, ariolos, ma*os, aruspices, astrologos, vaticinatores, aliosque Chaldaearum artium prosessores, qui in aliorum perniciem sortes conjiciunt , aut altra consulunt. e Et quoniam hi mathematicarum scientia ruin auctoritate, fraudes suas protegebant; ideo damnati sub mathematicorum appellatione fuere : cum alioqui nihil honestius mathesi, nihil humanae naturae eon ducibilius, unde in damnatione minime continentur geomctricae arte S I non enim fuerat id vocabulum dehonestatum: dὶ adeo ut nomine secernantur honestiores pro sessores a communi mathematicorum appellatione, qua magi, & incantatores abutebantur. Contra quos ex Tacito patet quantopere leges exarserint: et si scin per levitas vulgi umbras ipsis rebus anteferentis , Potestatem legum exuperaverit. Legis autem Corneliae poena non modo docentes, & exercentes, verum & discentes, & conscios malarum artium t net, non sine aliquo tamen diicrimine, ca nam conscii , vel tollebantur in crueem, vel bestiis objiciebantur; ipsi vero magi vivi comburebantur cum suis libris, ut non modo exercitium, sed ipsa quoque scientia plec te retur. Supererant medici, qui non suo, sed sallacissimae artis, atque ancipitis doctrinae vitio non raro mortem afferunt inopinantes r ut plures aliquando medicina vitas hauriat, quam gladius, & venenum. Sed inhumanum ebset in crimine insontibus ponere naturae obscuritatem, & ignorantiam causarum involunta iam e unde lege Cornelia subjicitur poenis tantum imperitia, & imprudentia medicorum: si forte medicamen ad salutem oblatum artis inscitia , vel medici negligentia aegrotum interemerit : ac tum honesior quidem medicus in insulam deportabitur , humilior vero capite punietur. Tandem incendiarios, qui data opera in Urbe incendium ex citassent , & si vetusioribus legibus obnoxios, punivit etiam lex Cornelia: per quam humiliores bestiis objiciuntur; honestiores, qui locum, Maradum in Urbe aliquem teneant , aut capite plectuntur , aut in insulas deportantur. I Capite legis Corneliae de Sicariis inelusum erat caput aliud veteris legis adversus parricidas r quam veterem legem alis pro lege XII. tab. interpretantur , ut Iacobus Gothostedus ι h alii minime. Romulus certe tantum facinus ne opinione quidem , aut conjectura praesumens , nulla illud lege coe icuit: et si poenas de hominum eaede constituerit. iὶ Neque. in veteres Romanorum sanctissimos mores tam detestabile scelus tr. Iupit ante annum ab V. C. sexcentesimum , K quo tempore L. Hopius parentem occidit, cui accessit caedes alia , quam habemus ex epi. A s Io me
I.e.ct toto t. C. de malefie. in math.
C. de males ta mathem. Paul. S. sent. 23. . magis artis.
Ro. Ant. Aug. in hane I. Sigo n. de
363쪽
De Lege Titia, Publicia, &Cornelia de Lu
t 5 me Liviana. a Fertur enim Publius Malleolus matrem sustulisse de VI ta: ideoque veteri lege de parricidis insutum culeo, simul cum cane, vi. pera, simia, & gallo gallinaceo mersum in mare fuisse. Quod parti ei da tum supplicium ex vetusta lege descendens, Sylla confirmavit: ut ex Ro. sciana Ciceronis oratiose docemur , Praetoremque certum , ac perpetuum huic judicio praefecit, cum antea deesset. b Quia vero culei poena reis petebatur in capite legis Corneliae, quo Sicarii, parricidaeque continebant dr; ideo set ibit ICtus se parricidas, qui post legem Corneliam, leo e Pompeja quoque damnabantur, teneri lege Cornelia de Steariis , hoe est eadem poena culei, quae repetebatur in I. Cornelia de Sicarii si uae o supplieio puniebatur parricidium: Ne nos decipiant Duatenus , & Iacobus Gothostedus: ca qui sublatam censuerunt poenam culei per legem Pompeiam, atque communem de Sicariis substitutam in patricidio putaverunt; Cuin tamen lex Cornelia de Sicariis, quo lex Pompria refertur , peculiarem eulei poenam in parricidio repetierit. Quae sane poena obsolevit recentioribus Imperatorum temporibus, ejusque loco successit damnatio ad bestias, si mare proximum non ellat; & ignis, quo vivi comburebantur, quod brevit simum supplicium Lucianus in aleae . ct Sane Augustus parricidarum poenas levaverat, easque nonnisi conseilis smposuit; aetamquam scelus hoc nemo admittere auderet, ejusmodi reos ita interro a-re solebat: eexta patνem tuum nan occidistιλ h) Constantinus tamen poenam culei jam inter mi ila in reduxit. i Nulla vero poena parentes prisco aevo tenebantur, si liberos occidit sent; eum pridea patriae potellatis vi nihil parentibus non liceret in personam libero: um. Icὶ Igitur Iezem Corneliam excepit lex Pompeja de Particidis lata Cia. Pompeio Coc ex qua utpote posteriori, & uberiori, deinceps judicia haec exercebantur.' Atque ad idem crimen Cn. Pompejus retulit caedem omnium ascendentiu in , & descendentium , collateralium etiam cognatorum , de conjugis patronorum m) poenamque ad conscios extendit, etiam si fuerint extranei s n &ad illos quoque, qui venenum emerint patri suo propinandum, etsi sceleratum consitum sibi cost non processerit. Neque hujus criminis persecutio tempore tollitur: atrocitas enim illius exigit, ut ultrix poena in scelerataeapita perpetuo impenderet: ρ Itaque lege Pompeja tenetur non modo tui patrem, matrem, avum, aviam, filium, filiam, ali uinue, quem ex adiacendentibiis, & descendentibus; sed & qui fratrem interemerit, sororem , patruelem, quem Cujacius tq interpretatur natum ex eodem patre , diversa matre, matruelem nempe, ex eodem Cujacio, eadem ex matre genitum, alio vero patre, sive uterinum, patruum, avunculum , amitam, consobrinum, consobrinam, uxorem, virum , generum , socrum , vitricum, privignam , patronum, sponsum, novercam: quae personae non omnes verbis legis, sed
lententia continentur illius: nec excipiuntur ii, quorum dolo malo aliquid tale contigerit. ν Supere it e legibus Corneliis ea, quae ad lusum pertinet, quam Hotto mannus L. Sillae tribuit. r a vetustiores communi iudicio fuere lex Publicia, & Titia, quae sorsan illae sunt, quas Talarias Plautus cr) appellavit in Milite glorioso ibi:
Atque adeo ut ne teri naudem faciam Talaria, Accuratote, ni sino talis domi agitant convivium.
Quos versus perperam Gro novius resert ad rationem ludendi praeseriptam legibus eonvivalibus, quas ipsi sibi convivae statuebant i non enim Peri plectomanes omnino talos domo sua Prohibuisset. Non solum autem Elii nomi-
364쪽
nomine venit jactus talorum e turricula , & stitillo , sed fortunae qualis cumque lusus. Nain ex S. Cto vetitum est in pecuniam ludere, sponsionemve sacere, ut scilicet qui vicerit, propositam pecuniam auferat ,. a exceptis ludis ad virtutis exercitium institutis et veluti si hasta certetur , cur tu, Lai tu, lucta, piiive iactu, pugna. b) Ad quod S. C. Iullinianus ιγ co stitutionem suam accomodavit: ceteris enim ludis damnatis excepit hos, quorum frequens erat olim cerramen in campo Martio, Si magna celebritas in Graecia r ubi πι,γάθλου nomine comprehendebantur qumque illa certamina, de concursus eorum simul appellabatur ut scribit Hyginus. d, Praeter hos autem ludi omnes vetantur, etiamsi pecunia non apponatur, sed eius loco lupini ad prctium significandum , εὶ vel aurum comicum, quod & pro lupinis apud Plautum accipit Muretus , & Turne-bus. fὶ Invisa vero maxime legibus est alea, qua homines mutuis fraudibus exhauriuntur simul, & inter se irritantur , ut profuso patrimonio rapinis, & eardibus rei familiaris lacunam plere conenture ideoque aleatorum genus legibus infame habetur. Unde de Lenticula aleatore a M. Antonio restituto, tamquam de homine turpitudine notato, Cieero ρὶ loqui, tur. Ideo AEdilibus mandabatur, ut illorum coetus ab Ut be, ac popinis omnibus arcerent: li unde illud Martialis lib. I . Ep. i: Nee timer Σωιlem meto σι lare fitillo . Nec modo jure civili actio denegatur, & retentio ei, qui alea vicerit ; ι sed qui victus pecuniam solverit conditione indebiti, rem solutam repetet ex constitutione Iustiniani, sκ quae eon dictio non tollitur minori praescriptione , quam so . annorum. ct Et qui domum suam praebuit aleatoribus , nullum a legibus advelsus surta, injurias, Se rapinas habet auxilium . nullam actionem, qua Ns ablatas vindicet, vel damnum resarciat; immo Se ejus do. mus publieatur, quique alium ludere compellat, mulctatur, aut in vincula publica, vel in totomias conjicitur. Ae de hisce eriminibus hactenus; nunc fulta oecurrunt, de quibus latius in legibus X lI. tab. unde actio furtiva proficiscitur. Ex legibus autem aliis eo spectantibus monumentum superest legis Hostiliae, cujus certu in tempus ignoratur. Unde dubitat Antonius Augustinus de te ibus in ρε remisi, a Regibus ne processerit, an a Coss. an a Tribunis λ Hotto mannus consularem existimat, eamque adseribit A. Hostilio Cos. cum collega Attilio, anno Urbis II LXXXIII. Nisi potius eam eum Antonio Aug. arcessamus a C. Host blio Mancino, qui collegam habuit M. AElnili uiri Lepidum Percinam anno; DXvi. Ut hujus autem sententiam legis assequamur, meminisse oportet prisco XII. tab. Iure nullis in caussis permissium fuisse judicio adesse per alium ;quam postea necessitas legem solvit, & copia negotiorum, atque frequens, ac longa in varias regiones peregrinatio civium, quae obtinuit, ut saltem in causis civilibus agere, seque defendere per alium liceret; minime vero in criminalibus, ο) praeterquam in furto ex lege Hostilia , quae indulsit, ut surti agere licet et nomine illius, qui apud hostes infortunio suo reperiretur , aut abesset Reip. eausa; ρ item & ejus pupilli nomine, quorum tutores ex causis iisdem impediuntur. Caeterum generaliter definitum est , ut excusa tiones absentium ex S. C. Iudicibus allegentur, & si justam rationem habeant, sententia differatur. q)A furtis transeamus ad ptatium , quod etsi a furtis distet , eis tamen videtur assine . Dictum est plagium a Graeco πλάγιος , quod significat obliquus , in latus versus , transversus t ut hujus natura criminis exprimatur , quae tota componitur a dolo , fraude , versutia . Plagium enim
CULI. De lege Fabiade Plagiariis.
365쪽
a et f. de manum ad quam Cuj. lib. I .Paul.ad edict.
suppressio est liberi hominis, aut servi alieni. Quod olim crimen vindIca batur lege Cornelia d. Alariis lata, cujus vestigium reperitur apud Apule jum, a apud quem ista legimus: Crimo letis Comelia Meu'am, si eiυὸm Romaniam pro μνυο vendidero, quae lex obmutuit post latam legem Fabiam fortasse luculentiorem, ex qua deinceps judicia iunt agitata , eum ex ea hoe redactu in suerit inter iudicia publica, quale ut Cujacius ι existimat, lege Cornelia non erat i nisi audiamus Duarenum , qui a Diocletiano sactum esse hoe publicum iudicium suspicatur. Quo minus assentior iis, qui Iegem hane arcessunt a Q. Fabio Leone, & Claudio Marcello Cossi quinia. gistratum gesserunt anno ab U. Q ID LXXI. diu ante Syllam. Si enim Syll, na lex fuisset lege Fabia posterior, haec , non illa obsolevissete usitatius enim
est, .ut judicia ex novis, quam ex veteribus exerceantur legibus δε nisi nona Sylla Dictatore, sed ab alio ejusdem familiae longe hoe antiquiori latam hane legem Cornutiam auguremur. Caeterum Fabia minime punit eum, quivi abstraxerit hominem liberum, aut servum surripuerit alienum: sat enim alterum horum lege Iulia de vi, alterum furti accusatione vindieaturi sed damnat eum, qui hominem sive libertinum , sive ingenuum celaverit invitum, aut vilictum habuerit, vendiderit , emeritve stiens dolo malo , aut laetit hoc in genere alieni criminis conscius ; vel servum , aut servam , Iienam induxerit, ac sollicitaverit ad fugam ; vel eum, eam ve invito, vel imprudente domino, dominave celaverit, vinctum habuerit, emerit, vendiderit sciens dolo malo, aut horum fuerit conseius criminum. Eadem imge eontinebatur, ut si servus plagium commisisset, dominus ejus peeuniam
pio servi crimine penderet, & servus per decennium adipiscendae libertatis spem amitteret. e) Ad hanc legem S. C. aecessit , quod Cujacius d) refert ad Alexandri tempora, modesto, & probo Coss. Ex eoque fugitivorum servorum venditio ad legis Fabiae poenam redigitur, etiamsi d minus ipse venditor servi sit in fuga constituti sive ut eleganter I Ctus ait, si ipse dominus fugam servi vendat: εὶ ne venditione servi dominus
ommittat aceusare plagiarium, qui sorte fugam suasisset , atque hae rati ne reus empto servo judicium, cui propter publicam disciplinam est su iiciendus, elabatur, ut interpretes graeci opinantur ι alii vero alias rationes pro suo cujusque arbitrio comminiscuntur. Poena vero cum ipsam et lege orta pecuniaria erat, g postea cum visa eiIet levior , plaoiarii damnari consueverunt in metallum. γγ Diocletianus ι) poenam capitis adjeeit, quam poenam extendit Conlta minus in eos, qui filios viventibus patentibus abducunt i qua explicanda lege se implicuit Alciatus ; cum levi litterarum adjeetione nodum solvere potuisset; legitur enim initio legis Ic metalli paeaa teneantuν : qui locus palam repugnat Rquentibus verbis , ubi statuitur poena capitis. Lectionis igitur integritas petenda est cum Cujacto , & Duareno e C. Theodosiano; unde legem desumpsere I ubi pro ean vim, legitur ιenebantuν. Instituitur autem ex hae lege judicium siti ex lege Aquilia, etiam mortuo eos in quem plagium fuit commissum. Qui vero pro Fabia Flaviam nuncupant, palam redarguuntur erroris a C. Theod sano, & a M. Tullio, qui huius legis meminit in orat. pro Rabiri O. Reia feti item Ulριauur tig. r. de fugitiυD S. C. ne fugitivi admittantur a rustiaciis in saltus, aut protegantur: & ut intra viginti dies dominis reddantur . aut apud inagistratus exhibeantur, quo poena evitetur. Item ut liceat miliisti, vel pagano fugitivos investigare, etiam in praediis Senatorum , aut pag norum. Additum & SCto Modesto Cos. facto, ut iugitivos inquirere volen
tibus litterae ad Magistrλtvs Ontur. In quoi Magistratus mulcta statuitur, si
366쪽
litteris aeceptis avx lium suum inquirentibus denegaverint ι poenaque imponitur & illi, qui apud se quaeri prohibuerit. Quoniam leges eriminum ultrices exposuimus 3 nunc ad leges transea muS rationem, de viam eorum ulciscendorum praeter leges Iulias judiciarias, aperientes. Primaque omnium, quarum supersunt in jure nostro vestigia, lex occurrit Remmia, & S. C. Turpillianum: quibus veritas, pulsa falsitate, atque mendacio in judiciis restituitur. Ac lex quidem Remmia inceriis nominibus producitur Moenia enim aliquibus appellatur, aliis Memmia , ta nqua in a latore C jo Memmio Ttibuno pleb. Scipione Nasica, L. Bestia Glturnio Coil. anno IDCXLIII. quod excogitavit Hottomannus , qui& hoc pro hujus legis capite affert: ne i cilicet eorum, qui absunt Reipub.
causa, inter eos nomina reciperentur. Verum Remmiae nomen tuentur acriter Antonius Augustinus, Cujacius, Duatenus, aliique plures: quamvis enim in Ciceronis eodicibus sa) varie legatur, Remmia tamen constanter scribitur in Pandectis Molentinis, aliisque codicibus juris civilis. ι ὶ Tempus auctoremque certum hujus legis, neque nos, neque alius quisquam, quod sciam, invenit: ac nequis nomen admittere nolit, Cujacius probat αὶ esse Romanum, profertque . Remmium Palaemonem libri de ponderibus, & artis grammaticae lat i ptorem. Igitur calumniatores praeter poenam talionis, cui subjiciebatitur, quando deferentes nomen rei, d quem accusabant', se subscribebant in erimen, ut eorum delatio reciperetur a Praetore, cujus arbitrii erat recipere, aut non in reos delata nomina ce ex lege Remmia subibant infamiam imprimenda in earum fronte littera X. f) Eaque Poena in eos tantum ea debat, qui publico, non privato in judicio ea lumniam intendissent. t Hinc lege Remmia damnati dicebantur frontis non integra: unde dubitabatur, an eorum te Ilimonium esset in judicio recipiendum, quia si alius hominis pudend* famae, integrae tamen frontis, testimonium rejicitur 3 majori ratione illῖus, qui nec famam, nec frontem habet integram, testimonium rc jicietur. Sed quia legis Remmiae verbis non cxcludebatur: reliquum est, ut judicis ossicio suetit excludendum. h Ad hanc legem S. C. illud pertinet, quo ea lumniae publici judicii damnati, .pud Pedaneos judiees postulare prohibentur. Quod S.Ctum nullo nomine innotescit, lupe relique tantum illius mentio apud Ulpianum. i Ex s. Cto significatur ex Rae vardi sententia, pedanus iudites non solum fuisse Privatos cives a Praetote ad causam cognoscendam datos, verum & ordinariam aliquando auctoritate in ad certum causarum genus habuisse, jus dicentes non e sella curuli, aut pro tribunali , sed in subsellijs. Cum enim possutar. nihil sit aliud, quam desiderium suum aperire apud eum, qui
jurisdictioni praeli, de pedaneos judices jurisdictioni praefuisse colligitur,
ii apud eos aliquid, dum ne calumniatores essent, postulabant. Κ Acalumniatoribus transeamus ad tergiversatores, nempe ad eos . qui accusationein intentatam destituunt: & ad quali tergiversatores , qui mora sua reis prosunt ad effugiendum judicium, dilabente tempore a legibus praefi. Dito. In hos igitur, qui cunctando reis beneficium legis impertiunt, conis ditum est S.C' Turpillianum, sive lex Petronia, Nerone imperante, ι a Petronio Turpilliano lata, & a Senatu adprobata. Nescio vero, an huius legis capita suerint ea , de quibus legis Petroniae nomine alibi tracta. tur, nempe de sententia pro libertate dicenda, de servis pugnam cum bestiis poenae causa eo ministulis 3 quorum capitum Hoti mannus auctorem quoque facit Petronium Turpillianum . Ac forsan unius legis plura fue-c capita, quorum illud de tergivertatoribust transiit in S. C. quod habemus
nem, C. ad i. Iul. de adult. Cujac. parat.C. ut intra certum tempus.
367쪽
bemus in manibus. Poena hoc ex S. Cto descendens, est quinque libra- i. θμrii J. tum aut i redigendarum in fistum, praeter infamiam. a Quam S.C. pce H Decu L3 ρ-μt. nam ex leo e Remmia sumpsit, ut ea illos adspergeret, qui post satisdatio- ιὰ nem exercendae litis, & post i inscriptionem in crimen , quae solemnia sunt
II M IM in aecusationis, erimine nondum abolito e reo a crImine nondum exempt , ab accusatione recesserint, sine Praetoris venia, vel ad diein contestandae liistis eonstitutum vocati non accesserint, vel causam ita neglexerint, ut inter moras illorum tempus legitimum ad reum peragendum effluxerit. Nisi tam sero ad accusandum accestillent, ut breve tempus , quod supererat , ... nulla sua culpa praeterierit ante judicium absolutum . Tum enim nullo suo
h/ dolo, sed lege tantum ab ulteriori prosecutione iudieii exelusi. ιγ Ne-
eris Izi que eri totς prosect sunt , neque desertores, neque moratores , 6', ι. aut frustatores. Hoc S. C. tenentur omnes praeter mulieres, & minores , in ad .c.ris & eQ. , qu, Don publicum, sed privatum judicium instituissent. ι Est &piII. pet et. is c. S. ad judiciorum exercitium pertinens , cujus nomen, & tempora ignoran- ad s. C. Tuoili tur: nempe illud , ne quis ob idem crimen pluribus legibus postuletur e n. i. d otium fortasse temporibus Titi Vespasiani, quem Suetonius resert uetui Lsd I. s.ηa u. se, una de re pluribus legibus agere: hoe est idem delictum valle puniri. ff. de extura . εὶ Hinc docet Papinianus poenam generalem adversus omnes legum con-
sanctio r. q. d. criminibus censet, seclusa generali poena, subeundas: quia generi per spe-pinuis. eiem derogatur f S C. item ab eodem Papiniano memoratur, I quo cati) t. sanctio. vetur ne qui sistit ut a fidejusso ibus in iudicio unius eriminis causa, idem
eodem die de alio crimine aecusetur. Nunc a calumniatoribus, & ab iis, qui dolo accusant, ad eos transe mus, qui dolo refugiunt accusare . In quos conditum est S. C. Si lania- . . num, nisi cum aliquibus scribamus Syllanianum, qui meo judicio fallun- u. tur, etenim refragantur nummi, & marmora Capitolina, atque erediderim:.is abes ' ε' es eo gnomen id fuisse Iuniorum. h SCti vero hujus tempus, Ze origo diu '' vel et lotibus, immo, & ipsi Cujacio latuiti quem in eam cognitionem th) Diush ;. addu it P. Faber: qui primus illud retulit ad Augusti aevum Dolabella, &sib, MA A., Silano Coss. etenim in ι. in cumrae , T ad S. C. sitis . affertur seri- tentia S. C. Statiliani, vel Domitiani temporibus Augusti Tauro, ti Lepido Coss. Λ. U. C. IDCCLXIII. quo praefinitur quinquennium ad accusandum haredem extraneum, qui contra S.C. Si laniaraum, hoe est ante quaestionem habitam de servis, testamentum aperuisset eius, qui a propria familia diceretur oecisus. ιγ Cum autem haec additio sit ad Silanianum, apparet Statilianum esse recentius: eoque Silanianum anno saltem esse antiquius: quia anno ante Taurum , & Lepidum Statiliam auctores , consulatum gessere Dolabella , de bilanus, quibus Silanianum adseribimus. Ex quo colligutur utraque S. Cta originem ab Augusti arvo traxisse, sub quo tam Lepidus, κὶ uiae., L. N T urus, quam Dolabella, dc Silanus suere consules. κὶ Sed quo sus- pieet aliquid anterioribus temporibus hac in re fuisse eonstitutum, Praec, pue in I. Cornelia de sicariis, urget lax x s. hujus tituli D. qua traditur ea loge fuisse cautum de praemio accusatoris servo tum, qui ante quaeli ionem auis iugerint, & eaedem admiserint, ut quinque aureos aceiperet etiam de publi- eo', ii ex bonis damnati desint in lingulos, quos convicerit servos . Unde quod lex Cornelia fortasse inchoaverat, S.C. hoc abiolvit, poena in haer dis negligentiam proposita. Si vero convicerit eos, qui aperto testamento manumissi reperiantur, iis in vineula conjectis, indeque causam dicere eoabis, denos aureos in singulo. in damnati bonis auferret pro praemio, de quo
368쪽
quo Se alibi. Igitur ne vita dominorum pateret servorum Insidiis : eogantur set viper hoc S.C. proprio periculo dominorum vitam plastare, ut sciant, se proprio capite expiaturos quidquid adversi domino contigisset: atque ita minime audeant in eum aliquid mali consulere. Unde mortuo domino, quia familia occisus diceretur , Senatus vetuit testamenti tabulas aperiti, aut haereditatem adiri, aut bonorum possessionem peti, aliudve quid ad causam testamenti pertinens agi, antequam haberetur publica quaestio de servis, qui sub eodem tecto, locove fuissent, & supplicium sumeretur tam de noxiis , quam de iis, qui dominum deseruissent, atque opem ferre neglexissent . a Ideo vero vetuit Senatus aperiri testamenti tabulas, ne climen caderet inseris vos testamento manumissos; b) itaque poena sumenda de liberis homini. bus esset veluti de servis, indeque libertatis dignitas turpitudine servilis su p. plicii macularetur. Vetum Neronis tempore ad hoc S.C. accessit aliud , ipso Nerone, & Pisone Cossi ce) quo non modo prioris S. C. sententia confirmabatur, sed illud etiam adjiciebatur, ut qui testamento manumissi sub eodem tecto mansissent inter servos, poenas darent, d Ruod S.C. & Neronianum dicitur, & Pisonianum, atque Claudianum, quia Nero fuerat a Claudio adoptatus. εὶ Ex eo autem S. C. omne dubium sublatum suit , quod oriri poterat, si contra Silanianum apertum suisset testamentum, & rei apparuissent servi testamento manumissi, servorum ne, an liberorum more puniendi essent λ Nam SCtum Neronianum jussit, ut simul eum servis supplicium penderent: quod ante ambigcbatur. Huic accessit aliuA S. C. sub Tra. iano, ut de iis etiam quaestio haberetur, quos testator viveta manu miserat. cfὶ Haeres autem ne sui compendii eausa familiae facinus absconderet, si ultionem omittat, malitque suo sibi lucro retinere servos; quam supplicio amittere, contra SCtum haered tatem adeat; ut indi*nus ab haereditate, atque omni testamenti commodo submoveretur, bonaque sibi erepta in fiscum transferuntur. Et si tabulas contra S.Ctum aperuerit, recitaverit, descripserit , vel haeres ipse, vel alius; ex edicto Praetoris in cum centum aureorum judicium datur. t) Seeus vero si ab alio, quam a familia testator occisus diueatur: tum enim haereditatem adire minime prohibetur, & effectum habebit aditio, s postea mortem ulciscantur, alioquin effectu carebit, & haereditas a fisco eripietur ex Atonis sententia, quam probat Cujacius. ώ ὶ Occisorum autem nomine in te liquis veniunt o innes, qui aut ferro, aut laqueo, aut veneno, aut carmine magico,& quacumque alia nece perierint . . Mors tamen hausta veneno , vel alia ratione sine caede furtim illata hoe S. Consulto non comprehenditur. Ideo autem ad supplicium servi deposcuntur , quod vel attulerint vim, vel auxilium sere neglexerint: & omni culpa solvuntur, si ab ignoto sbi periculo dominum non exemerint; tum enim crimen ab haerede in alios vindicabitur, dimissis servis, nisi venenum non clam, sed violenter fuerit infusum. K Nec solum servi sub tecto manentes plectuntur ex S.Cto, sed etiam foris, puta qui dominum p:regre abeuntem sequerentur, cum ille in itinere suerit occisus, ιὶ & qui clamore de proximo exaudito ad vim prohibendam non accurrerint: in item qui dominum sibi manus afferentem non impedierint , cum potu: Lsent; quamvis non incidant in hoc S.C. cum violenti non fuerint; tamen puniuntur. Illud insuper S. C. Neroniano cavebatur, ut vito, aut uxore necata, perinde de superstitis conjugis servis quaestio haberetur, ae si servi essent ipsius occisi. u Quod Marcellus produxit etiam ad soceri servos, ut marito occiso, de iis etiam quaestio habeatur. οὶ Non tenentur vero S.Cto Silaniano servi ne dum puberes , aut aetate consectis vel se dis
f. do S. C. Silan. Duare n. ni β. c.
Silanian. Paul. sent. lib. 3. eap. S.
de S.Con Silan. l. eum fratrem,C.da his, quibus, ut in dig.
eod. Ant. Aug. l. de leg. ad hoc S.C.
369쪽
. b) l. si quis in graui, o si qui i
V. de S. C. Silan. Uuare n. ibid. is l. t. C. ιn quibus caser. pro pram.
Aquil. di, muti, furiosi, vel qui tempore mortis clausi , aut in vinculis erant: a Qui vero servorum aliquem de occisi familia receperit, celaverit , protexerit, quominus de illo supplicium sumeretur, tamquam sicarius punietur. b Servus etiam ab haerede venditus quaestioni sui jicietur, reddito emptori praelio. e At servus, qui domini caedem indicasset ita enim cum Duareno legendum apud Ulpianum, non viudicasset, aut arguisset; si quidem ultro prosiluerit ad accusandum; non modo quaestionem elabeis tur; sed libertatis etiam prormium assequetur. d Ad eos qui accusare refugiunt, etiam pertinet S. C. memoratum ab Ulpiano, ce) quo S. Cons. pro victo damnatur is, qui corruperit delatorem, adeo ut is accusationem omiserit; exceptis causis sanguinis, sive capitis, in quibus reo propriae vitae sollicitudo condonatur. Et in causis fiscalibus Senatus censuit, ut si neque delator, neque Pollassor judicio adsint, post qua in tribus edictis evoca. ti fuerint; delator amittat jus deserendi publicam causam, dc si dejuIIo res ejus teneantur; posscssoris vero jus integrum maneat, quale fuerat ante delationem. Porro Cotta, & Mellata Coll. prodiit S. C. quo eadem observanda Ilatuuntur; si servus, ac si liber postuletur. r) Item Senatus censuit, b ut criminis abolitionem petente delatore, quod erras Ie se dicat; idem judex de abolitionis julta causa cognoscat, errorem condonaturus , & dolum, ut in causae proditorem vindicaturus. Cum leges evolverimus, quibus delictorum damna coercentur, attexere ad has oportet etiam illas, quibus damna non ex delicto, sed vel culpa , vel ea tu aliquo nata rependuntur. Ac de damnis a bestiis, Si quadrupede illatis e avebatur satis ex legibus XII. tabul. quarum vim edicto, &iiurisdictione su a Praetor etiam explicavit titulo: si quadνυει paup/riem scissa dicatών. Quo reserenda est lex ea, quae aliquibus scriptoribus appellatur Pe- solanιa ue Coeno. Quod putatur corruptum nomen eSolonia, sive lege Setinis, 'quae redacta fuit in leges XII. tabul. ι Sanxerat enim Solon ut canis, qui momordetat , catena vinctus, a domino noxae dederetur, quod & libro su- petioli attἰgimus. De damnis autem vel ab hominibus, vel a bestiis culpa, & negligentia hominum acceptis, quamvis veteribus XII. tab. legibus,& aliquibus lorsan aliis post eas latis caveretur: quia tempore tamen exolescerent, oportuit nova aliqua lege vim carum suscitate . Veteres enim leges desuetudine languescentes, novis revocantur ad usum & viventium ma gistratuum auctoritate in pristinas vires restituuntur. Parent enim homines novis legibus facilius, ne spretis iis, contemnere videantur magistratum ea-ium latorem: qui libenter persequitur violatores legum , ut honorem simul suum ulciscatur : unde Macrobius. X Euι - μν ope novA tisis auctoritas exelo- se nio metu iclis antiquioris, ut de ipsis legibu/ Xll. labral. Ilum est: qua-
Hine ait Plato leges pictura ruin instar tempore obscuratas novis coloribus a novis potestatibus e ila illuminanda . Qua ratione deductum est in legis Aquiliae nomen quidquid in veteribus de damno ab homine , vel per hominem dato contineretur. Auctor legis C. Aquilius Gallus Tii bun. pleb. isne qui sormulam de dolo malo concepit, an alius, non sa. tis constat. Fuit igitur proprie lex ista plebiscitum, st) quo post auctam plebis auctoritatem populus tenebatur universus. Hujus.legis tria capita commemorantur. Primo capite cavetur de occisis qualiterqualiter servis, aut animalibus, quae gregatim pascuntur, m ut actio detur adversus eum , qui damnum dederit injuria; quae vox hic pro contumelia
370쪽
iniuria die tur pro non jure ab eo etiam , qui nocendi animum non habuerit, siquiden ratione utatur I nam furiolus, & infans, quorum ratio liniluet , Aquilia non tenentur. Ο Hinc si quis occiderit aggressorem, a l. s. .io, adversum quem se telo defendebat, & luilae defensionis modum non ex- Viam 'Is3.1 ιἀt effetit, in Aquiliam nori incidet: quia non injuria, sed jure illum oeci. l. Aquil. dit: nam tute naturae recte vim in se imminentem quisque propulsat; b bCum quadrupebus autem, & servus congregat lex: quia servi sub domi- 43. g. 41I. . o nio nostro pariter cadunt. Occiso autem iervo , vel quadrupede damnum l. 4. 9 I. s. r. a stimatur quanti eo anno se Vus, vel quadrupes plurimi fuerint, quantiis eo em. que nostra intersuit non periisse. e isque annus retrorsum Omputatur 9 Lait ἰιx J. ex tempore, quo quis eli occisus: ut scilicet mortis tempus anni si fi- eiarm. nis . Quamobrem si eo anno servus haeres institutus aliena culpa vitam a- . miserit, e iam haereditatis commodum in aestimationis judicium veniet. I lv.inde . a Et si pictori servo pollex praecisus fuerit , idemque intra annum praecisi riui .eo βηρ n. pollicis occisus, in aestimationem deducetur quanti prius ellet, antequam pollicem, & artem amisisset. e Aetio autem, qua aestimatur quanti plu- e uti.μM N iis, anno circumscribitur: actio vero ipsa, qua aestimatur damnum acceptuiri, eli Perpetua, utpote rei persecutoria. γ) Porro actio directa, ii. N ' ve civilis, ex ipsa lege descendens, ejuldemque apertis verbis comprehensa tem b- inpar tipsi domino datur: utilis vero, quae nascitur ex abdito sensu legis , de ab σε η φ . aequitate magistratus etiam non domino permittitur. Quamobrem liber homo, qui dominium non habet in propria membra , lasus nullam ex haeleo e dilectam actionem nascitur, ted occiso eo utilis actio ipsius haeredi accomodatur : qua consequetur quidquid sumptus iactum fuerit in curando Quinete, tu quidquid damni ejus caedis cauis fueris acceptum, re v ἡ Eidὸm ratione fluctuario corporis perempti , N credit Oti , dc bonae fidς - ... A . . . potietati utilis actio conceditur. ἡ Addit Cujacius diit iam compete uiari,
te, si eorpus eoi poti nocuerit: utilem si corpus e uiam da ni, non dam' ia K io. q. ad num ipsum obtulerit: quae plerumque actio in iactum appellatur. Et si vero haec utpote rei persecutoria ad haeredes transeat , & successores; ad- vet sus hae te dem tamen minime dabitur, ni fi quatenus fuerit ex alieno lo-eu plectior. ,9 Mulctantur autem confitentes in simpluin I nisi inficiant os, id L;4ι αλ ,-proeptet mendacii poenam, in duplum. Κὶ secundum caput Aquiliae le- ι- .habe acti. ess jamdiu intercidit. Eoque Cujacius ιὶ comprehensam fuisse putac n.m s.f ad LA:
quamlibet aliam rationem damna dati non ob rem nostram laesam, sed Ob Κ. l. on να a. commodum aliena opera nobis ademptum, veluti si quis nullo iure ser v - eod. l. h. q. i. U. tutis impositae vicini luminibus contra formam veterum aedificiorum o D eodem.
fecisset: quo nomine damnatus suit a Theophilo Imperatore Petronas, ut Cujaci pie fert Zo notas; m vel si quis imposito aedificio vicini aeream inutilem red- rat.1Iaal. Aquitidi disset. Quod caput in desuetudinem abiit. Tettiuin caput conceptum erat cminesse exemin eos, qui non occidissent servum, aut gregalem quadrupedem, sed evira , pi pud Cuj, e. eamve aliquo modo laesillant, corporisve in embrum aliquod ullissent, tu pisa Drat. C, eodem. sent, stegi: latit , aut occidi issent vulnera Isentve canem , de animal aliud , quod pecudum numero non eit, sive gregatim non pascatur, aliave rationere in aliam animatam, aut inanimatam deteriorem reddiditIent: ut ejus damni nomine teneantur quanti res ea plurimi fuisset in eliginta diebus proximis.
v Hic enim actio annua, qua persequimur ex superiori capite, io,quotcs ε Ρplurimi tuerit, eontrahitur ad triginta dies: quia minus peceatum vulnerana 37 II AJ-ι.tis, de laedentis est, quam uccidentis, minorque iactura esse solet Meisi v animalis, quod pecudum numero non sit. Ad damnum quoque pertinet S. C. Acilio Aviola, de Corollio Pansa CoiI. Adriani tempore, quo de aedium demor