장음표시 사용
71쪽
enima stultu, S: furiolis, sed a pria dentibus, & qui mentis sunt suae, res administiari de in I iccirco ratio,quae consulit contractibus, rei dominium requirit: de quo iure liuer homines agi de transigi pol sit.
1. Quoniam veIo tum Pontificis, tum ciuilis iuris concessu, nec non rure sortasse gentium permittente, liberum ethcontra liciatibus pacta , quae iusta iis visa fit ei int, contractibus apponece, illatque proprietates, quae a Iurisconsultis
de canonum expiatiatoribus naturales nominantur, a contractu remouere, noeas tamε intimas,& quae a natura commerciorum sicerni non possunt; hanc ob rem libertati comitem adiuiuimus, contrariam pactionem, eam, inquam, quae naturalem conti actui aufert proprietatem. Cum verb bona fides nulla pactione iusta violari possit, ei non voluti Allectam, sed tamquam ducem, totiusque contrahendi rationis praece- tricem, bonam fidem addidimus. Adonam fidem autem magnopere pertinet, cum cauere id, ne quid in rebus Contr.iliendis nequiter dc perpera fiantum illud vid re, ne inter quos res r tiqque contrahitur , i, rem fictam atque inanem imaginem rci, quae nus quam reperiatur,nec reperiri queat aliquando, commercio subiiciant: in quo hac nostra aetate non leuiter, nec raro pecc iri ab hominibus suo loco ostensuri sumus: ideo bonam fidem est secuta rei contrahendae soliditas. Sed nimirum clim rem suam Sc rationem iungere cum alio minime deceat, nisi ex praescripto iustitiae , atque honestatis, quae ad probos mores atque virtutes tota se porrigit, Sc explicat, eam ob caussam ad humanum ciuilemque con-t ehum ambae hae proprietates se arplicant necestario.
3. Cumque illlud tam vere, quam si pieirier in QR.scriptum sta Cicero lici
nu init auιem in omni re contrahenda, vendendo, emendo, conducendo, lo. .in o.
actuum e facilem VI ; profectis in suscipiendis exercenditque commerciis benignitas quaedam ac facilitas non doliationis expers inuenta est, qua agcndico iurahendique ratio incomitata ellunon potest. Iam vel δ cum iusta pacta atque conuenta seruati iura omnia tum diuina, tum humana, atque naturalia iubeant, merito tres illae propite latea extremae positae sunt, obligatio, actio, domini, seu rei traiisatio. Nam obligatio Sc abio stare conuentis cogunt COS, inter quos conuenit , illudque cogunt ut ius unius via alterum tranSseratur. Quocirca rei dominiique transsatio meri id postremum locum inter proprietates conaa s vcndicauit. Ex hac nostra breui commentatione planum
unicuique fieri potest , duodecim has proprietates naturali quadam colligatione consertas cile, atque coni tas.
Sed ordo doctrinae exigit, ut de singulis proprietatibus, quae scitu digna sunt,
expliccmus: parum enim est numerum connexionEmqtie proprietatum tenere : illud maioris racultatis de acrioris studij putandum est, earum vim δc potestatem perceptam habete.
NEcessitatem utilitatemqtie cori tractus, quae primae sunt cius proprietates, placuit hoc tertio capite c6plecti,nec capitibus disiunger . Prim v, quia in utraque proprietate finis co tractus constitutus cst. Deinde,quia de
principiis coii tractus multa persectati sumusῶ
72쪽
specie ut litatis noeellitas diuelli non Potclbfla.ὶia dc quid na utile neces lὸ est cite quidquid eis nece latium. . Mccilitas igitur contractus litiae confici 13ote L Prima probatio : opus illud , qtiod Plato in Cluiphone, Uran l. lib. HV . iustitiae proprium cs ludixit,
tractus sint necesi iiij. inodnam illud
est opus Amicitiam inter citi s parere, atque cogi utinare:quam vcrbsit iacccs.saria ciuitatibus amicitia, ostedit Arist in F. Ethici ad 20com .c p. i. Praesiti imm
nium commerciorum , ch. fism .etlio ratio contrahendarum rerum. Secunda proba
tio : Species omnes contractus vitantur humane secietati necellariae,ut cuilibet inductione colligerie promptum
est: ergo necessarius est contractus. rectre enim necessitatem generis ex spc-Cictum necessitate argumcntando demonstramus: cum absque gen re si e-cies consistere nullo modo possit. Post coma probatio: Quis infitiatus silerit
connubiorum foedera & pacta humano generi propagando, dc conseruando, este neceslatia 3 at connubium &matrimonium contractus cst natura impellente , praecipient que Deo institutu S. . Vtilitas his argumentis concludi potest. Primum argumentum : Id, quod habet rationem medij ad consequendum finem,est bonum utile, ut inquit D Thomas in i .part. quai3. D. sed contractus est medium, quo ciuitas fi-awm suum asIcquitur, qui est bene vi-Dere. media haec propositio tota est A-λ Omisolae Contradi.
cst utilis. Secundum argumenturii: Illi id apud omnes est utile,quod narit vi
rum hornii uim auxilia, Ar plerao uc alia bona: hae c velli in suiόt Omnia in ratione contrahendi ; ergo haec ratio est vii lis. Tertium arguntentum Cuius contrarium malum est, dc cuius cotrarium inimicis conducit,id bonum est, inquit Aristot. ω i. Risit .cap. o. scd si in una ali- qu.i ciuitate contractus desinerent,rireret ad interitum ciuitas;caque tes ciuitatis hostibus cfici peropportuna '. Ergo contractus est utilis. Militas ali. aς rationes quis ducere potest ex iis locis utilitatis , qui expositi sunt ab Aristot. in I.
In huius Ioci , qui has duas primas
proprietates attingit , pertractatione quinque uniuetae, duodecim v ro pr
'rimum, quot dc quaenam ea sint bo- .riorum genera,quq tum lio bis,tum aliis optare & accurare debeamus. Postea, quae sine adiunctione, & quae cum adiuncitione,&non absoluic tam nostra, quam ceterorum coulla cxpctcnda& quaerenda. Deinde, appotendorum bonorum quaenam magis sint appetenda, dc assii menda. Poste. i,num utilitas communis sit semper priuatae ante-fercnda. Tum denique , iuimquidnam alienis hominibus virtute praeditis cha- . 1itaris officia praestada fiat potius,quam dii libus & indigenis vitiorum labe inquinatis. Proprie autem haec duodecim disputanda ellent. Piliud, an nostroi una corporum patres, animo & re plus dilige irdi sint, quam ij. qui nostrotu ani morum propter incorruptam morum disciplinam, salutaria monita, & prudentem ercctionem, parentes sitnt. Se cundo, satiae matri p. ter anteponcdus.
73쪽
Tettib, i um uterque pares filio. inar tb,lium uxori filius. .into, num uxor statri biis Sc sororibus praefercda. Sexto, utrum fratres p poli elidi sororibus.
Metimo, numnam maiore amore &ossicio prosequendus frater natu maior minore. Et octavo, num maiorem
annis sororem minore. Nonb, quid factu opus ellet geminis aut si atribus, aut sororibus , pari necessitate conflictatis. Decimo,quid cosiiij capiundum,
clim duo exteri hominis neuter nobis vlla necessitud me aut familiaritate G. iuncti,virtute pares in quampiam mi et necessitatem coniecti. Undccimo, an Iudaeo ac Turco summc egenti ac laborati huic potius, quam illi subueniri
oporteret. Duodecimb, an res aliena a
nobis pollessa sine intercapedine.lit
semper domino restituenda, cui numquam debet esse damno restitutio , ut tradunt Theologi in sient. 4ιyt. f. ac D.
s. Ad quae omnia cognoscenda, & explananda proderit non parum ea legere , quae di iteruntur & enodantur a D. Augustino lib. 1. de doctr. Chralitaria, a P. 23. ad 3 o. a D. Ambrosio in ea veria
Canticorum , Ordinavit in mecb.tritatem,
Thoma in a. a quaest.a6.d ordine charitatis in tredecim articulis disecta.& q. 6a.d restit.ab Alexandro Halensi in 3. yart. quae Z.1'. memb. I.in quo disputat de cha-1itatis praecepto, ct in partin qua dilIerit de praecepto distribuendi eleemosynam. Harum ipsarum rerum notitia peti ab iis pollet, a quibus de rebus bonis, dc malis, expetendis,&fugiendis conscripti si in t lis ri , in quibus de omnium officiorum generibus omitibus iudicant,poeceptaque tradui.
Sanc quidem milii haud cordi est iii
tam vast,n & tam longe latcque pa- te luem sylvam penetrare: nam introitus sortalle facilis, sed progressio tarda , de impedita , exitus etiam arduus, nec expeditus oppidδ foret. Munus utique mihi non praetermittendum hoc loco cile censeo , duabus occurrere dubitationibus, quibus quispiam foric crederet necessitatem utilitatCinque contractus poste coiritelli.
Plior dubitatio est huiusmodi: Multi
passim iii untur contractus nulla suadente neccssituo , quibus Ope alterutrius contrahentis seu corrumpitur.
suu laeditur utilitas; crgo haec utraquci proprietas a contractu pol cit abiungi. Quoniam tribus modis huic argumcnto in diloutatione de contractus principiis responsum est, elidem iterandissolutionibus supersedco. Altera dubitatio h .uid paullo molestior, nec dissimulanda,haec est: in necessitate & utilitate finem contractus supra reliquimus ; qui igitur dici possunt contractuaproprietates Z neque enim caussa pro- prictatis,de quae de caulla nascitur pr prictas , videtur res eadum et Ie posse Repellitur dubitatio. Res cadem emL. dem naturae non eadem ratione, finis
potest esse, de proprictas. finis proco,qubd ab agente caulla desideratur, ob eamdemque ipsam ad promendam amonem , scii ad agendum incitatur: proprietas, quia qualitas & assectio est
manans ab ea quae gigia itur natura. Fianis hominis est secunὸum rationem viuere, honestum appetere, atque adsciscere; Deum optimum maximum nos.se,amare,& colere. At id ipsum humanae naturae est proprium. Sid3 finis Mopus,seu res etacta an no re sunt idem Domus cnim ob eam caussam finis est. quia ad exaedificandum mouet architectum: eadem hactenus,ut me mand- .
74쪽
aitie opificis 3c caec ificatoris extructa est, res cstecha opusque et ,& appellateir. . Tertia quaedam suic obiicit clim cul- tas, quam mihi deliberatum crat pro γ' sus dimittere: sed quia a nonnullis putabitur lioli perfrigida, in lilentio iacere ne sitiamus. I ii proximo superiore capite iacccssitate in diximus ad se ac-cci sere utilitatem, de hanc in illa inelle: Noli ergo dii tinguetidae erant duae pro-rietatos. Respondeo huic propositoroe est in illo , no hoc elle colassequens; ergo hoc eis illud. Animus est in corpore,sorma in materia;ergo corpus Sc ansemus, materia dc forma res eadem est
nemo sanus id colliget. Utar exemplo Aristotelis in a. de Prior anima dicitur es Ibin posteriore , Ut Uegetans in sentiente, de sensus tactus in ad ex hu omitibusque ceteris sensibus,
dc ngura antecedens in consequciate,Vt triangulus in quadrato : at constat rem eamdem non et Ie animam plantarum,& antinalium,sensum tactus,& sensiim adspecius, inangulum, de quadratum: si liter, non ideo dicemus nece sit tem dc utilitatem unam elle proprietutem , quia haec in illam includitur; deuidqtipd est necellarium, utile quoquet orortet. Quemadmodum nec anima sentiens est vcgevans, quia sentiens vegetantem includit. ncc tactus est
visus: quia sine tactu visus consistet exequit. Sed ad reliquas proprietates
a. Riplex est contractui necessaria I libertas. Prima est rationis, consili, atque electionisi secutida spontanei, seu voluntarii,quae abiicit intaciuiam,
errorem, dolum, fraudem,vim, atque terrorem : tertia dominii aut persecti, aut imperfecti. Prima libertas e st tm-manae naturae intima,nec minus, quam
ratio , hisque nominibus omnibus a Theologis nuncupatur: libertas natur , libertas a coactioiae, Sc a necessitate, lubertas rationis,voluntatis, consilij, seu
deliberatiotiis,libertas iudicij. Libertas
naturae dicitur; quia humanae naturae vim intima attingit, no secus quam r. tio. neque vero haec libertas in nostram cadit naturam,quia aut humana est, aut rationalis, seu ratiocinatrix: ceteroqui
nec Deus, nec Angelus libertare potiretur arbitrii; quandoquidem ratiocinando nec intelligunt, nec agunt, suntque humana natum exPertes. Vcrum
si quod libertatis principium quae tum
in Deum tum in Angelum, tum in hominem coni enire possit, quaerimus,
duplex constitui postet, unum minus propinquum, alterum fini imum. finia timum est natura intelligens, ment&que utens:alterum paullo remotius,na tura ab omni secreta materia. Itaque hominum naturae est attributa libertis, quia animum adepta est a materia abiunctum , eumdemque mente praedit λQuam piam,sicut ratione a quavis alia
natura seiungimur, lices nobiscuDeo communis sit mens, atque intelligetiar sic libertate arbitrii, etiams cum Deo copulati simus, ab civis Camen distamus arbitrio; quia nostrum arbitrium sine consultatione nec eligit,nec agitia Deo. verδ est consultatio perquam remota; squidem itostra conuultatio atque deliberatio tempore eget:multis de diue fis notionibus deliberantis animi voluitur, dc propter futura, incerta, ac d bia suscipitur. Nunc vero diuina mens nec ad agendum est ullius temporis indigens:nec deliberando actionem pro-
mit: neque diuratarum notionum m
75쪽
a' tibero .ia binis , in quo libro disputat de libero arbiti io peracute crebris doctisque sentcntiis, iii quibus illa eis: tri
ne. TI.ec D. Bemaidias. Etenim quam libellas eamn: rerum macribus rePu-', qti aes fitalis iacce sutas urget, uti. stuat elementa, plandie, belluae, quae. Vt D. Anselmus loquitur in lib. de libreo arbitrio, c. s. naturaliter subiecta: sem per necessitate appcti tui carnis senatui; ' sic tam contraria est nostri potestati arbitrij necessitas, de violentia. Libertas dicitur rationis,non solum,qtaia,ut scri
neceste est, quod homo sit liberi arbi- trij cx hoc ipso , qudd rationalis esst,
quod etiam confirmat in qu . distinia-ra de libero a vitris.a .art. o. auctEritate Gregor.Nulleni lib. . c. . & Damasc. in a. de side orthoa. c. ar. sed etiam , quia ipsum liberum arbitrium ex potestate animi, qua deliberamus ,& ratiocinamur , de ex potestate, qua appetimus rem iam deliberatam constari,apud intelligentes Philosophos compertu est. Tum etiam, quia rnio prima caulla fitque primordium libcrtatis est, quae in volt intate tamquam in proprio residet subiecto. Sentelias accipe maxinii m gi illi eruditi diuinitus. Sic enim ille π
indicat caustam libertatis in ellectam et e d liberantem : quod verbia magis
perspicuis confirmat in eadem par. , 7. R. it. .ad T. Dicendum inclint, Ino r. r-
I icitur haec prima libertas contra- Α-ctus, libertas luntatis qlioniam,ut ait
monet D.Thom. in ido artic. liberi arbitrij nomen non conuenire voluintati absolute; st d in ordine, inquit,ad rationem. 'Illud quoque S. Doctor decernit in artic. . quae i. 33. ι fartis, eamdenhpotentiam voluntatemhue esse, qua λΠ m optamus, Se media ad illum ipsum adipiscendum eligimus, etiamsi volun- 'tas prbptie dic Mur finis & electio mediorum: quemadmodum intelligere&ratiocinari unius sunt potestatis ad intelligendum & ratiocinandit m aptae rite velle finem non subsit libero arbitrio;vt inquit D.Thcim. in I.part. quasi
M. an. i. Probat quidem Aristot. in ρ..td Nicomachum , c. a. magnopere disterro ab electione voluntatem: cum haec sat . .
finis, & rerum, quae iii nostra potestatensi sunt,ut immortalitatis. quod ipsiim Daniascenus transtulit in a. de de orab.
76쪽
verum non liinc neccil.trio conti- citi ir, Licultatem , qu i volumus, de cliginius, re ibi ungi: lamia satis est comparatione , seu relatione separari: ut dicatur voluntas cum fine collata, electio velo ad media relata. I. Nuncup1ri item solet libertas electionis: pioniam, ut ait S. Thomas in hocuberi arbitri' ese dicimur, quodpos Ius et mim recipe e. uio recisito, qrινὰ est et tere. trion.11ι ram tiberi i bitris ex ele lione cosi de eo'ortet.Italae in eosem art. affirmat proprium liberi arbitrii e sic eligere, & ἀι t. a. emsiern quastionis i cribit Iiberum arbitrium nihil aliud elle , quIm vim cle-α u mi eligere elle aliquid appetere
propter alterum conseqtiendum; atque it.ielle corum, quae sunt ad finem. Haecipia libritas consilij dicitur, Sc delibr- rationis non ideo,qubd ad clientiam ii beri arbitrii iuu elemonis consilium consultatibue pertineat; cum in Deo& Angelis elegio sit absilue consulta
pluata de tibero arbitrio. sed quia ipsi,
dum vitam traducimus mortalem. ea, quae nobis agenda lunt, ambigentes ratiocinando, subducendisque rationibus agendarum aut non agendarum rerum' notitiam aucupamur. Ad hunc enim modum loquitur D.Thomas in ara.3A-hu a . quainonis. Electio , quodsiequi urcansilium quod cum im7uisitione agitire, accidis electionisecundum quὸd inuenitur in
natura rasionali,qua veritatu notitiam capit perdiscursium rationis sed in natura intellectuali qua habet simplicem acceptionem veritatis, inuenitur electio absique in 'ut Astione praecedente: sic electio est ιn Deo. Hactenus ille. Libertas etiam appellari consueuit iudicij: namque tibertim arbD
ideo tui libero tu ζιopolens in diuersa ferri. 'mod ii munus eli iudicij ratione; disceri L 1e,quemadmodum Aristo t. iii sane iudicium, quo ipsi in deliberando
non faciei id .e libere dili in ilii, dc coni- parat: de pia quam di itinxit, aut cona. p.uauit, libete iis utitur.
Denique libertia . appell.atur arbitrij. 7. Cur autem hoc nomon inuenerit, his verbis edisserit D. Augustinus h bro
quod in se positum sit potestate, habens agendi quyd velitpossibilitatem, quεd est vitalis cir rationalis animae motus. Sed quale
'erit in protopn is Vte peccatum, er quale sis inposieris Redem toris nondum gr. tis natis Odem loco demouebat. Sectanda libertatem,quae iure accitura diu dirimi non potest,diximus este libertatem voluntarii, quae inscitia dc errorem, dolia& fraudem,vim metumque respuit. Magnum vero inter primani libertatem , de qua adhuc disteruimus, de hanc secundam interiectum cst intertialium. Nana,quantum ipse meditando alloqui potui, quinque his rebus dii erunt. Primum, quod ptima libertas, qt l. a n. atur. Σ est, & rationis dicitur,
quattuor res illas admittit: namque si delibcretur, capiaturque consilium per
77쪽
motum, nil illo mimis humana deliberatio erit: at lecud i libertas illitaec omnia ab le longe repellit. Deinde prima libertas actioni tribuit, ut lit humana, se- cland .i, ut sit citi ilis.Tum,erima libertate funSimur , ctiam cum soli ipsi quidpiam seu agimus , leti molimur: secumda,quando cum aliis quid aut contrahimus, aut cransigimus. Postea, prima libertis s,pe nulli nos homini obstringit: secund i neccilario iuris vinculo ax stringit. Denique , prima libertas in agendo scipia contenta cit, nec alic nae indiget libertatis: secunda in agendo,in contrahendo gerendoque negocio a liena eget libertate 'ut contrahendi ratio rata sit,ac firma.
Et quoniam perapposita hae e liberi arbitri j videtur elle definitio: Liberum
arbitrium est ex pr. aeirotione finis vis e-
ligendi in intelligente natura; siquidem electio est liberi arbitrii propria fili ctio, liberique arbitrij potestas ex electione cumprimis spectanda est,ut do
iccirco cum nostra electio quid co. agmentatum sit ex consilio, & appetitu, ut placet D.Gregorio Nylleno s. de Pnι sphia a . nec non D. Thoinae eo, quem iam indicauimus loco , nec non Aristoteli m 6. Et hic. c. a. Quid consilium sit patefaciendum est : quo patefiisto, huius loci,qui libcrtatem rationis ittingit, finis crit. Conliiij autem definitionem a S. Ioanne Damasceno
Desint in consili1 a Damasiceno
,. T T AEc est a sancto Damasconb in a. T A deside orthodoxa, cap. aa consili j tradita definitio: Consilium est appentininquisitιum de rebiti a Tnd ,sem ntibusunt. In qua definitione id qiliique vindet in rationibus moralibus leuiter c-xercitatus quattuor minimum requiri ad consilium. Primum est inquirere:qtii motus est ratiocinantis intellectus, de vestigantis ea, quae ad finem adipiscendum pertinent.Secundum, ut eiusmodi inquisitionem imperci voluntas: cius enim est, postquam filicio concupiuit, intel lectum applicare ad inuestigandu: in uestigatio autem mediorum tuitu voluntatis suscepta consilium nuncuP.atur. Tcrtium, ut consultetur de rebus agendisciaqque enim de rebus,quas speculamur de cognoscimus, Ut tantum
cognoscamus , deliberari solet, ut inquit Arist. in Eι-. casti a. inartum, ut deliberatio earum rerum si, quae in nostra sunt litae potestate, atque ad nos pertinent: ut illic probat Philosophus. Duo quoque sitiat in consilio ac deliberatione spectanda; unum est ipsa r
tiocinatio rerum gerendarum concludens quid fictu sit optis,in quo vis est sta consilij. Alterum est illata conci
sto: diciturque iudicium, atque sentcntia. iudicium, ut e deliberat Auo ratiocinantis intellectus motu manat: sententia vero ubi consensius voluntati Sacces- . .
sit. quaelibens, quod pei consultati nem feri oportere iudicatum est, ipsa probat, atque amplectitum, in quo vis electionis consistit. Uerum in Damasceni definitione est quidpiam, quod negocium alicui faces . sei e possit. Dixit enim consilium appetitum elle inquisitiuum; cum dicendum potius suiliet, tutellectum esse inquire etem, vel motum intellectus inquirentis. Sed pro Damasceno rcspodere pocsumus, ei multis de caulIis licii ille nomine uti appetitus in definitione consilis. Palmum, quia consilium est huma-
78쪽
nae actionis principium. sed consilium ideo quia ratio mouendi per se est in
nullum suscipitur, niti propter finem: appetitu , non in intellectu. QMamuis at finis non quia cognoscitur, sed quia enim appetitus non moueat sine in teu 'appetitur, atque citra adeptio quaeritur, lectu, & cognitione, nillil secius nio incitat intellectum ad exquirenda me- uendi ratio eth in appetitia, non in co-dia. Quare sapienter Simplicius textum gnitione : nec enim ratione cognitio explana ii, quinquagesimum terri' de ani- nis, ut ait Simplicius .mouci appetitus,nia scripsit appetitum in moti do sem- sed per seipsuntiintellachum autem vult per antecedere facultati cognoscendi. idem Simplicius, caullam esse adluitan-Deinde,quia in appetitu intelligitur in- tem;&,si inouet,non mouere nisi ratio-tellectus: de auctore Themistio in 3. de ne appetitus, non per se. Ex quibus
amari.ι, text. os. appetitus quasi species mnibus apparet omni culpa vacare intellectu continetur : nam voluntas, . Damasceni definitionem, camque vi-
inquit, est appetitus intellectualis. Id- deriperipateticam. . ipsium haud obseure significauit in L G Garres num sit necesse semper, ut ψ.3Die.c. a. Aristot.cum scripsit electionem in deliberando animus in contrarias esse costillatricem appetitionem , eam- partes distrat atur, adseratq re aiicitidemque dici polle appetitiuum intelle- tem curam cogitandi propter varias sae-ctum,vel appetitu intellectivum .Quo- peque contrarias rationes, quae in carum verboru ac peripateticae sententiae piendo consilio menti occurrunt. Mihi tum D.Tho m. in .p. lay.ant. . tum acri perquam fit verisimile, in delibi rati
mete ac vigente Theologi non pauci in rae,& consilio,quod hoc proprio nomia commentationibus suis ac libris, testes ne signatum est,istud ipsum,quod nune laudatoresque fuerunt. Quocirca Sim- quaeritur,vsu venire; quoniam,qtiae duplicius terium interpretans bia sunt, in consultationem veniunt: ma terri' de anim ι. intellectum practicu dubia autem in utramque partem di Lappetitiuu appellat.& Auermes in ipsu ceptantur Quapropter vis animae n
illum textum, in inquit, strae deliber'trix rationes vel contra-imellis ιώ, tune mouebitur homo,sciticet a rias, vel multas inuenit: inuentas com-
virtute desiderativa que est intellebus, aut parat: & utra pars alteri praeponenda imaginatio de paullo post: Ne esse ebi, ut sit,videt,atque iudicat: & postquam vi- ipse in ellectus sis mouens sicundum quod dit, ac iudicauit. voluntati offert, ut ead siderium,non secundum quod est eo- libens, quod ex decreto Lationis potius prehendens: neque secundum quod deside- est, seqtiatur. sed nec illud mihi ambi-riam est alia virtus ab imedetin. Haec guum est,plura homines absque consi-
commentator. lio, quam cum consilio gerere: plura 3. Postremb, quia tametsi duas caussas cupiditate, vel perturbatione, vcl co Aristoteles constituere videatur motus, suetudine, vel ptauio exemplo, vel vitio- seii humanarum actionum, intellectu, si educatione, vel impetu quodam anire appetitum: tamen quia unius eri- mi,& quasi quadam impulsione oblatactus numero unam caullam per se,& extrinsecus , qtiam cogitato certoque propinquam elle oportet, ambas illas, iudicio administrare: quae Christianae intelligenti. 1m,inqu ,& vim appeten- luimanaeqtic vitae solet esse pernicies. di in unam cogens Ari texi so. de ani- Nunc ad secundam contractus liberi, ma,eam caussam nominat aspetitiuam: tem abeamus. C m vero haec secunda
79쪽
liberias sit eius voluntarii, qliod abs se
culi' i s non de theologica , sed de tui i-dica loquor dolo cognata quodammodo esse videatur, ita distriatatio particetiir: ut piimum de ignorantia Zc erro te, deinde de dolo de fraude, tum dedilretentiis doli & culpae, post de culpa seorsim , ad extremum de vi & metu dii eramus. sic quinque tota erit disputatio capitibus comprehensa.
De sicunda libertate contractm, qua est
volumar, . ignorantiam ct errorem, dola careant, exclurimM. I Gnorantiam atque errorcm non Vocabulo taritiam, sed re ctiam a Theologis distingui haud me latet. Vcrum s in liac disceptatione more Iuriscini ultorum virum' ue verbum confuse atque permiste vi urpabimus. Igilorm
tiae definitio apud Guillelmum Parisiensem in I. rrae utilia parte detentationi-bm cr resilienim, cap. s. est huiusmodi: norant aa est virtutis nostra γυιωtudinali ,cumsit vacuum eiusdem est priuario cognitionis: negligetura veroscicndi,vel addiscendi magis in viri ut e nostra mo-tiu. t.1ds,volunt.ate. In qua definitione, nomine vitii nulla aut anim vitiositas,
aut conscientiae labes significatur: siquidem ignoratione, cuius legitimum est domicilium intelligens animi potest. U , a negligetitia, cuius sedes S pr creata ita e It voluntas, aperto sciungit. Vcriam naturae nostrae siue morbum, suae deformitate, siue impcrsectionem declarat: quo cabulo, priuationem adspζctus in oculis, in auribus auditi 1H5, motionis & ingreisus in cruribus, vitium appellamus; idemque verbum ad animi morbos, ciblivionem, mentis
stuporem, Se ins .miam, ingUniaque tarditatem traducimu&:quae vitia e catil,is naturalibus culpa carentibus pcrsu pesolent oriri. Richardus in arIi . z. q: a M. ι. cautC admonuit, huius 'orbi,ietnorantia ,latissiman a cilc potC-
statem , & ad simplicem quoque,ut loquuntur Theologi , nclaicntiam di manare: quae carum rerum est citam,quae
licet sine culpa ignorare, quaeque tu in in primis humani generis parentibus, tum in Angelis a primo ortu insedit. id
A nobis in disputatione quadam, quam de inscitia pertexuimus in triginta ilico remata distributa, haec illata est
definitio ignorantiae, theoremate prιmo L norantia est ιn Drteluctu creato cognitIonis priuatio. quam definitione in quodvis genus ignorantiae, & in qu.amlibet nature itiscitiae inscietiaeve pari icipom quadrare ostendimus, siue priuatio se cognitionis diuiniae, siue humanae, si uoimprellae diuinitiis, siue humana industria & opera partae, siue necessulae, sue contingentis, siue in specillatione, siue in actione, siue in effflictione postitae , sue ad primam, sue ad secundam, siue ad tertiam intel lectus sunctionem
relatae,siue rerum,quarum creata intelligendi vis sit capax, siue non capax. Errorem autem ab ignorantia pluri- s .mtim distare Theologi docent.Alexander Halens s in a pari. Fimma theologI , memb. 3. Errori inquit, dicitur esse in assensu, ct dissensiu: ignorantia vero in dese-
cognitionis debitae.vnde error opponitur
contrarie ipsi sitientia , vel fidei , si sit cire.4eredibilia I ignoranna vero priuatiit . Henricus Gandauensis quodli P. I 2. quaest.
a3. minime ambiguam ignorantiae atque Diuitigod by Corale
80쪽
oue erroris disserentiam indicat, lices
. sine ignorantia error cohaerere ia5 pos di. Salae in pueris multarum magnarumque rerum ignoratio reperitur;quae
nescietitia in iis dicitur: in adultis vero, si ab se nulla ratione ac via depelli potest, inuincibilis ignorantia nuncupatur , error vero nequaqtram: quae nec peccatum est, nec a voluntatis peccato proseminata eius,qui ignorat. Contra error aut peccasum est , itaquit Henricus, set a proprio peccato errantis causatus. . D. Augultinus in Enchirido ad Laurentium , eq. I. hasce res ambas, ignorantiam & errorem , eleganter distinguit , erroris species multiformes persequens. illi enim placet errorem alium earum esse rerum, quae animi saluti obsunt, si ignorentur ratium
earum esse, quarum non exitialis habetur inscientia. Hoc igitur verborum &sententiarum genere praecipit D. Augustini,s. D muta errare, quanta possemus cura cauendum sit, non solum in m . ioribus, verumetiam in minoribus rebusi nec nisi rerum ignorantia erraripossit: nones tamen cimsequens , ut continu. erret,
quisiuis aliquid nescit; sed quissuis exi m
Marse scire, quod nscit: pro veris quiπε approbat falsium,quod erroris est proprium. dc cap. t, . Nam i sium persemei sum emrare , aut mina in re migna, aut pinuum in re8am tamen semper malum est suffenim nisi errans neget malam ese approbaresa a praveris aut i robare vera pro falsis aut habere incerta pro certis aut . cena pro incertis Quibus verbis no illud statuit D. August. quemlibet errorem malum esse voluntatis, dc culpamrnam contrariam enunciationem persuadet cap. ao. ct aι. eiusdem libri. sed malum vult intelligi esse errantis intelle stus.
Quot enim naturalium rerum erroribus rusticorum animi implicati atque constricti tenentur, qui nullam iis ipsis
adserunt perniciem 3 Quapropter idem
Doctor cap. ρ. Enehiri de errore, qui in diuersis rerum generibus versatur, verba faciens, In quibusdam, inquit, re- ι magno, in quibusdam paruo, in quibusdam nullo malo, in quibusdam etiam nonnulis bono fallimur. Nam magno malo fallitur homo, cum hoc Em credit, quodia vitam Hemam,vel hoc eredis, quod ad
moriem ducit aternam. Parua autem malo
fallitur, qui falpum pro vero approbando
incidit in aliquin molestias temporales,quia bis tamen adlabit aeti patientia conuerintit eas in usum bonum. Veluti si qui uam bonum hominem putauerit, qui malus est, aliquid ab eo pruisor mali: qui vero malum hominem bonum credit, ut nihil ab eo patiatur meli,nullo malo fallitur. Sic enim est legendum omnino , non quemadmodum mendose in impressis codicibus , nullo modo: respondent enim haec
verba , nudo malo falli, illi tertio ere ris generi, quod erat, nulla malo falli. Quartum erroris genus sic D. August. concludite Porro si per errorem euadu qui siue perniciem, sicut iuximus nobis in itinere contigisse, etiam bonum aliquid si
mini errore confertur. ea te enim ιγ ita
narrat: Nam nobis ipsis accidit, ut in quodam bivis falleremur, ct non iremus per eum locum,ubi operiens transitum nostrum Donatistarum manus amata siubsederat. Atque ita factum est , ut eo, quὸ tendeba
miisque insidiis illorum,nouratularemurere se, alis inde gratias ageremus Deo. Sed ante,quam hςc narrare institueret, dixit: Sunt emm quadam,qua nesGra,qua scire sit melius. Itemqne nonnullis errare profuit aliquando ,sedis via pedum,non in
' Verumenta ipsi, ut in hoc capite a 6. primo proselli sumus, ignorantiae ΠΟ-mine criorem quoque notabimus : illudque ver nos in contrahendi ratione