장음표시 사용
501쪽
ηρ Lib. I. 2 egeneratione incorrupi.
Breuis expositio textuS.INtentum huius primi capitis est,agere de principio materi
li generationis elementorum Diuiditur autem in duas partes.In prima enumeratis his,quae explicata sunt in primo libro.
proponit, ieiicit opiniones antiquorum Philosophorum de
principio materiali generationis elementorum. In secunda explicat naturam eiusdem principii ex propria sententia. erit ergo Aristoteles expositam esse a se in primo libro
naturam generationis cmbrruptionis substantialis,atque etiam contactus eorumdem corporum ad agendum, patiendum praerequisiti, alterationis etiam eam precedentis, nutritionis, Maugmentationis,atque mixtionis iideo consentaneum esse,nin hoc L.lib.disputetur de generatione elementorum,quae pri ma corpora vocantur,quia ex eis generantur reliquauit licia,
quia ex eis componuntur alia,& primo sensibilia,quia qualit tibus primis sensibilibus praedira,per quas non solum sentiuntur ipsa,sed eaetera eo ora naturalia, quibus participantur.Ut autem generatio elementorum explicati possit , tradenda esse docet incipia eius,atque imprimiLmateriale, quod sibi explicandum proponit, .praesenti. Circa principium vero materiale diuersas opiniones antiquorum Philosophorum reserti Primam quidem eorum, qui
posuerunt unum esse,nempe aerem,ex quo elementa omnia generabanrur tamquam ex materia, vel ignem,aut medium aliud
eorpus inter Mee,aere quidem subtilius, sed igne crassius.Itaque omnes isti pro eadem citantur opinione , ciuia Eeet diuersum principiu materiale posuerint,omnes tame dixerunt,eue unum, atque etiam omnes docuerunt hoc unum principium esse per se existens, separatum realiter ab elementis ex eo generandis. Secunda opinio fuit aliorum,qui posuerunt principium m teriale generationis elementorum non esse unum, sed multia plex. Nam quidam posuerunt duo, nempe ignem. terram. Alij vero tria,addentes aereinlij vero quatuor addentes aquam, ut Empedocles Et hi omnes dixerunt,ex his duobus,res tribus, aut quatuor principiis per congregationem generari corpora naturalia, ter separationem corrumpi cum tamen alij, qui num posuerunt per solam alterationem eius,ut per rarefactionem,Vel condensationem generationes rerum naturalium fieri
Tertia opinio fuit Platonis in Timaeo , qui unum principium materiale videtur posuisse,cum prima opinione, sed confuse locutus cst de eo, non explicans, quodnam it,neque an sit
502쪽
separatum realiter ab elementis,immo neque an sit principium materiale,nisi confusa quadam ratione vocans illud receptaculum omnium,4 addens subiectum clementorum sic se habete ad ementa ipsa, sicque ex eo fieri, sicut aurum se habet ad
Ex his autem tribus opinionibus solum reiicit Aristot primam, tertiam ι secundam vero ex parte videtur admittere, ciuia imprimis admittit quatuor elementa in rerum natura. quod verum esse opinatur ipse: deinde ex his quatuor,per mutuum congressum , vel alterationem verum ei aliquo modo generari elementa secundum partes, atque etiam mixta omnia vi ideo aliqua videtur dicere vera, propterea non cenis sui tesse omnino reiiciendam. Primam vero probat eue falsam hoc argumento Impossi 4bile est, quod primum principium materiale elementorum se paretur ab omni contrarietate , hoc est, a primis qualitatibus Elementorum, inter quas vera contrarietas primo repetituri
ergo impossibile est, quod sit realiter separatum ab elementis, ut asserit eadem opinio. Euidens est consequentia, quia primae qualitates solis elementis sunt propriae, Mideo non posisunt alteri eorpori conuenire, nisi torte eas ab illis participaueritin id quide in esse remisso, atque imperfecto.Sed probat
antecedes,quia vel tale corpus,quod est principium,erit graue, aut leue: si leue, naturaliter mouebitur ad locum ignis in sigraue, ad locum terrae sed locus naturalis sequitur naturam corporis naturaliter ad eum tendentis ergo tale corpus erit ignis,uel terra, habebitque qualitates eorum. Quare falsum est,quod ab eis sit distinctum,vel separatum. Refutat deinde opinionem Platonis,qui dicebat principium materies ex quo generantur elementa praedicari in recto de eisdem elementis genitis ex eo , sicut aurum praedicatur de Operibus ex eo factis:nam verum inquit,est, vas confectum ex auro esse aurum: Mita est verum ignem ex illo communi se lecto factum, esse illud idem subiectum ex quo fit. Hoc autem sie probat esse falsum, quia impossibile est principium
naturale,ex quo tamquam ex materia generatur corpus,praedicari de eodem eorpore in recto: ergo salsa est sententia Platonis. Probatur antecedens. Nam principium materiale generationis substantialis solum potest esse substantialis pars eius,ex qua simul cum alia, nempe substantiali Arma fiat eorpus genitu,alioqui,si totum sit substantiale,nihil eius eorrum inpetur, neque aliquid substantiale fiet per generationem, sed solum erit mutatio accidetalis,quod patet elle talsum, sed pars
503쪽
91 Lib. II. De generationeis corrupi.
substantialis, etiam materialis non potest praedicari in recto de eomposito substantiali genito,sed ad summum in obliquo: non enim dicimus copositum esse materiam, sed ad summum esse materiale:ers o falsum est,quod materiale principium praedicetur in recto de re ex eo genita,ut affirmat Plato. In secunda parte proponit propriam sententia dicens;principium materiale, ex quo generantur elementa, dum producuntur de nouo quaedam partes eorum corruptis aliis unum esse,non quidem unum aliquod elementum , neque unum aliquod corpus sensibile,sed una materia, quae potest esse pars e iuslibet eorporis, non tamen est separata ab omni forma substantiali elementorum, neque ab omni contrarietate,hoc est, ab omnibus primis qualitatibus,sed coniuncta semper alicui formae eorum,&aliquibus qualitatibus primis,quarum ratione potest transmutari ad aliam formam;& ita circa hae materiam transmutatam de nasorma in alteram, tamquam circa commune subiectum fiunt generationes, corruptiones elementorum.Probat autem Aristoteles,quod praeter contrarietatem, id est,praeter qualitates primas contrarias ponendum sithoe principium materiale, tamquam commune subiectiam earum hac ratione.Vnum contrarium non potest transmutari in aliud ita ut aliquid eius fiat quia tepugnat frigiditate fieri calorem, vel e conuerso:ergo non possunt agere, pati,ut se transmutet, nisi assignetur commune subiectum,quod transmutetur ab uno in aliud,side calido fiat frigidum,aut de frigido,calidum,& ita unum contrarium corrumpat aliud,& generet sibi simile circa illudmet subiectum,quod ideo sit commune principium materiale omnium transmutationum, omniumque generationum,& corruptionum elementorum.
TEXTU ARIS ΤΟΤΕ LIS. uoniam igitur quarimus sensibilis corporis principia,ctc. Breuis expositio textus.
plicato principio materiali generationis elementorum C capite praecedenti, quaerit Aristoteles in praesenti principium formale,nempe formas eorumdem elementorum Diuiditur
504쪽
ditur autem in duas partes. In prima docet formas element rum esse qualitates tangibiles,non quascumque, sed primas,Gcut elementa ipsa prima corpora generabilia, corruptibilia
vocantur.In secunda parte enumerat omnes qualitates tangibiles, ostendit,quatuor ex eis esse primas,ad quas reducuntur reliquae it piae vero non reducuntur ad alias:& has quatuor primas qualitates esse formas elementorum. Asserit ergo Aristoteles inquirendas esse formas eleme torum,ut corporum setabilium,non quocumq; sensu, ut visu, vel auditu, sed solum sensu tactus, ideo quaerendas elle formas eorum, ut tangibilium corporum , cuius ratio est manifesta, quia in hac parte considerantur elementa, ut sunt generabilia, corruptibilia;ergo considerantur;vt activa, lassi .Probatur consequentia,quia per actionem, passionem proprie sumptam agunt, patiunturri 'ed actionem & passionem exercent per contactum ergo considerantur ut tangibilia corpora.
Vnde sequitur formas eorum debere esse qualitates agibiles,&cum sint prima corpora tangibilia debere esse prima qualitates tangibiles.
Sed obi jeit sibi Aristotelesinoe modo.Sensus visus est prior,
atque persectior sensu tactus: ergo qualitates pertinentes ad visum dicentur primae,potius quam pertinentes ad sensumi cstus:sed elementa sunt prima corpora sensibilia: ergo formae eorum debent esse qualitates sensibiles per visum,in non pertactum, atque adeo non qualitates tangibiles. Et respondet
concedendo primum enthymema, quod visus sit prior tactu secundum dignitatem,& uniuersalitatem sui obiecti, sub quo comprehenditur lux, quae est prima , ac persectissima qualitas: Mideo,quod ex hac parte qualitates pertinentes ad visum sint priores pertinentibus ad sensum tactus. Sed quia in hac
parte considerantur elementa, non ut corpora sensibilia sunt
sub ratione communi, sed in quantum corpora sensibilia per se activa,& passiua,quia per se senerabilia, corruptibilia, qualitates per se activae propriissima actione, solum sunt illae,
quae pertinent ad tactum ideo formae elementorum , quatenus sic considerantur,solum sunt qualitates tangibiles. Vt autem ostendat in secunda parte capitis non omnes qua litates tangibiles esse formas elementorum, sed latum primas, enumerat omnes sub his septem contrarietatibus comprehensas, nempe calidum & frigidum, humidum, xsiccum,graue &leue,durum,& nolle,lubricum in aridum , asperum i leno, crassum, tenue. Ex quibiis duas imprimis excludit, nempe grauitatem,& leuitatem;de quibus euidens est,non esse formas
505쪽
elamentorum,quia lieet sint a litates tangibiles, &Ie et sint principia motus localis Mideo actionis, & passionis in comis
muni sumptae,non tamen sunt activae, lassiuae actione pro-
pratisime Limpia,ut sumitur in hac parte,quae sola est alteratio corruptiua:uleo non sunt formae elementorum, ut in hac parte considerantur. Ex reliquis vero solum illas quatuor, ex quibus estisiuntur duae primae eontrarietates, asserit esse formas elementorum,nepe calor,& frigus,humiditas,&feeitas.Quod
probat hoc discursu,elementa sunt prima eorpora activa, passiua,generabilia,&corruptibilia ergo serinae eorum sunt primae qualitates activae & passime, rideo primae qualitates tangibiles, quia actio, & paulo fit per eontactum e sed solum
ouatuor illa sunt primae qualitates acti ex passi mergo illae Iolum sunt formae elementorum Probatur minoriquia illa dicuntur prima in quocumque genere, ad quae reducuntur catteis rassiare vero non redueuntur ad aliaesed ad has quatuor qualitates activas,& passivas reducuntur omnes aliae, Wistae, nee ad alias,nee inter sese redueuntunerso sunt prima Vt autem probetur haee minor vltima, duo sunt ostendenda. Primum, quod quatuor istae qualitates sint activalii passivae:secundum, quod ad eas reducuntur ceterae, ipsas vero non amplius redus ci possint.Probat primum ex propriis definitionibus. Nam calidum per se,.sua virtute eonfregat similia, & consequenter dissimilia separat ergo est actiuum,4 ideo calor activa qualitas Euidens est consequentia, qui eongregare illa,& separare hare non potest fieri,nisi per propriam actionem, ut per se est manifestum Minorem vero probat experientia in auro igni approximato, cuius partes propriae coniunguntur inter
sese,sed partes alterius naturae,nempe terrestres, quas habebat
admista eparantur a proprijs. Probat deinde de frigido,quia propriavirtute cogregat per se dissimilia:ergo es Per se adtius. Antecedens probatur experientia, nam virtute fri iditatis fit praecipua ongelatio aquae, vel alterius liquoris aed in congelatione eonivnsuntur, non solum paries aquae, sed paleae,
lapides,&alia valde dissimilia,quod non potest fieri, nisi peractionem propriam:ergo frigiditas est acti qualitas. De humido vero,& sicco probat tantum, uuod sint passi nnam licet activae sint, magis sunt passiuae ut iuperius ostendimus.Probat ergo esse pastiuas ex proprijs etiam descriptionibusmam humidum est, quod proprio termino difficile terminatur,facile vero termino alieno, ut aqua, si sibi relinquatur, diffunditu per spatium; sed facile se accommodat figurae vasis, ut intra terminos eius concludi possis. Ex opposito vero
506쪽
sa p. II. Expositio textus. Os
seeum est,quod non est facile terminabile termino alieno, sed
proprio,ve patet de terra,quae non facile includitur sub alio,ve intra ipsum contineatur , terminos eius non excedat, sed iacile ipsa se continet proprijs terminis sed esse aliquid terminabile proprio termino,vel alieno, denotat passionem:ergo humidum,& liccum palliua sunt; consequente humiditas, αsiccitas,quarum ratione id habent, erunt qualitates passiuae, Mactivae.
Probat secundum,quod ad has quatuor qualitates reducan iotur caeterae omnes a tuae, lassiuae. Et primo probat, quod tenue reducatur ad humidum, .crassum ad siccum iraesupponens proprietatem humidi esse, quod sit repletivum alterius;quod sic declares humidum ex se est tacite terminabile termino alieno:ergo ex se habet facile se accommodare alteri, ut intra terminos eius contineatur, quod est ipsum replere:sed tenue conuenit esse repletivum:ergo erit humidum Minorem probat quia corpus tenue, aut subtile est habens subtiles partes,per quas facile admiscetur alteri secundum exigua partes illud interserans,& illud pervadit, quasi penetrat, ut patet de subtilioribus liquoribus i hoc autem est esse repletivum aliorum,& consequenter esse humidum, nam id habet per humiditatem. Quod vero crassum reducatur ad siccum pro Iabat,quia ex duobus contrarijs, sicut unum se habet ad unum sibi contrarium,ita se habet aliud ad sibi contrarium Reducit deinde lubii cum Daridum ad hum istum,& siccum hoc modo.
Lubricum est humidum aliquid pallam , hoc est commixtum cum terreo subtili, ex quo prouenit ei, quod sit tenax, atque
unctuosum, ut oleuma ergo ex humiditate tali modo se habente prouenit ei, quod lit lubri eum quare ad humidum reducitursicut partieulare ad uniuersale eiusdem rationis, sub quo continetur Aridum vero ex opposito nec admittit adis mixtionem terre subtilis, nec unctuosi humidi, sed ea istore extraneo resoluente humiditatem eius , frigido vero
proprio comprimente easdem parte siceas,& iaciente eas sibi constare hoc est, non dilabi, quasi congelatur,4 aridum fit:&eeee ariditatem ex siccitate prouenientem, quare merito
ad Meum reducitur. Redueit deinde molle ad humidum Milone effectus,quia propter humiditatem facile cedit tangent non quidem per tractionem, vel diuisionem propriam, nec circumdando corpus subintrans,ut faciunt aqua, alij liquores, sed quasi intra proprios terminos se colligens, ut cera blanda, quod constat facere per humiditatem Durum vero
507쪽
dis v. b. II De generationes corrupti
ratione siceitatis quasi constipatum est diuidenti resistit, Mpropterea ad siccum reduci ouitur,quia notum est ad siccum reduci utrumque Sunt enim sicea quaedam.& dura ex eo contraria,quia addunt contrariam positionem partium iam asperum habet partes inaequaliter prominentes,lene vero prominentes aequaliter,& ex elusinodi opposita positione partium,sequitur contraria ratio qualitatis, nempe asperitasn lenitas. Sed quia has omnes contrarietates reduxit ad humiditatem, siceitatem,adnotat triplex esse humidum.Primum,quod non habet a se,nec sibi inhaerentem humiditatem, sed ex coniunctione corporis eam habentis,4 tunc aut in sola superficie,velapis,cui superinfunditur aqua,& hoc dicitur,dum , vel oratum,aut etiam in profundo,ur cum aqua subintrat terram, eique imbibitur,4 hoc dicitur humidum irrigatum Tertium est humidum habens in se,&a se, hoc est ex natura propria, humiditatem, hoc est proprie humidum elementare, ad quod reducuntur duo alia,& eisdem modis diuiditur sieeum,&impropria reducuntur ad proprium,ut consideranti erit manifestum. Sed probat tandem, quod quatuor illae qualitates, ad quas reducta sunt caeterae, non reducantur ad alias; ideo absolute sint primae, atque elementorum formae, hoc argumento .Si reducerentur ad alias,vel ad alias priores, vel vicita sim inter sese;sed neutro modo reduci possunt ergo erunt absolute primae. Probatur minor, quia omnes qualitates proprijssime activa comprehenduntur illis contrarietatibus en meratis sed probatum est caeteras omnes ad eas reduci ergo non dantur aliae priores, ad quas reducantur. Quod vero nec
inter sese possint reduci,probat; quia siccum non potest reduci ad calidum,nisi dicatur,omne siccum esse calidum, quod patet esse falsum, cum terra valde sicca non fit calida nee seeum potest reduci ad frigidum, eum experientia constet ignem esse secum,& non frigidum: sed nec humidum ad calidum, nam aqua humida est nullum habes naturalem calorem. Et tandem nec humidum reducitur ad frigidum, cum detur ae valde humidus nullam habens naturalem frigiditatem.
Τ EX TU ARIs ΤOTELIS. uoniam autem quatuor elementa sunt istorum atatem quatuor si coniugationes, ct c.
508쪽
Breuis expositio textus. INtentu Aristotelis rapite praesenti est constituere numerum I 3
elemetorum ex numero qualitatum primarum, quae sunt e frum Armae capite praecedenti constituto Diuiditur autem in duas partes in prima asserit elementa esse quatuor, nee plura nec pauciora. Quod probat ex quatuor ectinationibus tantum possibilibus primarum qualitatum,in exeommuni antiquo. rum opinione. In secunda parte duplicem differentia loel eisdem elementis tribuit,ac simul docet in quonam gradu eonueniant eis primae qualitates, quae quibus sint contraria. tuor,inqui elementa,esse constat ex capite praecedente, id est quatuor prima qualitates. Ex quatuor autem qualitati bus colligit quatuor tantum esse elementa hoc modo. Vnum quodque elementum debet constare duabus qualitatibus,ut per unam possit cum alio sibi proximo conuenire, se alteram differre ab eo,eique contrarium esse: sed quatuor primaequalitates quatuor tantum modis possim accommodari, ut binae possint conuenire ad constitutionem elementi ergo quatuot tantum elementa ex eis possim constitui Minorem sie probat. Duae contrariae qualitates non possitnt conuenire ad compositionem eiusdem elementi, quia contraria in gradibus intensis ut oportet concurrere qualitates ad compositionem elementi non possunt simul consistere in eodem subiecto sed exelusis combinationibus contrariarum qualitatum, ut impossibilibus naturaliter, solum restant aliae quatuor: ergo solum possunt ex eis constitui quatuor elementa. Probat iterum hanc minorem 1 hoc modo. Sex tantum modis excogitari potest coniunctio duarum qualitatum ex his primus erit caloris eum frigore, secundus humiditatis cum siccitates; tertius caloris cum sie ei latea quartus caloris cum humiditate quintus frigoris eum humiditates sextus frigiditatis cum siceitate i sed duo priores
modi sunt impossibiles propter contrarietatem: ergo solum restant quatuor alii,possibiles quidem, quia sicut nullam eonistrarietatem habent qualitates eorum, ita nullam habent incompossibilitatem. Ex tertia igitur resultat elementum caliis dum,& siccum,quod est ignis;ex quarta elementum calidum,de humidum,quod est aer ex quinta elementum frigidum, xii midum, quod est aqua. Et ex ultima elementum frigidum, siceum; quod est terra. deo quatuor sunt elementa, nec plura, nec pauciora. Quod probat ex communi opinione antiquorum Philosophorum qui licet diuersum numerum elementorum posuerint, nullus tamen excessit numeram quaternarium , sed
509쪽
498 Lib. IV Degeneratione se rein te
cum omnes pro certo tenuerint per contrarias qualitates agete,in pati in ita ex eis generari caetera corpora, quidam unum
tantum posuerunt igne densius, ted aere rarius, quod essetis, teriale principium, habens tamen oppositas qualitates, nempe ealorem, frigus & ita ratione caloris rarefieret, & ratione frigoris condem are cur sicque caetera corpora ex eo fierent perruefactionem, .condensationem. Alij vero duo ponebant; nempe ignem, 'erram ex quibus dicebant duo alia media generari per rarefactionem, .condensationem, ita ut dum xares terra, generetur aqua, dum condensatur ignis, fiatae sic videtur sensisse Parmenides. Sed Plato tria videtur posuisse , nempe duo extrema contraria eat parte materiae, hoc est magnum, laruurn & unum quasi sermale, vehiti mixtum ex magno , paruo per modum quemdam mixtionis similem fieri ex eis caetera eorpora Empedocles tandem quatuor hae consueta elementa posuit mempe isnem, aerem,
aquam, uerram , quae tanten sub una contrarietate comprehendi voluit, ita ut tolus gnis propter lummam activitatem constitueretur ex parte unius extremi citia vero alia simul exus parte alterius. Et ecce nullus posuit plura quatuor i ideo communis est omnium sententia, quod quatuor sint, quantum ad hanc partem licet non omnes posuerint quatuor. Sed de Empedocle ponente quatuor consueta clementa assori Aristoteles, tenuisse vera elementa non esse ignem, aerem, aquana, terram,quae videmus,& tangimus;sed mixta quaedam veris elementis similia. Et propterea hunc ignem,qui apud nos est,excellum caloris habere, sicut glacies habet excessum frigoris Quamuis ali ex propria sententia haec docere Aristotelem sentiant; sed D.Tho.in commentariis huius capitis,non ex propria sententia,sed Empedoclis,cuius menter exponebat prolata eis ab Aristotele docet. Et ita ego credo, quia licet sentire vidcatur Aristoteles, verum, atque elementarem ignem propti uni habere locum in concavo Lunae, flammam vero, quam videmus, docet esse sumum quemdam ardentem, & mixtum ex aure, terra genitum, in hoc secundo libro text.18.ω3. lib. degeneratione ani alium cap. Ii non longe a principio de ea teris vero tribus,quae apud nos sunt,tamquam de veris elementis loquitur in hoc secundo loco,& saepe alibi In secunda parte capitis quatuor docet de elementis. Primum,duo superiora,ac leuiora, nempe aerem, ignem primum locum tenere sub concavo Lunae, sed supremum ignis ob suamicuit .rtem duo vero alia grauiora,nempe aqua,& terram insereri circini sed terra infimum ob maiorem grauitatem Secundum
510쪽
extrema elementa, ut ignis AE terra, puriora esse duobus aliis mediis Tertium, superiora esse inserioribus contraria, cum ex contrariis qualitatibus constent. Quartum, quodnicet quodli- . bet elementum habeat duplicem qualitatem unam tamen sibi propriam, in qua superat aliud eamdem habens ut ignis calarem;ae humiditatem frigiditatem aqua;&siccitatem terra.
ELementum, ut a significatione ipsus nominis ineipiamus, duobus modis sumitur. Primo, latissima quadam signifieatione; ut significat primum,ex quo aliquid conficitur:quo pacto
litterae dicuntur elementa syllabarum, orationis;prima principia dicuntur elementa demonstrationis, materia in forma substantialis elementa rerum naturalium, corpora simplicia intra ordinem rerum corruptibilium, vocantur elementa, ea Quibus caetera corpora componuntur; in hae significatione definiuit elementum Aristoteles s. lib. Metaph. cap. 3. textu . his verbis:Elimentum dieitur,ex quo componiturprimo in existenti
indivisibili steria in ali spretem ut vocis elementa, ex quibu componitu vox in ira vltima diuidituν; ulla vera non ampi in alias ore ab ipsis Jeri diuersas, cte Modo vero non sumimus elementum in hac significatione, sed in specialiori, magis propria, pro primo, atque simplici corpore generabili, corruptibili,ex quo generantur,4 in quod resoluuntur emenu ho modo definitur ab Aristotele . lib. de ecclo, mundo text. 3'. his verbis: Si itaque elementum illud ovονum, in quod alia corpora diuiduntur, quod inesti tentia aut actu ipsium autems indivisibili in diuersa specie. Quam definitionem constat non conuenire principiis incompletis rerum naturalium, sed cot-poribus tantum simplicibus, ex quibus generantur,4 in quae resoluuntur mixta in his enim ait Aristoteles actu,vel virtute, permanere secundum diuersas opiniones, haec de signifiea
Qua pnSuppystieertum est, dari elementum, de quo agi
mus,in rerum natura nam aqua,terra,& aer corpora sunt sim '
plicia,tiqe est,neque facta, neque composita ex aliis corporibus alterius conditionis, sed ex quibus caetera fiunt, quae vocantur