장음표시 사용
191쪽
XIII. Exemplo haec sint. p Φ Homicida iniustus tenetur solvere impe CGb- fas, si quae factae sunt in medicos, Φ ik iis, quos Occisus alere ex ossieto Δι' ' solebat , puta parentibus. uNoribus, liberis dare tantum , quantum Ia illa ' Di...I. spes alimentorum, ρ ratione habita aetatis occisi, valebat: Φ sicuti He iv e.3 i. cules legitur Iphiti a se occisi liberis mulctam pependisse , quo facilius r C. p. 2, expiaretur . Φ Michael Ephelius ad quintum r Nicomachiorum Aristotelis rαMα vi a φονευθεις τροπον τινα . .: γὰρ ἡ γυ- ς οἰ παπις , ἰ οἰ συγγε, eis σοm, θύννει-. τρίπον miὰ - ω Agerm ' Sed O qui occisus est , oreiapit aliq) o modo. Ottae enim xxor eius , is' liberi, is eognati aeripiunt , ipso quodammodo aer sit. Loquimur de homicida injusto, id est , qui non ha- m. Ἀώι-jus iaciendi, unde mors sequitur . 3 Quare si quis jus habuerit , ii. N. sed in chalitatem peccaverit, ut 33 st qui fugere noluit , non tenebitur . .a r.eaν Φ Vitae autem in libero homine aestimatio non sit; st iecus in servo , qui
, ..t Xi V. i. i Φ Qui mutilavit, similiter tenebitur ad impensas , de ad aestia..iana. n ationem ejus , quod jam qui mutilatus est 3 Φ minus poterit luerari c. latai. Φ Sed scut ibi vitae, e . ita dc hic cicatricis in libero homine aestimatio
ostia. non fit. De D st coniectione in earcerem idem dicendum. e. o- XV. Sic u adulter, oc adultera tenentur non tantum . indemnem praesta, Dasu ι re maritum ab alenda prole, . sed dc legitimis liberis rependere, si quotia, . . to damnum eatiuntur ex concursu ita susceptae sobolis ad hereditatem. k Qtii ι. i. virginem imminuit Φ vi, aut fraude, tenetur ei rependere a. Φ quanti mi- ω a. noris ipsi valet spes nuptiarum: Φ immo dc ducere tenetur, si ea promisso- ne corporis usuram impetraverit..ei .gis. XVI. Fur, 3 dc raptor tenentur rem subtractam reddere Φ cum suo ντ D e. 33 incremento naturali, ψ'&3ε cum sequente damno , ' aut cessante luero: - α ι. s. si res perierit, aestimationem Is non summam , non infimam ', sed mo
riis, uri di/m . In b c classe ponendi dc illi, e qui legitima et vectigalia fraudant. Si
. t Qui mutuavit . similitis renobitur ad
m-Ias , ad Urmationem eius , quod i m eua mutalatus es m nres μιονε lucrara Idem apud Hebraeos servatum . Baba Tam mP. v m. f. a. & apud Anglos, ctem noxi quorum fedus vide apud doctissi-Mun Pontanum d. sileris Done de mari . Dise C myorae. δέ c. lib. I r. CaP. 1 . ubi tamen nil legitur, quod ad rem lactat. Estrantum aliquid de mulcta ab lio eida he.
redibus occisi pendenda pag. 343. I. B.
31 Ilia spes alimentorum Prout magis. aut minus destituti sunt qui alebantur , dc Prout lautius, aut aretius . eontentiusque , qui oecisus est , eoa lavere potuisset per
33 aeui fugere noluit sed aggredientem
se defendit 34 Minaes poterit tae νε ὶ Corpus habet
non tan sufficiens operis , eoque mereri mercedes nequit, quantas lolebat. 3s on;ed ιone in ι ara erem Si quis .i juria detinens aliquem in vinculis protinbuit GPeras piaebendo rem iacere.
Io Muanti minoria insi Quanto ob P dorem ainitium nanc innarus abest a spe innelii in atrimonii. 3ν Deremento natu Ia Cum fructisua. quos res per se sine manu. ει industria in ruinis erit sactura . 8 Cum Iesueuia damna Quanto deteriollest cum reddit . quantoque minus utatam Us . de commodi Prahere potest. 39 Non summam Quanti est, eum PI
192쪽
militer tenentur st qui Φi judicio iniusto , Ο Φ accusatione injusta , . testimonio injusto damnum dederunt. XVII. Sed dc Φ qui contractui, .ut promissioni causam dedit . dolo, vi, ut metu iniusto. I st tenetur eum, quicum actum est, in integrum restituere , . quia ille ius habuit, tum ne deciperetur, st tum ne cogeretur, ρ Il- acri.
Iud eκ natura contractus . . hoc ex naturali etiam libertate . His annume- e. De a.
randi sunt a qui id , quod ex ossicio facere tenebantur Φ sacere noluerunt a. nisi pecunia accepta a XUIlI. Φ At qui causam dedit , cur vim pati , aut metu cogi debeat,b habet quod sibi imputet: Φ nam in voluntarium eκ voluntario Ortum ha- ι -ιι.bens moraliter pro voluntario habetur . it. e. t XI K. in At gentium consensu sicut introductum est, ut bella omnia sum-ἡM. 6.mae potest alis auctoritate utrinoue gesta , di indicta, . pro justis habeantur,. quoad effectus ex remos, qua de re . infra dicemus et ita de hoc, ut ετ talis belli metus Φ hactenus pro justo habeatur, ne quod ita obtentum est repeti misit. e st Atque hoc sentu admitti potest distinctio Ciceronis , d inter ho- hem, st quicum multa jura habemus, ut ait, communia, Φ ex gentium ς βοῶ consensu se ilicet, Φ dc piratas, ac latrones . . Num hi siquid metu expresserunt, repeti potest; ' n s jusjurandum intercesserit: st quod illi, non item. Quare quod e Polybio videtur Φ justam fuisse Carthaginiensibus causam belli d D. Punici secundi, quod Romani ab ipsis mercenariorum seditione occupatis bel- . e.19. Io denuntiato Sardiniam insulam , oc pecuniam expressissent, . habet natu- . Talis aequitatis aliquam i pectem, Φ sed a jure gentium abit, Φ ut alibi ex- SPlicabitur. εXX. I. Φ Ex neglectu tenentur reges , ac magistratus , qui ad inhibenda Iatrocinia, dc piraticam non adhibent ea , quae possunt, ac debent remediar
quo nomine damnati olim ab f Amphyctionibus Scyrii . Quaesitum memini
facto, cum patriae nostrae rectores potestatem praedarum in mari ex hoste agendarum 'st per codicillos plurimis dedissent, α eorum nonnulli res ami- - 'corum rapuissent, desertaque patria mari vagarentur, ac ne reVocati quidem si. C. redirent, an rectores eo nomine tenerentur , aut quod malorum hominum usi essent opera, aut quod ' cautionem non exegist ent . . Dixi, eos in nihil amplius teneri, quam ut noxios, si reperiri possent , ε punirent , Φ aut i Iudi eis injusto si judex litem suam
Deerit pr. Institui. da Misar. ex quase
quod Hre ab eo petesmur. 43 ωvoluntarium ex volunta io Coactio quam quis meruit recusando , quod -nino illi faeie udum erat , non putatur 3nvuo inhibita . sed ipsam coci volate exi
6 Pro iustia sabeamur quoad s. ι Quae bello quamvis injuste illaeo acquisita
sunt, P o iure acquisitis Procedant.
ν Talis bellι metur Ut quod belli
quamvis inauste illati terrore , ae formidine expressum eli . ramen si jus armoruin habuerit qui expressit, rure teneat . idque in eo post in tet vallum repeti nequeat. 3 Qui cum multa Adueitas quem quocvi , arinis , terrore . dolo bono geritur . rure serI era limatur. - 49 Per eodicιIIos Acte van o ai. so Cautaonem ustas exegissent γ I taedes ,
ne sidclusores dare , de non laedendis sociis, jussissent.
193쪽
186 LIBER IZ C A P UT XVII. q. XX. .. XXII.
dederent: st praeterea in bon a raptorum jus redci curarent. Nam ipso injustae praedationis Φ caulam non suisse, st nec quicquam de ea participasse r. prohibuisse etiam legibus, ne amicis noceretur : st cautionem ut cxigeren , nullo jure suisse obligatos, Φ cum possent , etiam sine codicillis, omnibus subditis hostem spoliandi potestatem sacere, quod & factum olim esset :neque talem permissionem caulam esse cur damnum datum esset sociis, eum possent privati etiam sine permissu tali naves armare , & in mare progredi. Φ Mali vero an suturi illi essent, provideri non potuisse; ρ neque vero vitari posse quo minus & malorum opera utamur , alioqui nullum colligi posse
2. Neque vero Φ si quid milites, aut terrestres, aut nautici eontra impex Const. rium amicis nocuissent, reges teneri et quod ν Galliae , o di Φ Angliae tem-G ui moniis probatum . . Ut vero sine culpa sua ex ministrorum facto quisquam teneatur, non esse juris gentium, ex quo dijudicanda esset haec controversia, istisis. Φ sed juris civilis. - nec generalis, Φ ted 33 adversus nautas, ct alios quoia ann.is33. dam Φ ex rationibus peculiaribus introductum. Atque in eam patiem a s Φω - supremi auditorii judicibus Φ contra Pomeranos quosdam pronuntiatum est, idque ad exemplum rerum in caula non dispari, ante duo saecula , judica
XXI. Illud quoque notandum est, s s ut mancipium, aut animal , quod damnum, in aut pauperiem secit. Φ noxae dedatur, Φ itidem eκ jure civili esse. cc Nam dominus, Φ qui in culpa non est, natura ad nihil tenetur: ut nec is, e cuius navis sine ipsus eulpa navi alterius damnum dedit ;quamquam multorum populorum legibus , in ut dc nostra, damnum tale sost dividi solet ob culpae probandae disti cultatem . ε supra XXII. Sed damnum , ut b diximus, Φ etiam adversus honorem , & famam ' datur, Φ puta verberibus, contumeliis, maledictis , calumniis, irrisu, alii G. I. io que similibus modis. i In quibus non minus, quam in furto, atque aliis cri- . i. minibus s7 vitiositas aetiis ab effectu discernenda est. Φ Nam illi poena rei M. 10. spondet, Φ huic damni reparatio, quae fit Φ culpae consessione , i Φ exhibi- . τη- ticine honoris, Φ testimonio innocentiae , & per ea , quae his similia sunt :' h-- Φ qitanquam & pecunia tale damnum rependi poterit , si laesus velit , quia .., . pecunia communis est rerum utilium mensura .
h Gallia in Vide etiam tomo eonstitutio
tia γ vide exemplum Viviani , qui accusation ri injuilae poenitentia ductas eli, aPud Calliodorum IV 4 I.
na raptorum jus reddi Queren- Emis octieio judicum Permitterent ex bonis raptorum, quae essent in P tria , quatenus potiunt. resarci re sua damna.
σε Dιυiri solae Ut dimidium ejus sustineat dominus navis laedentis , dimidium
sy ritiositas actωs ab effectra 3 Ipsa eulpa sive iniuria a damno per culpam , vel inIuriam dato. Hoe verum quidem ea de Animali bruto, quod utpote Ratione destitutum, damnum pr. rie dictum dare nequit. At alia est lato de Mancipio ἀ ut ostcna1-mus in Gallicis nostris Notis ad hunc I cum . I. B.
194쪽
A NTEQUAM ad interpretationem Gro. o iii accedamus . vera fundamenta totius materiae de DELICTIS praemittere, necessarium duximus.
Omnis abigatio oritur vel ex eo, quod quis rem alienam reuet , ψι quota quis ex alieno aliqvita Miat, uri in aliena quid fa-eιt . Vid. supr. l. a. c. IO. g. I. & cRP. 1 I. g. I.
Factuna circa rem alienam υA LICITUM est, ctim quis υρι domini votantare, vel utis causa licite agis; hoe GD si quid inde ad ageσtem pervenit , illud restituere domino teneruνς eoque refriuntur quin μα-
Delictum es omno factum usitatum , quo quis excedit fines facultatis a natura
Homo enim totus est in potestate erea, toris sui , & a se nihil, ab illo omnia habet. Nulla ergo homini est potestas a. gendi, nisi ex arbitrio, ac norma U Iunistatis eonditricis, quae homini ius facit . Quicquid ergo homo ultra facultarem a natura concessam ag t , illicitum est , eo-oue delietum.
Sub facto illistio etiam eontinetur nou D Eum , quod sieri d uis.
Equidem agere in alieno nemo tenetur; adem ue omissio in re aliena regulariter
pro facto illicito non habetur: I. quia U-
teri in meas actiones nullum ius com p . tit , cum unicuique tantum in suas res ,& actiones, ius a rerum creatore concensum sit; si autem ego in re aliena quaedam agere deberem , dicendum esset, alteri jus aliquod in mea facta eompetere, quod verum non est: a. quia non aSendo in alieno nemo excedit fines iuris tuis; ergo nulla est obligatio, quae non est nisi ex alieno. 3. Unicuique natura competit saeuitas non agendi : haec libertas durat, donec appareat prohibitio. At aliud est si res in mea custodia est, vel esse debet : quod fit vel ex mea, vel ex legis dispositione: prius fit in commodato, negotiorum gestione , pignore, &eposterius in eo, qui rem alienam invenit ; eum enim domino id nunciare , &tum restituere debeat , interim custodire necessario debet . Uide Iupri eap. Io. g.
Si proinde ex negligentia , vel ign rantia eius , qui rem at enam in eust dia habet , alii aliquid abest , quod c veri humanis viribus potest , id delictum est.
Ex eo notatur obligatio ad reparandum damnum eo facta datum.
Nam I. cessat facultas id agendi. unde necessario inseitur, omittendum id esse et quae est obligario: & cum a. iactum illud illicitum contrarietur voluntati di . vinae , injuria est, & manet injuria donec
Damcum facto eo dissum dicitur etiam M
195쪽
Et si igitur quis facta in non committat, sed tamen causa est ut ab alio commiti tur, id saelum aeque est illieitum , eoque delictum . Unde Cieero Philip. p. in f de Sulpitio ab Antonio Meiso ait: Is ei ero
ficto mortem istiatir, qu a mortis e fas φ. Et huc pertinent quaest ιones . an mandans, an is, qui consilium dedit, &c. tanquam ex facto illicito teneatur.
Idque verum est , siue sciens , in eum
Delinquitur ergo duplici uviuo, vel dolo , vel culpa : Dolo, si quis cum proposito, &sciens alium inde laedi, in alieno quid agit :Culpa, eum quis aliquid in alieno agit sine proposito laedendi, utide tamen scit , vel scire debet, alium laedi posse. Nam I. nullum ius habet agendi in re aliena , ademque adhuc inimia est. E. Quia homo sa- cultate intelligendi a natura instructus est, quam si non adhibet, vitium est agentis adeoque impotentia illa a vitio , & defectu hominis est, quae non excusat. Hactenus ig tur ius naturae non distinguit dolum. εκ culpam. Utrumque verum delicti, in est: illud ex proposito , hoc exculpa , c ex urroque aeque oritur reparandi netessitas.
Equidem triplex homini benefeium iure Romano dari in est ob imbecillitatem : . quod ignorantia, seu culpa non sit verum delicium , sed quasi e a. quod ignorantia ilia culposa non iuxta rigorem na turalem ubi damnum levissima quoque 'culpa datum praestatur 4 sed iuxta imbecillitatem humanam aethimetur I adeoque diligentia sufficiat media, seu quae a diligente patre familias, i. e. ex usu emum, ut hodie diligen es sunt, adhiberi soler.ed & r. nee huius omisso semper delictum est, sed aliquando tunc demum , si eulpa erassissima, i. e. lata id fiat. Addiris. A Compendio originem obligationis , ,, quae ex delictis oritur, exposuit B. Pa. ,, rens iu p r. VII. Vid. D . prooem. X.,, s. io. & prolixius in collationibus adis struvium , quas in venaes in I ol. i. Dissi, Gerei. pag. 13a. ubi eleganter demon.
,, strat, quid iure Romano circa mxteriam is de Cuja mutatum sit.
Cessat ergo Glictum . si seisi , vel ime diri in inteliectus in praesturi hominum p -
Tota ergo cibi g itionis ratio in delicto, quod Rer gnoran rit m committitur , haec est, quod sciri possit illicitum esse. Si proinde viribus humanis id sciri , vel impediri non possit , cessat omne delictum , eoque Et reparandi necessitas . Idque pro. barur, i. quia obligatio nulla esse potest ad agendum aliquid , ubi defieit agendi facii: tas; deficit autem si sciri , fictum illicitum esse, non possit. 2. Factum nihilas, id est, quχm ipsa iaciendi facultas in ac iam deducta. quae nulla hie est ; ergonee Obligatio ad factum , seu ad id , quod
non est . I. inlgatio oritur ex naturae iussu, quae fieri vult; at natura non Vult fieri quae sciri non possunt . Arque hine infans, di suriosus nunquam det elum comis miriunt, quia nec scire possunt, illicitum esse quod agunt.
Itire natura asia ia&s es, gaea re negotio gitur. aIia, qua ex damno occasione tutas negotii dato agitur ; at eooaraudium turiseivilis est . quod ex om. brus his causis, aem
Si quis v g. contra mandatarium . qui liquid dolose in re manlata omis , ag re velit, in re naturae duplicem intentare
debet actionem: alteram ex negotio naxn-
rius voluntate , Ac consensu m ndantiarem alienam gessit, unde tenetur actione
mandati ad id, quod ex facto hoc rcito accepit , dc plus suo h Abel : acinam exsacto illicito, quo mandatarius, eui cust dia rei eommissa est, rem negligit, ademque aliquid omittit . cum lcire potuit , alii damnum inde oriturum ; hac actio ex delicto est. Ut vero hae ambages evitentur, ICti Romani constituerunt , ni et ram acti me ex negotiis damnum dolo , vel culpa clatum, adeoque & id, quod licite, & quod illicite egit , una actione vindicari possit . Atque talia negotia , in quibus Icti Romani id constituerunt , dicuntur
196쪽
Etsi iuro naturae non intersis ratione dif mentium inter dolum, cir culpam , interes
Malolatum Quod pertinet ad alterum membrum, quo quis ultra suum agit : si enim inde damnum alteri contingit, obligatur agens ad restitutionem , & injuria
Iure naturae ex dispositione dolosa ori inrobligatio ad te parandum, & restituendum id , quod alteri ex facto meo abest. Neque hactenus an erest , an damniam dolo , an eulpa darum sit; ex utroque enim eadem
est praestatio. Inso, ita nullam esse differentiam inter delieia dolosa, de cui pota. Resp. hoc verum
est ratione par :um, inter quos negotium geritur, at d. merunt in eo, quod magistra. tus in eum, qui dolo aliquid in alieno agit,rinam statuere possit , non vero in eum, qui citra propositu in ex sola culpa peccat. Nam deso, & si quis seiens contra leges agit, inest eontemtus legislatoris. & manifesta , ultroneaque aspernatio, unde fisco quoque reparatio fier debet. At in eulpa eessat ille contemtus , quia ignorat se eontra legem gere, neque propolitum habet leges aspernandi: eum igitur iniuria non fiat legislatori, nec reparatio ei fieri debet. Sed & dolus solus statuta pςna caveri potest , culpa non
item. In illo solo pina addi potest, ne quid sciens illicitum facist, quod otr ittere possit:
at in culpa cetat hie enectus poenae , quia agens nescit conrra legem se quid agere, adeoque nec eogitatione pς- inde abstrahi potest, quam nescit locum habere. Quan. quam ob crassiorem ignorantiam leges aliquando eςnam constituere soleant, ut vel depravationem corr gant , vel industriam
Arithis .is Nostram sententiam de origine obliga- tionum ex delicto , ει quas delicto, ex- , , posuimus in Dig. t. proarm. XII. g. 32ο. - fg g. 378. Ieq. quo remittimus lectin
A D I. I. 'FONTES Use tres Nos duos saltem
fecimus: quando quis ultra suum vel aliquid hibet, vel al:quid astit; id enim ex Testula n1rurali ei, cui inde aliquid abest,
Pactionem J Quae pertinet M Uius membram, quo quis aliquid ultra suum habet ex dispositione vel propria, vel superioris.,ditis.,, Auctor postquam exposuit'id , quod is debetur ex pactione, k vid. eap. XI. seq. transit ad id , quod debetur ex mariis Iscio. Ex quo actionem dari, dixit, velis ad reparanaum , vel ad ρMnien m. V id. is supr. c. a. g. I. De priori membro, hoeri capite XVII. agit : de posteriori , Opiteri XX. Principia Auctoris exposui in Disi. Prom. VII. g. 9 r. seq.is Duo autem in genere circa haec prinis ei pia notanda sunt: i. quod nulli bi origiis nem, At rationem obligationis, quae ex is delictis oritur, explicet: a. Quot nata.
ram quasi delictorum, oc quae inde orituris obligationis, nulli bi demonstret , immo is praecipuas hujus obligationis i peetes adjus is civile reserat. Diff. prum. VII. h. 93. g. 9 Legem A Auctor ad obligationes, quae, , ex lege oriuntur , refert obligktionesis quasdam ex qnasi contractu , nec nonis eant, nuae Critur ex quasi delicto, d, c. I.
,, 6 a. Et alibi demonstravimus, utraminis qNe hanc speetem ex ratione naturali sui. Nam in quasi eon ractu supponitur, elim, ,, qui obligatur ex facto licito, aliquid alimis ni, seu ex re alena penes le habere ,
is quod ei . cuius est , restitui debet i in is quasi ilicto antem supponitur , eum , is qui obligatur ultra suum tuendo, damnumis λludare, cum scire debeat. ex tali facto ,, alterum laedi posse . Hic ergo agens pec-D c Ri non ex proposito. led eulpa . quia is damnum, quod ea facto tali oriri potest, is providere potuit. At debuit: de hanc culiso pam iure naturae verum delictum esse , se diximus. Ius Romanum ad imbecillitaremis humanam respiciens, eos demum actus
is terius ex proposito laeditur; si vero ex*ais damnum quis dedit, eos actus quos Eetimis vocat; & unus saltem excip: rur casus, quinis et ies damnum corpore in corpus, etiam culis na levissima datu hunc enim soluine sumis Praetor Aquilius inter vera delicta recenset.
se de pactis m genere actum est eapite Ii; is de crin raehibiis . c. la ; de promississe Principuin pr: Varis . c. 14 ὲ de .pxctis is publicu, leu sseribus , c. II , de cauis tio.
197쪽
is tionibus promissis adiectis, nimirum deis iureiurando, c. I 3 , de interpretatione,, pactorum dubiorum , c. I 6. Venιamus ad id γ - Adeoque hactenus,, Auctor egit de obligarione, quae ex s is diis licitis oritur . I equitur iam oblig tio, quae oritur ex iactis illicitis . Maleficium his appetiamtis euitam omnem J,, Adeoque omne tactum illicitum , siveis cum proposito , sive sine proposito ad- is missum, modo agens scire potuit , da-
is aenum inde alteri oriturum esse.
Sive in nou faciendo ,, I. e. Omittenis do. Viae fratri prop. 7. m 8. Quia aut homines communiter ,, Ade is que quod fieri ratio naturae universalisse dictitat uti quod in re xliena nihil fie- is ri debeat, unde quis scit vel scire deri bet, damnum oriri posse . Aut Iro rat/one eertae qualitatis se Uti si is quis profitetur peritiam : Omnes artes , ait C cero . tu iis reprehenduntur , quiis cum Irofessi fuerint, Iatis farere non posis sunt, non in iis, qui se ab Hi studiis ab. is suuse eo trutώr. Orar. pro Planc. Ex tali culpa naturaliter AIUMio oritur Jo Nam ex hoc facto illicito alii aliquid abest, is quod ei, cui deest . relli tui debet. Nempe ut id resarciatur ,, Iniuria eo,, mira est, alii damnum dare; tamdiu e ,, go injuria manet , donec damnum d
DAMNUM forte a demendo distim Quia scilicet alii aliquid demitur , unde
pauperior fit. Damnum igitur est cum quis minus suo habet, adeoque ubi alie ui ali quid saelo alterius abest .
Sive illud suum ipsi eon et it ex mera n rura J,, I. e. ante introductum. dominium. Sive aecedente facts humano Jo Adeoquem non ex mera natura , sed poli introduelum
,, dominium. Cons. i. a. c. I. I. a. n. I.
Puta dominio Hic est errot A uctoris D perpetuus, quod dominiam originem ce- ,, pisse putet ex iacto hominum ; quod ve- is rumuon esse, alibi, demonstravimus Viae is diis proam. I. cap. M. Aur pacta i. e. Ex promisso . Nam an-- te introductum dominiam homines iusis de rebuς terrae communibus dii ponendisi non habuita , docu it inPra c. 7. g. M. se Adeoque apparet, Auctorem hie intelliis gere pacta, quae fiunt de rer alia enimis pacta , v. g. de actionibus nostris , ex
is mera natura oriri, ipse fatetur. Cons. I. c. z. g. I. . prole . g. I s.
Sive ex lege Quo male refert qaallis contractus quosdam, & quasi maleficia
is enim, membra, libertλtem , dcta natu is rati ratione cuique pronria esse, dixit . ,, etsi dominium . introductum non esset .is i. I. e. x g. I. n. sia
Non quidem ad perdendum, sed ad eusto di ηdum J A Quod late probavimus supra.
Ammbra , vide d e. I. g. 6. Fama , Mnor Vissiae e. I. g. Io. Item is pudicitia , ibid. g. 7 Actiones propriae γ - Nam in meas acti
nes ius alii non competit adeosue ad se jus nostrum etiam adtiones propriae peris tinent, in quas proinde si alius vel dolo. is vel eulpa ius sibi arrogat , indeque da-- mnum oritur, id maleficium dicitur. Superior tractatio docuit γ - De dominiciis egimus c. a. usque ad c. o. De pactis c. M Ii. Qque ala c. I T.
Tum quoad res is Quod ius rerum v
Tum quoad ius in actis uer alienas ) ,, πι- g. Uxoris, liberorum, servorum, &c. clari quibus supra e. s. egit; quod ius pers
Simili moda ex lege ius Dum euique oritur I, , Quando lex nobis ius aliquod tribuitis id ex naturae quoque ratione nostrum is est, quia ea superiori obedire iubet . Additio. M Auctor suora dixit, aequisitione deriο- tiva nostrum al1quid fieti aut sacto homiis ni R. aut LEGE: vid. cap. 6. l. I. in ,, Dir. prooem. VI g. 6. g. ra. De acquisi, ,, tione derivativa , quae sit LEGE NA-- TURAE , vide d. dissen. g. 37 Dq. De is ea , quae fit JURE GENTIUM VO - LUNTARIO, vide ibid. l. I. seq. Et is de ea, quae fit LEGE CIUlLI . ii ,, ibid. g. 4 . seq. Nos alibi demonstravibo mus, obtigationes , quae ex quasi eo se tractu , & quasi delicto oriuntur nomo pertinere ad acquisitiones legi, civilis ia
198쪽
, , det ab arbitrio superioris, vid. U. E. i.
M I. II. u. 3. nimirum , a dominio emi.
venti , seu potius ab arbitrio imperan- , , ris, si utilitas rei publicae id exigit . D. M Conis Iutri c. l . I. I.
Exactam quandam QIigentiam exigendi armore Tutor tenetur i. ex facto licito ad raticines, & reliqua . quia hactenus ultra suum aliquid habet e z. ex saeto stro illicito, si quid emisit, vel secit in nus dii geuter; nam eustodia, & cura tutori a saperiore demandata est. Iure Romano non ex qua vis culpa tenetur, sed ex levi, quia non ultro, sed necessario suscepit ; unde liberatur me.
diam diligentiam praestando . Respuolica a metis Hoc admittendum non eli in magistratu , qui propito
aure imperium tenet : in hunc enim respublica omne iuς suum transtulit.
Sed es s singuli quater sex , e. Nec rei publica , nec singuli ius habentri exigendi a priueipe diligentiam; arbitrium
is enim omne in Principem contulerunt.
uoties sex id expresse , ine. mni Mai IM At vix exemplum ejusmodi legis dariis poterit. Conserantur ea, quae supra di L,, seruimus ad I. r. c, 4. g. 8. I. ia. II. O At ex Iola argitudine , me. mn oritur
verum dominium ) is Ex eo enim , quod is convenit , & quod virtutis est , plane
se nullum ius inter homines oritur, nedum is dominium.
Quod ius mi r proprio dieitur is Quia
is homines inter se inde non obligantur , , , sed saltem intuitu Dei . Vid. Dissere. 'Nm. II. g. Io.
Et ab assignatrice iustitia spectatur is Quia
,, juxta proportionem Geometricam ea, quaeri nobis propria sunt, elargiuntur. Vid. Prol. ,, LIP.L I. c. I. g. 8. ibique notara.
Ae proinde restitutionis obligaris 3 - Jusis en meum non est , nec damnum, , mihi datum dici potest e ubi autem da. ,, nanum non est, ibi non est iniuria, nee,, eius reparatio.
cura non id alicui suum est, ad quod aptus es is seu quod alicui convenit. Vid.
Contra proprie dictum itistitiam nihil rem. mittit i. e. Contra justitiam, quae ho- ,, mines inter se obligat; iustitia enim, de M ludi 8' agitur, obligat saltem intuitu Dei.
Posse Dyragiis v I aare, vel detrafere cuisaee ri Pacultas enim disponendi de dignita-
is tibus re: publicae ropulo competit . Ut popuIur fac at quoa velu , qua obeat Cie. Orar. r. p m. 621. Loquituris autem de populo , qui in comitiis ple-- rumque drgnitates confert indigi. is , a- is deoque qui potuit eas conferre, at qai,, debuit conferre dignis.
I ore debendi sumta in latiore significatu γ,, Scilicet, inspecta lota aptitudine e quia D Gebui uel bene meritis conserre.
NE eonsu. utar quae diversi sunt Bene- ιsJ ,. Nam ea, quae ex aptitudine debenis tur VM quando Iure proprio , & stricteri sic dicio peti potant, certo modo. Aa eligerarum erem, qui Eguus sit Veri rum hoc est de magistratu inferiore, velis tali, qui non iure proprio imperium tenet.
,, I'rinceps autem, cui imperium plene deis latum est, pro suo arbitrio dignitates con- , , terr ; populus enim omne jus tuum in minis transtulit. Hinc sacrilegium esse doti ruris demeritis eius dubitare, quem Pri nee sis drgnum existimavit, L 2. C. Crim. necut
Damuum fecerat respubliea, oec.) , Diri ximus, id verum non esse in principeis cui sure proprio imperium est delatum Et si tui ymerium ad licium aliquod nou habeat 3 , , Collatio enim dignitatum de- ,, pendet ab arbitrio eligentium. Verum ius tetendi iuxta Hi si nauties enim cives ius habent capessendi dignitates se reipublicae suae quarenus capaces lunt Iu quo iure βρον vim aut desum imperim tur, c V. g. Si quis vinculis detinea. Iur ne tempore electionis postulare di- ,, gnatatem possit; vel si per calumniamo concivrum excluditur, vel si dolose momis tuus asseritur.
Incerti inius damni aestimationem exit repoterat in ,, Cum incertum sit , num off- elum obtenturus suisset, vix est ut huius, , incerti damni aestimationem exigere posiis sit, nisi probet , vim, & dolum cauis sana fame praeteritionis. v xid ἰ arer te rar, vi , υρι dolo fuit tmee itor J Immo nec hoe damnum est , quia qui legatum speravit. legatum nunquam nabuit, adeoque nihil ei ademtum est, nisi eonstet, tellatorem ei legaturum suisses mortuum non credidisset. At semper injuria est si quis vi, vel dolosis persuasionibus testatin
199쪽
satorem impediverit ne legata relinquat :eodem modo uti iniuria eii , quod quis domino invito iandum eius ingrediat ut ,
et si damnum non det. , Additio.
is Si quis vi testatorem impedit , quori minus mihi aliquid teli Mirar, vel mcn ,, titus est me decessisse, haee intuita eii, is quae reparari dcbet praestando omne id, is quod mea intercit testatorem impeditumo non sunse Jure. Romano distinguitur , is an haeres institutus proliabeat , an ter-- tius : PRIORI casu haeres tenetur adis omne id , quod interest, ι. 88. b. q. seg. M a. Lam. co . pug SQ9. pr. & portio hi,, redis fisco cedit, i. I. r. si quis aliquem
se test. prohib. POSTERIOR l casu kelioneis in factum tenetur is, qui prohibuit. g. is fio. 1U. ad L. Aquit. Nam eapacitas tegari ius quoddam est
Ius paritatii legati in eo eonsistit, quod is legatum accepturus suisset, nasi testatoris dolo alterius impeditus sitisset . Ut Iit,ertatem restatoris in eo impedire sis initiνιώ) is Modo satis probetur, facto bi. is redis, vel tertii, testatorem impeditum is suisse ne levet.
RECTE Auctor ait , damnum quoque datum in fructibus resarciendum esse , adeo ut si faelo alterius illicito fructus mi. hi absint, is hos quoque restituere teneatur . Sane , totum iactum injuria est , quia non debuit id sacere . quicquid erso ex hac iniuria damni alteri contingit, id reparandum erit; quo pertinent exempla Auctoris in g. i a. seq. Neque id verum saltem est de fructibus perceptis, quia hi etiam ex facto licito restitui debent; sed& de percipiendis, quia jure naturae exa. elissima diligentia an re aliena adhiberi debet . Si igitur dominus adhibita exactissim x diligentia fructus ex re illa De cipere potuisset , illos omnino percipiens
JCti Romani duo hic mutarunt; I. quod possessor si in bona fide sit . perci pendos fructus nunquam restituat, sed tunc demum si in mala fide sit. I. 62. f. r. R. V. t. 48. pr. A. R. D. 2. qaod si bonae fidei posses.sor iustam opinandi causam habuerit se dimminum etia, nec perceptos restatuar ἱ quia
I; Commentar ustalem possessorem domini loeo habuerant .
d. l. 49. A. R. D. C. I. IS. IV. R. D. Aciuitia isse Nos rationibus naturae demonstraviis is mus in Disi Proam. XII. g. 267. fructus, , ex re aliena perceptos acquiri percipim. Ii , quia fluctus separati desinunt esse ,, pars a boris, cuius solius alter domin is eis e idque Verum est , licet percipiensis dit in mala fide. Praeter mutationes auis legataς, id quoque iure codicis muta. tum est, ut bonae fidei possessor non luis eretur fluctus, si adhuc exstant. ι. 22 is C. R. V. - At alia quaestio est, an percipiens imis neatur ad aesti in alionem fructuum it Quod is merito affirmamus , quia iacto percipieno tis domino arboris aliquid deest, Me se due percipiens locupletior fieret eum M. is terius jinura . Dissera. proaem. XIl. .
rales sint . sive civiles: i. e. sive ex re riantur, sue occasione rei, ut merces locationis , Sce. d. i. 61. ρν. Rei inuaesivi tui perrepsi se Etsi enim perceia ptione dominus fiat ille, qui percipit ,
is vere tamen plus suo habet. Sive nos) A l. e. etiamsi exstent : quod is iure codicis mutatum est : Laa, C. R. V. Si tamen ipse rer pereepturus fuerat se Im-o mo susticit, dominu inius percipiendi ha- is buisse, etsi sorte percepturus non suisset, se id enim alteri ius non dat in rem alie- nam. Dominus negligere ius percipieta di potuit , tertio autem , qui nullumis ius in re aliena habet, id non licet. Dedactis i ensis 3 se Dom: nus aestimati
se nem fructuum ab alio perceptorum petenSis pati tenetur, ut ab illa aestimatione deduis cantur meliorationes in rem, vel ex per laeis necessariae ad fructus pereipiendos fame . Ex repula, quae nos vetat Irevistiores fieri se ne qua regula, ejusque effectu cir-- ca fructus, late egimus luyra L. a. c. is Io. g. M.
is Spes enim lucri nihil aliud es , quam timis num speratu in , quod ob incertitudinemo eventus aestimatur minori pretio et Ze in- certus ille eventus multum detrahit vertara rete
200쪽
,, Tm pretio, adeo ut quo maior est incerti. F. tudo , eo minor quoque sit aestimatio . ,, Haec igitur aestimatio quantula sit , re-- statui aebete de quo plenius supra L a. 3, c. 1 a. f. s. egimus. Se, secundiam propinquitarem ad aetum I. e. ut ea minor sit aestimatio, quo ma- ,, ior est incertitudo, re contra.
ta in sementeDei messis is Alia exempla
FACTO illicito damnum dari, tune diiscitur, quando faeiens causa est damni . Si proinde aliquis coosilium dat, laudat pro 'ositum , & alter alias facturus non fuisset. omnino participat de delicto, quia
causa aa. mal, adeoque tenetur ad eius reparationem.
Notanter diximus, damnum oriri deberem facto illicito; si enim actio agentis non in iniusta, sed is suo iure utitur, 3c casu si item damnum inde oritur , tunc agens non potest dici causa damni dati; cuius rei exempla refert Auctor infra g. 2O.
Alii quoquo faciendo si Si hoe facto suo ., causa sunt damni dati. Non faeie δε si De quo g. s. Qui jub N ,, Nam tunc tota actio, unde is damnum oritur , est iubentis , adeoqueis is principaliter tenetur. Qui ransension adhibet J Modo alter sne,, hoe consensu iacturus non suisset. P, Mikυar Auxilio enim suo causa estis damni dati . Qui receptum praestat is Adeoque qui ce-
lat , v. g. furtivas res ; nam hoc quoque is factum causa est damni dati . Aut qui alio mαdo in ino erimine partier. pol is De quo late agit MarH de Crim pro- , , in. c. T. Binasu ad tis. Io. de iniuri demn dat. suis. t a. 3. seq. Vid. Dcip.
QUI onsilium dat, laudat , assentatur γVerum hoe est si absque eonsilio , laude,
Et allematione iacturus non fuisset ; tune enim laudans vera causa damni est: si autem aeque facturus alter fuisset, pro causa M in m. h ber , indeque ad reparationem obli-gaeri aequit. Equidem male agit,consitum &e. dando, sed eo damnum alteri non dat; ne que huic ius aliquod inde aufertur: eodem modo ut is, qui rem alii aufert volenti, vitiose quidem agit, quia nescit dominum consentire, sed inde non tenetur ad .reparata nem damni, quod non fit volenti.
,, hic notanda sunt l. quod neuter addam. ni reparationem teneatur, si alter aeque is facturus suimet, quia non sunt causa dam- is ni aeque secuturi: a. quod probator nun- is quam teneatur, si probat factum iam com- ,, missium, quia non potest dici eausa eL ,, se damni ante probationem dati.
Α D I. VIII. NON faciendo Regula generaIis est ,
quod caussio toties sit injusta, quoties quis tenetur aliquid agere . id enim omittit ultra termanos facultatis a natura restri ctae. Vid. i. 3 i. g. I. F. de te . haered. Ex iure proprae dicto I is. Non ex aptitues. ne . Via. s. a. Debeat vetare praecepto J A Uti s custode is domus vident noctu Intrare, vel egredi ,, furem, nec impediunt ἱ tunc enim eausa, sunt damni. Secus si ricinus aliquis j is deat ingredi fures; hic enim verare non ,, tenetur, quia rei dominus in actiones vi. .,, cini nullum ius habet, ἀec custodiae viciis ni res vicinorum sunt commissae. Atque is ita intelligendunt est quod ait Seneca iis Non vetas. cum possit, peceat, scilicet ubi ,, vetare tenetur. Reete igitur infamia n, is tantur parentes, qui liberos patiuntur buia na sponsalia contrahere , quia impedire is possum, & tenentur, L a 3. F. F. His quiis nat. Hinc magistratus . qui non punit is malos. causa est damni. quod inde . ori. is tur. Vid. Agaperhus ad. Iustin. 27. Crcera se in Pisone n. s. Corinthii apud Thiae . r. is Arud. a . gent. q. 28. & alia apudis Te . h. Aut opem ferre Si illi, qui securitati
se publicae tuendae constituti sunt , videntis hominem spoliari, nee auxilium ferunt, is causa sunt damni. Obfirmaior ia Deus allegato loco Lem. IR. v. s. minatur se puniturum & evm , quiis sornieatur cum Moloch , & eum , qui consentit ut fornicaretur, i. e. qui non ,, impedat cum potuisset, & debuint . Bb Ab