장음표시 사용
131쪽
quae se Petro dixisse ait, ' pertinere possint: tamen nec, Ri.ita esset, rittεις Satis recte dixisset, quod dicenduiverat καὶ γηυεις, et aptius videtur, quum liaec ad resellendum errorem Galatarum spectent, his ea explicarie sic autem recte se liabet: γιεῖς. Sed verba illa interpungenda Sunt hoc modo: ιυις φυοει 'Iουδαιοι καὶ οὐκ ἐξ ἐθνῶν dureρτωλοί ' Morες di orι os δικαιουraιαν9ρ επιος ἐς ἔργων νοιιου, ἐὰν ur: δue πίμεως χ λι- στου 'Dὶσου, κα ὶ 1 uεῖς εἰς χ λισrων 'Di υν ἐπ Irευσα- ιεν, ἶνα δικαιωλυιιεν ἐκ Πίσrεως χοισro Os-ὶ Ουκα εργων νουου, δrι ἐς ἐργων uo υ ου διοκαιωλί- mraι Πασα σαρξ. In illis quae prima sunt verbis omissum est ἐσμέν. Continetur autem iis quae hinc usque ad finem eapitis dicuntur argumentatio talis: si liomo deo probatur
non legis patriae observantia, sed fide Christo habenda, non debent ad legem illam revertere, qui se Christi disciplinae addixerunt. Haec explicans quum dicit u I9. θω γαρδια νομου νυιιφ ἀπεθανον, quidam interpretes δια8νομου de lege Christiana intelligendum putarunt. At id nectier verba licet, nec necessarium est per sententiam. Imano quum modo praecesserit ἁ.κατελυσα, apstrium est,
si minus breviter locutus esset, dicturum fuisse Apost Ium δια νouoυ ον κατέλυσα. Hoc loquendi genus eX-plicaverunt, ut aliquos saltem nominem, Lobeckius et
Subtilior est atque argutior disputatio, qua in tertio
capite refellere Galatas studet Apostolus. ' Ea ex duabus constat partibus, quarum prima continetur versibus qui ab iuilio sunt quattuordecim. Disputat autein hoc modo. Praedictus est a prophetis cruciatus Iesu, per quein, n0n
per legem, illa animorum pietate huc est enim τὸ πνευ- ια imbuti estis, propter quam tot mala pertulistis, quae
Vos non puto velle sine caussa, sustinuisse. Imbuti estisautein illa pietate unice per sdem, per quam solam deo probamini, sicut per sidem probatus est Abramus. Ipsi
132쪽
enim vestri hoc libri sacri testantnr, per fidem probari homines deo. Ideo praedictum est Λbraumo, propter fidem eius omnes gentes ad beatitatem vocatum iri. Ergo qui si dein habent, beati redduntur una cum Abraamis, nunqui ex lege Musiis pendent. Ili enim exsecrationi Anni obnoxii, quia exsecratus est quisquis non servat omnia quae lege ista praeseripta sunt. Ea exsecratione exsoravit nos Christus eo, quod ipse eam in se suscepit: eX- serratum enim in libris sacris scriptum est esse, qui in
cruce pependerit: id secit autem ut gratia Abraami eventum haberet in gentitas, quo promissionis illi datae per fidem eompotes si eremus. In his illa.v. 5. Ula και ὀφ9ὰλυους 'Di υς χριστος ΠΠοεIPαφη εστ αυρ si ενος, et ab Luthero et ab aliis sic accepta esse video, quasi dicat quibus ante oculos picta est imago Christi eruci affaei. At primo qui προγραφειν isto signi litatu dixerit, vix invenietur: nam qui ex Aristophanis Avium v. 450. testimonium petiverunt, non videntur inspexisse illos versus, in quibus de scripto publice proposito sermo est. Deinde
vero, ut concedamus dictum esse ista potestate hoc verbum a Paulo, quid hoc ad rem, si quis oratione vel ni xime ad commovendos unimus sarta eruci affixum Iesuin depinxerit Z Nani etiam quae numquam laeta fiunt, ita exorituri verbis possunt, ut vehementer commoveantur audientes. Gravius quid dicendum erat, et quod ce
tam persuasionem afferret. Atqui id inest in verbis illis,ssi 'simplici et propria potestate dicta accipiuntur. quid, inquit, ros fascinaris, quibus ante oculos praedictia fuit Christi in crucem sublati Ad vaticinia enim prophetarum prov0cat, ut firmum disputationi suae land mentum iaciat, in primisque in mente habet illud Iesaiao LIII. 12. ἀνν ων παρεδόωγ εἰς Θα varoν 4: νυχχι
133쪽
σσαι ἐν αυτοῖς. Nam haec explicandi caussa inseruit, non Ilertinentia ud ipsam demonstrationem. Est autem in vertiis illis aliquid et obscuritatis et perversitatis. Nam quod dicit, per legem neminem probari des propterea manifestum esse, quia iustus per fidem probetur, lex autem non sit fidei adstricta, sed qui legem Observet per legem probetur: id sic deinuin verum est, si probari per sdem est vere probari, probari autem per legem non est probari vere. At id omisit. Omissa autem hac sententia concidit totum argumentum, quod nunc huiusmodi est: non probatur homo deo per legem: nam fidelis per sdem, legis observator per legem probatur. Ex quo quid sequitur Miud, quam probari utruinque, sed propter dive fas causas P Incidisse hic videtur Paulus in commune illud ritium hominum religiosorum, ut placita sua usque ingerant cupidius, eoque obliviscantur rationem reddere. Comparari cum his possunt, quae similiter, sed paullo explicatius seripsit in epistola ad Romanos X. 5. M--σης γαρ γραφει τὴν δικαιοσυπιτν την ἐκ του νοαου, OTO O Ποινη-ς αὐ rὰ ανθρυπιος ζήσεται ἐν α/ῆ'
Sentiebat vero Paulus, quae subtilius disputasset, plus esse ponderis habitura, si accommodatius ad communem captum explicarentur. Itaque alia via rem adigreditur, tritaque illa utitur comparatione testamenti. Humanum quoque test cimentum, inquit, quod legiatme contritum est et sancisum, nemo rescindit aut adestamentis Atiat. Atqui Abraamo et semini estis data est promissio: quod semen quia numero g-gulari dictum est, de Christo est acc*sendum: er-ivo lex Mosis, quae quadringentia et triginta a
134쪽
nia post illam promissmnem lata est, non potuit ei quidquam aut derogare aut obrogare. Nunc si ordine atque accurate rationem concluderet, sic diceret: νnam aut ex lege hereditas est, aut ex promissione: a qui non est ex lege, sed ex promissione illa: ergo nihil lex ad hereditatem. Verum non ita, sed negligentius ratiocinatur: nam si ex lege est hereritas, non est ex promissisne: per promissionem autem Abraamo grati atus est deus. Conclusionem omittit, relinquens eam legentibus: id quod mox iterum facientem videbimus. Et non malo quidem procedit haec demonstratio, nisi quod, quum semen Abraami, quia sit numero singulari dictum, de Christo intelligit, aperte urgutatur. Et videatur id fortassis alicui nulla necessitate cogente secisse, quia idem esset assecutus, si sic acceptis verbis uti sunt accipienda, nunc illam vivere hominum generationem dixisset, in qua rata fieret per fidem Christi illa Abraa-- tuo data promissio. At non temere eum, sed provide et . quia consilium eius exigebat, hanc interpretationem attu- . sisse, infra ostendemus. Aperium est aut in non Satis esse, ἰ si legi nihil communionis sit eum testamento et hereditate quae ex eo testamento sit capienda. Relinquitur enim ni qua ratur, quid tum sibi velit lex et quorsum lata sit. Id igitur ipse sibi obiicit, respondetque ita, ut salva quam modo posuerat demonstratione non Inodo non inutilem fuisse legem, sed etiam sapientissimo consilio latam esse ostendat. Quod facit his verbis v. 19.20. τι Ουν ὁ Ποιιος; Tων παραβασε m/ χαριν πῖος- . σελὶ αχρις ου ελίνη τὸ σπιριια Hi ἐπιὶ γελται, διαταγεὶς P απελων, ἐν χειρι υεσίτου. ὁ δἐ 3υσιτης νος Ουκ εar ιν ' ὁ δε λος εIς ἐστιν. Datam esse legem ait peccatorum coercendorum caussa, ut interiin' D valeret, usque dum illud semen Abraami exoreretur, in quod expeterent illa Abraamo data promissa. Est haec . quidem non sane improbabilis caussa, sed tamen eiusmodi, ut verendum suerit ne speciem magis veri habere quum esse vera videretur, si nihil aliud esset ostensum,
135쪽
quam non pertinere legem ad hereditatem ex promissis. Obiici enim poterat, etiamsi ex promissis. illis repetenda esset beatitatis per sdem Christi impetratio, tamen legem
Mosis divinam esse; ergo non abiiciendam esse, sed observandam potius religiosissime, tamquam aliam nun toniunctam cum fide Christiana constitutionem dei. Id igitur videns Paulus operam dedit ut validius affirmaret, sic latam esse legem, ut desinere debuerit per sdem Christianam. Quocirca primo elevat auctoritatem legis eo, quod Paln non, quemadmodum promissionem illam quam II raamus accepit, ab ipso deo datam, sed dispositam per angelos et interventuri in-manus traditam, peccatorum caussa promissioni illi adiectam dicit. Quae quum non sint in sacris Iudaeorum libris scripta, tamen tum considenter posuit, ut non sit dubitandum, quin illa tum apud Iudaeus pervulgari opinio fuerit. Quis autem eredat eum temere et sine caussa, ac non potius propterea illis verbis usum esse, quod e re sua essent et ad confirmandam sententilam aptissima Z Nam ut id ipsum d claret, quod dixit, πρις ου ελ9n το GΠεouα Ω, ἐπνην γελται, illud adiicit, ἐν χειρὶ μεσιτου et quia, si tunc
ditur interventorem fuisse Mosen, concedendum est etiam non diutius valuisse legem eius quam quoad nondum'exstitisset semen illud in quo exitum haberet multo lege antiquior dei promissio. Nimirum quod paullo ante in seminis appellatione coaesulto secit, eum ut in alium signiscatum detorqueret, id ei hic nescio an imprudenti potius quam scienti in nomine interventuris acciderit, 'quod ambieuitate vocabuli deceptus sic posuit, ut, Si Severius exigimus, interventur intelligendus sit is, qui tempore medius est. Τribuere enim eum aliquid huic appellationi φιεσιεου ex eo apparet, quod illa addit: o δε Mεati λὶς ἐνος Ουκ ἔστιW υ δε πιος εἶς ἐστιν. Quae verba si ab aliquo profano scriptore posita essent, nemini
. cuiquam in mentem venisset dubitari de eorum sententia posse. Adeo simplicia, adeo plana, adeo adli vim ratiocinationis necessaria sunt. Nunc quoniam in Novo
Testamento leguntur, alia potius omnia, quam id quod
136쪽
muni possunt, signiscent Z Ferunt enim, quae exeoH-tatae sint horum verborum interpretationes numerari ad hunc diem, horrendum dictu, quattuor et trecentas. Uuarum quum aut unam, aut nullam veram esse Dpori at, inanis labor est vel cognoscere tot sententias, quae non possint non salsae esse omnes, nisi sorict una earum vera esse repertatur. Quare hoc postulare iure nostro videmur, ut, in quo omnes consentire putamus, ea demum Iusta Interpretatio esse censeatur, quae et Ferborum Buturai potestati maxime sit uecommodata et sententiam praebeat eam quam consilium scriptoris necessariam esse monstret. Atqui verba si spectamus, his nullo pacto aliud contineri potest quam hoc e snterrentor autem non estrantus: ceus autem unus est. Idque vertendo Luili rus expressit recti83ime. Nunc interventor si dicitur non esseiunius, id quid tandem ullud est quam, interven-
intei veniat i 9uod si necessario haec in illis verbis inest sententia, non in ipsis quidquam obscuri est aut ambigui, sed, Si quid relinquitur dubitationis, est id in eo Isttiir illud dixerit Paulu,. M
illa. ω δε θ εος εις ἐστιν. Ex quibus patet hoc eum dicere: interventor non est unius: deus autem unus este ergo apud deum cogitari non potest interventur: esset enim is qui intercederet inter deum et deum, quod ab- Amilum est. Hanc conclusionem, quia sponte intelligi videbat, omisit Iaulus, similiter ut v. 18. Quoniam enitu deum cum testatore comparavit, cuius rite condiatum testamentum nemo rescindat et restigat, consequens est soli in ea re locum esse uni testatoris personae nec posse alium quempiam inter testatorem et heredem intem edere, quia uuam qui ante multa secula heres scriptus est, tamen ex sola illius unius voluntate, qui Deit testamentum, hereditatem adit. Iam vero apparet non temere ista et sine caussa, sed cogitate et re ipsa exigente esse
quae mini neque cum promissione Abruanto data ne tu cum praesente essectione illius promissionis commnne ii HERM. UP. V. ' l
137쪽
boret, dumtaxat interi in valuisse, lain autem non amplius valere. Rationem reddit hanc, quod superaddita sit, ideo non τε ni dixit eoque non pertineat ad testamentum, cui non liceat quidquam addi; deinde quod non, sicut testamentum illud, ut, ipso deo condita et data, sed disposita per angelos allataque sit manu interventoris: atqui interventuri, quod interventor non sit unius, non esse locu in apud deum, qui unus sit, utpote testator, cuius unius ex voluntate nemine intercedente hereditatem capiat heres. Veram esse quam attulimus interpretationem etiam alio argumento cognoscitur. Nam quum verba illa non possint aliud significare quam, quod diximus, intervent rem non esse nisi inter plures uno: qua tandem caussa
adiecisse illa Pauluin censebinans, nisi ut comprobaret idipsum, . de quo disputabat, intermedium quid esse legem, nec pertinere ad promissionem illam eiusque eventum p Prosecto non ut explicaret μ.εσίτης quid esset, vel potius quid non esset. Dementis est enim, posito aliquo nomine, quod quid significet apertissimum est, sine cauma dicere id nomen quid non significet. Neque vero ut doceret inter deum et Iudaeos Mosen intercessisse. Nam hoc quoque absonum addidisset, tum quia per se intelligebatur, tum quia, si hoc diceret, alienum quid memor
ret: non enim inter quos esset interventum, sed an e
set interventum, illud erat de quo quaeret, iuri Accedit quod sic non poterat dici ὁ δε ειος εις , sed dictam oportebat ὁ δε θεος ὁ εἷς. At, inqui ut fortasse aliquis, si negat Paulus inter
ventori in capienda hereditate locum esse, quia unus idem-I3que sit qui testatus sit et ex cuius voluntate capiatur hereditas, quomodo potuit mσίτιμη διαλ κζς dicere, quod fecit in caeteris Iocis omnibus, ubi illa uεσίrου appellatione utitur Z Fecit vero: attamen tantum abest eo ut secum pugnet, illis exemplis ut ea, quae ad Galatas scripsit etiam illustrari videantur. Nam Mosen quum Iudaei μεσιτ ν appellabant διαθηκης, eum intelligebant, qui acceptam ab deo legem et sibi in manus traditam ad cos
138쪽
anulisset cum iisque coinmunicasset. Interventor ergo
propterea dicatur, quia non ipse deus Iudaeis legem promuleaverit, sed per ullum. Vbi igitur de Iesu loquitur Paulus, qui divinae voluntatis interpres hominibus exstiterit, cum Mose eum comparat, per quem ullata ad Iu daeos fuerit lex illa, qua usque illo erunt usi. Hinc de Iesu scribit ad Hebraeos I ul. 6. νυν διαφορανσερας τετυχεν λειτουργιας, υσω κρειττονός ἐστιν διαει κης ιιεσιινὶς, γλις iaὶ κρειττοσιν ἐπαγγελίαις νενομοθετ η- ται ' εὶ γὰρ χὶ Πρωrti ἐκεινη ἰν sit ε&πιος, Ουκ ἄν δευτερας εζητει ro τόπος. Eamdemque ob caussam Ιesu in IX. 15. XII. 24. καινῆς et νέας διαθι κης ιιεσί την vocat, quia prius illud testamentum, ut ad Galatas IV. 24. dicit, in monte Sina est acceptum. In prima vero ad I imotheum epistola II. 5. prorsus reiecto Mose seribit: εIς γὰρ Θεος, εἷς καὶ μεσίτης ωου καὶ αν-9ρ Πων, n3ισ1ῖς γη-υς. Quorum Verborum haec sententia est, sicuti unus sit deus, sic etiam unum modo verum esse inter deum et homines intercessorem Iesum.
Apparet ex his, 1μεσί mim λαμήκης dici qui voluntatis
divinae de iurationem ab deo ad homines perserat. Νunc vero intelligi potest, cur illa Abruamu ὸ icta verba καὶ τμυ ερματι σου de Iesu, non de posteris Abruaini sit. interpretatus. Num posteritatem Abruaini si significari
concederet, non posset Mosis praeceptorum auctoritatem eo minuere, quod is nihil nisi intercessor suisset, siqnidem etiam illis Abruaini posteris, ut noxam dei legem acciperent, interventore opus erat Iesu. Id ergo ut declinaret, Iesum ipsum contendit semen Abranini esse. Nunc utilem si facit heredem ex testamento, excluditur interventor, solo relicto testatore deo, verumque est, quod dicit, uuius
non esse interventorem; unum enim esse deum.
Sed dicendum est etiam de reliqua parte capitis. Quum pergit, ὁ Ουν νυειος κατα των inarrεDSV, non est obscurum haec verba non ad illa proxime praegressa, ὁ δε ιιεσι rης ἐνος Ουκ εστιν ' ὁ δἐ θεος εla ἐμίν, sed ad universam sententiam spectare, quae comprehensa est versibus I9. et 20. Uuibus quum hoc dicatur, Ie-
139쪽
gem Mosis dumtaxat interim valuisse, usque dum rata I 4serent promissa Abraamo datar eonsequitur iam legem trulum pro ubrogata esse habendam. Abrogatur autem lex eo, quod aliud constituitur nova lege. Ergo pugnat vetus lex cum nova. Sed quae ad hanc obiectionein respo det Paulus, valde perplexa sunt. Recte atque ordine disputaret, si distinetis quae inter se diversa sunt legis praeceptis ita diceret: non repugnat lex Mosis iis, qnae Iesus docuit, in iis rebus, quae ad vitae et morum pro bitatem pertinent; repugnat in iis, quae ad ritus, caer monius, alia ine nihil ad virtutem conserentia spectante
quae constituta sunt, ut interea metu coerceremur, atque
ita qnasi educaremur ad recipiendam quae nunc patefacta est hilem. Sed quominus ita distingueret, et Iudaeorum opiniones et ipsius placita impediebant. Apud Iudaeos
nihil profecisset ista distinctione: confudissent enim utrum- qne praeceptorum genus, et, si in parte legis sustentata esset Mosis auctoritas, nefas duxissent eam in altera parte negligere. Ideo Paulus V. 3. dicit: Παι et υρouaι
stolus, qui ubique si dein opponit legi, legis eam hubuit
.notionetu, ni sucta legi propter metum vel caream ob dientiam consentanea intelligeret, quod contra fides in iiiiiiiii pii iusta voluntate cerneretur. Praeterea legem Mosis, quae et divina esse crederetur, et summam ab longa consuetudine sanctitatem haberet, ita sentiebat re- moffendam esse, ut, etsi ubrogatam volebat, tamen ei suum pretium suaque dignitas relinqueretur. Ituque sua haec secutus placita, quum refellere studeret illud quod
ipso sibi obiecerat, secit id quidem, sed confuso ordino
sententiarum. Sic enim debebat dicere: non repugnat lex promissis, sed data est educandi nostrum caussa, ut postquam educati essemus, carere possemus educatore: nam legis vis omnis in eo erat, ni suetis ne peccaretur, non ut voluntas esset iustae quum voluntatem postquam per fidem sumus consecuti, recto carebimus lege, ut qui etiam sine ea satis incitamenti ad virtutem habeamus.
140쪽
σ AD GALATAS ete. Ira ne ille haec impeditius et cons ius disputavit e quo laetum est ut iteraret, qnod satis erat semel dixisse. Sic enim explicat: lex igitur contrarM est promissis' absis: nam si data esset lex talis, quae bere homines posset, rere per legis obsere nisum probaremur deor at concLuserunt libri saerί cuncta in peccato. His quoniam, pro consuetudine Iudaeorum ubique memorationem consilii importune adnectendi, in-ntilem hoc Ioco sententium adiecit ut promissa per indem Lem λ fidentibus ruta fierent, coaetiis suit sic pergere, ut repeteret quae Inodo dixerat, scriberetque et prius autem quam Ddes reniset, legis finibus Iscnetraxi custodiabamur in adrentum anorituraesdeir quare lex edusatris nostra facta est, ut per isdem probaremur: quae poStquam venit, non amplius educatrici sumus subsecti. Obscurum est in his illud, σὐνεκλεισεν η γραφῆτα παντα εις αμαρτίαν . Apertior huius Iocutionis ratio est in epistola ad Romanos XI. 32. συνέκλειοεν γὰρ ὁ θεῖς τους παντας εἰς απείθειαν, ἶνα τους παντας Et cogitavit quidem similo qnid in illis quae scripsit ad Galatas, sed tam parum explicate, ut, si dixit, quod quibusdam visus est, scriptum esse in li- '
hris sacris cuncta obnoxia esse peccato, vehementer Vacillet eius disputatio. 9uoniam enim demonstrare vult, legem Mosis non esse talem, ut per eius observantiam deo prolientur honiinra, nihil ad rem, si, ut ait ad Romanos III. s. I 0. 23. non possunt humilies non Pe care. Ac peccatum et ante legem esse ipse confitetur in eadem ad Romanus epistola V. 13. nec qui sublata lege Iesu in se inuntur linmunes sunt peceandi. Itaque illud potius animo eius obversatum videtur, per legem deinum rognitum .