장음표시 사용
111쪽
Pulorum ἶ statim Ecclesia , quae erat sterilis , empit effie ineunda . Unde
dc Apollo ius dicit , Laetora sterilis r ut plii res etiam filicis ex eo Ecclesia quam is cunda susciperet . Aspersi autem qui sunt , qui attulerunt medicinam , facile cognoscimus . Dicit Dominus ad Apostolos : Vos estis saltem 'AE . Ergo si Apostoli salibus comparati sunt , rectἡ figura completur e Sicut tunc essust de pasculo sistet condierunt aquas , ita γ nune mist d Salvatore Apostoli condiunt uni ersos ; ct ablata sterilitate vitio, uis , in ole in incipiunt germinare virintum . on d si sal evanuerit , evanuerit , insipidum fa-eium tuerit , dc corrupium , in quo falletur Nihil superest , quo condi tur , dc a putredine vindicetur . Sic Apollo II, F piscopi , Doe ores , si fatissam coetrinam amplectantur pro vera , vel fidei depositum violari patiantur; si vita illorum doctrinae non respondeat , de quod verbis aedificant , exemplis destruant ; si desint muneri , zelo , ac vigopi debito veritate , sive quae fidem , sive quae mores foediat , docenda , praedicandri , vindicanda ἔs languescant , & concidant animis ob odia Mundi , de pericula ; si aliorum corruptioni pro ostieio non medentur , eorum errores , languorem ,
fatuitatem suis emendabit ι Ad nihilum volet ultra n ut mittatur foras, G covculcetar ah hominibus. Nullius ustis est, nullius virtutis . Solent aliae S , et iis inti proprium usum amittant , fer 8 ad aliquid manere utiles . Fra eius nummus non servit commercio , servit aurifici . Corruptus cibus noudatur homini , datur ea ni . At sal evanidum, marcidum fle corruptum, ne in sterquilinium quidem valet , terram non foecundat , sed sterilem reddit . Sic Veiis interminatur populo suo terram illius sulphure de culis ardore comburendcin , ita ut ut 1 a non seratar , nec νῖγεns quinioru germinet . sic Deus minatur se terram Irredisseram conversiirum iu saIDgiuem , 'd malitia , sive propter malitiam , inhabitantinis in ea . Sic urbes quasdam legimus ira viis elorum sale seminatas , ut nullum in eis germen oriretur . Sat ergo corruptum ad nihilum valet , nisi ut proiiciatur , de a quibusvis praetereuntibus Conculcetur . Sic mystici salis , Prae Iatorum scilicet , Dociorum , Praediis
calorum errorem , pravitatem , languorem , fatuitatem , excipit poena gra-Vis . Non tantum pretium omne , usus omnis sali illi dee edit ; sed & illi iis iactura redditur irreparabilis quodam modo , nec facile condimenti illius datur condimentum aliud : in o supplicio gravi obnoxii redduntur , quod per abjectionem , Sc conculcationem Seriptura exponit . Elt ista obiectio servi . nequam in tenebras exteriores . Et sano optimarum rerum corruptio pesis
XIII. Vos estis tax Mtindi . Elegi vos , iit stis lux Mundi , in Mundum
errorum tenebris obsitum Evangelii lucem inseratis , ut homines in via sa. Iutis dirigatis . Lucem eos appellat , fle metaphorich , & participatione verae lucis , quae est Ipse Christus , de quo Isaiae 69. 6. Pater aeternus ait erite dedi te in lucem lentium , ut sta saltis mea usque ad extremum terrae. Aliud eii quippe lumen quod illuminat , de Aliud lumen quod illum Inatur . . t Nam & oculi noliti lumina die untur , εc tamen in tenebris patent Se n ut vident . Lumen autem illii minans , a seipso lumen est , 6c sibi lumen est, & non indiget alio lumine , ut lueere possit ; sed ipso indigent caeter , ut lueeant . Sic Apostoli sunt lumen Mundi , sed illuminatum a. Chri lio, qui lux vera est . Unde Cluilius ipsos lucernae comparat lucem praeferenti.
X lv. Noa potest civitas abjcondi supra monteis posita . Hinc Ecclesiam , su-' pra montem , qui Christus eii , aedificatam , visibilem elle colligitur , nec . ignorari polle . In sacris scilicet Litteris sicut apparet .Dominus Cluilius,' sve secundum divinitatem , qua aequalis est Patri , sve secundum susceptae
112쪽
- Secundum Matthaeum . Cap. V. Sensus Litteratis. 8s .
earnis humilitatem ; se apparet ejus Eeelesia toto terrarum orbe diffusa . niam Do a. Unde mirabilis est Haereti orum eae citas , qui cum ipsum Christum praeter ἱ- 34.
Seripturas nesciant , ejus tamen Ecclesiam non divinarum Litterarum aucto- titate cognoscunt , sed humanarum calumniarum vanitate confingunt. Et lib. d. Sed & Apotiolos spectat haec sententia , qui initar civitatis.supra mon- Unitate Ee tem positae , omnium oculis expositi ella debent , ut non lateant ob metum a sed tota libertate se prodant , & quod audierunt in cubiculis , Prae- irid. dicent in te ei Is . His etiam v π bis eos ad bene vivendi diligentiam conor. S. Μaith. tatur , ollendens , quantum esse debeant de suis moribus actibusque . ad Sosa. chrys. sanetitatis normam eonformandis soliciti , quasi ante omnium oeulos eo v, s stituit , Se in medio orbis terrarum theatro certantes.
XV. Neque aceeudisnt lacernain , se ponunt eam sub modis , sed super eam delabrum , ut Iuceat omnitas , qui in domo siunt . Nonnulla hic diversitaseli in verbis apud Marcum Sc Luc m , nulla in sensu . Marci 4. 2I. Numquid penit lucerna , ut hub modio ponatur , aut 1ub iacto φ Nonne , ut sever o
candelabrum ponatur φ Luc. 8. 16. Nemo lucernom seceaedens , osterit eam νσ- .
fe , aut subtus lectum ροuit : scd jura condeIabrum ponit , ut intrantes Iu- . meu videant . Idem inquam eli utrobique sensus , vis eadem compar istionis , sive a lucerna sub vnse . sive sub Iecho , flve sub modio posita, dueatur similitudo . Significat Christus , Apollo Ios esse coniti tutos in munere eminenti, non ut lateant, sed ut lucem aliis praeferant . Illorum itaque .esse , & doctrinae puritate , & vitae sanctimonia ali Is praelucere instar lucernae non absconditae , sed expositae loco opportuno de conspicuo , ut Iumen suu in quaquaversum diffundat is Sive uero sub modio occultetur lucerna , live sub lecto , live sub vase , par lini interest et utrobique enim tu men ejus intercip;tur , Sc fructus illi ius intervertitur . SIe sive negligentia. sive metu occultetur lumen sacrum , semper inutile redditur aliis quibus lucere debet , noxium illis In quibus , & a quibus lacere . Adde , Chri- - .stum Dominum , ut aliis similitudinibus , sic Sc illa , diversis tempnribus, diversa occasione usum , ut mirum non sit , aliquam diversitatem hie In - ter Evangelistas reperiri . Nullum in voce modii myller um quaerendum est, cum perspicuum sit , modium pro quovis vase , seu Instrumento apto ad occultandum , vel intercipiendum lumen fuisse positum . Etiam non impro- habiliter post alios observaverim , Dominum non modii tantum , vel vasis. sed Se lecti meminisse , ut indicaret , neutrum Apostolis committendum,
nec lumen plane & omnino occultandum , nec ex parte tantum , vel negligenter praeferendum ; quia sub modio , plana occultatur ; sub lecto , ex parte . Ostendie itaque semis a illa smilitudine , neutrum faciendum , nec vitae lumen separandum a lumine doctrinae. Sie taceot Iux vestra eoram hominibus , ut videant vora destro bona , se S D -cbe xj glorificent Patrem vestrum qui in caelis est . Quasi dicat , interprete S. Ban- . πη cir Uomo : Ego suidem lumen recendi : ut vero perseveret ardens, 'vestri prosecto fit studii , non propter vos ipsos modo , verum etiam pro . Upter illos , qui eadem Iuce potientur , vobisque ducentibus viam verit Mis
invenient . Non enim poterunt maledictiones vestrum obumbrare suleo rem est tamen vos omni cum diligentia vixeritis , atque ita prorsus , quasi qui ' universum orbem vestri faciatis imitatione eonverti . Dignam igitur tanta gratia exhibete vitam , ut sicut illa cunctIs mox regionibus praedicanda eli, ita Illi etiam conversatio vestra conveniat . Deindε aliud quoque luerum cum hominum salute conjun*it , quod sit prorsus idoneum illos praeliare soli eῖ- tos , atque ad omne virtutis boaum concitare . Non soli ini, i a quit , cor - - in , . rige-
113쪽
et Igess orhem rem sancteque vivendo , verum etiam glorIfieari Deum , ex ' vestra conversatione . facietis r quemadmodum si contraria feceritis , se ho- ' mines perdetis , & Dei nomen blasphemiis offendi facietis. Ne autem finem - in laudibus hominum consiluisse videretur , non tantum d Ixit , ut videσηtru a. sic ra P stas bouo ; sed addidit , Tt glori Pent Patrem vestrum , qui in the -- sh .m ' in iis est z Ur hoc ipsiim quod homo per bona opera placet homInibus, non Mome, e.1. Ibi sinem constituat , ut hominibus placeat ; sed referat hoe ad laude Del , dc propterea placeat hominibus , ut in illo elorificetur Deus . Hoc enim laudantibus expedit , ut non hominem , sed Deum honorent. Apostolorum igitur , Praelatorum , Doctorum , 3c Praedicatorum opera lucere jubet Christus coram hominibus , non ad operantium gloriam , sed Dei,
a non ad ostentationem , sed ad aedificationem .
- . XVI. Nolite putore , quoaetois veni solvere Legem , aut Prophetas e Noaetexi solore. , Ied adi Iere . Incipit Christiis iam Apostolos informare ,
di vocere quid doceam , tamquam si quaererent dicentes : Ecce volumus, o de omnia sullinere pro tuo nomine , & doctrinam tuam non abscondereis;
ε sed quid est hoc ipsum , quod vetas abscondi , & pro quo iubes omnia . tolerari Numquid alia dicturus es eontra ea , quae in Lege scripta sunt Non inquit Nolite putare , quoniam seni supere Legem, id est , destruere , evertere Legum , aut Trophetas : Non et rei folpere , sed a INI. 1 e s . In Lepe & Prophetis quatuor erant , quae omnia Christus complevit . l. Promissa & vaticinia , exhibendo quae promissa , & praeuicta erant . 2. Praecepta Moralia , melius interpretando , & vindicando a pravis Pharisaeorum interpretationibus . 3. Praecepta caer naonialia , exhibendo ea quae per caeremonias fgnificabantur . ut pro circumcisione Baptismum de circumcisionem cordis , pro variis sacrificiis unum corporis , & sanguinis sui in eru-ee , eiusde inque iuge in Ecclesia Sacrificium Eucharisticum . 4. Praecepta . iudicialia , quia praemia , & supplicia eorporea , Sc temporalia , in spiritualia , & aeterna commutavit . Sant Christum Letem sprevisse , pervertisse, desti uxisse , diei non potest , ut Iudaei cavillantur , cum eam impleverit doctrina , opere , mandato . Siquidem eam quamdiu visere debuit , diligentis filiae se ivavit , quamvis ipse , iit Deus tu Dominus Legis , ea mini- . me teneretur . Circumcisus est , in Templo oblatus , quotannis ad die misi' Fellum Hierosolymam ascendit , Pascha celebravit. l. Legem implevit, quia benε interpretando perfecit et Main I Mdit , quod minus habet , nou ut
que solvit , quod invenit , sed maris perflendo eo rinat e Ide Λ subiungit :
Amen dico vobis . . ovec trauseae caelum . or terra , jota unum , aut uisus
ορικ non praeteribit is Lege , doxet omnis sirent . . Dum enita fiunt etiare lya, quae od)untur ad persistionem , Muiso magis sunt illa , quae praemissa funt ad inchoatlavem . 3. Legem implevit , quia gratiam , per quam impleri posset, nobis attulit : Lex per Mos en data est , Iν alia F, veritas per Iesum Christum Dicta est . Quia quae Lege promissa erant . exhibuit ; quae caeremoni Is,
S liguris adumbrata erant , implevit . Unde Lucae r . 44. ait e me sunt Wrba , quae locvtu; fum etd vos , cum ad c eseis vobiscum , quoniam nec e
s Aisi .im MIs de Uu . Ad implet certe laecem , qui sic visit , ut Lex praecepit: viseeo me. Ea st. nitudo exim Legis charitas ait Apostolus . Istam e haritatem Dominus &ς p.6. exhibere , & donare dignatus est , mittendo fidelibus suis spirῖtum Sanctum.
L nde idem Apostolus ait : Charitas De dis a est iu eredises nostris per Spi- , . -γω Sanctum , qui detur est nobis . Et ipse Dominiis r In Me sciant oinnes, euia disipuli Mei istii , si υρι lapiι eis diluatis . Impletur erzo Lex, vel cisus
114쪽
Secundum Matthaeum . Cap. V. Sensus Litteratis. 8
fuηι , quae it praecepta fuat , veI cisis exhibentur . quae ibi 'rπbetata fiunt. Oeatae a. Lια enim per Mosen data est , Iratia di ' peritos per νεμω ciristum facta est. 1 Gem i. ' I a Lex c/- twoleta est , gratia , di vervas facta est . Gratia pertinet ad --aritatis pleni udixcis r Oeritas ad Prophetiarum hulationem . Et quia utrum- qua per Chri is , illeὸ non lenit solvere Legein , aut Prophetas , si 'adimplere : Non ut Legi ladderentur , quae deerant, sed ut fierem, quae scripta eraat : Suod ipsa ejus verba testantur e Non eηiis sit, Ioco υ---, aut unuι s. Avo i sit. apex non praeteribit d Lege , donec addantur, quae Osunt ; sed , Dostec stinuis eas.&Mπι . Neque verb huie sententiae Christi repugnat altera : Lex er Propheta usique ad Ioannem . Ut enim interpretatur S. Augustinus , Lex quae praevaricatores abunda ui reatu concludebat in esis meis . quae posted reοιuta est, gratia facta est' mr Peltius tarsum , per quem sum Dudavit gratia: Aefer hoc im eta est ster grasiam IIberanteis , quae ηοη ἐωρiebatur per litaram jubenteM . Item in ipsa Lega tm versa Prophetis , quae non tantum uerbis setiam quar vdσω actioηum figuris , MIsatoris proinittebat adventum . veritas facta est per 'esum Grifluis . Ex eujus adventu jam aetans in Dei caepit ann-tiari , quia Lex G 'Prophetae usque ad Ioannem ς Lex ut reos faceret , φῶ desiderare νι saluteM ; Fr betae , proisitterent Salvatorem . Caeterivis Prome- otus otio, exstitisse iam tu Ecclesia post Ascensioueis Chrsi , quis uesciat I De quibus Paulai dirit , Et quosdam quidem constituit in Ecclesia primum Apo- t. r. h8. 33. stolos , deinde Prophetas , tertio Doctores, dce. Met itaque .le illis dictum est , Lex & Prophetae iisque ad Ioannem e sed de iis . qui strinuis citiasti σἐPeutuM prometaveruxi ; addientias luetitur non utique adseue set prori cphetori . Legem ergo Christus abro stoli , non evertendo , sed implendo; onon destruendo , sed perficiendo e Sicut G mctor non corruis it lineamenta Theoph. ira
Christus subiun it . . XVll. ea quinὸ dico stobis , donec transist eaeruis eae terro , iota umis, sui unus apex non praeteribis d Lege , douae sisnia siaut . - , vox est . . asseverantis . Certissimum est , quod vobis illeo , futurum citius , ut sta- ctus illabatur orbis , qu im ut minimus Legis apex irritus cadat . in Liquid enim in Lege Praeceptum , aut promissum , aut praedictum , aut scri tum e , di est , observabitur , implebitur , stabile erit : Non Lex modo tota, sed minima mandata , minimae partes vim finemque suum obtinebunt. Lucae 6. l . FaciIrus est autem crisin . G terrain praeterire , quais de Lege unum viro eadere . Nec infrequens in sacris etiam Literis comparatio eum iis , quae impossibilia sunt , vel talia videntur illis , quibuscum alicui negotium est. Exempla sunt Ieremiae 33. U. tr. Si irritu pote' fieri pectum ineum eum die , cae pactum meum eum nocte, ut noὰ ' dies ct nox in tempore : G 'a- in meuis irritum esse poterit euis David servo ineo . ut non fit ex eo filius, qui regnet In throno ejus , ct Levitae ct Sacerdotes iniσistri mei . Et ad Ga- i . 'lat. r. s. Sed tirpe nos , aut Aug. ut de caelo evangelizet vobis , praeterquam quod evoveta vimus vobis , anatbema sit . Status quidem coeli & terrae Im- ι mutandus est , innovanda omnia , 3c meliorem in statum restituenda , Ix die Resurrectionis teneralis omnium hominum , & Adventus Christi ad ultimum iudicium , liberanda creatura a vanitate, cui modsi subjecta est: Praeterit figura hujus mundi . Coeli novi & terra nova nobis promittuntur , con sequenter vetera transitura sunt , quoad accidentia status , non qui ad sub flantiam quae perinansura est in saeculum ne euli ad gloriam Creatoris . Uerumtamen ne tunc quidem cum coelum & terra meliorem in statum imnvi- , lata fuerint , dc innovata , Lex Dei aoa implebitur . Alia ratio librorum,
115쪽
Isai. sti& Volumἰ num Legis , alia veritatis In illis contentae . Illa praeteribunt an quando , non ilia. Literis sponsi non amplius opus est spon .e , cum sponsi praesentia fruitur . Chirographo non amplius opiis est , praestita solutione. . . Uerum veritas Legis aeternum durabit e cumque Finis praecemi sit c 1 Itas decordε puro , conscientis bona , ct fide non ficta , de tharisas nuinquam excidat , Ne haec long ε perhectior futura si in patria , qam fuit olim in via, 'tunc maxime implebitur Lex . Ea tamen a Christo per feetillime est adimpleta iis , quos diximus , modis . Primo quia nullum ex praeceptis Legis ipse transgressus est . Peccatum enim non ferit e be Ioanni Baptistae ait : Sic de eet nos implere omnem justitiam . Secundo , quia per nos id ipsum facit, ut illam impleamus e quod Sanctus Pau-
Ius 'si nificat , dieendo : Fiuis Legis christus ad justitia in omni credenti. Et, Peccatum downapit in carne , ut justificatio Legis impleretur in nobis , qui non secundis in caruem ainbutamus . Et , Legem ergo destruimus per Fidem r- Absit ; sed Legem statuimus . Quia enim inquit S. Ioannes Chrysostomus .. Rudebat Lex hominem sacere ΜΗ- , a sta ad hoc inveniebatur infirma e veniens christus , G per sidem certismum modum justificationis inducens, voluntateis Legis impleνit . Quod eniis illa per litteram non potuit hoc pιr fidem S. Gregor. Μ. ine re ecit : Propterea dixit : Non veni Disere Legem, sed adimplere . Eo Hom. G in dein sensu S. Gregoriiis M. ait : Adimplera venerat Lege in , qui Legi jον - - ' stitiae gratiam addidit , ut quod ima ju Mot in minimis , ipse perfici adjaν i , νιι iv 1μμ πιι ς est quod illa coercebat as vere , iri. resecaret a corde . Et ebri I. , uti ante ip um S. Auguilinus : Quae Lex Iuperbos etiam praevaricationis reatu deis vinxit , augendo ρreentum , cum jubet , quod implare non possunt ἔ inius.L gis implitur justitis per gratiam Spiritus iv eii , qui discunt d Christo mites esse atque huisites eorde , qui Penit non Legem solvere, sed adimplerere . Deis,. de quis , etiam sub gratia positis , in hac mortali Oita , di iis est o Mai modo impure , quod scriptam est : Non concupisces r ille per carnis μή Sacria sicivis Saccrdos sectus , impetrat nobis udustentia is , etiam hinc adimplens Le gι - : Ut quod ster nostra in insirinitatem minis1 possumus , per illius perfectionem recuperemtis , elus Capitis Membra essecti stimur . Denique Legem im s. D. chrys. plς Vit per isti. praecepta , quae erat daturus ; inquit S. Ioannes Chryso
Hom. x6. in stomus . Non enim interitus priorum , sed augmentum: potius , d com-Nδ xv plementum erant ea , quae dabantur fi Christo . Illius quippὲ sententiae , Non , occides , non interemptio , sed adimpletio magis atque munitio est dicere,. Nou irascaris et ommumque si in iliter caeterorum . Ideh ait et Amen dico vo his , donee transeat caelum , terra , jota sinum , aut unus apex non prae- tιribit d Lege , douec omuis Laut . Quasi dicat. : I in postibile est Letis deo, creta non perfici : Nam minimum quoque ejus oportet impleri . Quod cer- .ris,/ r. .. te pse fecit , omni illa in diligentia curaque servando , & implendo. Ro- e. L .ib. 'Moni inquit Theodoretus in Graecorum Barbarorumqu. Legibus in uetum coL' Iectis , quae'optimae videbantur , d siugulis Legislatoribus mutuati , Iubditas sibi
nationes his Legibus serpire eoegerunt . Ilios tamen , qui ab ipsis regi noluerunt , nec Pi , nee tua uibus ade erunt , ut Romanis Legibus viverent . a iu multi eorum , qui seresistis .ir hvm acceρerunt . Dipere tawen tuorum L xibus rei aut . Negne enim in Mustes , neque visaesiticae pluriinae genus, non Laeti , non Daeri , non Abasgi , non caeteri Barbari , qui Romanorum ga dent Druinasti , ex Romaniι Legibus conventioves mutuat ineunt'. -- Pdea-tore1 nostri , Publicani , Sutorque , eunciis Natiouibus Leger Evangelicat
116쪽
Secundum Matthaeum . Cap. V. Sensus Litteratis. 3
moror , atque o in Ve hoisinum genus , natio Due sistis induxerunt . ut craei sis Leges occiperent , no v crinis ust , non infinita vi militum deles orum .
non immanitatis Persicae vis Icntia , sed verbis suadentes , Legumtyd utilitatem osteηdentes t δεγe sine variis ρericulis hoc exies , sed frequentes 'in sinentisnrbibus injurias perferentes , cst flagella possim fustixentes , G torti mirerique.
ae In plicii genus omne tu heuπυs .... Vc in Hii Leeislatores quidem coη- teterunt , at Legum vim abolere ren potuerunt . Muιia exim valeas ores honillarum nece in apparueru/t . Ad Persas enim ct ad Scoibas, barbar pro alias gentes post illarum mortem Leges penetrantine, omni si ct contra relatiantibus, non DInis Barbaris , sed etἰam Roma is , in eodem illae robore permanserunt. Quo miraeulo confirmata Dominicae illius senientiae veritas est : Donec ira Dat caelum est terra , fota unum , aut unus apex non praeteribit a Lege , donec omnia su t. UlII. dui ergo Diserit unu in de incndatis istis minimis , Ο docuerit sis homines , inini inus vocabitur In Regno caeloru- . Sui MIem fecerit , fe d euerit , hic magnus useabitur in Regno caelorum . Haec sentcntia cum supe- riori cohaeret e Iota uva w , aut unus vex non praeteribit a Lege , donee omnis fiant . Sugillat ergo Pharisaeos , qui contemptis Mandat in Dei , st tuebant proprias traditioses : Quod non eis prosit doctrina in pt pni Is , si vel parvum , quod in te se praee epeum est destruant . Ieiunia scilieer, lotio tres , sacrificia , dona illata in corbonam , decimarum anxiam sollitionem,
esse praecepta maxima censebant , ac docebant ; quorum nempe obser Vatia maximum Sacerdotibus 'ariebat emolumentum P alia esse praecepta min ma , quamvis officia moralia essent , vel primae , aut secundae tabulae . Sic maxi ma eorum opinione erant praecepta , quae spectabant actus externos , & ilisios Imperabant ,' vel prohibebant : minima , quae spectabant actus internos . Quod de ex seqtientibus versibus liquet , dc ex Matthaei r s. t 6. 13. capitiis hiis . Sic ex increpatione Christi , quod transgrederentur mandatum Uei propter traditionem suam , Matth. s. 3. constat , illos traditiones suas pro mandatis maximis , praecepta Dei pro minimis habuisse . Et videntur Pli risaei illa , quae subjicit Dominus , inter minima censuIsse : irasci sextri suci, dicere illi Raca Se Fatue , aspicere mulierem oeulo concupiscentiae , dimit tere uxorem , iurare Per coelum , Per terram , per Hierosolymam, per caput suum . Sensus igitur Dominicae sententiae est : tantum abel , ut venerim ad dissolvendam Legem , live doctrina , siue operibus meis, ut contrὲ doceam , illorum et Iam violationem praece torum , quae oro minἰmis habentur 1 Parisaeis , 3e Doctoribus veitris , gravi reatu ἰ obnoxicis homines fa-
aere . Iui ergo solveris unum de mandatis istis minimIs , ω docuerit sie h Minei s ia est , illorum violationem levis esse momenti , vel ea imo unε vi Iari posse docuerit ; conjunc io enim G , pro disiunetione vel , hie poni- eur ut in aliis nonnullis Scripturae locis ; J inini uas vocabitur, nullo eritio eo in Rerno eaelorum , ab eo prorsus , se in aeternum excludetur , Bbi
nisi magni esse non m sunt inquit S. Augustinus . J
Gui autem fecerit , non unum , sed omnia mandata Leeἰs , & docuerit homines , omnia esse implenda , nullo minorum majorumque praeceptorum discrimine , quia in Dei Lege nihil nisi magnum eii ; hic insenus voco bitur, id est , magnus erit in Regno caelorum . Quam sententiam simul be praecedentem sic explicat S. Augustinus : Ut ostenderet , illas minimos reprobos esse, qui docent bona loquendo , quae Disunt male vitendo ; nes quosi ininimos in
117쪽
eabitur In Regno e celorum , eontInu3 subjicit et ineo en ym vobἴs , qu7a nisi abundaverit justitia veltra plus quam Scribarum . Se Plinia saeorum , non in intrahitis in Regnum coelorum . Ιui μηt certὸ Serthae , mmdaei , qui ea - . thedram Mosi sedent , est de quibus git : Quae dicunt , facite ; nuae autem faciunt , facere nolite ; uicunt enim N non faciunt : Docent sermonibus , qaod solvist mori,as . Consequens est ergo , ut quI minimus est in Regno iae oram, quotis nane est Ecclesia , non intret in Reyrum carIorum , qualis taue erit Eetiuis ; ρstoniam docendo, quod totvit , ad eorum societatem , qui faciunt quod docent , non pertinebit : ct ideo non erit is numero Hscium ma exorum ; quo niam Qui secerit , ec docuerit , magnus vocabitur in Regno coelorum . Et quia bie morsus erit , ictis ibi erit , u FI minimus life non erit . SEque adeὸνυ ρὸ ibi magal erunt , ut qui ininor ibi est , mojor sit eo , quo hic nemo ma-Ior ast . sed imen , qui hie magni scivi, id est , qui in Regno caelarum , ubi fraena congregat honos , ct malas , faciunt bona , quae docent , ipsi eruut iuilla Runi caelorum aerrenitate maiorer , quos isti ad dexteram , G resurrei Πο-nem vitae pertinentes Indicant 'inces . XIX. Dico emis vobis : Quia nisi abundaserit iustitia vestra plus qudin Scri- . Forura I Aerisorum , non intrahitis in RegnuM caelorum . Nisi major Scper fictior Her It virtus vestra , & obedientia in observatione Legis quam oscribarum de Pharisa orum , qui sapientissimῖ ac religiosissimi inter Iudaeos
ara beneue., vohis ad aeternam beatitudinem non patebit aditus . Uera iustitia mari faicae praeitat in tribus . Priino , ut non modo opera noli ra , sed& affectus interiores animi Legi conformemus . Secundo , ut quae ex neces-fitate quadam & ad duritiam cordis Lex permi fit , ea mini in E faciamus , aut facienda putemus . Tertio , ut Legem non iuxta verborum lonum dumtaxat,
sed iuxta Legislatoris intentionem observemus . Pliarisaei , & Legi speriti, alius tantum externos Lege prohiberi censebant ; quaedam Legis prae zepta tro nullis , vel minimis habebant , quae scilicet pravas cupiditates prohi-erent , internamque ivlutiam exigerent . Cum enim talibus praeceptis nulla poena diserte adjuneia esset , ideb ea interpret, bantur in consilii niae s. Partem , quam in Legis necessitatem ἔ aut ceri ε partim quotidianis vict mis , partim ritibus in lallo Fxpiationis observari solitis ita illorum transgrensiones expurgari , ut nulla illarum apud Deum memoria superesset , quamuis transgressores in iisdem pravis a Metibus permanerent . Hine Tophou Iu-h 'M'. daeus adversus S. Iuctinora disputans , ast , tam magna tamque admiranda videri Euantelii praecepta , ut planε videantur 1 nemine posse praelaari ; interioris nimirlim innocentΤae mandata , 3c eorum quae Pro parvisa 'ud Judaeos haberi solent , vitiorum fugam intelligens . Quin Sc Iosephus in Ph risaismo . ut ipse fatetur , aecurat illime institutus , Polybiuau Hiitorie QR reprehendie , quod mortem Antiochi adseribat cogitato quidem . sed non
perpetrato sacrilegio e Nais inquit com nondum actu ivisset id quod destinaverast , non erat ea res moa duus . Suorum ergo tultitiam Pharisai eae opponens Christus , persee iorem esse ilibet . nem θ linceram, internam, uita . versalem - Hinc Clamens Alexandν in iis e Pos uois , ἔnquie , fisIIaera reu-
118쪽
secundum Matthaeum, Cap. V. Sensus Litterasis. ς r
i istitia eorum , qui intraturi sint in Regnum Dei , ut non irascantur sine como . Mismum . Η ergo non occidere ; ει qui illud hisirit . miniMus poto. Irer iv Regno rarioruM : qui stitem illud impleveris , ut non peeidot . noueontinuὸ munus erit , idoneus Regno Gπ ortam , b d taWeu ascendis M'tiem .grada M ; perfici. mr antem , si a te irascatur sine causa ; quod si perluerit, moiatὸ reMotior erit cμ homicidio . Ivσρropter , oui docet, ut nou irnegmtir, nos solvit Legem , ne cecidamus . sed implex potius , ut O siris dum non Meldμ . Mus . G in corde dum non irascimur , innocevtiam eustodia inut. XX. Audistis , qaia dictum est antiquis et Noη occides et qui autem ore derit, ritis erit judicio . la Lege scriptum audiuis , Non occides et Qui autem pro pria auctoritate non modo insontem , sed vel reum occiderit , reus eris jucdicio ; id est , ad jua ce3 rerum capitalium ducetur ,& ex eorum sentenistia cupitis supplicio a Ucietur . Atque solum homicidium isto Legis piae eeῶpto , Non occides , prohibitum , Scribae be Pharisaei perversε interpretantur : quasi id a m ioribus velut ex traditione acceperint . Iudicium porro non erat consessus Triumvirum , sive pedaneorum iudicum ; sed Auditorium iudicum , qui in porris cujusque civitatis jus super ea usis majoribus dieε. bant , & In liomicidas etiam lege agere solebant I de quibus vide Deuter. 6. I s. ει 2i a. uuanquam enim capitalia iudicia jam eo tempore , quo Christiis hale dicebat , Iudais adempta essent I erat i 'men mos ille iudi- . .ciorum notus omnibus , & in recenti memoria .' Consellum ilium Hebraei omnes , 8e qui de Pollita Hebraeorum scripserunt , fuisse dicunt vigintia
XXI. Fio catem Leo ecbis : Quia owxis , qui irascitur fratri suo , renterit judicio . Ego autem genuinum Legis senium aperiens , Ego Dominus S Legislator vester , dico vobis : Oinvis qui irascitur fratri suo . In qui
husilam eodIcIbus antiquis irrepserunt haec verba , sine eausa . quae SS. Hie- . ronyini de Aligustini iuuicio expungenda sunt . Non meram animi comm tionem hic significat irae nomen et Haec enim aliquando tu ita , secunditas illud , Irascimini , edi nolite peccare ; interdum veniale peccatum est i si levis , sit , et lairi ex causa : Ied intelligitur commotio gravis , rationis tu Adicium refugiens , cum appetitu vindiciae ex genere suo mortali , nem homicidii , vel gravis cui iis libet nocumenti conjuncta . Igitur qui fie ira ascitur fratri suo , id est , homini cuilibet : Hsιres autem etiam vestri μ- T. i. A,biretis Dre naturae matris xxius inquit Tertullianus , Ethnicos a milens e. et si vos parum homines , quia mali fratres . At quatito digniuι fratres re di octiumr er habentur , qui unum patrem Deum πηο verunt , qui πηuin Spir tum hiberunt sanctitani , ραι de uxo a tiro uareanιiae eju1dem ad una in iurem ex pavarant veritatis,t Qui irascitiir , retis erit judicio p id est , reus est delieii gravis , poenaeque non minus er avi obnoxius est in iudicio Dei . & in futuro tactilo , quam ea est , quam humicidae sullinent . Iudieii autem poe- na usitatissima erat gladius , quo in homicidas animadvertebatur. XXII. Quἰ aute in dixerit statri suo , Raea , reus erit concilio . Raca vox est indignationem animi significans , cum geliu aliquo insigitis contemptus Indice : vel , ut ollis placet , hominem vacuum sigiιificat aliquo sciliotnaturae , aut Drtunae bono . Convitium igitur est , quo exprobratur fratri vitium aliquod naturae , aut fortunae , verbi gratia cum vocatur Iustus, claudus , gibbosus , ignobilis & intimae sortis , egenus , oh umis , flve honoris dc dignitatis expers , fle ob defee us hujuscemodi contemnitur . non interius dumtarat , sed exteriori corporis geliu , quo nullius esse pretii significetur . Qui ergo ex ita ia vocem indignationis , dc convitii hujusm
119쪽
di. eruperit , Rear erit eoxcIIIo r id est gravioris erim Inis reus , qu m fi Irae Imperiim , tametsi ratic n s consensione probatum , si mio pretii:Iet : ae/Pro Inue obnoxius graviori poenae , in Dei juditio , & futuro saeculo . quam illa esset quae in summo lucaeorum Synedrio , seu Concilio 7 o. iudicum dein cerni solebat adversus falsos Prophetas , aut perduellionis , a linium liue gravilla morum criminum reos . Haec autem erat poena lapidationis , Deat.
X xl l I. Lui catem diseris , Fatue , retis crit xibexrae ignis . Non qui in-co , aut correctionis animo quem pipm vocaverit tauium , gravis peccativeus est a sed qui ex contemptu , ira & mala voluntate , pronoque in vindictam animo , ut ad homicidium gradus est . huc vel aliud verbum contumeliosum protulerit , quo graviter laeditur ejus hoinor , hle rens erit geb Irae ignis ; prκviori scilicet poena puctetur in m uro saeculo , quam pracedentilina peccatorum rei. Notum erat Iudaeis omnibus, quomodo cxtra Ierusalem Majores ipsorum erudelem Phoenteum superstitionem imitai i , consuevissent insantes vivos comburere , ei reum strepentibus interim tibiis , tympanisque , ne miserorum clamor exaudiretur . Locus tim saevo saero dira tus , T cρίιt dicebatur , di Vallis si orum Hlarem , tandemque Gelenca. Ad hanc idololatriam abolendam Rex Iosas loeum illum polluit , praecipiens, ut in eum equorum , aliorumque animalium cadavera insepulta de sordes proii- se . Do m. in cerentur . Inde sumpta metaphora , Iocus hipplicii impiorum post mortem, ἡ 'sedulicet infernus , a Ciri isto die us est Gebennet ignis . Uaricis itaque pec-S. taee'. M. DI um , poenarumque pro gravitate peceati gradus , Clit illus hie indieatrι. ai. Moras . Gradus in istis petestis sunt , ut priμὸ quisone tracteatur ' eum motum re- 3 ineat eor a conrepitiis r iam si extorserit vocem inducantis ipsa commotio , non
fignificanteis aliquid . std IIum animi motum ipsa erum ne testante in , qua friotur me etiI irascitur , plas est utique , quam si suriens ira mentio pre
meretur e Si .rὸ ποη solism eox indignantis audietur , sed etiam verbum, quo Iam certam ejus vituperatisnem In quem profertur , defigvet est notet, quia . bitet amplius hoe esse , quilis A IOIvs indignationis fonus ederetur.' ....diendum est itaque , quantum intest lxter justitiam Phordeo in , se in cin Horem , quae in Regnum eaelorum ntroducit , eti3d om si gravius cecidire, qua M verbo irrogare eoniicinis , h ore sis reum facit irediera , BPe suti in tro . . facit reum judicio , quod trium illarum petratorum uti muni est i quis illie , LA E ia quaestio Pem bowicidi uter Boisines visahant I bie sutem omnia dioixo indicis. -οῦ. dmutuntur , nisi finis damnatorum est gehenna ignis . Haec S. Augustinus . Qui& alibi observat Οι aede is que peeeata , qtrae levis a stu arentur , ' si iu Io, Chrys. Scripturis d. monstrarentur υ niona graviora . Quis enim dicenteis fratri szo, uati β' F tuc , eum gehennae flutaret , ns ve1stas diceret Multi hoc grave atque onerosum putant elle mandatum , ut scilicet pro uno versio tanta nobis pin- na subeunda st . Sed cur qilaeso , mandatum illud videtur onerosum y An for th nescis quia plurima pars culpatum atque poenarum ex verbis sumat exordium ι Nam & blasphemia per verba , & Dei negatio per verba , inde' de ma Iedleia . de injuriae . atque periuria dc falsa testimonia , & ipsa De quenter homicidia . Noli igitur aspicere , qu bd nnum hic verbum sit sed , ' quantum perieuli habeat , expende . An ignoras , inimicitiarum tempo eo incandescente ira , animo clite prorsiis ardente , etiam minimum aliquid ma -gnum videri y Nam haec ipsa parvula & hom Ieidia saepε pepererunt , dc urbes crebro integras subrue iant. ΣXi v. si 'Io effers munus tuum et Astare ,- H reeordatur 'rais. 7 Isfrauer ιutis herit G o id coerιυμ te r relinq e i mam1 rz2- cnte .stares
120쪽
Secundum Matthaeum. Cap. V. Senor Litteriar. 93
sade prias reconciliari 'stri tuo : ει tu ven eas offerar Gunus lauis. Si offerre cupias , aut oblatum eas sacrificium tuum ad Altare , dc memineris , fratrem tuum junam his bere adversus te conquerendi causam , quod eum offenderis , Relinque ibi : Ne prius offeras munus tuum quim sis reconciliatus , & in gratiam rudieris cum mere , vel affectu animi , s fit absens , vel effectu , fi praei ns , illi satisfaciendo . 6c si quam vicissim Iniuriam tibi intulerit , condonando . Quamvis enim accessus ad fratrem onsensum differt I pollit cum abiens est , non tamen animi praepara Io . Per gεndum e= eigo ait reconciliationem , cum in mentem venerit , quὸd nos DNιὸ Iratrem in aliquo Defunus et pergendum autem non pedihus corporis, sed -- tibus animi , ut te bumili affectu profremias fratri , ad quem chara evitari ne cucurreris , in cosinctu ejus cui inunus ohecturus M . Ita enim elicis Fpraesetis sit , poteris eum non fimuhrto onimo lenire , atque in gratiam revoca. re veriam posmiando si hoc prius coram. Deo secerisI, perrens ad eum non pigro motu corporis , sed celerrimo dilectioais assectu : atque inde veniens , is est , intentionem revocam sid id , quod Vere coeρeras , offeres munus tuum Docet Christus , Uei cultum in citarit te praecipue situm esse , qui dixit: Mijericordiam pore , εθ' non sacrificium . Primam igitur de charitate cunm sesse de here : de si ostenderis Deum charitatis lege violata , poenitentiasex Dei amore profecta qua non minus colitur Deus , quam sacrificio J Illud resarciendum ante novorum munerum oblationem . .
XXV. Esto consentiens, adver1ario tuo cirὸ , dum es in pia eum eo et ne forte tradat te ease sarius judici , e, jsdcx tradat te. minimo , ct in carcerem Mittaris . Esto consentiens , sive benevoliis fratri quem laesilli , quem raca, aut fatuum vocasti , qui actionem adversum te apud Deum habet e pacem eum fit Io redintegra de sentva , dum in illius saeculi v Ia curris . Ad quam sceri ε concordiam Apostolus Christianos omnes cohortatur his verbis : Si si ri potest , quantum iu vobis est , paceis estis owvibus hoministus habete . Nisi id praestiteris , timere merito debes , Ne fradaι te adfersarius judiet , ne coram summo Iudice vivorum dc mortuorum Chritto , cui Pater omne ju- dieium dedit , te conveniat , sive ejus occasone aecuser Is a diabolo ad Triabunal Christi r Fe Judex terribilis 6c justus tradat te ministris , Id est , An gelis , de quibus scriptum est infra c. r3. Exibunt Aureli , G separabunt Malos de medio justoruis , 9 inittent eos in ccmitium ignis et Se in carcerem miliaris , id est , in infernum detrudaris a ministro de exactore . Amen dico tibi , non exies ivde , donec reddas novi inuis quadranteω . Lu- eae rari sy. uic Itur , Doric etiam novismum minutum reddas . Quadrans mininuim erat in nummorum genere . ideo Sc minutum die uin ea: Marci ra. 4a. Misit duo Minuta , quod est quadrans . Significat Christus metaphorica hae locutione , nullum peccatum in divino iudicio impunitum relinquit sicut loquentes pilam dicimus , Usque ad faecem , cum volumus exprimere Miquid ita ex acium , ut nihil relinqueretur . illud porro , Dovee folpas, poenam aeternam fgnificat . Unde enim solvitur debitum , tib I jan: non datur poenitendi locus ' Ita ergo hic positii in est e Donec solbas , quomodo Psalmo roy. tibi dictum est e Sede d dextris meis , donee ponam iniwJcor tuos se bellu in pedum tuorum e Non enim eum fuerint inimici sub pedibus Christi positi , detinet ille sedere ad Patris dexteram et Aut illud Apoitoli I. Cor. 1 f. 23. Oportet IIuis regnare , don:ς ponat omnes inimicos tuos stib pedibus suis : Non enim cum positi suerint , desinet regnare . Quemadmosum ergo ibi intelligitur , de quo diei um ςa , Oportet eum regnare donec'ρovat iPi
mi ι Iab 'dibur ejus , semper regnaturum , quoniam temper illi erunt sub