장음표시 사용
121쪽
pedibus t ira h e accipitur , quod dictum est , Non exies Inde , donee sim
s nori muω quasi antis , semper non aexiturum esse ἔ qiria semper solvit novin naum quδutantem , dum sempiternas pinnas peccatiarum, lute. XXVI. Auelpis . quia dicium est antiquiti e Νοa is echa luris . Sola adult yla , & q u i de m re ipsi patrata , doeebant Scribae hoc pice cupio , Nou inae achaberis , inbiberi : cordis autem , eouitationum, necti in m Impuritatem, Lege velitam n in putabant . Unde R. Κiochi verba illa Psal. 66. vers. 18. Iniquitateis si os exi in corde tueo , nou exsudiet Dominui , planε comr amentem Prophetae , ita interpretatur et Itiamsi videriis ixiquitatem in corde eo , quam veI paratus essem in actum perduc re , at ut illa sit coram Deo,
et si eum Iobiis pr*relusian , tamen non audiet eam Dominus e quasi dicat a 66 dRcet mihi egis iochri . Cuitationeo entis 'ardas Deus xen haret vico ficii , =is concepta Lerit tu Dei sidem atque religionem , Et hane ipsam se
lentiam a multis I braeis probatam notat meu Ura ad Decalogum . Pravam hanc interpretationem Legis , erroremque Scribarum di Pharisaeorun Christus evertit his verbis : Ego autem dico vobis e Bia Oiscis, qui viderit Mu Ierem ad concupiscendum eiais , jais rebatus est eam ἐπ eorde suo . . Igi tur ρ inquit S. Augustinus J Iustis a minor ess . non moechari corporum con fundione : Iustitia per 3 maior regnI MI . non inrehar n eorde . Quisquis au te in nou marchatur In urde , maud facitatis custodita ne moecbetur in corpore. Indis ergo confrinavit , qui hoc praece ι : non euim venit L seis moere, sed iis ιν e . Sate confide sandum est , qu I non dixis et omnis , qui concumveritnet liere M ; sed , Laui vidcrit mulierem ad concupiscendum eam , id ele . ho T. ilia a sive ει σHμο o tenderit , ut eois corcupiseat et quod jam non est titillari d
1 udieii: .. sitiatione cornis , Ied plane eo exiise sibi siti , ita ut non re raenetur ivlaitur appetitus , sed si facultas data juerit, satietur . Nomine porro moecitariun
hic omnem carnalem , S libidinosani concupistentiam oportet intelligi, seu venerem omnem non coniuraIem . Nui viderit Mulierem.I Se ilicet feninrae, quodammodo sunt mentium noli rarum oculi , & omnes cupiditates in cor quasi per naturAles cuniculos IngredIuntur . Hinc oculos plenos adusterii. . S. Petius vocat Epist. 1. e. a. 14. Hine Tertullianus lib. De Fuescitia , c. im rimanus cortem spiritu libram , antinam me modιrant , Oculaeis metu re-peravI . Et Apolog. c. 46. Democritus sxcaecando semetipsum . qu)d mulieres
ais te : Expedit enim tibi , ut pereat unum membrorum tuorum,. quom t 3um corpus tuum est in geb.nnam . Et si dextra incutis tua scandalizat te.
122쪽
Secundum Matthaeum. Cap. V. Sensus Listerasis. 9s
Frorant tuorum , quini totu- eorpus tuum eat in resonum . Ex duobus incommodῖs eligendum , quod minus e si gangrena partem corporis quamvis charam occupatat , at quum est , ut patereris eam praecidi potius , quam proserpens malum toti corpori exit tum erearet . Quanto iustius id faciendum est , ubi aeterna animi corporisque pernicies imminet , ni antevertas IPer oculum se manum , intellige occa fiones proximas libidinis Sc evjuscum- . que pec ii ; five cognatos etiam , dc amicos conjunclissimos , oculi dextri, di dot ae manus syntho Io , Christus fignificavit . Scandalizat te, incitat Im- Pellitque ad peceatum . True eum , cohibe a functione visionis , etiamsi absque summo dolore ac detrimenio id faeere non posIis a nega tIbi illecebrarum peccati aspecti im , perinde ac si oculi tibi eruti essent . D projica abs te , . contemne , dc on . a te repelle , quicquid tibi peecati occasio , aut fo- imentum est , et D nafi se oculo dextro , aut manu dextera tharius , magis. que necessarium : F adit enim tibῖ , bee. Μimis enim malum prae majori ess- rigendum . Mclius est , ut vim tibi facias in hac vita , qu/m ut merna s. r. chos damnationem subeas , & u laneis inextInguibilem detrudaris . Si oculus tuus Hom ir iudexter scandalizat te , se. Si de membris hic loqueretur Christus , nequa- Maridis quam vel de uno , vel de dextro oculo , sed indifferenter de utroque id diceret : Qui enim dextro scandaliratur oculo , haud dubium , quin ipsum patietur etiam de finit ro . Quam igitur ob causam dextrum posuit, Sc ma- num a jecit I tit scilicet disceres , non ve membris esse sermonem, sed de his potius . qui nobis Dmiliaritate junguntur . Es igitur tau isia aliquem diligas , ut eo dex ri oculi utaris vice : aut ita tibi ρυεwtiois atIleis putes. ut eum dextrae inanus ducas loco , ω hi tamen onlisae tuae Iortlsis tuebinmo-
dent r etiam istos d te inquit abscinde . Non dixit , A taliuis Ibcietate disicede Med maxiwain separationem indicans, Erue, inquit, & projice abs te. Deinde quia Ilvere satis maec perat , Iutrum ex utroque oriendit: Expedit enim
tibi , ut pereat unum membr rum tuorum . . quam totum corpus tuum eat
utatur , qxaπιDis ergo Minyaees pietatis ostendat I De praecidendis ac vitandIs GHili' ς' pro rimis peccati occasonibus , vitandaque e harissimorum . de conjunctissimorum societate , si nos ad peccatum pertrahant , hune Ioeum pariter explieae S. Hilarius : Sed qu/s , inquit , diversa invicem Memβra , cstrstus Ia men omnes unum fumus ; abjicere d nobI3 , vel mitos eruere ρrcyinquitstes eborigimorais hamissis ad Bouemur . si in Illis aliquid tale cernamus ; no in vostminis MisInis eo in de familiaritvie venia-ui . Recti as utilitas er maxi-
123쪽
is necessariis , faη - scuu , G yedis membris earenter, que is urique in 'isciet eo gebennae vitiosae νε coinquitatis leveamur assecta. His coneor dat s. Huroomi interpretatio : Tu dextero , inquit , oculo , oe dextera manu , fratruis , uxorum , s liberorum atque os tum G prcyinquortiis inon stratur σμfectat ; quos si ad eculem'landam vera in lucem nobis impedimento esse eerna. Hus , debemus trure re M Uinos portioves e Ne dum tominus lucri eaeteror facere , i si ir aeternum pereamur . Unde dichur de Dcerdote magno , eu-jus Mima Dei cultui deditata est : Super patre & matre. Se filiis non pol luetur : id est , xuV m Usectum sciet , nisi ejus, cuius muni dedictatus est δHIs concinit S. Auguli in us : His , inquit . magna opus es fortitudine σέ Mewhra praeci denos . Quicquid euim est , quod struiscat oculus . Me dubio ta- Ie ιst , quod oebem reter risigitur . Solet enim ab eis, qui vehcisenter In It exstr Hrre dilectionem suam , ita dici , Diluo eum fictit oculos meos, aut et om p Ius quam oculos meos . Quod autem additum est , dexter , fortase adedigenum vim dilectionis vcset . . namquam enim ad videxduis istι oraci eo oris communiter tutenda tur , G si ambo iutendantur , aequaliter possint οῦ πα-ρlius tamen formIdari howines dextrum ainistere. Ut se sit se sui : S uicquid illud est , quod ita diligis , ut pro dextra oculo habeas ; si seandalizat te , id . est , st tibi impedimento est ad orram beatitudinem , erue illud oe projice abs. te . Expedis enim tibi, ut pι reat unum horum , quae iis iligis , ut tamquam meMhra tibi haereant . quam tota eor I tuum est in Debennam.
XXVIII. D ctum est aut in t quietiorque dimi erit uxor. in suam , det H ώ- bellum repudii . Ea de re lex extat Deuteron. t . 1. Haec jastitia. intuor est stiti. . .. is Phari orum s inquit S. Augullinus cui non .st contrarium . quod hὶe Da Uicie si . . & minus dicit : Ego autem dico vobis : quia omnis , qui dimiserit uxorentias in Ghm. suam , excepta fornieationis causa , facit eam moechari e & qiu missam
Lia, et duxerit , adulterat . Non enim , qui 'raeceρit dari libellu is repudii , me praerises .is. d. , cep t , ut uxor dimittatur e Sed , Qui dimiserit , inquit , det rui libellum LibelloRe. repudii : Di irsundiam temerariam projielantis uxorem libelli ceritatis te e. o , . s. rahet . Gui ergo dimittendi moram quaesivit. Qηisitavit, quantum potuit, duris homΠnus , se x oue dissidium . Et ideo mininus alio loco Interrogatus, ita Mimb. 19. 8, 1 6 udis r Quoniam Moyses ad duritiana eordis vestri permisit vobis dimit- tere uxores vestras . Quantumvis eniis durus esset , DI teliet dimittere uiuo xorcis , est in cultoret libello repudii dato, jam sine perieula eam posse nubere σμώ teri . Dominus eris ad illud eon'inandum , ut non facile uxor dimittatur, so Iaru cfuso in fornicationis excepti . Aliae quidem causae sunt canonicae , ob qtias uxor a thoro viri potest repet Ii ; sed solum adulterium causa est diamittendae uxoris Matrimonii propria , quia uxor prior esse noluit , quae fidem conjugalem marito non servavit . Et ob alias quidem eatitis abjici at oro potest uxor ad tempus , donee emendetur e ob adulterium vero abs ci es, te it a thoro In perpetuum , ut violatae fides coniugalis poenas luat, quatrusci vixerit et ita ut ipsam lichi poenituntem , & emendatam recipere vir mi ai me teneatur . Sed qui ob alias causas , etiam canonicas , id est, E iasiasticis Canonibus ae Decretis probatas , & Eccle fiasti ei Iudicis auctoritate , ac sententia Interveniente , divortium cum eoniuge secerIt 3 ip saque ad meliorem frugem redierit , ut redeat ad virum , tenetur cum ea reconciliari ; Hioqinu futu earu marcholi 3 id est , nimia severit te. praebet illi occasiones aciuti erit , exponit illam adulterii periculo . Uerumtamen id . p. & i di issam ob adulterium duxerit , adulterati quia a Iienam uxorem duincit . vinculum enim,conjugale n civitate De nostri , D inoote fonso ejus, rati ope Sacramenti , in diuolubile est et Et tuterv euievte di*ortio , non abes
124쪽
Seeundum Matthaeum . Cap. V. Sensus Litterasis.
vir eonfiaederatio IIIa utipt alis, sed sibi eo in a fune etiam festinari; eum iuriante in adulterium committunt , quibus fuerist etiam post furtis repudium es-puIati . vel II a viro , vel ille mulieri : Atque id confirmat. Apostolus ad Romanos scribens , c. r. Nuae sub viro est mulier , vivente Diso , Mligata est Mi : Si autem mortuus tuerit vir ejas , liberata est a Iue viri. Tritur .ivente viro , vocabitur adultera , fl Gεrit eum alio viro : Si aute in Mortuuε
fuerit .ir ejus , Iiberata est d line viri r ut non fit adultero si fuerit tumatio viro . Et r. ad Corinthios et . lo. r. Iis odite in , qui inatrimonio jun- Ui sunt , praecipio nos ego , sed D isi Πιs , uxorein d viro non discedere: Suὸd F dise serie uenere innuptais , cui viro suo reconciliari . Et vir uxorem nos dimittat . Eadem enim lex quo ad hoo posita est 1 Chri isto viro S uxori , ut si dimiserit , etiam ob adulterium , non dueat aliam , aut reconcilietur uxori r quam reconciliationem et fi non imperat Novae Legis Author , tamen optat . Iam vero si nec illi nubere cone editur vivo virb , a quo recessit , neque huic alteram ducere viva uxore , quam dimisit ἔ multo miniis fas est illicita cum quibuslibet stupra committere . Sed de hoc
Iursu fi argumento tractandum ad c. ty. S. Matthaei.
XX X. Iterum audistis , quia dictum est avi vis : Non periurabis e Re
des autem Domino jura inexta tua . Non verba , sed sensum Legis Cluilius reddit . Exod. 1 o. r. Non assumes nomeu Domini Dei tui in vanuis . Quod di Levit. rs. in Hebraico Textu habetur , ubi. Uulgatus Interpres vertit rNon periurabis in nomine meo . De ut. s. gr. Non μαγ.his nometi Dominι tui frustra : Quia non eris impunitus , qui fuster re vana nomen ejus assum-
, Ic it . Assumere autem nomen Dei in vanum , est peierare et Vox enim
Hebraica schade de in vanuis apud Latinos , utrumque significat , Sc quod minimθ necessarium , de quod falsum est . Altera pars Dominicae sententiae sumpta est ex Num. 3o. 3. Si quis virorum vota in Domino voverit , o seco strinxerit juramento r non faciet irritum verbum suum , sed omve , quod promisit , m ebit . sic Psalm. 23. 4. vir pius describitur his verb s et Iutnou accestit in vaxo animais fuam quibus respieittir formula jurisiurandi, Ita vivam : Nee juravit in dolo proximo suo . Peierare hic duo compIe- ctrtur , r. falsum jurare ; a. quod ex animi tui sententia iuraveris , non praestare . Scribae & Pharisaei dupliciter in hoc ea Dite de iuramento errarunt . 1. Qubd de veritate tantum rei j Iratae caverent , n n autem de svanitate iurandi . Iuramenta quidem vana , & temeraria aliqua censura a talunt . sed ea arctissimo circulo concluserunt , & quatuor tantum modis fieri dixerunt , ut observat Ioannes Lub'οt , in Horis Imbraicla. 1. Cum quis id iuramento assereret , quod notissimae veritati esset contrarium ἔ Ueluti , Si juraret virum esse 'minam , columnam lapideam esse columnsm au. ream , dec. vel cum quis iuraret id esse vel fuisse , quod omnino impossibile ; veluti , Se vidisse eoiseisis in aere politantem . t. Cum quis jurejurando id assereret , de quo non erat , quod quis dubitaret ; exempli gratia , Caeluin Use caelum , lapideis ε se lapidem , 8ee. 3. Cum id se facturum . iuraret , quod omnino ipsi impossibile r Se ne rupe per triduum , est tris ctium non dormiturum 3 ριν plena in s. ptimanam fe nihil xustaturum , Sce.
4. Cum ab eo abstinere iuraret , quod praeceptum est , ne rupe , Ne nou ge-soνurum Polaueris . Seeundo , errarunt in hoc capite , quod per creatu Tas iurare pro more , & consuetudine habuerunt ; nec tamen id verδ,& proprie juramentum esse putarunt , ut constat ex Maimonide in Sheuis νο t. cap. ra. ex aliisque libris Hebraeorum Magistrorum a Lith Goto citatis et de non se teneri jurejiu ado , si per coelum , aut tgrram , aut Per
125쪽
Ierosolymam , aut per caput suum iurassent . Utrumque hunc errorem s ristus hic evertit. XXX. aego autem dico vobis , Non jurare omηiηὸ , neque per caelam , quis εhronus Dci est et neque per terram , quia scabellum est pedum ejus et neque per Ieroso bina in , quia civitas est Muni Rexis : neque ρer e ut tuuis jura
veris , quis non potes uoum c illum album facere , aut nigrum . Legem explicae Chri lius , non solum periurium , sed omne prorsus non necessariu in juramentum prohibens . Iustitia Phari eorum est, non pejerare inquit S. Augustinus . J Hanc confirmat , qui vetat jurare , quod pertinet ad justitiam Vegni caelorum . Sicut enim fassum loqui non potist , qtii non loquitur; νο ρuerare.non potest , qui non ψrat . Licere tamen Christianis jurare , ubi
quis io , & qua ratione oportet , docet exemplum Apollo li jurantis: autem scribo ν bis , ecce coram Deo , quia non mentior . Et , Testis est inibi Deus , dcc. Idque confirmat Ecclesiae perpetuus illas. 4 Da ergo intelligitur praecepisse Dominum , ne juretur , ne qui quam sicut bonum πρetat jusjurandum , ω Miduitate jurandi ad periurium per eonsuetudinem delabatur . ciua. propter , qui inιelligit non in bonis , sed tu necessariis jurationem habendam, refraenet Jὸ ρucntum pote R , ut non ιa utatur , nisi necessitate , civis videt pigros esse hominιs ad credendum , quod eis utile est credιre , nisi juratione firmeιur . Uot et deinde Chrillus , non solum peccatum esse jurare sine ne cellitate illis jurandi formulis , quibus Deus directo nominatur , qualis est illa Iudaeis sane iistima , Deus vivit et Sed et lain jurare per res alias extra Deum , quod res aliae tacith ad Deum reserant ar . Itaque Dominus docet, nibia esse tam vile in tres uris mi , ut per hoc quisque ριjerandum orbitretur et quando d suminis usque ad iisa divina providentia creata regantur . Verba sunt S. Augulitas l. r. de Ser. Dow. in Monte. Neque per coelum , quis tBonus Dei est et ne e ριr terram , quia scabeia Ium est yedum ejus . Alludit a s illud Isaiae 66.. tam Mihi Iedes est : Terra autem scabellum peduνα meoruis . Quod non ita intelligendum , quati Deus habeat membra collocata in coelo & in terra , ut nos cum sedentiis et sed illa sedes judicium significat : Se quoniam in hoc universo Mundi corpora maximηm speciem coelum habeat , & terra minimam ; tamquam praesentior sit excellenti pulchritudini vis divina , minimam vero ordinet in. extrnmis, atque infimis , sedere in eoelo dicitur , terramque calcare . Has porro tu randi formulas ad Deum referri . Christus docet , Matth. a 3. At. Et qui jurat in caelo . jurat in throno Dei , ω in eo , qui sedet IuWr cum . Neque ρer Perost inam, quia civitas ιν inuni Regis . Ita vocatur Plaim. 47. 3. qucid Regis regum cultui dicata sit . Hoc igitur eo pertinet , ut qui per Ierosolymam jurat , intelligatur per eum jurare , qui Hierosolymis Regnum
suum ; sicut qui per Templum iurat , jurat per habitatorem Tumpti , ut
Chrilius explicat infra caD. 23.
- Neque ρer ca ut tuum juraveris , S. e. Et per Deum en Im jurare intelligendus e it , qui per caput suum iurat , cum nec sui capitis homo sit Do
minus , cujus . ne unum quidem capillum Et btim , vel nigrum facere pote it, .
id est . naturam ejus immutare . Gui per salatem 1Dam stirat, inquii Ulpianus Iurisconsilitis: per Deum jurare videtur ; respectu enim divivi minis iurat . Idem dicendum de illo , qui per caput suum iurat. XXxi. Sit auteis Ierino vestir , Est , est : Non , non , a uod cutem hiισbundauius ast , d waIo est . Cum aliquid rafirmandum est binu liciter affirmare et cum aliquid negandum , simpliciter . negate , nullo adhibito iura mento a cuius consuca udo malas vel qa ba a vitio incredulitatis ejus , qui
126쪽
secundum Matthaeum . Cap. V. Sensit Litterasis. sist
.ssidiis uestν is non eredit , or Ignem ducit e vel 1 diaboli tentatione . S subrare cogeris , inquit S. Au gultimis , sciat , de necessisate .anire infirmitatis eoruin , quibus aliquid suades : quae infirmitas utique misis est , unde nos otidie liberari deprecamur , cuin distinus , Libera nos a malo . Itaque uom dixit , Q od cateis cmplius est . metru- est : tu eniis non malum faris 4 qia bene uteris 'M aIiove , quae etsi non bona , ta inea neeefaria eis , ut atteri ρer
suadeas , quod utiliter suades : sed , a malo est , illius cuius ii initate juris are cogeris . Christi Salvatoris de vitanta iuramento sententiam S. Iacobus Apostolus expressit , Epist. cap. s. ra. bruta innia autem, fratres meis nolite iurare , neque per crium , nequa per terrain , neque aliud quodcumquo
jurameraum . Sit autem sermo vester e est et Hon , non e ' Di non suθ Ctem iudicis decidatis . Praecla e Clemens Alexandrinus perfecti Christiani mores , oelcribens , ait r Lovgὸ autem abest , ut qui in tali pietate Vobatur , ct Aju- dicatur , fit ad mentiendum proρι us , ct ad iura duin . Est eniis jusjurana dum confesto desiuitiva euis divina assumptione . Sui est autem sὶwel melis, quomodo seimuis in Meuis praebuerit , ut etiam ostus habest iureiurando ς ε non ita vita in instituat , ut ea B sirinum ac desinitum iusiurandum , Deminque ostendat oημφουδε tu constanti stabilique o ta G serisone ι Si autem is Iudicio ejus . qui facit , EF loquitur , positum efI facere sejuriam , usu s . perpessione 4jus , qui patitur per ecutioneis ; neque memietur . neqYe pejersis bit , ut qui Deum inceret lxjuria , cum euin stiat natura esse huiusmodi . Minime Ledi ρ t . Sed neque proρter proxIinuis inentietur , Peι aliquid tres er dietur , quem didicit diligere , etiamsi nou sit familiaris . Propter se 'stum autem mulia minus aut mentietur , aut pejerabu ; si quidem numquam sua stonistὸ in je iterbis injustus invenietur . Sed neque jurat , ut qui iv o motionem quide in , Da 'vel 1υ : in nexatione autem , NON . usurpare constituerit . Sincit ergo ei , vel Urinationi . vel negationi addere ijlud', Ver dies , tist fidem iii sociat , qui restos eius non persi ciunt stabilitate in . Ostor et enim
eum habere apud externos vitain fide dignam , ut ne 'Uusetur quidem σε esi durandu- : ud se iuuis auteis , EF qui cu in aes eo uve aeterar , ηῖμι aequitate in , quae est justitia voluntaria . Evangelieum illud de vitando iuramenin eo praeceptum audivisse videtur Clinias Philosophiis Pythagori eus , cui eum per juramentum mu telam trium talentorum vitare liceret, iniuriam pati ma ruit , quam jurare , idque cum istin esset falsb iuraturus p ut refert S. BG
filius , Homilia et . De utendis Gentiliuis libris. XXX ll. Audistis , ρ ιia dictuin est e O luis pro oculo , dr dentem pro dente .
oculum pro oculo reddat , qui alterius Oculum eruit . bce. Ius est Talio. nis apud gentes omnes vetuli isti mirm , quod jus Rhadamanthi dictum testat ut Aristotctes , isto versu deseriptum : Quae fecit st quisque ferat . iurst G aequum . Ex Graeeia Romam tranfiit et Unde in Legibus 12. Tabuaiarum scriptum erat : Si membra in rupit , talis ecto . Hoc Mosaia ae Legia
forense Decretum , Exod. ar. ver1. 23. 24. 23. & Levit. 14. Is. 2 hSed Tationis exactio non licebat , nisi iudicis sententia , ut constat ex Druinteron. 19. Stahunt cisho , quorum causa υ , ante DomInum in eo 'ectu Sa- . . .erdotuin , ct Iudituis . . . Reddent ei sicut fratri suo facare eoxit Pit . . . . Ut audientes caeteri tiinorem habeant , ω neququam talia aude ut facere. Non mιsereberis eius , sed animam pro anima , oculum pro omis , dentem pro 'ἐente , manum pro isanu , pedem diro pede exstes . Et permissa magis erat haec exactio talionis , etiam apud Iudicem actiosem iniuriarum instituendo, quam imperata : permissa , inquam , erat , ut majoris mali viis retur occasio , di ne dudaei ad vindictam proni, graviorem poenam exigerent damnodi a dato,
127쪽
,- .a Expositio Sancti Evangelii
' da , aut privata auctoritate Iniurias ulc7scerentur , atque metu tal Ionis
ab injuria inserenda cohiberentur : caeteriim vindἰctam Lex ipsa l privatis Prohibet , Lisit. rs. 38. Non quaerar ultioneis , Nec memor eris inj HAE cI-vΦum tuorum . Et Ueuteronom. 31. 3 s. Mea est ultio , ct ego retribuam in tempore . taliri lius igitur duo aute eit Legi r Tationem nempe sustulit , ac prae crca nos uocuit , non modo non expetere vindiciam , sed patienter in .
XXXIl I. Ira auteis duo vobis , Non resivere malo : Non vicem referre.
non malum malo repellere . eonviti lim eonvit O , vulnus vulnere . Quod om. 33. 7. S. Paulus his verbis exprimit r Nulli inatum pro inalo reddentes .... Nos
'' v0Meιinos defendentes , ebarissisi ; sed date Deum irae . Defensio hic pro ultione accipitur . Chritius enim , & Apostolus non vetant gravem In tu Iiam inculpstiae tutelae moderamine propulsare , neque Magistratibus vindicandam committere , sed ulcisci . Quod de sequentia S. Pauli verba declarant et Sed data Deam irae r id est , ultionis divinae r Scriptum est enim τω bi vinditia a ego retribus is , dicit Dominus . Quomodo vero Lex Motai-- ... ca talionis exactionem permittens , non pugnet eum praecepto Christi , egre-
b, Iti' gic Tertullianus explicat : Nova in plo τὸ , inquit , patientiam docet Cbristus,
jubans , ct super tunicam pallio quoque tedi . PIσηλ haec Chrigus adfecerit, ut suu ementa eon enloea diseiplinae Creatoris . . , . Si per ZMhariam praece pio , Me πη qudque malitiae fratris fui me ininerit ; sed xee proximi . rursus , Malitiain , inquit . proxiini sui unusquisque ne recogitet . Muttis Magis patientiam indixit injuriae , qui indixit obtivionem . Sed cx cum dicit : Mihi sindi iam , ω ego . indicabo ; proinde potientisin docet vindictaee ρectatriseis . In qtiantum ergo non eastis , ut dein pideatur , dentem pro dense , oculum pro oculo , in vicem injuriae exstere , qui non modo vicem , sed etiam ultionem , etiam recordationem . recogitationem injuria prohibet : in tantuin veritur nobis , quomodo oculuis pro oculo . dente pro dente cerquerit ; non ad feeundam injuriam talionis perinittendam , quom
prohibuerat interete a uitione ; sed ad priinain eoercendais , quam probibuero νυpopto talione , ut tinusquisque.re'ieiens licentia in ferundae injuriae , d pri-Ms se inet inuis contineret . Facuus entis .iis eo riini stit repraesentatione tollauis , quam repromission. ultionis . Utrumque autem consti mendum buit, pronatum Est fide homiuum ; ut qui Deo erederet , ultionem is Deo exspectaret; qui Min ι fideret , leges talionis itineret . Hane Legis voluntate is de intest uu laboraule in , mininus , Ο. Sabbiai Legis , ω ownium paternorum .ispositionum Christus , cν moris it , CV eois tem fecist , inundans alterius quoςue Maxiliae oblationeis ; ut tamὸ magis vice in injuriae extingueret, quame, LOM 'r talionein valuerat twmd spe , certe quam Prophetia manifestin coercuerso ; eae inemoria in injuriae probibens , ω villionem ad Deu in redigens .ato si quid christus intulit , non adperfario , sed adjutore precemo , non de s. Rur. 3. εν. NVMint disci inas Creatoris . Eundem legem explicat S. Augustinus variis in come . Fausi. locis , e quibus unum seligo librum de Serisone Domini in Moste , eap. 9. - s. Μοοη τε Pharisaeorum i inquit justitia minor est , non excedere in vindicto mo um ,
ὲ isu . cst Piciante verbo audito , uno ete quod tantu inde in dialeat referre contentπι sit :
128쪽
Seeundum Matthaeum . Cap. V. Sensus Litterasis. I o I
mum magna ex parte refraenovit tem , in qua scriptum est , oculum pro oeu- . . Aio . Se eentem pro dente : Qv bus ποmiuibus fixu catur Wodor , ut inju- s. . i. νiais .inditia nsn transeat . Hic , ut ioem S. Docior alibi dixit, Non D. Motue,e. r.
mei . sed Itines est . Haec initisistrum.j filia est : Haec est , ut ibi ait . pa-
eis inchoatis : pertilis aureis nax est , talem multis r nolle vindictam . Inter is Illud ergo primum , quod p aeter legem est , ut majus malum pro minore ιε malo reddatur , dc hoc , quod Dominus per fietendis discipulis dixit , ne iapr lo ullum malum reddatur ἔ medium quendam flocum tenet , ut tan- istum reddatur , quantum Aeceptum est . per quod a summa diseordia ad i. summain concordi m pro temporum dii tributione transitus factus est . Quisquis ..erso malum infert prior uuato laedendi di. nocendi , vide , quantum distet .a ab eo , qui nec laesiis rependit . Quisquis autem nulli prior male feeit, sed . . tamen laesus rependit gravius , vel voluntate, vel Deio , reeessit aliquanis tatum a summa iniquitate , & processit ad summam iustitiam , de tamen non. iadum tenet quod Lex , quae per Moysen data eii . imperavit . Qui ergo in tantum reddit , quantum accepit , jam donat aliquid τ non enim tantanus . poenam meretur nocens , quRntam ille , qui ab eo laesus innocens pallus iaest . Haue erga ine satam , non sever- . sed misericordem Iustitiain . Me perficit , qui Iegem venit tin f ere . nos Disere . . , Parum euῖα s.fbve dii detur Doisino , β ρro malo, quod acce eris, ni I restredas inali, nisi uisis amplius ρaratus M accipere . QVsyramr non sit , Ego autem dico vobIs, non reddere insita in ρro inais r quamquam hoc etiam munum oraeceρtum sit; ait , N-n resistere adversus milum I Ut nou sol in non inpendas , quod tibi fuerit irratatuis ; sed etiam που resistas , quo iniuist aliud irruetur .
XXXlV. Sed si quis te perra serit in dextram inarillain tuam , 'raebe IIII G alterais . Si quis tibi alapam Impegerit, illi maxillam alteram eaeden- s.Augam
dam obverte , potius , quit m te ulciscaris , aut alapam regeras , aut e
ritat ἰs . pacis Christianae , atque Datientiae bonum amittas . Quod ad inmericordioin pertinere , hi metrimὸ sentiunt , qui eis quos mulum diligunt, tam is
quam filiis , vel quibuslibet dilectissimis Dis aegrotanti r fer..uut , vel parvuIis , veι phreneticis ; a quibus inulta ι ὸ patiantur ; ω si eo u salui id
exieat , praebeut se etia- , ut plura patiantur , donee vel aetatis , veὶ inor, infirmitas nauseat . Suos eryo Dominus , Medicus animarum , curan tiI yrois xiisis instruebat , quid res aliud docere ρ et , nisi ut eorum Disti eo utere elient . imbeciliitates aequo animo tolerarent in ris ησmyue -ro,itas eriimbecillitate animi venis r I uia uuia invocentira est eo , qui in virtute perinfectus ast . Nee S. Paulus alteram maxillam praebuit percutienti , M. 33. 3. nee Chrisus ipse , Isau. g. a 3. Non igitur ostentatione eorporis, sed prae paratione cordis . lioc praeceptum implendum est . Multi evim auera in mamia Ioas praebere noverunt , dilixere .erὸ iliuis a quo feriuntur . ignoran= . At
vero ipse minivus , ρωi utique praecepta, quae docuit, priinus imρ est , per cutienti in Moxillam Ministro Sacardoris non praebuit alteram : fed insuper dixit , Si male loeutus sum , exprobra de malo ; fi hen ε , quid me caedis ἐNon tamen ideὸ paratus eorti uo. fuit , non solum qu alteram isaxissam eaedi pro salute omnium , sed etiam toto corpore e uel gi . Sle igitur Christianum hominem animo paratum esse oportet ad omne iniuriarum genus perferendum , potius quim amittat charitatem i, ut dicere pollit cum Prophe
ta e aratum cor ineuin mus , Hratum cor ineum .
XXXV. D eι , qui vult ieetiis judielo contendere , o tunieain tuam eoli re , dimitae ei FP prilium . Ei qui tibi vim infert in bonis externis , Ec occasoncm tibi praebet iplain ta bus vocandi , elepta tibi tunica ἔ vel te inis ' his
129쪽
jus trahIt . ut improba lite . Se malis artibus tibi tun ἔeam eripIat , d Im Ie te potius pallium I id est , paratus sis graviorem iacturam ferre . potiusquam eum detrimento pacis , Se charitatis , iudi io eontendas . Vel potium quam te ipsum ulciscaris . Lue. 6. 1 f. tuni ea vit Imo lo eo ponitur: Et ab
eo , qui castra tibi verimentum , etiam tun3 in noli prohibere et Id est , ab
eo , qui vestem exteriorem aufert , rapinae facilius expositam , 5e miniis necessariam . etiam vestem εnteriorem , rapinae miniis expositam, di magis ne tesIariam , ne cohiberi . Rursiis ad praeparationeis eordis , non ad ostentationem operis , id praeceptum rectε intelligitur . Et quod de evni ea , oc pallio dieiuna eii , non in eis solis , sed in omnibus faciendum est , quae alia quo jure et emporaliter nostra esse die mus et SI ensis de neeellariis hoc ius ratum est , quantὸ magis fusteritus eonteis vere convenit ι omnia ergo illa tu nicae , Se pallii nomine intelliguntur , de quibus iudicio nobi scum comen. di potest , is a ut a nostro jure in ius illius transeant , quἰ contendit , vel pro quo contendit et sicuti eli vestis , domus , fundus. iumentum , dc generaliter omnis pecunia . Caeterum nee publica iudicia , iurisque eo ram Magistratibus prosecutionem , nec iusta hella , Chri lii Lege prohἔbita sunt, modb charitas Sc pax ChristΤana in litigantium , aut bella moventium ani mis dominetur , dc ita sint affccti , ut damna quaelibet pati malint, qliam violare charitatem : 'uod et fi dissicile , spe elata hominum corruptela , Sciit Ium bellorumque circumliantiis , non tamen impossibile est ; Domino prae inhente gratiae suae auxilium , qui dedit praeeeptum . XXXV I. Et quicumque te suariaversi m/de palpus , vade eum IIIo G alia duo . Si quis tibi aliquod onus per injuriam imposuerit , aut te coegeritast operam aliquam , aut servitium ex hi hendum , quod non debes , verbi gratia ad currendum , comitandum , vel baiulandum ad unum miliare ; duplum potitis operae prἔella , quam adversus charitatem pecces . Angar verss dicebantur Regum nuntii , sive ea bellarii . qui certis stationibus dispositi erant , quorum alter alteri traderet litteras , ut cἔtius perferrentur . Fas autem ipsis erat . ad cursum rapere cujusvis equos , naves , vεlplaultra . quin etiam ipsos homines . Hebraei , ex quo Persaram potentia Orientem invaserat , coacti fuerunt . inter caetera ejus servitii incommoda, etiam onus angariae ferre , cuius immunitas ιpsis a Demetrio concessa est, it refert Iosephus . lib. 3. Anti . lnde factum , ut rei vehementer exosae nomen etiκm ad privatas vexationes producerent , ut eo Istat ex Matib. 27. 3 2. de ex plerisque Hebraeorum .scriptorum to eis . De hac angaria personali, seu injuria , quae contra libertatem committitur , ibi loquitur Christus; eum secundo loco de iniuriis , quae contra ius dominii , primδ veth de iis, quae contra Corpus committuntur , sociatus fuerit . Paulo aliter S. Augusti,nus : In his , inquit , tribus generibus exemρlarum nullum gentis iniuriae praetermigum esse video M Namque omnia , In quibus Improbitatem aliquam patimur , In tria genera dividuntur : quo uin alterum est , quod restitat non
quid trορ ercis stlud, quod in cortore Desum est, rest tu tur ἐκ integrum Sed tumidus antinus tolia sementa desiderat : sonum autem firmuinque isto non juvant ; quin potius misericorditer perserevdam a teritis infirmitare in judicat, quam alieno puppi cio suam mitigandam , Dae rulla est .... Tenebitur ergo Ia hyc iniur arum renere , quod ρer vindictois ruitur . Ne d Christianis modus , ut accepta in aris non Iurgat tu odisis , sed instrinitatis misericordia paratus fit animas plura perput 3 nec correia laxem nutuat , qua vel consilio,
130쪽
Secuncium Matthaeum . Cap. V. Sensus Litteralia. Ioa
veι otictoritato , ve I potestate uri potest . Aliud injuriarum gensi est , quod Ia Megrum restitus pote Η : cuius duae oecies , una ad pecuniam , auera ad vera in pertinet . Su rapter illius da tunica , D' vestimentσ , B us d/ antoriamive pastinis , G duuis intilium ex eisyla Iubjecta sunt : qtisa di reddI festimentu in potest'; qtiem σώjuveris ostera , potus te etiam ine , si opus suo-rit, adjuvare .... ta bis ergo stinnibus generibus sejuriarum Doinistis docet, potient sinum , O misericordissimum , se ad plura perferenda parati inuis animum christiani iste oportere . Et quicumque te angariaverit mille Padufi, va de eum illo alia duo . Et hoe utique non tam ut pedibus vas . qua M titanimo sis paratus . A cm iv ipsa Chrstiana Historis , in qua est auctoritas, nihil tale itimules fa suis esse a saxtiis , ori ab ipso Domino , eum In hswine, quem fusciste e dignatus est , visendi nobis praeberet exι luis ; cuis tamen omnιbus ferὸ locis eos iudeuias paratas Iuisse aequo animo tolerare , quidquid
XXXVll. Qui peιis d ta , da ei ς cti volenti mutuari a te, ne avertar sis
Parum en enim ni in nocere , nisi etiam piae ite v beneficium , quantum potes . Beneficium autem maxime necessarium eli sublevare egentes , quorum
alii nullam spini habent reddendi , quod acci Itur 3 alii sic egent impraeis iantia iam , ut munus , sive eleen osynam nota pollulent , aut pecuniam do natam , sed mutua in . Utrisque succurri jubet Chrillus , quatenus Ne facult. tes nostrae seiunt , & ipsorum oecellitas postulat , ut explicat S. Paulus R. C riath. 8. 1 a. 13. 34. Si enim voluntas rompta est ; sieeundum id quod habet , accepta eu , non uetu 'duis id quod non babet . Non eniis ut aliis fit remisso , sobis otitem tribulatio , fies ex aequulitate . In ρν aesenti ιem pore vestra re aedantis illaruis inviam Drelest i ut di illarum abundawtiaveurae ino ae sit stivismεηtuis , ut fiat aequalitas . S. Lucas cap. 6. Io. hanc Domini sententiam ita refert et O vi autem petenti te , tribue ἱ eleemosynam scilicet , vel opem , quam prae tare poliis ; sive dignus sit , sive non; sive amicus , sive inimicus ἰ live referre gratiam po: it , si je non pollit INon enim personarum , sed paupertatis , sed cliaritatis habenda eli ratio . Servet tamen charitatis ordinem suum, quem perficere Chri itus voluit, nota evertere . owni petenti te , tribue . in 7aD , non om uia ρetenti : ut is der,
quando melias aliquis dabis , cuin ρeterae in injusta , correxeris . Ει volanti mutuari s te , non overtaris . si qui mutuum a te pet It , ne difficilem , aue tetricum te praebeas ; sed hilari suavique benevolentia ipsi succurre , et ii sortε facultatibus iit delii tutus , nec pignoribus, ve I sponsoribus datis cavere reddendam pecuniam valeat. Ideo auten Dominus duo illa beneficentiae e enera imperavit , quia Fierumque homines , qui troysis divino praemio donare flarati punt , ad dardum quod mutuo petitur, puri μου quasi nibia recepturi a Deo , eis in re in , quae datur , ilie qui secipit , eQ9lsat . Reeιὸ itaque ad hoc Peneficia tribuend genas nos divina hortatur octo. ritas dicens : Et volenti mutuari a te , na avertatis et Id est , ne momereoωοluntaIein alienes ab eo , qui Aetit , quia oe pecunia tua vacabit , se Drustibi non redditurus est , eam homo reddi ιν ii : fed cuis id ex praecepto Dei