Castruccii Bonamici Commentariorum de bello italico. Liber 1. 3

21쪽

ro DE BELLO ITALICO, sis iter impedire nostrorum virtute repulsi , neque regredientem insequi Gagium tempestatum, & fluminis magnitudine detenti potuerunt . Itaque necessario morabantur . Tandem , transducto Tarum exercitu i ad hostem proficisci constituunt, sive illum in muniendis castris occupatum , & nondum Castellarensis adventu confirmatum adoriri, sive obsidione premere possint. Namque illi horum alterutrum spectare maxime videbantur. Sed suominus adorirentur , assidui prohibuerant imbres, Gagiique effecerat solertia , qui, &pontes interruperat Omnes , & , expugnando Codoneum, illos diutius etiam impeditos tenuerat . Pignatellius enim legatus de exercitu hispaniensi cum parte copiarum missus ad occupandum COdoneum , cum ad Lambri,&Padi confluentem pervenisset, primum quidem pedites, equitesque nonnullos Austriacos,

qui ibi eratit in statione, in fugam dedit, in

ipsum deinde Codoneum vicum , quo sese re-eeperant fugientes, impetum celerrime pro- .gressus secit. Resistebant acerrime hostes , domiciliisque occupatis repellere nostros confidebant . Sed cum nostri audacter succederent, allatisque securibus portas perfringerent, domos-oue serreis palis subruerent, loco cesserunt , de- ensorumque para in ipso certamine interfecta, fugataque , pars, Codoneo capto , capta est , in hisque Grossius fuit dux eorum . Quo facto Pignatellius sese ad Gagium in capra recepit . Nostris ad Placentiam castris communitis , persectoque in Pado ponte , relinqueb

tur Λustriacis nihil, nisi ut obsidione Gagium

22쪽

L 1 AER TERTIUS. gium premerent . Idque accidit. oppugnabatur interim Forum Fulvii a Duriacensi Principe , eodemque Trib. mil. Regis Sardiniae, & defendebatur egregie ab Ascoisquio Hispaniensis exercitus Decurione ,

qui Philippi jussu oppido praeerat, praesidium que ibi Hispanorum habebat , & Helvetiorum de exercitu Neapolitano . At Matthoius multum ad belli rationem interesse existimans , prohibere, ne in tanta rerum perturbatione oppido potirentur hostes firmo , atque opportuno, simul distineri prosectione sua

hostium copias posse sperans , cum omni exercitu suo, quem etiam cohortibus Hispanis ii. Derton 1 deductis , & Genuensibus vi. adauxerat , relictis Novis , superatoque flumine Bormit, fugat lique ad Castrum Baianum Su alpinorum lestione ad Foroiulviensem oppugnationem disturbandam omni celeritate , &studio incitatus serebatur . Sed accidit perincommod/, quod tantam Mali boli diligentiam. Praesectique constantiam commota elusit ab

Helvetiis seditio magno rei militaris flagitio. qui sive spe sollicitati, sive metu perterriti , secessione facta, sese, quodque ipsorum erat

custodiae attributum, propugnaculum hosti dediderunt , eodemque , tanto illato incommo- do, uti arcem traderet, hominem strenuum,& paratum defendere se Praesectum ipsum

compulerunt. Qua re nunciat 1, Malibolus pedem retulit, conceptamque ex tam inopina-t1 deditione iram in Statellates effudit , qu rum ex itinere Castellum expugnatum diruit, atque in miseros Irienses, quos grandem sibi, praesentemque numgrare pecuniam praeteriens jussit. . Jam

23쪽

11 Dg BELLO ITALICO, Iam Castellarensis a Spedia prosectus, &Genuensum diligentia . commeatuque adjutus in Gaeti castra pervenerat. & summissus a Mali bolo cum xii. Gillorum, Hispanorum,& Genuensium cohortibus Mirapiscensiis adventabat . auctisque copiis repugnabat audacter Gastius. & cum equitibus, quorum magnum. & delectum habebat numerum , ma- Sis libere vagabatur, aerosque trans Padum

integros habebat ad copiam commeatus, praedamque tollendam. Aultriaci , praesidiis nostrorum Uxolengo , & Monteclaro rejectis, Ripaliam aggrediuntur . Ripalia vicus est ad Placentia longe millia passuum octo in ripa positus Trebiae , arce munitus , atque pud Gallos Cisalpinos Landorum dominatu,

tione in silenis. Castellum ibi est aquae fluminis Trebiae, quae depresss derivata fossis placentiam usque deducitur , eratque magno Hispanis usui. Eo maiore tormentorum, &mi- litum vi arcem hostes agerediuntur , duce Berenelavio. Praesidiarii milites omnino a to mentis imparati , quod non tantae esse arcem opportunitatis crediderant, ut defendi tormentas oporteret, cum ad horas octo sortissime . pugnassent, crebris tandem confecti vulneribus sese. atque arcem dedere coguntur . Illam statim Austriaci , deditione iam, diripiunt .

omnibus ad Trebiam captis locis , quae

dare aliquam Hispanis commeatus facultatem videbantur & Laetariano occupato communitoDe suburbanum quod erat Alberonii Cardinalis, hominis utraque sortuna notissi. mi,

24쪽

L33ER TERTIUS. . . tymi, atque abest a Placentia mille circiter pausus premere acrius Lictei fenius Gagium a

fronte, atque a tergo, ejusque castra , coli

catis tormentis , ollisque jactis incendiariis ,

ipsamque divexare Placentiam conatur. Ga gius, quo arctius a fronte, atque a tergo premebatur, eo latius in Transpadanam regionem pabulatum equites mittebat,per quos comme tum omnem diligenter conquisitum comportabat . Multum etiam ut esset frumenti, pabulique provisum , & convectum curaverat, multarumque rerum iacultates munitissimus ad Padum pons praebebat, quem cum interrumpere illi saepe tentassent , nunquam potuerant . Quanquam etiam contignationem ejus Padus interdum concuteret nimiisc inimmescens tempestatibus . Tanta erat operis firmitas. Adactis praeterea ex oppidi muro telis& protegebatur pons, & ipsi vexabantur hostes, qui totis diebus munitiones proferre, castraque castris convertere cogebantur. Ita alter alterum observabat, magninue vi in Occupandi et locis praesidiisque uterque utebatur: Lictestentus ut quam angustissime Gagium contineret; Gagius, ut Lictestentum eluderet, &quam posset latissime pabularetur. Crebraequa ob eam causam velitationes fiebant; id quod

etiam necesse erat accidere in tanta exercutuum propinquitate, atque animorum conten

tione.

Ualebat Gagius equitatu, loco praestabat, defendebatur item pontis , atque oppidi munitione, adeout neque ad deditionem inopia, neque ad praelium oppugnatione cogi videretur posse. Frequenter etiam ex PeIsugis au- ,

25쪽

14 DE BELLO ITALICO, diebat valetudine uti hostes non boni, propterea quod in locis gravibus , atque apertis calorum intoleranda vis, & restagnantium sellus aquarum moverant corpora eorum , Calirensesque morbos Vulgaverant a quibus quidem assiciebantur nostri minus , utpote quOS tecta urbis atque umbrae recreabant ; his rebus adductus Gagius bellum ducere parabat . Intelligebat enim maximos Austriacorum coisnatus ad nihilum recasuros, extracto in hyemem bello, viribusque eorum levibus praeliis, morbis , eademque attritis inopia , qua nostrum delere exercitum ipsi sibi persuaserant . Verum erant in ipsis Hispanorum castris , qui jam famem , caeterasque obsidionis acerbitates miserabiliter jactarent , Gagiique consilium carperent , patientiam ejus obsessionem appellando. Ille autem in sua Permanebat sententia , deque totius belli ratione dederat ad Philippum Regem literas uberes, ac diligentes. At Philippus Rex per Hieronymum GrImaldum de compositione agere, initareque de conditionibus cum Regina Ungariae non desistebat; quam minu , quam vellet, postulatis auscultare suis cum intelligeret, dissuadentibus aperte Hispanorum societatem Britannis, eique se de Camposiano colloquio purgante per ex quisitissimas literas Rege Sardiniat, statuit ipse summam rerum praelio committere , sperans proinde quasi in Regum potestate eventus essent armorum insigni aliqua victoria, aut Reginam Ungariae ad interpositas conditiones compelli, aut dubios Gallorum animos confirmari posse. Instabat praeterea uxor Regina Galiis insensa , Quos suis adversari consiliis arbi-

26쪽

rabatur , atque aliquid prius agere cupiebat, quam languescente ira , & veteri , insitaque emergente in Gallos benevolentia. , Philippi Regis animus labaret, Noalliensis etiam Gallicae militiae Magistri ossiciis impulsus. Nam-rue hunc propter flagrantissimam apud eunem Philippum gratiam Rex Galliae iudicaverat idoneum, quem cum mandatis de Camposiano colloquio in Hispaniam mitteret. Recenti igitur adhuc illius invidia colloquii , &stimulante uxore , commotus Hispaniae Rex scribit Gagio, Austriacos ut quamprimum sine ulla dubitatione adoriatur . Ita , neglectis imperatorum consiliis , absentium plerumque

regum nutu bella administrantur.

Gagius, quoniam Regi parendum erat i& quacumque ratione pugnandum , Philippi

Regis de praelio mandata ad Philippum F. attulit. Philippus, quo firmior prodiret in aciem, omnibus sere , quae circum ea loca habebat , deductis praesidiis, etiam , atque etiam per literas sua manu scriptas evocato Maliboio , qui praelio repugnabat maxime ; cum esset , convocato concilio, conficiendi negotii dies,& ratio constituta ; eos , qui aderant , hortatus est , quoniam fieret dimicandi pote-Has , ne usu , manuque suam , Philippique patris expectationem fallerent: Philippum certe Regem eorum virtuti tantum tribuisse dicebat, ut. Cum ad opprimendos hostes temporis forsitan opportunitatem expectare P tuerit , virtuti maluerit eorum, quam tem poris beneficio confidere. Haec cum facta essent in concilio ad suam quisque exercitus partem instruendam, curandamque discesserunt. .

27쪽

as DE BELLO ITALICO, Quo die pugnatum est, dies fuit ad xvi.

kal. Quinti Ratio autem , ordoque agminis erat eiusmodi , ut Galli , qui extra Antoni, nam Placentiae portam castra secerant, in tres distributi partes dextrum nostrorum Cornu ob tinerent, Iidemque in sim tirum Austriacorum invaderent e subsidio iis adjungeretur Aram-hurus legatus cum xvi. Hispanorum cohortibus: item Hispanorum cohortes mediam tenerent aciem ; in siniitro autem cornu reliquae Hispanorum , Neapolitanorum , & Genuensium cohortes in tres parIter divisae partes collocarentur . Omnes uno undique tem Pore , signo dato . concurrerent. Ex oppidi moenibus, iisque munitionibus , quae propter viam, qua ad LaZarianum itur, productae erant ab nostris, tormenta interim ne cessarent. quae res, & nostros protegeret in praelium profici. stentes, & prodeuntes deterreret hostes, eorumque munitiones, & castra vexaret. Em, latus, quod eius inuti sis opera propter intercisos fossis campos non satis tamen prudenter videbatur, ab universa acie seclusus , atque ad omnem rei eventum paratus conlisteret, eique Vieviliaeus , de exercitu neap. legatus praeesset . Ubi ea dies venit, ad eum modum, quem diximus copias Borbonii suas instruunt, sub occasumque solis Austriacorum castris appropinquare coeperunt. Erant Austriacorum castra tormentis, Pro

pugnaculis, arboribus inflexis, altissimisque indugis aquis , fossisque munitissima, &, quod

per exploratores perfugasque cognoverant, resque i pla ostendebat , suorum oppugnationem

castrorum a Borboniis parari , suas item ipu

28쪽

LrRER TERTIUS. . x copIas Contraxerant, maenasque munitiones addiderant , ipseque Licteitentus , quem incommoda valetudo multos jam dies longe a castris tenebat, rei magnitudine commotus in castra venerat, ut practio interesset . Castella , quae erant ab illis posita locis opportunis, nostri , multis utrinque vulneratis, atque intersectis, expugnant, in iisque expugnandis nocturnum omne tempus consumitur. Prima luce in ipsas irrumpunt munitiones , exuperatisque Ugeribus ad fossas perveniunt, quarum tametsi quanta esset altitudo nostri nondum duces perspexerant , & ne sarmenta quidem , quibus eae explerentur, Compo tari per equites iusserant. tamen earum di cilis , impeditusque transitus ardentes st udio pugnandi milites, praesertim Gallos, adeo non tenuit, ut sese in eas audacissime demitterent, ibique pars magna militum aut confossa telis, quae creberrima accidebant ex tormentis ad Iumma fossarum labra constitutis , aut inductis hausta aquis interiit. Sed nihil e1 re nostri commoti per coacervata suorum corpora transgressi in superioribus locis consistunt riamque Aramburus hostium munitione potitus viginti in ea , & sex collocata tormenta Occupaverat : qui quidem, si in ipso statim negotio consilium capiens erepta hostibus tommenta in ipsorum perniciem hostium vertinset , iisque perturbatis, spatium nostris dedisset confirmandi sese , accersendique equitatus, qui auxilio laborantibus accurreret, maXimum certe ad victoriam momentum attulisset; neque ipse forsitan multis postea vulneribus

29쪽

11 DE BELLO ITA DICO, Eodem tempore , & , quae in medili erant

acie , Hispanorum cohortes Castellum quoddam hostium egregie munitum, atque desensum , quanquam saepius repulsi , tamen ad extremum , redintegratis viribus, expugnaverant : & eodem im tu , eademque suorum, atque hostium jactura, neque minus explorata victoriae spe a siniitro cornu Gagius irruperat, neque multum aberat , quin totis Austriaci castris expellerentur: cum ci Eugeniante alae dracones opportunissime summisti tanta vi in Gallos irruerunt, ut, qui incredibilem a principio virtutem praestiterant, improviso eorum incursu adeo euerrerentur, ut o nises protinus, turbatis ordinibus, & equitatus subsidium nequicquam implorantes terga

verterent, praeoccupatisque animis vano quodam terrore , non ducum cohortationes , non

preces exaudirent ipse que Mali bolus, dum , equo dimisso , sugientes increpat ,& gladium

intentans retinere conatur , reliquorum fuga, & tumultu abreptus pedem reserre cogeretur.

Quo feroces successu Austriaci milites , equitesque non negligendam sibi occasionem existimaverunt , & profligatis Gallis , conserti iasimo omnes a3mine in Hii panos impetum fecerunti. At Gagius ubi iugere Gallos , trepidare suos , seque urgeri a se onte, nudari a dextra vidit , & Belgarum , atque Hispanorum

Praetorianorum cohortes, quibus maxim8 Confidebat , omnibus sere ducibus aut vulneratis, aut occisis sustinere se diutius non posse, veritus, ne omnis circumventus deleretur exemeitus , sensim cedendo surorem repressit Austriacorum , seque ad oppidum satis , ut ita

30쪽

LrBER TERTIUS. Istrepida re , quiete recepit. Biduo post cum nominatim ratio confecta esset, qui numerus ex nostris suisset eorum, qui capti ab hostibus, & vulnerati essent, & item, qui in acie cecidissent s captorum summa reperta est ioccccx V., Vulneratorum iv millia & cccclx., occisorum iii. milia & ccxx. o quo in numero ex Gallis comes Broitellius praeiemas Fabrsim, Equesque Tinaeus, ex Hil panis Duccaesius ,& Romerius legati suerunt , sortissimi viri . Virtius Helvetius de Neap. exercitu castrorum praesectus contrucidato corpore captus est . Atque hoc praelio satis constat excellentissimam virtutem militum fuisse, tu signi autem primorum ducum imperitia accidisse , ut, secluso equitatu, quod unum est in prae iis maxime necessarium, latera nudarentur, nulluminque subsidium est et , quod summitti posset ,

ignorataque fossarum altitudine , maximum ex loci iniquitate detrimentum caperetur, fugaque propterea, & caedes militum, & totius rei perturbatio fieret.

Hac victoria sublati Austriaci tametsi ad

iii millia ceciderant, multo tamen erant alacriores ad continendos hostes , quos magno cum detrimento repulerant, omnibusque m dis huic maxime rei studebant, ut pabulatione , commeatuque prohiberentur . Nostris autem praeter Cremensem , & Laudensem agrum, non regio, aditusve erat ullus reliquus ad copiam rerum necessariarum . Quibus ne intercluderentur , implicatique haererent ,

Mali jus , Gaetuique paucis a Placentino praelio diebus , Ca fellarensi cum circiter iv. hominum millibus Placentiae relicto, ut oppi-B a dum