장음표시 사용
661쪽
minum judicia. Siquis Regius Minister jactabunde dicat: multi, Rex, illic agri steriles & inculti stini; ego possum efficere, ut diligenti
labore exculti, ingenteS quotanniS fructuS tibi, Princeps, reddant, publicumque aerarium opibus facile replebo. Hujusimodi ostent tor, conlastina tanquam fidus & Optimi Minister, omnium ore ce- Iebratur, qui tamen olim tamquam patriae praedo & populi pestis, horrori & odio habitus suisset. Ubi eniin Rex nec pietatem, nec aquitatem spectat: si iuri Minister per fas & nefas illum ditare conetur, hic dicitur Velle alterum Kre omnibus exosum ditare. Deinde ecce alius tumido ore: ego, inquit, possum , Rex , tibi omnium vicinorum Principum amicitiam conciliare, bellique foedus acisbcietatem inire; & si pugnare oportuerit, ausim tibi certam victoriam polliceri. Hujusmodi ostentator,nunc tamquam fidus & optimus Minister habetur, qui tamen olim patriae praedo ac populi pestis habitus fuisset. Ubi enim Rex nec pietatem , nec aequitatem spectat, si quis Minister per fas & nefas eum potentiorem sormidabilioremque reddere conatur, hic dicitur velle alterum, seritate immitem roborare-N- rs. Lib. ra xa che tom. et s. in Libr. 2. Memcisi cap. 7.on sim xam
sic Metricius: Ouadruplex maxime est hominum genus qui Regibus inserviunt. Pruno, Lint ii Rui postquam mille artibus Sc curis Regis obsequiuin adepti sunt, id unum spectant, ut placeant; & blando vultu , ficta oris specie, assentatione Regem, quam Viv aberrantam, delectent. Secundo, iunt ii, qui uiti Regni tranquillitati prospiciunt, & hi in quaerendo Regni bono tam sunt solliciti, quam illii in Rege oblectando ; & ideo vocantur Ministri, regionis & Dugum protectores Tertio, sunt ii, qui vocantur Caeli homines. Hi si prae- videant silia dignitate se posse imperio prodesse , suamque dc recte regendi ac vivendi arte doctrinam tam Regi, quam populis profuturam certo stiant, tunc Magistratum capessunt,& operi manum admovent ; sin minuS : feculam fugiunt, & privanam vitam ignoti agunt. Quarto denique, sunt ii, qui Heroes dicuntur. Hi vitam ac mores suos ad amussim componunt, suoque exemplo ac fama tum Regem, tum populum au sui imitationem pertrahunt, omnibusque virtutem instillant.
662쪽
nas. III. De Ethica Sinensi. Paragraphus Tertius.
PRimo. Legum Necesitas. Quemadmodum circinus & norma ad fabrilem artem, Sc fistulae diremices ad Musicam ; ita leges ad Re nregimen sunt necessariae cAM. Leges & Musicam solus Rex potest ian cire. Ut possit autem eas sancire, debet insigni & scientia & virtute liollere ; & ipse in iis servandis, debet exemplo suo populis praelu-ucere B).Sccando, Leges antique generales. Regulus Principatus Κi, has novem
regiminis leges olim proposuit Imperatori Ru Vam, veluti j. m pridem a Caelo traditas Principi Tu ι sed de modo saltem, quo dicuntur traditae. videtur aliquid fabulosium ab Interpretibus referri. Novem istae leges sunt sequentes e Prima : Debet Rex rite ordinare usum quinque primariorum Principiorum universalium cscilicet aquae, ignis, ligni, metalli, terrae, juxta ipsorum proprietates. Aquae autem proprie eas est humefactio& descensus; ignis proprietas est calefactio & ascensius ; ligni proprietas est curvitas & rectitudo; metalli proprietas est liquefactio δ d
rities seu mutatio ; terrae proprietas est frugum tacunditas. Ex his quinque oriuntur quinque saporum genera; sapor falsius, amarus, acidus, asiper, dulcis. Secunda: Debet Rex procurare has quinque virtutes ; corporis majestatem, verborum rectitudinem, intuituS claritatem, intellectus, capacitatem, cogitationum seu consiliorum subtilitatem. Tertia: Haec octo ad populorum vitam spectantia. rite disponenda sunt: videlicet agricultura , mercatus, Spirituum cultus, publicorum operum Magistratus, Institutionis seu scholarum Praefecturae, justitiae tribunal, hospitum Ritus, militiae disciplina. Quarta : Haec quinque ad tempus spectantia, accurate distribuenda: annus, mensis, dies, motus constellationum, lunae atque solis,Κalendarium.
Quinta: Rex debet esse si iis Subditis verbo & exemplo perfectu in
vivendi exemplar, bonos compensando, malos arguendo Vel puniendo. Omnes docendo. Persecti Regis documenta, fiunt rectae ratunis praecepta,
663쪽
pta, ade6que supremi Domini seu Tam n documenta. Supremus enim Dominus Xam n non loquitur, sed Rex pro illo loquitur.
Sexta: In regimine hae tres Virtutes servandae: rectitudo, foribtudo , mansiuetudo. Deinde quoad Victum, auctoritatem, honoremes majestatem, reluceat major excellentia in Rege quam in Magisti,
Septima: In rebus dubiis jacienda sors, ut stiatur Caeli voluntas ad fugiendum malum, vel faciendum bonum; chinc sorte dici possent
istae antiquae sortes non divinatoriae, sed consultoriae, quae olim in quibusdam casibus licite usurpatae fuerunt.) Deinde Interpretes reserunt quo i istae sortes jaciuntur vel cum calamis pullulantissimae herbae Xi,per inbinationem notarum symbolicarum libri Ie Tim, de quo mox insta; ves cum testudine assata per inspectionem humoris, splendoris, obseuritatis, venarum rectarum & transversarum ; sed an iste idem sortis jaciendae modus olim fuerit usitatus, non satis liquet. Videntur Sinae olim prius determinasse ac statuisse quid juxta rectam rationem aut sibi agendum, aut omittendum seret; & tunc tantum Qrtes jecisse ad tranquillandos populorum animos. Sed haec omnia sat incerta, & apud ips mei libros Sinicos controveria. Octava : Saepe cogitandum est,qubd ex vita vel hona vel mala pendeant& oriri Qleant Caeli effectus: pluvia, serenitas, calor, frigus, Ventus, diversimode vel per desectum vel per excessum sitiis temporibus advenientia. Quamvis autem, ait Interpres insta citatus, istain dependentiam unius cum altero, sive istam dependentiam Caeli essi ctuum ab hominis actionibus habitam applicet liber ad singula nominatim ; tamen id generatim intelligendum est. Nona . Excitandi Magi stratus& populus ad amplectendam virtutem, propositis his quinque bonis: longa vita, opibus, interna & externa pace, honestatis pulchritudine, finalis virtutis persectione ; & ad fugiendum vitium, propositis his sex malis: morte praeinatura, morbiS, maerore, paupertate, improbitatis consiuetudine, probitatis dissicub
Tertio, eges modernae particulares β: Particulares leges,quae pro hoc prae sentis Imperii Tartarocii nici regimine sunt stabilitae continentur in ma
664쪽
Imperii murrae limpitudiηis. Primo, ponuntur quaedam leges communes pro variis delictis , delictorumque circumstantiis. Deinde assignam tur leges pro singulis sex supremis Tribunalibus Curiae, scilicet ossicio xum. AErarii lituum,Militiae Justitiae Edilis seu publicorum operum, totum Imperium administrantibus, praeter appendicem aliquot Stat
Primi Tribunalis leges sunt pro distributione Magistratuum, &recta muneris administratione. Secundi Tribunalis, pro personarum, agrorum, domuum tributo, pro matrimoniis, pro publicis horreis Sc aer iis, pro mercibus &sori contractibuS. Tertii Tribunalis , pro spirituum,& hominum Defiunctorum cultu , pro vetandis Sectariorum & di Vinatorum pravis artibus, pro communibus urbanitatibus, pro exequiis, pro publiciS conviviis.
Quarti Tribunalis, pro Regii palatii custodibus , pro militibus,pro castris , pro exercitus proiectione, pro nuVirum trajectu, pro equilibus , pro Curibribus. Quinti Tribunalis , pro furtis, laesionibus, homicidiis, rixis, imprecationibus , litibus, munerum acceptionibus, falsificationibus. QN nicationibus & aliis sceleribus , pro reorum comprehensione & car-
Sexti Tribunalis, pro aedificiis , opificiis, fluviorum exundati nibus , &C. Omnes hae leges in 1 9. Articulis comprehenduntur D . Orata . . poenarum genera. Nunc pro Puniendis delictis ordinariae sunt hae quinque poenae: Prima, dissectarum Cannarum . vel flagellorum
ictus I O. 2 O. 3. . 4O. FO. Secunda, eorumdem ictu, 6 O. TO. So. 9 . ioci. Tertia, exilium unius anni, sesqui anni, duorum annorum, duorum annorum Cum dimidio , trium annOxum intra delinquentis aut
Rci Provinciam. Quarta, exilium ZOOo. 2sOO. 3oCO. stadiis Sinicis distans a patria delinquentis Vel in Tartariam relegatio. Quinta mors, vel strangulatio vel decollatio. Ni quae harum poenarum possunt pecunia reaimi, V. gr. Cannarum Verbzra D). Ol ina vero alia quinque erant poenarum genera, scilicet narium abicissio, pedis amputatio, nigra stoati insculpta nota. castratio. mors
665쪽
eu nis, Iudicum nitia. Sunt haec quinque praecipue: Metu Potentum: iustitiam omittere ι Vindictae ardore iustitiam exercere ; mulierum Verba audire; pecunia aut muneribus corrumpi ; intercessiones asmittere cFG.
Cum videret Meincius unimquemque Principem pro suo libitu particularem regendi modum instituero, neglectis antiquorum Imperatorum legibus ac Statutis ; stimulatus Zelo publicae disciplinae
sic loqui exorsus est: quemadmodum artifex etsi oculorum acie celebrem virum ti Leu, , manuum industria celebrem virum m Xaadaequarit; tamen absque circino vel norma non potest opus ilium in figuram circularem vel quadratam accurate efformare. Simili modo quemadmodum Musicae Praeses eis aurium judicio adaequarit celebrem Musicum Quam . tamen absque Magisterialibus variarum duodecim fistularum longiorum & breviorum lex regulis, non potest quinque Notarum musicarum modos rite distinguere, api que concentu temperare ; ita Rex licet moribus & vita fuerit alter Tao dc Xan, si tamen debitas pietatis , qua populorum Vitam sin Vere & mores instruere oportet, leges ab antiquis traditas ac sancitas nec adhibuerit nec servaverit in regimine, numquam poterit animos in viam virtutis & pacis adducere, totumque Regnum pu
B. 2. Lib. Sa xu che tom. 3 .in Libr. Cbum Tum art. 2 8. sic : Nisi quis Regis aut Imperatoris dignitatem habuerit non potest publicorum Rituum
leges sancire.statas domuum, curruum vestium,vasorum sermM pra scribere dubios litterarum characteres dijudicare. Ideo nunc in toto Chinae imperio curruum vestigia sint eadem, litterarum characteres iidem, Rituum leges caedem;&haec, prout fuerunt ab antiquis Imperatoribus sancita, perseverant, nec ullus huc usque ausius est immutare. Sed licet quis habeat Regis dignitatem, si tamen non habeat Sapientis virtutem ; aut contra, licet quis habeat Sapientis Virtutem, si non habeat Regis dignitatem, non potest Rituum leges, ac Musicae modos iustituere. Ibid:
666쪽
Ibid. artic 29. sic: Itaque siqiliis Rex seu Imperator haec tria maximi ponderis negotia, Rituum leges, opificiorum formas , litter
tum characteres studioSe curet,tunc omniS populuS paucaS committet culpas. Porro ad haec tria rite sancienda, OpuS est, ut quis r qui sitam & dignitatem & virtutem , ac tempu& habeat, &c.illa autem horum trium selicem exitum a populis impetret, debet ipse in eorum obsiervationealli S exemplo praelucere,&cia Hinc sit, ut sapientis Principis gesta,Verba,Statutae sint omnium saeculorum exemplar ac norma; remoti populi illum desiderent,vicini non fastidiant. C 3 . Lib. Xu Κim tom. -- cap. Num ran, id est, magne regulae seu magna leges. Ipsum mei Capitulum Hum Fan, hic appono, & sic habet: Cum Princeps seu Imperator Haram post i 3. annos debellato Praedecestare Cheu , obtinuisset Imperium . his verbis interrogavit Regulum Regni sive Principatus M Eheu l Casum quidem occulta virtute populos stabilit eosque ad simul cohabitandum colligit &adjavat ; sieci ego quonam modo dirigendus ac componendus stuniueraliς humanae conditionis ordo, ignoro. Tu, quaese , me edoce. Tum Regulus Regni M sic ait: Ego audivi Principem quenolim jussum ab imperatore Iaa reprimere debaechanto diluvii aquas, eis vallum & aggeres objecis , atque ita primum ordinem.
quinque Elementorum feta universialium Principiorum, quem caeli Dominus disposuerat. perturbasse Hinc caeli Dominus velim menti ira exarsit, nec illi novem magnarum regularum seu legum species tradidit . sicque ille uniVersialis humanae conditionis ordo decidit Postquam morte mulctatus fuit Princeps Quen . filius Tailli si cessit, aquasque debacchantes naturali cursu per canales in mare de cluxit, atqtie inundationes sedavit in Et tunc Caelum illi magnarum regularum noUem species elargitum est, hisque universalis seu naturalis humanae conditioniῶ ordo reforuit. Prima harum novem specierum fuit: Quinque elementa , sive quinque primaria rerum Principia bene ordinare , nempe eorum usum Secunda: Quinque res, quae spectant ad mores, diligenter curare. Tertia: Octo res, quae ad hominis vitam conducunt, rite disponere. Quarta: Quinque res, quae ad tempuS spinant, accinate distribuere. Quinta : Absolutum Regis periecti exemplar
667쪽
praebere. Sexta : Trium Virtutum usum temperare. Septima IRcs dubias clare examinare. Octava : Effectuum secuturorum turbam attente cogitare & perpendere. Nona: Hortari ad quinque bona, & deterrere a sex malis. Nunc de singulis. Prim species, sunt pximaria & universalia quinque rerum Principia . quarum usium juxta cujusque naturam ac proprietates ectet Rex rite ordinare. Primum, est aqua; secundum, ignis. Tertium, lignum. Quartum, talium. Quintum, terra, seu humus. Aquae
proprieta; est humus actio & descensius; ignis, calefactio & astentus; ligni, curvitas & vectitudo ; metalli, liquefactio & durities leu immutatio ; terrae, set gum quae seruntur & metuntur. Cunditas. Ex aquae humefactione & deiciasti oritur salido ; ex ignis calefactione & assiensu, amaror; ex ligni curvitate & rectitudine, acor; ex metalli liquefactione & duritie, seu ex metalli immutatione asperitas, si1Ve sapor asper; ex tCrrae Lecunditate , dulcedo. Secunda species , si int quinque res , quae ad componendoS mores spcctant: prima. corporis sorma; secunda, loquela ; tertia. aspectus quarta , auditus ἔ quinta , cogitatio. Corpori, formae virtus, est majestas; loquelae, rectitudo; aspectus, claritaS; auditus, . intelligentia; cogitationis, siubtilitas. Majestas parit reverentiam ,. rectitudo directionem , claritas prudentiam, intestigentia recta comsilia, subtilitas rerum persectam notitiam, in sapientiam. Artia syecies, sunt octo res ad hominis vitam spectantes, quas Rex debet studiose Curare ac rite disponere. Prima, est victus I secumda, merces; tertia, cultu, Spirituum,& parentationeS quavia se publicorum operum rei agrariae Magistratus ἔ quinta , doctris ianac morum. Magistratus ; sexta , Justitiae Magistratus I septima, hospitum Rutus ; octavae, militia. Quarra Ihc es, sunt quinque res ad tempus spectantes, quas Ren. debet exactu distribuendas curare. Prima , est annuS.; secunda ,. mensis; tertia, dies ; quarta , stellarum longitudines, latitudines se hique ac lunae duodecim conjunctiones, suu duodecim domuS craleste quinta,Kalendarium, abulae astronomicae-
Quinta Jecie , est absellitum Regis persecti exemplar. DIim Rex absolutum di vitae dc morum regiminis e emplar edit, tunc qui
668쪽
tuplex bonorum genus in se colligit,populis transfundendum. Ur,. de omnes istius temporis populi imitantes s .inmam Regis perfectionem & exemplum , eum vicissm etiam adjuvant. Quod nec in populo prava regnent consbrtia, nec in Magistratibus pravae factiones, id maxime profluit ex persecto Regis exemplo. In populo alii sunt mentis perspicacia, alii actionis vivacitate, alii disciplinae rigore praedici; hos Rex debet sepe cogitare,ut ad persectionem exstimulet. Alii sunt, qui licet istam majorem persectionem
non artingant . non audent tamen culpas ac crimina Committere,
hos Rex debet suscipere, fovere, instruere. Postea si hilares proficiant , imo fle verbis & factis ostendant se virtutem diligere , Rex illis Magistratus constrat; abiblutum certe Regis exemplum optime imitabuntur, sectabuntur. adjuvabunt. Pauperes Si orphanos non premat; potentes & illustres non timeat. Si aliqui inter Pra, sectos sint habiles, perspicaces, ac ivi, illos ad prostctum excitet; atque hoc modo Regnum florebit. Quia autem Praefecti dum opibus honeste affluunt, melius virtuti vacant ἔ ideo caveat, ne non habeant stipendia ad honestam suae domus sustentationem sincientia ; alioqui daret illis peccandi occasionem. Quoad illos. qui virtutem non amant , si illis Magistratum aut stipendia conserat, utetur malis ad malum. Deinde Magistratibus ac populis hanc
versuum odam addistendam & cantitandam commendet: QM non tortuose, nec claudicanter incessit, is colit Regis nostri mentem ι qui non sequitis pravam voluptatem, is colit Regis nostri viam . quι non sequitur pravam 3ram , is colit Regu nostra iter. Dum aris tortuositas ct factio , Regis notra via sit amplissima ι dum abest factio ct tortuosita , Regis nostri via sit aequalissima ι dum abes oppositio ct declinatio , Regis nostri via sit rem a. Atque hoc dicitur unire extremam persectionem , & redire ad extremam per- Pelionem. Ista summae seu extremae persectionis doctrina a Rege tradita, est communis rectae rationis ordo, & magna totius orbis in
structio; hoc non Regis, sed caeli Domini est documentum. Dum igitur omnis populus hanc ultimae persectionis doctrinam Cantitare solebit, sensim instruetur, & ab instructione transibit ad opus; & per hoc,Regis intendori approximabit,dicetque: Rex noster in Regni regimine vere noster Pater di Mater est.
669쪽
Rurs III. De Ethica Politica. Cap. II. m. a Io
Sexta species, sunt tres virtuteS in regimine servandae r Prima, dicitur vera honestas ; secunda. victrix sortitudo ; tertia , victrix mansuetudo. Ubi habetur paCis concordia . ibi vera honestas; ubi immutabilis constantia, ibi victrix Brtitudo ἔ ubi accommoda moderatio, ibi victrix mansuetudo ; nimirum sertitudo pusillanimitatem, mansuetudo audaciam debet Vincere. Auctoritas ergo, potestas, majestas , praemiorum largitio , poenarum inflictio , victus
splendidior . est quid proprium ibi ius Regis ; ista Magistratui seu
Uas allo non licent. Praefectus qui ista sibi usurpat, domui suae damnum & Regno perniciem importat. Si enim Praesecti nec recti. nec aequi fuerint, mox populi libaeine etiam excaecati, suae conditionis & ossicii limites transgredientur. Septima θecies, est rerum dubiarum examen. Id est, ait inte pretatio Imperatoris Κam Ηi. examinare Caeli legis bona vel malaad determinandam hominis actionem. Rex eligat ac statuat certos
Praesectos ad jaciendas iries, & data occasione eas jaci jubeat. Hae sortes dicuntur : prima, pluvia seu humiditas; secunda , claritas seu Prenitas ; tertia , obiurito ; quarta , dispersio ; quimia, transversio ; sexta, firmitas, seu pars inferior symboli aenigm tici dicti Oua, id est, tres lineolae inferiores symbolia; septima, mutabilitas , c seu pars superior ejusdem symboli, id est, tres ejus superiores lineolae. LIniversim lunt leptem ἔ quinque fiund per comjecturas, nempe quinque primae); duaec nempe ultimae per fis
ras sieu symbola. Harum ope,actionum desectus evitantur. Dum sors
jacienda est, jube illam a tribus, quos coiistituisti , Praesectis jaci ; si
non concordant tres simul, sequere quoaduo dicunt. Occurrente magni ponderis negotio, quod dubium parit , primo te ipsum consule . deinde tuos Praesectos, postea populum, postremo Qxteso Si tu, si Brtes testudinis , si sortes herbarum xi, si Praesecti, si populus suis agentur actioni, id dicitur magna concordantia ac proinde agendo, tibi & tuis Posteris proderis. Deinde si tu & series sustragentur , sed Praefecti & populus refragentur, etiam tunc honum est,ieu poteS agere. Si Praefecti & irces suffragentur, sed tu& populus restagemini, etiam tunc bonum Si populus & ries suffragentur, sed tu dc tui Praesecti rc tragemini, etiam tunc honum.
670쪽
Si tu & sortes testudinis suinragentur;sed sorim herbarum Ii,die secti. S populus refragetur, bonum agere res ad Familiam spectantes. utpote res minoris momenti ); non vero res ad Regnum spectantes. Si sortes & testitudinis & herbarum xi simul rcfragentur, tunc hinnum est quiescere, seu non agere; malum, S Cre.
Nota: Quoad has Ertos, an sic olim in usu tuerint, potest sane dubitari . maxime cum ibidem dicat Interpres Isae' rix, a tempore Confucii huc usque libros de illis tractantes non fuisse posteritati transmissos; adeoque i sta regula regiminis , inter incertas videtur
Octaria θecies, est essectorum multitudo , scilicet pluvia , serenitas, Calor, frigus, Ventus. Haec quinque dicuntur tempus. Si unumquodque eorum juxta suum ordinem ac suam anni tempestatem perfecte advenerit, tunc minima herbarum, frugum, aliarumque rerum ubertas abundat: si autem illorum unum vel per excessum vel per desectum aberraverit , tunc calamitas exurgit. Haec inccta tum bona tum mala diversis hominum moribus, ista sibi attrahentium respondere solent. Bona effecta virtuti respondentia sic: Uenerandae vultus modestiae, respondet opportuna plu-Via ; verborum moderationi, opportuna serenitas; prudentiae, oin portunus calor; rectis consiliis, opportunum frigus; sapientiae, opportunus Ventus. Contra veQ, mala essecta vitiis re pondentia scrcorporis immodestiae respondet frequens seu nimia pluvia; verborum dissolutioni, crebra seu nimia serenitaS; imprudentiae,creber Calor ; praecipitationi creorum frigus;insipientiae,creber ventus. Interpretatio Imperatoris Κam Hi ad hunc terium sic ait: Ista hominis actionum, &Caeli essectuum correspondentia, non debet sic intelligi,ut unum uni singillatim correspondeat; sed generatim intelligenda est ). ' Itaque Rex, unius anni; primarii Curiae Praefecti, unius mensis ; reliqui Magistratus, unius diei essecta examinent. Dum annus. mensis, dies suam constanter temperiem servant, tunc frugum maturitas habetur , Regni regimen floret, idonei viri in dignitatibus sulgent, domus tranquilla pace gaudent ; dum aurem non servant: tunc frugum maturitas non habetur, Regni regimensquallet, idonei viri non promoventur, domus pace & concordia