장음표시 사용
441쪽
DIS P. III. CAP. VII. 43 et his oriuntur affectibus sal. . Hinc optimh Christianae, vel Evangelicae legis perfectio in tribus virtutibus, vel consiliis illis posita merito existimatur , quas illi, qui sacris, ac religiosis Ordinibus nomen dederint, profitentur , humili nimirum obedientia , qua caeteris parere velint ;Iaupertate, qua temporalium rerum amorem, Mdominium deserant; ac perenni castitate , quaa licitis etiam voluptatibus abstineant. Eadem quoque vitia, sive peccata ex pravis animi aia fectibus, vel, ut inquit Apostolus, eκ earnis desideriis deduci poterunt, quibus purior, ac nobilior hominis pars, vel spiritus irretitur, alisque abripitur ad malum. Caro enim concupiscit adversum spiritum , spiritus autem adversi rcarnem, hac enim flai invicem adversantur , ut
non quacumque volumus , illa faciamur ... manifesta sunt autem opera carnis , qua sunt fornicatio, immunditia , impudicitia , Iuxurias, ido-Iorum servitus , veneficia se inimicitia , contenistiones , amulationes , ira, rixa , dissensiones , δε-cta , invidia , homicidia , ebrietates , commessationes , his similia , qua praedico vobis , sicuti
tradisi, . quoniam qui talia agunt, regnum Dei nou consequentur. Frusus autem Spiritus escharitas , gaudium , pax , patientia , benigniatas , bonitas , longanimitas , mansuetulo , fides , modesta , eontinentia , castitas . . . Qui autenet sunt Christi earnem suam eruet epunt cum vi
tui Insit. UI. e. ibi Galat. c. I. N. II.
442쪽
reteris humanis actibus accenseri denil que poterunt Affectus illi, quibus h
manos animos allici, moveri, Vel eX- citari conspicimus, ut exinde virtutes
omnes , aut vitia , de quibus hactenus disseruimus , veluti ex uberrimis sontibus oriantur. Cum verb plurima de Affectibus ipsis variis in locis tradita, vel explicata iam suerint, ubi delibertate, mali origine , praesertim vero de virtutis natura , ac origine loqueremur, pauca quaedam supremo hoc loco de Affectuum nomine , natura , origine, viribus ac partibus, ve Iuli coronidis loco, brevissime complectemur. II. Atque, ut ab ipso nomine exordiamur, non una, eademque vox a Philosophis adhibetur , ut affecthis idea , vis, & natura exprimatur. Quemadmodum enim Cicero observat peris turbationes animi , formidines , libidines , . eundia hae ferὸ sunt ejusmodi , qua Graci παθε appellant , ego poteram morbos , . id verbum efie verbo, sed in consuetudinem nostram non caderet g nam misereri , ω invidere , gestire , Iatari hae omnia morbos Graei appellant motus animi rationi non obtemperantes : nos autem hos eosdem metus conritati animi reciὸ , ut opinor , perturba
tiones dixerimus , morbos autem non satis , unde
443쪽
unde etiam alibi affectum vehementiorem appeia ritum esse definit; quemadmodum etiam asserit , quod nihil melius quam quod es in eo uetudine fermonis latini cum exisse ex potestate die iamus eos , qui es a nati dicuntur aut libidine , aut irae undist ... qui igitur exisse ex potestato die tintur , ideir eo dicuntur , quia non sunt in potestate mentis , eui regnum totius animi a natura
tributum es sa . III. In illo tamen veteres, recentiore ue Philosophi mirifice conspirant, quod in astectibus non modo animus assici , percςlli , moverique debeat; sed insuper etiam agitatio quaedam in corpore, sive spiritibus excitetur, quae animum percellere, vel perturbare possit, ideoque affectus ipsi cum animi motu arctissimo veluti scede.
Quemadmodum enim intellectus ita veritatem , vel obiectum aliquod interdum percipit, ut it Iud in spirituali id a , vel imagine , puriori quoque . nitido , vel imperturbato lumine contempletur , unde illa cognitio intellectio pura vocatur galiquando vero sensibili rerum imagine percellitur , ac imaginem veluti cerebro impressam intuetur , unde imaginatio vocari merito solet g itaqu0que voluntas ipsa aliquando leni , tranquillo , Pacatoque pondere in boni amorem inflectitur , Mactus , vel amor ille voluntatis operatio , 'olitro , humanus actus simpliciter appellatur; aliquando
ero voluntatis amor cum turbidiori, irrequie- O , concitatiori, ac vehementiori spirituum motu , vel agitatione coniungitur, & vehemens ille animi motus, aegritudo quaedam , perturba tio , vel assectus vocatur.
444쪽
I V. Neque tamen irrequieta solum, & vehemens spirituum agitatio requiritur, ut affectus aliquis in animo producatur; alioquin motus omnis, qui in animo fieret, affectus vocari merito posset, eum certe nulla cognitio, vel nullus amor haberi possit, nisi prius in cerebro corporea quaedam sensibilis obiecti imago impressa, vel excitata fuerit, ideoque spirituum motus praecesserit, ut alibi demonstravimus; sed etiam celer ille spirituum motus cum animi ardore certo veluti foedere ac ordine conJungi debet. U. Hinc su Militer, & accurath Cartesius tria motum genera distinguit, quibus animales spi- Titus in corpore agitari, mentemque corpori coniunetam percellere, sive movere solent. Aliquando nimirum spiritus illi a sensibilibus ob-.jectis excitantur, ideoque ad objecta corpora re
feruntur, ut sunt sensationes omnes; aliquando ab interiori caussa oriuntur, atque ad compus ipsum veluti naturales ipsius effectus reis ferri solent, ut fames, & sitis; aliquando. denique ad animam ipsam quodammodo diriguntur, ut illam inflectant, variisque motibus inclinent , ut sunt amor, odium, &c. Ex ejusmodi verbstirituum motibus, quos in corpore e citari ,
simulque menti communicari contigerit , illi solum, qui ad animam diriguntur, inimi perturbationes , & affectus vocari solent; unde aia sectus ipsi a Cartesio definiuntur motus animara, qui ad ipsam referuntur , quique a spirituum commotione procreantur , foventur , Θ roborantur a) .
Vi. His ita suppositis , & explicata affectuum natura, clarissime apparet, quod illi in animo veluti subjecto reperiri , vel poni debent. Quanivis enim plurimi existimaverint affectus in
445쪽
in sanguine, in corde, in sensibus collocari, quod perturbato sanguinis motu excitari, sive cognosci maxime soleant ; clarissime tamen apparet , quod affectus ullus excitari, sive produci certe non poterit, nisi perturbatus ille sanguinis motus ad animum reseratur, qui motum ipsum percipere, vel temperare subinde possit. Reselli quoque facile poterit Stoicorum sententia , qui ast elus omnes in opinione sola , vel cO-gnitione positos esse volebant, ut latitia foret
opinio recens boni prasentis , in quo efferri r ectum esse videatur s metus opinio impendentis ma-ιi , quod intolerabile esse videtur ore. ut ex ill rum sententia Cicero exponit faJ. Neque enim
sola sensibilis objecti cognitio requiritur, ut aia sectus aliquis in anima producatur; sed insuper etiam voluntas ipsa amore, vel odio percelli debet, ut in objectum ipsum sibi propositum veluti bonum inclinet, sive ab illo veluti malo deflectat. Hinc idem Cicero ex Zenone Stoicorum principe clarius affectum ipsum definiensagritudo , inquit, es animi adversante ratione contractio s latitia animi sine ratione elatio ; ac
universaliter perturbatio es adversa ratione conistra naturam animi commotio s vel brevias appeti. tus vehementior g vehementior autem intelligituris, qui procul absit a natura connantia ibi: ut proinde affectus omnis ex perturbato quidem, vehementiorique cordis, sanguinis, spirituum motu, vel obiecti cognitione veluti mediis Oria- .
tur; sed tamen in animo, vel potius in libera,& flexibili animi parte , quae ad bonum dirigitur, seu voluntate veluti subjecto collocetur. VII. Quandoquidem vero affectus Omnes In voluntate veluti subjecto collocari, atque ad
446쪽
b6num dirigi debere iam diximus , i IIorum varietas, atque divisio definiri , vel explicari s
, cile poterit. Itaque affectus Omnes ex amore , vel odio veluti ex fontibus oriuntur. Si enim
voluntas ita sens bilibus objectis, sive spirituum motu excitetur, ut ad objectum ipsum inclinet, tunc affect iis ille boni prosequutio, vel amor vocatur; sin verb voluntas ipsa sensibilibus objectis, atque spirituum motu excitata ab ejusmodi qbiecto veluti malo abhorreat, affectus ille mali aversio, fuga , vel odium dicetur. Quod si bonum illud , quod voluntati proponitur,& in quod ipsa voluntas ingenito quodam veluti pondere inclinat, sit praesens, ut illo frui, vel in illo jucundissime quiescere possit, amor, vel affectus ille voluptas, Iatitia, vel gaudium
vocatur; sin vero voluntas in bonum veluti futurum , ac remotum feratur , tunc amor ille eupiditas , vel desiderium dicitur; &, si voluntas id facith acquiri, vel obtineri posse putaverit , spes appellatur , ex qua oriri debet audacia , Ie-nitati , sive tρ anquillitati coniuncta , quae animum ad consequendum bonum impellat. VIII. Sic altera ex parte, si malum, quod voluntati proponitur, sit praesens , molestia , sive doloris affectus laetitiae, voluptati, vel ga dio qppositus excitatur; sin vero voluntas malum ipsum veluti suturum consideret, affectus ille fuga vocatur, quae desiderio adversatur δει, si voluntas eiusmodi malum sibi imminereis Putaverit, metum concipiet, quo spes extingui, vel desperatio produci debebit, ex qua pusitI
nimitas aliquando, vel ira audaeia, ac lenit ii contraria consequetur.
IX. Hi s. tamen affectibus, sive perturbatis animi motibus affectum alium adjungit Carte-sius s
447쪽
DIS P. III. CAP. VIII. 437sus . nimirum a/mirationem , quae amorem ipsum,ac odium, ideoque caeteros Omnes affectus praecedat. Quamvis enim admiratio cum nullo, vel tenui certe, placidoque spirituum motu coniuncta sit, ideoque leniter, atque tranquille mentem percellat , clarissime tamen apparet, quod ex admiratione ipsa motus aliquis in animo excitatur, quo mens in objectum aliquod novum, ac singulare dirigitur, aciem in illo deis figit , ut exinde aviditas, irrequieta cognoscenis di cupiditas, & voluptas maxima oriatur; quae tanto vividior , ae vehementior esse debet, quanto objectum nobilius , acrius ingenium , majorque mentis celeritas habeatur. Sed ille tamen animi motus, qui in admiratione producitur , potius ad intellectum , quam voluntatem referri poterit; ideoque duo supererunt praeciispui voluntatis affectus , amor, atque odium , eX quibus veluti capitibus caeteros affectus omnes
oriri, sive deduci posse iam diximus .X. Nunc exponenda , vel . dirimenda nobis occurrit celeberrima quaestio , quae inter Stoicos , atque Peripateticos incredibili animorum , ingeniorumque ardore agitatur, ut ex Cicerone intelligitur , qui illam uberrime simul , ac elegantissimE est prosequutus, utrum nempe asse elus ipsi natura boni, vel mali forent, ideoquratione dirigi, perfici , vel temperari possent talSi enim illi natura propria , vel intrinsece mainli forent, nunquam prosectb sic dirigi . vel inflecti possent, ut aliquamio honesti, vel boni fierent ; ideooue inutiliter prorsus in Ethica leges , & reβulae , sive praecepta de leniendis, vel temperandis affectibus traderentur . Illud E e 3 ita-
448쪽
itaque Stoicis videbatur, affeictus omnes natuora propria vitiosos , inhonestos, & pravos esse, ideoque ex animo prorsus eveliendos, vel extirpandos: ut ille proinde sapiens, beatus, ae Desiκ haberetur, qui affectus Omnes ita con velleret, ut iterum excitari non possent Peripateticos vero reprehendere solebant Stoici 'quod affectibus imperari, modumque , sive temperiemud hiberi posse putabant, ut fusius , & oportuis nius in primo Capite ostendimus, ubi de virtutis natura, & origine loqueremur. XI. Sed illa certe Stoicorum sententia paullo rigidior, atque severior a Peripateticis dicebatur , ac illa , qua Stoici de sapiente dicebant , niamis admirabiliter, nimisque magnificὸ dicere via debantur Ial , quam nostrae mentis indoles , atque natura patiatur; ideoque pulcherrima Peripateticorum opinio , quae mollis , & enervata Stoicis videbatur , longe verisimilior haberi poterit . t. Si enim affectus omΠes , quibus animunia
percelli, vel agitari contigerit. ex ipsa homi ι nis natura , vel indole veluti fonte dimanant, atque cum illa arctissimo , ac inviolabili foede re conjunguntur, quis aperte non videat affectus ipsos intrinsece , sive natura vitiosos, ac indecoros esse non posse; nisi eadem quoque hominis natura , pulcherrima nimirum substantia , quae ex optimi, sapientissimique Artificis manu prodierit, indecora, vitiosa, Vel imperfecta .
censeatur 1. Ipsae deinde 'irtutes omnes, quibus eximiis veluti luminibus humanus animus exornatur , & quarum semina, Vel, ut Cicero vo
eat , igniculos humanis animis ingenitos, ae
449쪽
DISP. III. CAP. VIII. 43'imprens esse iam diximus , ita cum affectibus
coniunguntur, ut ex moderatis, vel temperatis
affectibus oriantur ; ideoque si virtutes illae semis per honestae esse debent, affectus ipsi, qui virtutibus aliquando coniungi solent, semper indecori , vel inhonesti putari certd non pote-3. Quinetiam humanus animus ita a variis a sectibus veluti stimulis ad virtutum amorem s& honestatis gloriam impellitur , & excitatur , ut nulla prosectb virtus haberi unquam possit , quae ab aliquo affectu non oriatur, ut proinde me tib Peripatetici dixerint perturbationes istas
non modis naturaIes , sed etiam utiliter a natuis ra datas ... hinc iracundiam Iaudant , eamque coim ortitudinis esse dicunt . . . imperia severiola nulla esse putant sine aliqua acerbitate ira undia . . . philosophia denique ipsius principermu=quam in Dis sudiis tantos progresus sin saranti eupiditate Deere potuisse ... ipsam agri tu nem non ne magna utilitate a natura diacus erannitu tam , ut homines eastigationibus, re ebensionibus, ignominiis asei se in delictodderent ; impunitas enim peeeatorum data videis
tir heir , qui O ignominiam , ω infamiam fe-νint dolore Reliquas quoque partes agria ridinis titiles esse dieunt, misericordiam ad opem. Dendam , se ea mitates hominum indigorum sElevandas s issum IIud amulari, obtrectare not. esse inutiIe eum aut se non idem videat con seqtotum , quod alium I aut alium idem , quοδ ρ ρ metum ver si quir sustulisset, omnem vita diIumtiam sublatam fore , qua summa esset iα eir, leges, qui magi stratus , qui pauperi rem , qui ignominiam , qui mortem , qui dolorem tinerent ι hae tamen ita disputant, ut reis
450쪽
feeanda ese fateantur , evelli penitus Meant nee posse , nec opus ese , ut rn omnibus ferὸ rebus medioeritatem esse optimam ex imment faJ. XII. Itaque affectus omnes ad honestum plerumque finem dirigi, ad sanistissimas, purioresque honestatis , & aequitatis leges temperari sic poterunt, ut ad persectam hominis beatiatatem, Delicitatemque conferant fbJ; ideoque is illorum natura sic indifferens, atque flexibilis esse debet, ut si ad honestum finem dirigantur;
puriorique rationis lumine temperentur, utiles,
ae honesti fiant; sin vero ab instituto fine desectant, si modestiae , vel honestatis limites eX-
cedant , si rationis lumen eAtinguant , nosqheo ad sensibilium rerum amorem caeco quodam m-Petu, ac vehementiori stimulo abripiant, inlecori, vel mali censeri debeant. XIII. Quamvis tamen affectuum natura sic indifferens, atque flexibilis haberi debeat, ut ex libero voluntatis arbitrio ad malum, e
bonum dirigi , decori potius , vel indecori isse possint; illud tamen ingenuδ fatendum est, qiodi
post primi parentis peccatum , offusamque me inti nostrae caliginem flexibilis illa arbitrii libe-tas , quae paridus veluti viribus in utramque, partem inflecti poterat, ita sauciata fuit, ut i genito pondere ad malum vehementius inclinet; S affectus illi, qui puriori, .ae tranquillo r:-tionis lumine dirigi, leniri, vel temperari pe secte poterant, ita plerumque vivid E , ac urae
menter in nostris animis excitantur, ut ad steri
sibilium amorem , vel invitos stre nos rapini, ut de se querebatur Medea Sed rapit invitam nova vis , aliudque cure ,