Jo. Gottlieb Heineccii ... Antiquitatum romanarum iurisprudentiam illustrantium syntagma secundum ordinem Institutionum Justiniani digestum, in quo multa iuris romani atque auctorum veterum loca explicantur, atque illustrantur. Pars prima secunda

71쪽

68 Ant. Rom. Ad Insis. Quem etiam primum aes signasse, numumque , Praecipuum contractuum instrumentum,cudisse, tradit Plin. Hist. Nar. XXXIII, 3. cujus narrati nem operose defendit B. Branchu. OU. Dec. II, 12. quamvis alii numos Numae& originem Mnomen debere contendant. Eas leges deinde

abrogavit Tarquin. Superbus, Dionys Hai. IV. a s. Denique plerasque in XII. Tabulis restituere decemviri , quos sequuti iureconsulta disputatione fori eo rem deduxere, ut nemo posset, nisi certa adhibita forma, contrahere. si iti' ..i inum Vero forma illa obligationibus civilis .ei data esset Vel per leges civiles, vel per edicta P xoria, Praetorum; factum est, ut obligationes in CIVD

inixta . distinguerentur. g. I. Inst. h. r. I. I. g. pen. D. de exerrir. am L. I. g. 8. D. de deiusCL. 8. g.ule. D.

δε areept. Illae legibus vel constitutae sunt, vel Comprobatari veluti ex contractibus obligatio litterarum & verborum, ex deli,tis furtum nec mani festum, damnum injuria datum, &c. Has praetor ex sua iurisdictione constituit, quales sunt ex conventionibus constituta pecunia, de delictis injuria &c. Sed revera hanc distinctionem salvo tamen discrimine ratione praestrialitionis, sustulit Iustinianus , dum omnes o igationes miscuit, corpori que suo iuris inseri iussit promi scue Thomas. Nor. ad Inst. h. r. Praeterea obligationi adsistit lex, & quidem, vel sola naturalis, cui non adstipulatur ius civile, . vel civilis, cui naturalis aequitas resistit, vel naturale ct eisile tui simul. Unde primi generis

72쪽

Zἰb. III. Tit. XIV. 6sIIL. Porro omnes obligationes nasci con- III. Quid stat vel αμεσως ex naturali aequitate sola , Azzz

vel ex facto , eoq; vel licito vel illicito. Quae delictum ex facto licito deRendunt obligationes CONTRACTUS dicuntur: quae ex illicito, DELICTA vel MALEFICIA audiunt. Vid.

Cali Insi. II, 9. prisc. Contractus quum co sensu ineantur, isque vel verus sit vel praesumtus, ii qui ex vero nascuntur , contraetus a qui ex praesumpto, quasi contractus ab pellantur. In delictis quoque vel dolus com Currit, vel culpa tantum. Si dolus , verum delictum, sin culpa, quasi delictium inde nascitur. Vid. Thomas. Di . de usu pract. AIt. A ers judicem imperite iudic. s. a. IV. Contractus b ergo in se considerati N. Quid Romanis jureconsultis sunt conventiones ,

quibus subsunt causiae civiles, id est, ejus T&z-

modi negotia, quae jure civili recepta adeo- tractus ξque idonea sunt ad producendam obligationem . Ger. Nood. de Patio is Transact. IX, p. 573. Paullo aliter contractus a pactis di- stinguo. Pactum enim neque nomen & cau

iam , contractum aut nomen & caussam , aut certe, si nomine caret, caussam habere oportet. T. 7. g. I. is a. D. de past. Habere autem nomen dicitur, cui eiusmodi inditum est Vocabulum, quod producat actionem ejusdem

nomi- b) sunt etiam alia contractuum nomina . UO- cantur enim σωνα λάγματα , negotia civilia ,

caussie, caussae civiles, formae negotii , contractus negotii vel negotia eontractus . Loca collegit Ger. Nood. l. e. eae. IX. p. 673.

73쪽

R COD. tractus quotupli- Cesp

o Ane. Rφm. Ad dis D. nominIs, uti contractus nominati. Caussam vero habet negotium, quod vel a rei tradiatione, vel a sollemni stipulatione, vel a litteris, vel a consensu effectum sumit. Unde contractuum in eos, qui re , verbis, litteris vel consensu ineuntur , divisio . Ideo do urdes conventio est sine nomine, sed quia tamena datione vel facto sumpsit essectum, contractibus accensetur. Dabo ue des est nudum pactum, quia nulla caussa praecedit. Unde Qmul patet cur promissio rei futurae non sit contractus, quamvis adsit consensus mutuus. Non enim consentiunt in id, quod statim detur vel fiat, sed quod in posterum dandum faciendumque sit . Inter contrahentes ita con-Uenit 3 vendo, emo , loco, eon eo. Inter paci-ciscentes; vendam emam , locabo conducam ,

Porro inde patet , cur in contracti bus inn minatis locus fuerit poenitentiae. Ex parte enim eius, qui nondum quod promi sium erat Praestiterat, nudum erat pactum . Ergo alterum licebat poenitere , vel datum repetere condictione caussa data, caussa non sequuta . L. sq. D. de condict. caussiari. V. Contractus porro nominati vel re perficiuntur, vel varbis, vel litteris , vel folo Gn- sensu : de quibus quatuor contractuum speciebus agendum distinctius.

suibus modis κου donirahituν Obligatio.

O Uamvis plures sint contractus, . quibus re contrahitur obligatio, veluti omnes

74쪽

contractus innominati, quippe qui demum

ex datione vel faeto obligant . L. I. g. 2. D. de past. L. F. pr. LI. de prascr. verb. placuit i men Imperatori, de mutuo tantum, comm dato , aeposito & pignore tanquam contra- etibus nominatis realibus, hic agere. I. Mutui datio est, quando ita alteri aliquid Q iidνm itur quod pondere, mensura, numero con R μμψὸ ἐ rinetur, accipientis siue , ct quandocunque aliud ejusdem generis seu natura is qualitatis reddatur. Transfertur ergo hoc contractu dominium rei fungibilis in alterum . Unde &hoc contractu fit alienatio , non quidem talis, qualis erat rerum mancipi, & quam so- Iain Cic. Topie. ad Trebar. XXVIII. Vocat ab alienationem, sed qualis est rerum nec mancipi. Est enim alienatio omnis actus, quo transfertur dominium . L. I. C. de fundo dor. Cons. Bynkershoe k de reb. mancipi ct nec mancipi

m. p. 13s. Quo ipso corruit, quidquid in Contrarium adlerunt Salmasu & Iac. Oiselius, quorum sententia dudum est a iureconsultis accuratioribus, & in primis a Cl. VVissenbachio nostro explosa. Uid. Anti Schulting. ad Cui Inst. II, 9. I. p. I 7. Res vero fungibilis est, quae, ut in definitione est , pondere ,

mensura & numero continetur. Ipsum argentum olim foeneratores non adnumerabant, sed adpendebant. Plin. XXXIII, 3. Varro delinis sua Lar. IV. . Postea aes rude tantum , alia

a sie Uarro de re Rust. III. refert. Hirrium caesar.

75쪽

7n Ant. Rom. Ad Inst ἰαres vel admetiebantur vel adnumerabant. O Vid. Oisel.ad Coii Inst.IA'. r. p. m. 148. Addidi porro in definitione, aliud quandocumque ejusdem generis naturae, & qualitatis reddendum.

Quamvis enim Caius Lo. addat staturo tempors,& in ipsis Institutionibus nostris princi h. e. Prois quoniam nobis non eadem res &c. legendum sitis quandoque nobis non eadem res ut docent Anton. Augustin. Emend. 3.7. & alii: so tempus tamen, quo exacto, qui obligatus est, solvere debeat, adjici necessario non debebat. II. Muruum vero non adpellatur , quasi a iuves me ita tibi datum sit , ut ex meo tuum fieret, ceu existimant Cajus Inst. II, 'r. Paullus L. 2. f. 2. D. de rebus credit. & Tribonianus g. s. Inst. h. t. Q sed a voce Sicula μῶτον. Varro de Lingua Lor. IV. p. 29. Si aurur , qucd reddatur , mutuum es , quod Siculis μοῖτον . Plerasque enim rei pecuniariae adpel- . lationes Romanos a Siculis mutuatos esse , iam alibi a nobis observatum est Libra IL' Tiriduo m ilia muraenarum dedisse in pondus . Et Plin. IX. Hirrium caesari sex millia muraena.rram mutua adpendisse. b) Unde & grex ad numerum dari mutuo potest .

e ) Aliter quidem Alexander ad caii Inst. t. e. ad Schestitius p. I 49. doce re quandoque, in Prisc. p. h. t. idem esse ae quandocunque, neque OPuS fuisse , ut tempus adiiceretur mutuo. Sane aliud fuit mutuum, aliud foenus, alia actio mutui , alia ea lendarii. Vid. Cujac. Obs XI, 37. 43 Pertinet ergo haee etymologia ad originati nes Stoicas, quibus nimium quantum indulsisse jureconsultos veteres , jam supra Libro I. Tit. 6 π. 3. Observavimus. Adde Cinac. Obs XI, 3 I.

76쪽

tu. III. Tie. XV- . ZITit. XIV. n. s. Celetum ad antiquitates praecipue pertinet quod creditores pecuniaan vel ex arca numerarent, vel a trapezita seu arge tario . Qui ex arca numerabat dicebatur morca vel de domo numerasse, & accipiebat ca tionem , cujus elegans formula exstat in L. 4 D. de reb. credit. Qui a trapezita numerabant, dicebantur de mensa numerasse, idque refere

, batur in rationes. Quo de discrimine multa potius quam bona cumulavit Claud. Salmas.

de Mod. Vsur. Cap. XI. p. 473. se . Rem expliacat Donatus ad Terent. Adolph. As. II. Scen. IV. Ego ad spum uo , tunc enim in foro magis is de me a scriptura, quam eA arca domoque vel iacista pecunia numerabatur. III. Multum vero intererat inter mutuum& faenus, quamvis haec a plerisque confundit -- soleant. Ast accurate distinxit Plaut. Asinari

Nam si muruare non potero, certum est , sumam faenore.

Distinxere etiam iureconsulti nostri T. 33. 1.

de reb. eria. & Imperatores Arcadius, Honorius & Theodosius. L. 6. Theod. de denunciis edit. rescind. Lib. II. Tu. IV. Imprimis vero accurate hoc discrimen exsecutus est Nonius Marcellin. V, 7 o. p. 73 r. quem locum ita ego legendum existimaverim : Mutuum a foenora hoc dissat, quod mutuum sine usuris : foenus cum usuris sumitur :ctes arrepti foetus: tandeo foenus dissum est , ut Grace τοκος, quasi μ

rus mutui famri .... inde honestius mutuams , quos sub amico adfectu fiat meum tuum, usu temporis necessaria: faenus sumere dederer . min. Ant. Rom. T. LI. D Iv.

77쪽

rentia inter foenus ει mu.

tuum.

4 Ant. Rom. Ad restis. IV. Ex his verbis non una elicitur muruἰ Seneno=is disterentia. I. Mutuum erat gratuitum, neque usum ordinarie debebantur; foenus usuris exhauriebat debitores. Adeoque illud ad contractum commodati s hoc ad locationem conductionem accedebat propius. Geta Noodi. de Faenorib. , Mur. I. s. p. 9. II. Illud sub amico adfectu dabatur; hoc inexplebilis hahendi cupidItas invenerat. Seneca de BenefVII. Io. III. Illud honestum, hoc bonis omni-hus turpe videbatur. Nota uuat illa Catonis , qui quum varios recensuisset adquirendi modos , quaesitus , quid faenerari Z respondit:

uid hominem oecidere λ Plin. Hist. Nar. XVIII, 1. Cic. de coic. II. 11. Idem Cato G Re Rust. iniri Est interiam prastans , mercaturis rem quareres m rum periculosum r, is item fenerari, si tam Mnesnm. Majores enim nostri sic habuerunt, is ita in legibus posuerunt, furem dupli condemn ri , foeneratorem quadrupli . Guanto peiorem civem exsimaverint faenera eorem , quom furem , Aine licet existimape . Non minus in usuras imvehitur Seneca de Senes VII, ID. Unde proinfecto non mirum, M. Antonium Octaviano Caesari inter reliqua probra obiecisse etiam avum argentarium . Sueton. Aug. I. IV. Porro mutuum ad tempus necessarium dabatur e foenus in certum statumque diem. Solebant enim foeneratores & argentarii sedentes ad

medium Ianum co) in singuIas Kalendas foe

εὶ Testatur Cicero de osse. II, et s. ct Philip.V. VI.

78쪽

Lib. m. rit. - ς nerare pecunias. Horat. Epod. II. v. 67. Hae ubi loquutus faenerator Alphius , Iam iam futurus rusticus, L mnem relegis Idibus pecuniam , Euarie Kalendis ponere . Idem Serm. I. 3. v. 86. odissi is fugis , ut Drusonem debitor aris . Qui , nisi quum tristes misero venere Kalenda ,

Mercedem aut numox unde unde exerisar .

Et ideo codex, cui inscribebantur illa crediatorum nomina, XALENDARUΜ vocab

Hirtus ps numor. Hoc Ianus summus ab ima

Perdocet. -

Τres sellieet Romae erant Iani statuae , ad

quarum unam ereditores , ad alteram foenori posituri numos, ad tertiam exigentes conveniebant . Alex. ab Alex. Geniat. dier. I. I ARappold. ad Horati p. 322.

D Kalendario isti privati praeponere solebane

servum L. I4. D. de reb. eredis. Erant vero Sceivitatibus ejusmodi Kalendaria , quibus praeerant curatores Kalendarii, de quibus D ILg. 2. D. de muner. honor. O L. 9. s. 7. D. de adminifran rerum ad eivitatem pertis. Meminie eorumdem euratorum vetus lapis apud Gru-

ter. Inscript. p. CCCCXLVI, 7. P. OTACILIO. L. F. PAL. RUFO. PATIIII. VIR. I. D. II. O. FLAM. PERPETUO. DIUI. HADRIA NI. AB. EODEM. EQUO. PUBL. HONORATO. CURATORI. ΚΑLENDARI. R. P. RECLANENsIUM. ELECTO. R. DIVO. PI

PATRONO. MUNICIPI.

79쪽

XIV ct LXXXVII. In hoc ergo Κalendario,praemisso Kalendarum nomine , debitorum subjiciebantur nomina. Unde Martis. 'Mugr. VIII.

Superba densis arca palleae numis Centum explicentur pagina, Kalendarum . Eamdem ob caussam Kalendarium exercera diis cuntur foeneratores . L. 33. S. 6. D. de legari is in Kalendarium conversa pecunia est, quae nominibus &foenore occupata. L.39.F. 1 D.de administr. tui. L. 6 2.2 . de te . 3.

ut ergo ad foenus redeamus, illud redeuntiabus Kalendis solvendum erat, quum mutuum , non nisi usu necessario finito, reddi soleret .. v. Di .eN V. Accedit v. & haec disserentia, quod dive sae actio- sae ex mutuo & foenore nascebantur actiones. s. et Mutuum enim repetebatur condictione certi ex tuum & mutuo J pr. Inst. Le. foenus actione Κalendarii. Renus Cujac. Obs XI, 3 . quae tamen procul dubio Fς-μy fuit species condictionis certi ex stipulatu .vL Mu- VI. Et ex his facile solvetur quaestio, qu ruum Iis veteribus fuerit contractus frenoris Di-

qui1ε, ' Timus eum proxime accedere ad locationem contra- conductionem, quia numui usui dantur &a cipiuntur certa mercede. Unde Horat. Serm.

I, 2. va

omnia conductis eoemens obdonia numis.

Ubi ntimi conducti sunt foenore suinti . Sed foenus tamen proprie non est locatio , quia Mumorum non usus, sed abusus est. Accedit, quod contracta Iocatione eadem res reddenda est, contracto foenore non item. Quare in negotio usurario duplex intervenit contractuS ,

80쪽

tib. m. TD. M. 'mutui puta & foenoris, quorum ille re, Id est, pecuniae datione, hic verbis, id est stipulati ne ci initur. Neque enim citra stipulationein

foenus contrahebatur, nisi nauticum. L. s. g. I. θ L. 7. D. de naut.foenor. Item foenus rei p. vel mensae argentariae s* ut &in his rebus quae mensura constant. Cujac. Obs IX, I s. VII. Ut vero tota rei usurariae ratio eo re-vII. Unctius intelligatur; sciendum est, vetus admodum XH-rib. in urberat Maenebre malum , is di eordiarums

ditionumque creberrimam eausam, eoque anti quis ac minus corrupeis moribus non raro cohibiarum. Nam primo XII. tabulissanctum, ur ne quis unciario faenore amplius exerceret quum aurea ex libidine locupletium agitaretur. Τacit. Ann. VI,

16. Quod unciarium foenus lege XII. Tabul tum constitutum si quis excedere non dubitaret, is quadruplo luebat. Cato de re RusLρ ara VIII. Sed quam parum diu ea lex saluberrima vIII. Met aluerit, Vel ex eo patet, quod paullo post in L h0 4 Manliano illo tumultu clamaret oberatus:sis mi- φ δμ- 'litantem, se resteuentem, ede os ρenares, multia plici iam sorte exsoluta, mergentibus se persortem uris, obruta foenore esse. Liv.UI, I . Quare bre

vi post tempore,id est Α. U. C. CCCLXXVIII. D 3 a C.

sin Pauli. Recem. Sent. II, Iq. I. Si pactum n dum de praestandis usuris interposisumsit, nuia litis est momentia ex nudo enim pacto Ater ei ves Romanas actio non nascitur. Conf. L. 24. D. de praesi. verb.s ,3 Mensarii publieam rationem eonfieiebant rargentarii privatam . Egregia sunt, quae deq utrisque observat Car. sigon. de ant. jure citiatam. II, II, p. 3 3. sequis