Io Andr. Bosii Introductio generalis in notitiam rerumpublicarum orbis vniuersi accedunt eiusdem dissertationes de statu Europae quibus omnium eius imperiorum iuxta & imperantium numerus, religionis item, litterarum, bellique ac pacis ratio, qualis n

101쪽

Conuersatio cum prudentibus, iisque vel extranei quorum consuetudo praecipuo per grinationis impendio quaerenda; et hi tam et cautione opus ab iis sellicite haurienda cognitio interior aularum, Rerumpub. ALegatis patria , quom adbaerere tu pere grinanti. uaenam heic ambienda. quo libet discendum. Amicitia cum exterissen-

citaper litteras aliaque o cia studiose obser

uanda. Conuersatio cum prudentibus inpatria quae circa illam obseruanda.

f. . 'TActenus de Relatione aliorum , quae ex Liris peti- - tur. Alterum illius genus est, quod e conuersario an cumprudentitus peritisque hominibus. Hi vel extranei sunt, vel in Patria nostra, Aut ubi ipsi vivi. mus, degunt. Quod isios attinet , quaerendi inprimis sunt in singulis, quoad licet regionibus ac imperiis , qui

scientia rerum , experientia ac late praestantes, conui. estuque politiore adcommoda adeuntium facti suae quis. ν' τ 'que Patriae res edisserere queant. Horum cosioquii, no- si ms.j, ut amicitiae,praecipuoperegrinationis labore, impendioque emidebent. Haec enim ver eregrinatorisfichola es eximiorum in unaquaquegente hominum, modo experientia rosi, modo doctrina erudiri; huius comitat oueri, Eius familiarieare aestimari praesentis profectus rationes, moturis uti

102쪽

Matibus mehcitate sapiendi connectere. uid homini Reia publycae nais, factique adlaudem insignius, ad agendas res

e carius, quam electis virorum idoneorum notitiis quasL. t vitatem insuper habentes corresondentias vocant , undiaquesubsidia, nec cognitionis modo Adnegotiorum, compara r.ets promta habere 'Thuarius certe diserte fatetur , sibi, in menti mundiquaque materiam operi sorico, quo omnium Euro est periorum re u aeuogesa cxpossit, comparasset, plurimum rofuisse quo perper*GNamnes m adolescentia , virorum, Unum in rota Europa,aut per litteras aut coram contraxerit amiliarisarem I pluraquest hominum litteratorum titeris crami ori consuetudine quam proprio labore,

profecisse.

Ceterum, ut idem Bineserus monet, in hoc genero l. e. p. sc nu2MonIs magna prudentia re cautione utendumos.Sune enim magnis quoque duro θι aeuissae artes. Alius Hopartιmn, alius odo Nationis, nonnulli certo ingenii proposito aduentato Ilus nec patere nec intelligi volunt praesertim defit artifici cantandi, visi dicam,penetralitia armi na, quibus e lati bris ea et Mantur animorum secreta. Simili ter ut idem porro loquitur Siribus alienis importuno arbitrat peregrinator verat, dedecor sese exponet ac perti ut , quod ne tum quidem vital tur, si innoxiam cu- ositatem Aeque senis tractandis seda ua olim tractanda noscendas ι tempore locoque minu Moneo exerreat. Non p.rtelunt tibi durae si praesertisrperegrinis, chiui res c nisi quatenus em stantsublicantque ea, quibus

satumseum extrinsecus confici cupiunt. Quosdam , eosque longe plurimos, sui mores vitaqi paullo turpius acta, Mneglectae occasiones illustribus ieritis viris innotescendi,ab adytis interioris Notitiae excludunt. Mu per-

103쪽

INT ODvCTIONI IN NOTITIAM tinet illud Italicuiusdam, qui extero, de conuictu Italorum minus familiari conquerenti, acerbe quidem sed

vere tamen, respondit At aposperegrinatores, cui Isso; nu consuetudine in Italia I riseletis, raterquam cauponitur, mercatorum, lenonum

Nihilo tamen secius Peregrinator intelligens acie. ne moratus, industriusque,d de propositi melioris fructu semper sollicitus, ac rebus suis intentus si non importune se ingerat; si quantum fieri potest , tum curiositatis nimiae, tum vel minimam contentionis suspicionem vitet Ii colloquia sua non verborum profluentia, sed opportunitate sensuum moderetur, duauitate morum non asse.

clata neque ostentata commendet; denique si candorer &taciturnitatem ubique praeseserat haud dissiculter id, quod diximus, impetrabit Nam ferme ubique reperiet ιν p. - utemur iterum verbis Boecteri ou os omnemsu Reipublicae autique conditionem ingenio seque complexos e sui nes, non putabunt, cum Peregrinatore digno e capace, c ritiandui ustribus amicitiisper virtutis indolem apto , sermones de Republica accurmiores c ecretiore sp entia plenos caedere. Fietque ocit primis.s Peregrinator Regul desinatus, generis nobilitatem idoneis arIιίus ita conspicuam fecerit, ut qualis in ciuiti negocio tractandosi uturus praeuideri quodammodopossit. Tales enim iuuenes animis curis Ite PD Itibus, maxιωus quisque a boriana ciuilium in varios et usntur temporis familiarius adhibet , mutuamque sibi aut Reipub.suae operam, non simplici augurandi solertia taloe velutpaciscitur. Adde, quod eximia ingenia,&iisdem, artibus innutrita,arcano quodam vinculo, singulari animorum consensu, sibi inuicem copulantur, quo sit, ut

104쪽

Rr v spvs LICARUM CAPUT VI. sIiberius aditus patefiat iis, quos ingenio studiisque simi.

Ies esse nobis deprehendimus. g. IV.

Ab huiusmodi igitur viris accurate sollicite haurienda est praecipua pars studii peregrinatori , cognitio

aula rum& Rerum p. non tantummodo superficiaria,qualis in vulgaribus libellis, quos supra laudauimus, per ru.diores lineolas, tormas non diu sibi constantes expressa habetur; sed etiam interior illa, tam saepe commutabi. lis, ad momenta Politici tractatus proprius valens altiorisque in explicando indaginis,in aestimando iudicii, ac, ut etiam supra monuimus, ex ipso negociorum tractatu ,etabellariis publicis , ex consiliorum visceribus eruenda. Heic quicquid audis,quicquid legis, quicquid Vides in ho-ῖὰEti iaspitium reuerso diligenter in diaria referendum neque . . mi. enim heic memoriae, quantumuis felici, fidendum P de cum v aliorum relationibus comparandum ἱ sed clam,& remotis arbitris, aut solum iis consciis, qui propositi tui sunt participes Nam si aperte,&praesentibus iis, inter quos versaris, facias, aut risum,aut suspicionem Mosseniam in

curres.

Iuvabit etiam Oratoribus&Legatis,cum ordinariis, tum extraordinariis , nomine Principis aut Reipublicae tuae in iis regionibus , quas peregrinando perlustras, versantibus eorumque secretariis comitibus, adhaerere . Hi enim praeterquam quod accurate& sollicite inquirunt in statum Marcana Reipublicae ac aulae, ad quam ablegati

sunt, etiam hoc habent, quod libere&aperte tecum communicabunt,quae e re tua esse videbuntur. Neque denegabunt civi, praesertim idoneis artibus ac virtutibus in .nructo, commentarios Laesa cum Legationis, tum alio a rum

105쪽

-b INTRODvCTIONI IN NOTiTIAM rum tractatuum negociorum, quibus ipsi admouentur, mi quorum conscii & participes esse debent. S VI. Sed quemadmodum in peregrinatione inprimis obseruandum est generale praeceptum misi aperitis e ita nec illud Arabum negligendum sapiens aquolibet ici Iicet iuxta cuiuslibet captum i immo percgrinanti- εας ις bus pro Lege esse debet. Nempe acundus c uersper tu i histor dum nusium genus fominum aut cos quiorum, quatenus licet, negligit,etiam e fortuit c temerario sermone , Neritorum, Plebeiorumque hominum haud parum pros

cit.

Reuerso e Peregrinatione amicitia cum exteris iaci ta sollicite studiose ob scrvanda alendaque est, crebris non litteris tantum, sis alutationibus , sed etiam officiis heneficiis si maxime id interdum cum aliquo facultatum, temporis, negotiorumque impendio fieri necesse sit. Nam absque hoc adiumento res Imperiorum, quae saepe intra exiguum tempus magnam mutationem subeunt , recto pleneque cognosci non possunt. g. VIII. Qusd conuersationem cum prudentibus eruditisque hominibus in Patria nostra degentibus attinet ad eam pleraque accommodari possunt, quae de conuersation . cum Peregrinis hucusque diximus. Quare nihil amplius, quam hoc unum, monemus i dandam esse operam, ut nosis conciliemus amicitiam Qta miliaritatem eorum, qui peregrinatione, aut usu rerum ciuilium, aliquam Imperiorum Notitiam sibi compararunt. Quales sunt , qui per aliquod tempus Legatorum, Consiliariorum, Secre-

rarioruna, aut similibus inquiis, siue apud exteros, siue domi ν

106쪽

Egi M pvBLICARvM Ap ves VII. mi, lancti sunt. Ab his quicquid haberi potest, studio, prece, pretio extorquendum , si max me interdum nonnihil audaciae impudentiae concedendum sit.

Experien inpropria P ι constat m peregrinarione. Vtrumque in quonam raecipue consi

Te de priore fonte, Refitione aliorum. Alterurria diximus esse Experientiam propriam eamque duplicem fecimus, IJsm4 Peregrin.rtionem. Des M'.N praeterea, quae supra diximus, id obse ivandum est, summam ab iis, qui in ipso rerum actu versantur,estachii gentiam adhibendam, unctaque Imperiorum, quo Tum res tractant, accurate. licite inspuienda.Id enim nisi fiat, multa non recte perspicientur, immo fiet inter dum, ut quod etiam in praeliis euenire solethmelius res Imperiorum perspiciatat, diiud centque, qui extra rerum actum constituti sunt, quam qui in eo veriantur.

peregrinanum, quantum eius huc pertinet, narru*rout ex a I iis res Imperiorum a peregrinantibus cognoscuntur,ad Coumj.rtionem, de qua iam dictum; prout a Legatis aliisq; ministris stituitur, magnam partem ad sumspectat vix amplius cognoscere licet, quam ea, quae in Oculos auresque Lissuunt puta regionum, urbium qi, castellorum aliorum qi locorum situm, nomina,magnitu dinem, naturam,&conditionem Incolarum mores,nia. nerum, lin Suam qualitatem soli coelique numerum, ι noa

107쪽

INTRODvCTIONI IN NOTITIAM nomina, ac functiones ministrorum ac magistratuurre, staturam corpora Principum ritus ceremoniasque sacras, statum rei litterariae,commerciorum, militiae 4 pauca quaedam alia. Quae vero ad interiorem Imperiorutria cognitionem faciunt, sensibus vix patent. Ceterum quo in inodo instituenda sit cum fructu, plures prolixe Maccura te praeceperunt , quorum dicta non est cur huc transfe

ramus.

In accurata Imperiorum cognitione acquirenda quattuor destntentia Conringi obseruanda .r Materia E ciens, Finis, Forma. Temporis etiam ratio habenda . Tres alia classia constitutae Historica, Gographica , Politica, quibuspororumque Imperiorum Notitia continetur ac destribitur. Duplex cognitio sim, uersaliso particularis indicata.

.g. DFfiniuimus Notitiam Imperiorum accuratam SMstructam eorum regnitionem. Ea igitur quibus. partibus seu capitibus absoluatur, nunc dicendum

I est illustris Conringius ad singulorum Imperiorum

persectam cognitionem unice requiri ait,ut omnium ciui ratis illius rerum caussas quattuor plene quis cognoscat: Essicientem, scilicet finem, materiam, formam. Ad materialem refert multitudinem hominum, quorum cori' siderari debeatum umetus II Qualitates tum corpo PQris,tum animi, tum fortunae, haec tum immobilia Disilias by GO 'gle

108쪽

RERVMpuILI ARvM CApu VIII. ipsa scilicet regio, in qua notandum, quomodo se habeant res necessariae, utiles Mad elegantiam facientes itemque situs, vicini, custodia , commercia coelumque Maer tum mobilia, ut frumentum, pecunia vectigalia, c. Ad .Qm scopum Reipublicae, hoc est, vitam beatam obividendum, an ciues illius Imperii possint ciuiliter beat virere; an virtute sint praediti an habeant erum omnium lassicientiam 3 itemque an beatitudo populi primario at . tendatur, an vero potius amplitudo Dominii, opes, voluptates an media ad scopum assequendum vera laebita recte adhibeantur i c. Ad Nntem, quomodo si

habeant omnes, qui aut summam potestatem exercent,aut

magistratibus funguntur, aut ius dicunt neque ipsi duntaxat, sed quomodo eorum primari quoque ministriae domestici idque respectu habito, partim ad facultatem

eorum , partim ad voluntatem. Item, quantum rerur

animatarum pariter ac inanimatarum ad manus sit idonearum, ut sint instrumenta rerum gerendarum 4 an illae probes accommodate ad scopum Reipublicae sint composita: quo pertinent pecunia, aerarium, reditus, expensae, vectigalia, arma, c. Ad formale denique caussam resert ea omnia, quae ad regimen ipsum Reipublicata summam potestatem, magistratus , iudicia, &c pertinent. Vbi cognoscendum, quomodo se habeat potestas serendarum Legum, belli scederum, vectigalium ac tributorum constituendorum Magistratuum ac iudiciorum, vitae Mnecis in ciues ac quomodo item comparata sit potestas secundaria, imprimis iudici, utrum summa potestas Rempub violenter, an benigne regati man illa ratio regiminis ciuitati satis sit conueniens &c. Addebat praeterea,cuiusque Reipublicae tri.rreno net cognoscenda esse primograetentum, ut melius intelligatur praesens, pro-

109쪽

pter controuersias de iuribus&c. Deinde in maxim 1

quidem,' quomodo nunc sese Respublica habeat postremo turum, quid scilicet ab hac vel illa Republica imposterum exspectari debeat. Quae ascriptoribus Rerum pub supra laudatis in singulis Imperiis considerentur, hic dicere nillil attinet curr valde inter se differant, & plerique omnes nonnulla e

iis, quae potissimum considerari debebant, penitus omittant. Nobis, quae in unaquaque Republica maxime co gnitu utilia sunt, haud incommode ad tres classes reuo cari videntur posse. Alia enim veluti fisorica sunt, alii Geographici, alia, & pleraque , Politica Primi Generι sunt, I Origo cuiu que Reipublicae eiusque te in pus, occasio, titulus si Incrementa,decrementa ,ac, si iam desierunt esse euersio, horumque praesagia, caussae, modus tempus, &c. III Insigniores mutationes stilus, potentiae

amplitudinis, an belli pacisque tempore saetae 1 IV Catalogi Imperantium, eorumque Genealogiae, cognatione Saffinitates cum principibus aliis. 4 Ad si dumgenus pertinent ditiones cuiqueImperio subiec lae,earumque nomina, situs, magnitudo, fines, flumina, mari , urbes, castella natura&qualitas locorum prouentus agrorum fructuum animaliuis numerus, mores, ingenia& lingua incolarum &c Ad fremum denique I forma regiminis, leges fundamentales: II ratio administrandi, EPraecipui magistratus ac ministri, aliique curatorio nomine Rempublicam administrante scili Status Religionis,

qui ab eo magnam partem pendet,rei literaria: IV ope: Potentia, reditus,& expensat Reipublica aut Imperartium: Foedera, amicitiae, aut inimicitiae cum aliis Rebus publicis aut principibus,haiumque caussae, praete Eur

110쪽

RERvMpVBLICARvM CAP. VIII. Irogressus illorum finis, conditiones, firmitas aut infirmitas,&c VI Praetensiones Mil stres controuersiae cum vicinis aliisque ac fundamenta irae textus , quibus nituntur : II Ordo vel ipsius Reipublicae, vel eorum, qui praesunt, aut imperantes repraesentant, respectu alio. rum imperiorum Frincipum fundamenta, quibus controuersiae de praecedentia in aedificari solent: VIII Ratio status, arcanalpotior : IX Denique prudentur iudicia de cuiusque Reipublicae cum Orma legibua fundamentalibus, tum statu praesenti eiusque firmitato aut infirmitate,& g. III. Hate igitur omnia in singulis Imperiis, saltem vete rum celebrioribus,&inter recentior Europaeis,Notitia . nostra considerabit, si quidem haberi possunt, sin, saltem pleraque, ut origines progressus, mutationes insigniores, familias&catalogos Imperantium, Regiones subiectas,ingenia populorum, formam regiminis administrationem, statum religionis&rei litterariae, iraetensiones illustres, exponet. Nam haec fere de omnibus il .lis, litteris sunt prodita. In reliquis antiquis, hodiernisque Asiae, Africae,&Americae Imperiis, suffecerit pauca de potentia regnantium, ditionum amplitudine, numero, patura locorum,moribus cingeniis incolarum, statu Religionis forma regiminis nareasse. Cetera . . namque ferme ignota aut incerta sunt: , si maxime perinnoscantur, paruo nobis usui futura.

g. IR Notandum est tamen , duplicem esse cognitionem uniuscuiusque Imperii: nam velut uniuersalem,&non ita temporum & personarum circumstantiis alligatam de qua potissimum heic nobis sermo: alteram magis singula ta re