장음표시 사용
421쪽
&eonstituens seitntia est abstractio . 3. und. ' t tertium funum btuu in , ina aeriae in
Triplex uiplicem, plianda in siligularem. nen pecori materia itiones lii diiIid iratius; in ciuibus nariHae singula. speetac.e sunt ex tria ilitellectuim i quati dari ris,lei si inlisi blen . scilieet, cra litates element. res bilis, in- & miae ex liis pro uetitiint, mim Dibus lub- relligibi stantiae eorporeae enim mixtae inueniti triar olis . tertia est materat ititellia Mi, , nempe main
Q''nm gorti l . in mia fiouae geometricae saέκ. gradus Seeuiadu haiie 'rite: i iiii triplisen , qti in abstza ci te gra sus ab 'xactionii ai sumi polluuii prictionsi, nitis a ni Mei ii iiίgilata , si id non sensibili piam . rerit in , Piet abstrahi noli polliint a inale rrasei sibili, quales sunt substantiae istae naturales ; non. ii. ct illi qualitatibus sensi libi upossunt eonsistere . iecunditat quain bst actioneat sumtit Phyli . secvu Seetin bis est a niateria si noulari, sed nondus. sei sibili tiam i si teriani quae a sensibili bstrahi potet Mit,iu Pet 0rct ita, & Musica, &sin ilis. hae.n. no absit ahat a sensibili m iterra: nsiluiu Physi ea, ita illae sitiri de reb qu*polia iri a sensibili abstrahi, haee ueto non . Tertiu ' Tertiit, est a materia sens bili, sia non ix telligbili qualis Geometria: eonsiderat n. nn uas non sublectas qiualitatibus, lamen in - . magnitudine, quae est materia intelligibii . M tartus est, ut ait Aegid. ab intuli ibit secu si in rationem, ses non realiter, talis est
Arithmetica, quae tracta e numero abstrahen 'o a magnit ad ne secundu in ratiotiem l- . quailli realiter numerus sit in eor potabiis .
VR 'n tinnis est a nister in intelligibili secundu inrρ . Miri Metaphyllea, vix agit de his,
quae realiter non habent citi iii titate mi non pe de intelligenti Is,3c de Deo. 'ira inuis non tectit .sum Omne in parte in Metaphyica Na- Iiter ab rairat, cuna tractet de con muti bis etiam rebas sensibilibus , hi igitiu sitiri t ira Iabstractioiur in grM us nota ius i. secun im- . quos scientiaria in liter sitas tua ei chi est.
' . Est igitur priore5clusio: si uersitas generi
ς v Oseientia in sumit ut ex cita et litate Irauin, Msiti ut diuersitate ab liractio iliun , ut scietitiae dicatur Muerlae , ci cu cse diuersis rebus sitit, uari as het abstractiones r unde Perspectiua ,& Geometria dfir non ditrer lae genere, lieec varia sit abstractio, ei suiu de rade rε in pasere, at Metaphysica, Matheinaura, Physim, genere distis guuii tui, uarie euim abstrahuta
e cI. Posterior conclusio. Sciemas distiuua usspecie , eluae de diuersis rebus sunt esi eadem
ab iractione , uel de ea deni re stib diuersa abstractione, sicut scietitia de platatis.& se antis lib. sunt uari ae specie, lilia sutu tes stimctae lub eadem abstraca io et sin aliter Peris spectiva, & Seometria distetunt specie, qui uam eati dein te in abstrat ut, nee intim allen . tior Cite. qvi cie sit scient a detri aligulo talirum numero differre a siciei uia quadrano illi.
ininio dissemini seientiae illo tu in specie, st. ut demonstrationes,si. multae de illis es.sent, licui suiu de plantis. & aniaria litara ita essent duo hisitus specisio, & scient .sicut
sunt scienta a platatae. 3c scientia ait Musi S. . Pe ista est faeilis solitrio a retini ci ci pti, G priami, nou. n.seientiarum dii mulio uel unitas inum. a i genere lacundum ren tantum tamen inaest, se a genem stibili, si in s est eundum
at illactioite in . . in ii ibi Lamia alitem utam abstractio ues continen cui, & ob id uaria scibiliti tri 'enera sc haec. lunt Obseruata sa. Adierunt unici .eitur scientia gelieris c& Ad a. siderare species ii iiis. & inser ora. qt ae talT CDiu sub eadem abstractione ictis ueris mi latur abstractio Ceilatiani lcien Ira , species ergo secundurn genus icibile, non iecundum genus rei sculina ei nsiderandae sunt. A d ter olim Deilis est responsion6. n.hie Adde illis ectinun illiniis principi h sermo est,
set de c. in .nunibus quae tameta sunt In I a
terra siropria illius scientiae, variae autem res stabit es itaria habent principia Pr pria . Ad ciliarissi clien in diuersis generibus tau Αd 4. furum sis unius plures esse denisistrationes, ut notum est. similiter in eodem genei e caulae, sed me.liatΘ, ut holem elli substantiam, di per animal, Sc pe Ilii elis demonstra nus, I hoe diei tua in Plaesenti: sed in eo lem genere causae per phira meitia inimediata am- pollibile est idem demonstrare, & hoe dr tas nec est contradictio. hic in eo scierare vitium necella est, eandem rem ad uarias scientias per cinere, sed non sub eadent abstractio. ne, unde Physicus de figura tractkr,sicut Geo ter, ieitille in eorpore naturali, hie abstrahendo a sensibili, propterea unus per Principia ni Otus, alter per principia maguit inlinis Piliaba Huni e re uera sorinaliter se eodem lictsunt plures scientiae, sed materiat iter in ela,
rius percipitur dist: nctio in ipsis princirm rideirco Aristo t. scientiarii na diuersitate in ab
422쪽
Eorum quae fortuna eueniunt, quae- Miuestis,std ex eo quod Deemiamαrque in sentinim stinctione sunt,
Cap. XXIIII. U Ius vo4 quod a fortuna , non est T seientia per demonstrationem : n
vi plurimum est, quod est d fortuna,st quod praeter bae sit. D monstratio anum est alterius hoνum: omnis enim syllogiIm',aut per necem Has,aAt per eas, quae ut plurimum propositiones consititur: oes propositiones quidem sunt necessariae, o conclusio erit necessaria, si uero in plurimum concluso talis . mires id quod est a fortuna,neque riplurimum G . neq; necessarium non est utiq; ipsius demonstratio.
, 2 eque persensem ess 're: si enim
est sensιs lauius, ct non huius cuiusda,std sentire necessarium est hoc aliquido alicidi, oe ηunc: uniueste vero, quod est in omniaus, imposilissentire: non enim est hoc,nes, nunc,neque
enim esset viis, uniueste: quod enim semper, ubique, uniuersale esse dicimus. Boniam igitur demonstrationes quidιm vniuerμlessunt, bacaute non est sentire, manifstum est, Pod neque
stire per st mest. 3 Sed planam quod si esset sentire
triagulum, quod duobiu rectis equales habeι angulos, quaereremus utique demonstrationem,s non quemadmodum
dicunt nonnulli, sitremus: sentire quidem enim necesse est singulare, silentia vero est in cognostendo universale.. mare etsi seu per lunam essemus, ct videremus Obicctam terram, non utiq;his mus causem difflus , βntiremur enim nunc quod d scit, o non propter quid cmnino,n o enim cratsensus ipsiurhoc plerumque contingere, uniue leutique venati demonμrationem habemus t ex singularmis enim pluribus uniuersale manifestum est. Uniueste avtcxu honoνatum est, quoniam signfineat cauμm, quare de talibus uniueOIis notitia honoratior est sensibus, intellectione quorumcunq; altera est causat, Dd de primis est alia ratio. Manis
stiιm Utur est, quod impossibile esstntiendo aliqvid Aire demonstratiuorum , ns quispiam sentire hoe dicat , site
tiam habere per demonstrationem. Sunt tamen nonnulla vae referun stur in stnsus desectam in probicinaliabus, quaedam enim, si videremus, nou uici; quareremus,std non tanqua sientes, eo, quod videmus sed ut habenter, uniueste ex eo quod videm Minuem admodum si vitrum pesratum vid remus, lumen permaneans , planum utique esset, ct propto quod ' combu- H. I rit, oe ex eo plane, quia videremus se. Iuminamri deo m in unoquoque , intelliger
mus simul, quod in omnibus Mes. Eius uπo, quod i Drtuna, se. 1
u eontingunt non esse scietiam; huius, ratio P. iniu.est,mii non sunt liecessariae , nee pleriin Uue eueniunt, sed rard , ut quod fodiens uineam iiiveniat tiresa ursi inemon stratio.n. quae scientia faeit, non est niti neeessarioruin, quae semper sunt, aut eorum, quae pletum cli sunt, eum non nisi ex propositionisus necessarijs, alit plerutricli proerilat, aetatis debeat esse e5elusio,viales praemissae, Ec propositiones fiunt.
Neque perst m est stire: si enim ,
Alterum oeu metris est, re sit sum non 3.Do-- esse serentiam , id est non dicitur scientia per metum . sensiim cognitio, ratio est, quia sciet tia estvniuinalium, at lentire est singularium, quusiunt
423쪽
sunt hIe, Sc ntine,& seeundum loeum, Ac temptu variantur, uniuersale vero ubique, de semper est, idest noli aliter se taberni uno loco, di tempore, quam in al/ . - Nola sp dimi, sensus est talit,& no huius talis, at sentire n6 est nisi hoe a Iuluid, sen Iuri& intelligentia fio tu notanda est, nente scus ipse, qui potentia est, ut irisus, a villius, Ac reliqui habent pro obiecto ipsum uniuersale, puta tot re, villis, non hunc aut illum, sed incti, sontun auditus, & sic ali rat uero actus, di operatio tensus no est iras errea singularea . . DO enim nisi hunc, vel illum eo lore insin. lari vi lenius, at intellectiis n5 Iuna prootilecto trabet uniuersale, sed etiam uni ria. te intelligit. Ideoqι eius eognitio lmentia est. Di ergo, cliuris quamuis sensis, nempe ipsa potet uia tale aluiiuul , idest aliquid in conani uni respiciat, non hoc in singulari, a. men eius actio, sentire nempe, est et ea hoc aliquid, idest singulare, scientia autem in operatione etiam consistit citra uniuersale , quare cognitio sensus non est scientia.
3 Sed planum quod, oesi esset, oec.
Rem, Posset quis Arist. respondere, si per sensa
uetur o- mgnoscimus effect im, staret passione. for. Nectio. san erit serentia: tu si triangulum habere tres angulos pluales duobus rectis videremus: Iespondet, nullo modo lieelle scieturam: sed adhuc quaerei uis demonstrationem, nam non cognoscit sensias id uniueriat uer esse in omni triangulo , quod neeessarium est ad scientiam, cum scieatia uniuersalium M.
Item Polset iterum clitis dicere, forsan si casea,tietural 8e effecta selici renitis,esset per leti sirin scien tera cia,ut si super lunam existentes terram obie-biectio. Eta, Se Gelypira uideremus: respondet, nec se per sentum sciri 3 non eo in us luersat iter cognoscimius,c si sensit stane ecci Ipsim rautum percipiat, non aviem quod uniuersaliter ea tali Gua sequitur,quod scire est: uni e concludit hane eognitionem uniuersalis esse honora tritiorem cognitione sensus, cumst cognitio per multi m. suntliter honorabiliorem cognitione etiam intellecti ri,qilaeti 5
est per rauci in , dummodo si de re, q uae ha. beat causam, nain csi res est sine uia, simi prima prrincipia . horum cognitio nobilior
etiam si ter inuam non sit: unde concludit per sensiam non eontingere se ire, nisi a
dicat sentire esse scientia habete per dem nin orationem. i. nisi quis per uoce hanc se iit ire uelu significare idem , quod habere scientia Per demonstrationem . Se huius non est s. hsputatio, sed ut significat actionem sensus.
Ostendit in seienti P esse neeellarium aliiselliando sensum, nempe in quibusdam proin bleniatιbus, quae si uiderentur, sine dubio seirentur, non quini ipse sensus sti seientia, aut in eo fit seientia, sed quod per eum saepe sinis gularis praecipientes,liniuersite intellectu uenamur, de quo est scientia: ostendit exemplo antiquorum existimautium lumen esse eor. pias : eum autε eis obiiceretur, quomodo ingreditui per uitru , cum duo corpora se penetrareno possint, respondebat, quia uit tu habet na inutissima foramina, dicit modo Aristo t.hui in no est seientia P ingreditur lumεQuia iunt foramina, de tri si ii erentur talia foramina, ellet scientia, sed non ex sensu ta- tun Ied quhil uniuersale ex eo milligeremus cui est scientia , nempe omne uitrum habere foramina minutiis ima: hoc exemplum feeundum uulgarem opillionem est.
Non omnium syllogis ortim eadem esse princi pia posse.
sitrueluti fi A. de C. ueru, mediam autFB. falsum: neque enim A. B. in neque s. ipsi c. ρd si barum Ineria a cepta fuerint propositionum , fissio sit propositiones, eo Fod omnis conelusio falsa ex falsus, uera autem ex uois, altera autemsuntDO, uera . Postea nequefaba ex eisdZ sibivsin sunt.n. DIsa adinvicem, ct contraria,
424쪽
, Expositis ver) se, neq: enim verorum eadem principia omnium , altera enim mustorum genere sunt principia, o neq; conirententia, qucrnadmodum nitates punctis non conueniunt, illae enim non babent positionem, haec autem habent.' Necesse autem est, aut in medio conuenire,aut sursιm,aut deo in aut bos Fidcm intro habere, illos avitan extra
terminorum.1 Sed neq; communium principio npossunt em aliqua ,ex panu sola mon-nrabuntur: dico antem communia, veluti omne virmare,aut negaro genera enim entium altera sunt, o haec quidem quantitatibus, illa vero qualitatibus insunt solis, eum quibM Inon strantur per communia. 6 Amplius principia non multo pauciora Iuno contispoiribus: principta. n.
propositionessunt, propositiones vero aut ιUM assumptι termini, aut inie .ctisunt. 7 Amplius conclusiones sunt infinite, termini vero finiti. a Atmplius principia baee quidem ex necessitater illa vero contingentia. Sic igitur considerantibus impossibile e
dem se finita, infinitus existentibus
conclisonibus.' Si vero aliter quodammodo dicat aliquis, ut quod haec quidem Geometriae,it. a Ll. ia uer4 ratiociniorum, illa aute Medi numero cinar ιιd νtique esset, quod dicitur R . liud , praeteriiseam quos sunt principia scientiarῶζ dicere autem enem esie, ridiculum est, quoniam haec sibi ipsis ea- dZ essentim enιm omnia fiunt eadem. to neci ex omοιbus Inostrari Podlibet idem en quarere omnia esse eadFprincipia, ualde enim fatuum est; neq;enim in manifestis doctrinis hoc fit, neq; in resolutione p. bile erit immediata namque propositiones principia
D nt, altera autem conclusio assumpta
fit propositione immediata . Si veris
φιιDiam diceret primas immediatas propositiones eadem esse principia,una in unoquoq; genere est. Si uerb nes, ex omnii ur, tanquam oporteat monstrari quodcunq; neq; ita altero lan qua sit v naquaq; scientia, altera derelinquitur, s cognatas ur principia omni si,sed ex bis quidem haec, ex illis aut illa. Manifestum autem oe hoc est, quod non contingis, Inon Iiratum
namq; - , quod alia principia genere
sunt dserentin m genere. Principia .nis
duplicia sunt, ex-; circa quod ὴ
quae quidem igitur, ex quibus, communia Dnt, quae autem circa quod, pro pria, vinumerus ' magnitudinis. ' al. Li
Uni scientiarum diuersitatem ex princi Intenis et picit si diuersitate prouenire cloe isset, tio Arunuite prines pia diuersa esse scientiarum. 3c stot. demonstrMlonum prorit,aecon unius Pt .ee sit ab ipso syllogismo ineipiens, ae ob id
log se Eteactare te docet, ut ait Psyllo.& rati ne in reddit,cur noti de proprijs, sed de con inunibus priino dicat i sunt autem tres eon.
elusione n rapite. Priara est , in post Alle Pristia est o inni uiri syllogismo tu in ei se eadE ptan eoncl. c. et pia r probat, syllogismi quidam lunt iteri,
nempe quorum colle lusiones tulit uerae Pii.
dare, faui quorum eon elusiotus sunt ergo licin pollunt esse ex ei Mem principi P , cuni estici usio trita ex ueris, uero ea falsis sequatur; posset axitem clitis escere noniae etiam uerum ex falsis sentuitu respoliis et Obie uertim id esse, sed non fit uisi senieli lice est stio. in syllogizando, i et uni citii seni ex s.lsis in .sertur, ut o nitie h. est A. Omite C. est B. ergo dilutio
D In n e C. est ri . idest omnis lapis est animal, omnis
425쪽
omnis homo est lapis, ergo omnis homo est animal ; tamen si iterii P uelimus prosyllogi Zare praemissas, ta in totii in erit falsum, cipi nillsae illae, ciliae ueritim a sutnuati ir,ctu Ii, conclusio,'uae inseris,nςmpe praemissae falsae prioris syllogismi; vetu acu syllogizatur.& pro lyllogizatur simul, sicut coluitaglica ex ueris procedit, tu IN. n. tam svllogilarus, cpia in prosyllogis niux ex uetis fiam, non igitur olum syllogismotu eadesunt Prauci pla.
. uc. Stetitula coirelusio est; non orni id lyllogis ino tu in , etia fallorrum, ea dein princ pia 1iint; probatur, fiat satum conclusionu multi. plex est niosus. quaedam tanta tu falsae; quaedam impolsibiles.& lin possibilium,quaedam Plia relatiuum de correlativo,quaedam quia costatarium de conuario, uel disparatu in dedis parato assicinant, uel negat necessariun ; ergo sunt etiana uata a praticipia silla , pro uarietate coiinlusionum , euin proinde stati aliae, idita praticipia si in t falsa.
3 Tertia e M lusita imagis ad re proposi
c0 N rani, nempe de de inostratione. dinu ,est; syli Diniorum verorum impollibile est esse ea scin principia; qtia In nrialtipliciter probat: priuio lunt pi incipia aliquoriam prorsita cli. . Oria tu nullo coii uenientia, ergo non sunt ea de principia antecedens patet , Lillitas. n. est dileret . . punctuat continui principit m , quae .li uerta sunt, hoc enim positiorum tia. bet, illud uero non habet, lat dicium est.
4 2 cesse autem est aut in medio con-
aut c6urni sit . uno ex tribus inodis coueniae, alitranstin medio, aut liquam in maiori extremo,quod dicitur sursu, ata initiori, quo id citur lecit tu, i, aut in hi ius in prinia figu.ra, aut exterius iii Iecsida,& terii M sensus est,l silesii leniunt illa principia, psi cisi, sc linea iam eo eo , quod iurum clite psit esse alicui ueonclusionis probandae, aut nisi US exire in si,
- uti minus, et mediam in alui figura, seia
hoe ei te non potest, eum non eadem per illa probentur, non ergo eadem sunt.
rum, o Secutula argumentu est, si ei Me non x. arginia procede sent,n Ixi in E ex illis gener ilissi.inta, qtiodlibet est, vel tisi est, & ile nullo est venam aifirmare simul, & εi rate, sed ex his non pol sunt, n.im hae e pri se sola non suffi .eiunt ali clui .s demonii rate , nisi me statibus proprijs cuiusque generis,ut dictu:n est, ergo uou sunt Omnium ea scin principia.
Ain litu principia non mulast, ctc. 6
Tet ni in argu naentum est i tot sitnt set E s. arg.pritiei pia quot conclusiones, sed eoelusionestant i aulix, dc uariae. ergo dc principia: ante cedens patet, nam principia suiu proposita . nes, propositioiles aute in sunt,s: filuu allumptot tmiuo rite dio,aut In Initio: dicu aili II ptu in propter secu iam, di teri lain figaram, in quὲbus nWd utra est extra exite initati S: licita inna illum propter prina aui, tu illianae- diu in lirier extremi. tes est.
D cet, lao dicu P propositiones no iunt obie. multo pauciores concitisionibus, immo. n. ui ctio. d. ntur plures . Dico, cid ii ocat propositi Ones Dii sol a. non oes praernis sis, imi ina dratas, qu v ia tio.
eo i inlusiones ei se non polluiu, hoc asit uerum est, tu lainam iis una in Ira diali propoliti M. ne tu, plures Iu ac lini uuones , dpri iret pia inue utemus, ut patet in liaetori ho tuo eit iubilantia, laut eui in sex quae de in onstrata poscsunt, ne nape homo est substantia i homo est corpiis, homo est uiuens, ani inal est substantia, iat est corpus, i uetis est substantia: suntur Id tantu inviatu ir quae on pollutat dea 'monstrari,s homo est alii ni l, an inaal est uiuens, uiuetas est corpus, corpus est substaphia.
iaciuai guimen: si est . csiclusio: ies sunt, alg. instinis. i. inii uni elae, ito loc,quui pluIesι αμmitii uero sititi, et go praticipia non polliunt esse eademiuina nutus arguine uti exeniplo intelliges, illeiae finitae sunt ne tripe uigilui. qua uor , in in sartae dictiones ex illis huiuuat iae cra disti in tae, citi Od ex eo est,quia uir ij simodin tales literae into Ie councctu iriir, Mi ter i inpollibile est et tot elle dictiones; l . niliter et carenta sunt quaIuOI, tanta ii miri a ex
426쪽
ex eis sunt multiplieia, quἰa inriὸ trii scentur, ita si milii et termini sunt finiti, cu finita sint praediramentoriam genera, conellisiones v xo abso linat te, ergo um iEterna in inter se ordinantur,de dilponuntpr, & ita fiunt distin.etae praeivissae.& Propositione , quae princi
s. aT. Hoc est Prinnun argumenrum i sunt . .
principia uaria inter se, cluaedam. .sunt ne celsaraa,quaedam contingentia,t On.D.omne
ueiu est eiuldE isinis; ergo non sunt eadem Diu in principiaι unde concludit non sol si noeile ea leni citum principia, scit infinita,i.in.
de te Lin inata, licut etiam coc usiones sunt in.definitae,& im eterminatae, tu dictum est.
Re in Exeludit rei sum, io aliquis posset a flere
N. QR re eadem ei Ie praticipiat posset. n. PHS dicere pri ne i pN qui sem aliae ite in Geometria,alia in Mulrea,alia in Dialecti ea . alia in qualibet arae, sed haec dici eadem, cpita singula eodem moto se habent, & sunt ea lena suri conclusioni Mis: respondet si e .illifredire, ella diuersa principia pol ere; nullias. n.duo uociat idelM, qu a unu nurio l* sit idem alicui. Iia.n.rationale est i seiri cuin homine,& hinni bile cum equo non propterea rationale,& hinnibile ire emta tu ut Diem , a luet enim Olnnia possent dici emsem, nihilque esset diuersum.
Rem ' Exciti tali uiri nuuium, quo Piis possetve. ali ea leui princip a dicere; nam quia excibus obiectiUs priveipvi quod liberantertur, ita ut quiu simulta sint prine pia, thex singui s viae libet infertur conclutio: hoc dici insipientem ictum esse: probat in doctrinis. id est Mathe. uicu, Fm Philoponum, in quibus experiamur nonoes conclutiones resolui in ea semptine pia, sin liter in te liquis stimulatum demolistrationibus:& pr batur ratione, nis mea propositione immediata sequitur eonclusoι ergo altera o nclusio ex altera urinaedi
ea, di alio principio, ut notum est ῶ si igitur quis et iuc, pia immediaita uocet propolu i ones,ut verum est , erunt prirncipia Suersa se. tundum diuersitiitem generμm, in clitorum
Resumit duos praedictos modos identi in . tu principiorum . & excludit alium, licit ex mul bas non demonstrari quodlibet, ut dictum est, nee ex altero,i.nec ex uno ia,eum sint in unaquaq; scientia sua principia uel inquitur ergo unus modus idemiraris, nempe quod dieantur exieni, quia proxima, & α - girata, & eiusdem generis, secl hoe esse non potest, nam diuersorum generiam principia lint etiam genere cliueis 1 sunt. n. principia in dupliei disserentia, quaedam circa quae, iosulnecta de quibus demonstramus, quaedam ex quibus nempe dignitates: quae sunt eum quae , semper tu ut propria in quoqllegetae Iementiae: quae sunt ex quibus, coni munia esse possunt, sed seeuiusum analogiam, uI di XLmus, & eo thura non est usus in scientia, nisi limitentur ad particularem illius seienta Rmateriam, sicut supra explicatum est.
Quod scientia& scibile ab opinione, &opinabili discrepent:&quid sies olertia. Cap. XXVI. cibile alitem , ct scientia disserrant rab opinabili, oριrione, quoniam Mentia quidem vniuersalis, Erpern cessaria: necessarium uerὸ non eontingit aliti e habere sunt aut non nutila vcra quidem, . contingit alit rse habere; planum igitur, quod circa
hoc autem ess acceptio ιIn nrediata pr postionis: Vertu autem est intellectus,
scicntia, oe opinio, o ouod pre haec
427쪽
a Noe autem est deceptio immediatae propositionis , o non necessaria r Eteonnum avit1n ect sic apparentibiu,
namque, opinio incertum est , Onaturatatis. 3 se di me autem nemo putat opinari,
Mando existimet impossibile aliter se abere, se scire, sed quando esse auiadem sic, sed tamen i s aliter, nihil
pro ubct tunc opinari, tamquam quod talis opinio sit. Necessari' vero scien tia est.. ' Quomodo iratur non en idem opi . s. l. nari, scire e propter quid non erit 'sio iv- opinioscietias qiuis ponet, omne, quod tui Mn nouit contingere opinari e coinque- . turetum Me quidem sciens , ille vero
enim o quod opinari est , ct propter
1 Aut si pιιdιm ita suspicabitur non conting ntia aliter se habere, pιemadmodum se habent definitiones ; per quas sunt demonstrationes, non opinabitur, sed sciet: si autem vera quidem esse , non tamen haec utique ipsis inesse secundum sostantiam, oe' secundum formam, opinabitur, oe non sciet vere imιm quod, o ipsum 'ropter quid, s quidem per immediata opinabitur, si autem non per immediata, ipsum quod solu)n opinabitur. 6 Elinem ver) opinio , o scientia non omnιno est,sed quemadmodum, faba , σ vera eiιιsdem quodammodo sunt ita ct scientia,s opinio eiuΠem retenim opinionem veram , ct falsami vi nonnulli quidem dicunt eimem esse, absιrda continvι πω, ct alia, o non opinari, quod opinatiιν falso. 7 abniam νero idem pluribus modis
dicitur, est quidem ut eonia Pt,est autem ut non reommcnμrabilem nam ueesse diametrum vere opinari absurdum est , sed quod dia nuter , circa quam optruonim, idem, ita eimem est: quod quid a tutem erat esse utique secundum rationem non est idem . consimiliter aut in silentia, ct sopinio est eiusdem, haec piidem enim sic anim i iis, ut non contingat non esse animal, illa vero ut contietat , velutis haec quidcm quod hominis est , illa vero hominis quidi n, non autem quod hominis : id xu es , quoniam homo, hoc autem yc non idem. Manimum autem est ex Dis, quoi oneque opinari, simia idem , ct scire continui, simul enim habere posset suspicionem , quod aliterse habere, Grnon aliter, idem esset, quod non con linvr , in alio quidem enim ,tra Inque esse conriηPt eiis m, ut dictumen, in eodem autem non sic possibile est. habebit enim Iuvicionem semul. vi qiιod homo essct , secundum quod
animale hoc enim esset non contιng re esse non animal, ct non secundum qiιod animal, boc enιyn esiet sic continvre. Reliqua Vero quomodo oporteat distribuere, ct in disciis , σintellectu , Icientia , . arte, prudentia , ct sapientia, illa quide naturalis , haec autem moralis specu lationis maus sunt. Scibile autem ct scientia disserunt rab opinabili, oec.
Scientiam ab habitabnet tandem se- Compacernit . sed praesertim ab opinione , haec.n. ratio dialecti ei opus est. Discrimen alitem selen. stietuirumae, &'opinionis ex is uplici parte sumitur cii aliis ex parte eo Iurri quorum est seientia,& quorsi habiti. Opinio istiae die antur scibilia. & opinabi- bus.
428쪽
per Ipsos liabuus Llueniunt, qtior lim .n. est scientia semper necesse ista ua se trabe te, ouoi si est opinio n5 sena per necesse est ita se na. re. praeterea per scientia cognostimus rem quae iton potest aliter se tabere, & finiui sei. mus qiuul n6 potest aliter se habere, peropi.nio ite vero cognostianis posse aliter se te in habere; Aduerte a Mem ex Thenr.3c Phil. φhie loquitur de opinione uera , nam salia nullam habet eureti scientia sntilii tu inem. Conet. Proponit igitur Mne conclusione; scientia, Ac opinio, scibile, & opinabile disset unt;& probat prius dilem me ex parte stibilium,
di opinain liuin, scientia quaevis est viuuersa. Iium per nece lIarra prineipia, at uero opinio non est per necessaria, & neet starium i ergo non est scientiar maior est nota, ni inor pr batur , siunt quaedam vera quidem , non tantari ne luria, cum aliter se possint habe-Ν re, haec non cognoscuntur scientia, non in tellectu, non scientia i tu en onstrat ili, luauis iste cognitioncs verae sint,dc quae peI eas cognoscuntur vera sint, ergo illa eognoscuntiar opinione, ciun non sit alius hasutis uni.uert iturni opinio igitur est eorum quae ali. tes se habere possunt, & non necesIaria sunt.
plieat clinis per intellectiarn intelligat , Wineipiti innuit scienti c. per scientiam uero
inde monstra dilem vicit intelligi eognitione immediata tu propositionum,de quamuis aliqui utria aul; idem ille astu metu, tamen idi on consonat literae : plopterea dico per intellectit in significari cognitionem principio-Tum continuo is , vae per se nota sunt, quae ianuae scienti ziu ilicuuir 2 Metaph. per scientiarum vero liuiena nstris bile in cognitio ite propriarum propoli tonunt liti diata Iul Ii, quae non per se note liint, cluae on ilia superius late exposita,& declarata sunt. Nota, quod tu serens Arist. Opinione cognosci vera contingeotia, addidit etiam opinione fallurn eognosci, li Oi quia irae de opinione falla dicere intenderet, tris ne viis erisyalet existimando opinio irem elle tanti inveIOIuna, cuna lanieli etiana filistum Q .
Hoc autem G acceptio immediatae propositionis, oenon uicinariae.
Prima Si eut in icientia propositiones necessari aeratio di- iuueniuntur, quς mediatae striat, & pet alias scrinit. probatitur, & iinriliter 'opositiones immenis inter itutae, iam a milius demonstrari non
putant, ita inter pro des, qintum est opi seienti
nio, quaedam me iratae sunt cli ex alijs pro de opi .hantur, quaedam immees alae, quae sunt pro nio embabilissimae , nee iam amplius plebat aliter probantur, ut dix unus I. Topsta de mente Alex. est igitur opinio non necessariorum , siue mechata, siue immedia in sint, quamuis Arist. tantum de opinione immediatorum in his vel bis loquitur, quia de anciliatis et rum erat: probat autem Ploci opinio sit eos. tingetium, atque hoc dicit esse eerisi ex his . que comuniter dicuntur: vocant. n. Opinio.nem incerim, & quae tali opinione eo noscuntur. res incertas,quae non fir Iri,ae stam . talem his ni vetitatem et est igitur opinio contingentium, quo ei rea non est scientia,
nee iplum opinabile est stilule .
Alterant rationem ex parte credulitaris Secsida ponit ad distinguetulum lcientiam ab opi- ratio . nione, ratio est sumpta ex usu cori mynit, si cut e. h. sumpserat, quid esset sester inquit omnes eum aluiuid cognosesit , de simul aliter se halrere non polle intelligui, se scire existi arant: euin vero aliter se posse tabere er dunt se opinari constetitur; ergo haec est nais tura opinionis. S: scientiae, oc sic ex parte credulitatis climrunt, ut inani sestum est.
nari, hise, oec. . . - Uuo ex praecedentibus su tientia dubia Duo duproponit, clxilla. nragis opinionis natura naa. bia. ni festat. Alteriam, an eiusdem sit opinio, Sescietitia, ut vuletur, quae . n. quis scit potest atriis opinati: Alter una,supposito clitae letu si dena sit opitiio, de ic seu ra,vusentur elle id heum habeant ide in obiectum, quod si dimiton est idern, quia qui opinatur, non cogia scit per causam, hoc reiicit Arist. dieens etiaapinai tena retunt iure usqtie ad ini mediatas musas i sicut enim per scientiam seimus es.se cluni per causam, cu cauld ni effectus illius elIe scinaus, de non polle aliter se habere . ἱta per causam opinamur,cu causam Miter se habere existimanius; identur igitur ea de selentia , Ze opipio e notaver,am eonsequetut significare resoluere, ut notat Plillop.
Aut se quidem ita suspicabitur non s
429쪽
Iolui . satisfieit po steriori dubitationi tanquam
ruta 1. breuiora, Se interrogando assumat; diei isti siquis procedens per ijefinitiones, & de imo it rationes ueras,existimauerit illa non posse ali ter se habrae, no habebit opinione, sed scientiam , si quis vero tantam iura esse non in necessata a , & propositiones illas pet se non esse exi stimauerat, tune non seientia, sed opimone habebit, si tales propositiones fuerituper causam, S immedia lae, erit opillio esse ocius.& caiis',si uero noti ita suerint, erritopi .mio effectus, di quia talii ut ex chii bus habes disterentia ex parte et edulitatis;& existin a. .' tionis,quauis caca id e sint scietia,& opinio.
Solui- Ptiotem quaestionem soluit , expliens
tur. I. uomodo opinio dieatur ei uidem . eui ira est serentia; inquit autem opinionem. 8c teten. tia ira Ha esle ei uiae at , siciri opinio vera, Ac falsa clieuntur eius iem, docet autem opinio.nem veram, & fallam non est. eiusdem sina.plieiter, sed aliquo modo, aliHuI. ii. v eseti Metaph.tex. x . Opinionen a veram, dc sal-s,in eiusdem rei omitino uolebatuelle; diet.bant n. veritatem esse in Opii tolle nostra, ut si cibus niihi vusetur amatus . verἡ est ama.. M lic Et si dulcis, & unu piodote tale umreelsi, qtiale uuietur: hi eandem opinionem saetebant illi . quod erat, & quod n5er M , propterea istis in v ta accusunt in convenientia, & praeter alia multa hoc vitum accidit nempe ciliciis non erit Op nio falsa , cuin id verun M, qtiod videriit securulum ecf
γ moniam autem Idem multiplicitere dimur , o c.
. Dii in dixisset ita esse eiusdem seientiani , . . di Opii totiem, sicu opinione ni veram, & D. pinios ent Lil im, exp Mat Pu modo vera , di falso sit eiusteria, Se dicit multipliciter die )dei a. δἐ uno modo est vel lina opinionem vetam, S salia in elle et ii Ment, di altero naodia non est verian .v g. quod dia inerer si comn enlutab: la non est vera opuNo, sed opinio est falsa: qu Bd vero non sit continensura Histis, est vera opinio: opinio igitior vera, & silis est elatae in , ne inpe subiecti, ut plua de ex ea, d anretro; P6 tamen est prottiis eiusdem r tionta. i. te euiusum idem prae Aeat si , nam vera dicit nota esse Guninensurabilem,
falsa veth dieit esse eontinensiuabilem, nouigit sunt protius ei uidem .
Applicat ii liriadinem, opinio en in . 8c scientia eiusdem sunt, sed eiusdem sibiem, non tamen eiusdem rationis, ut de animalieo 3 cm est opinio, & scientis, sed selemia licit quod non pol sit aliter se habere, opinio vero quod aliter se habere contingat , ut si
de homine seientia meat aliquiis, nempe esse alibile in . opinio vero esse albinn, de quo irata hie dicit, tiseni est plua homo , qliod uaque dicit, non idem est, sunt et O de eo. deni subrecto, sed non Leundum i ae m.
Manifestum autem ex bisen, ctc. s
Infert nullum pos Ie simul opiliari, & sci. re idem omnino, id est eandem propositi nem, nam tune existimaret straui utem po s. se alitet se habete , & non posse aliter se ha.'bere. quod impos Iibile est: in dii tersis hominibus potera i id esse, vel seeundum diuertaptae licata, in in e Em impossibile est eius.
dein omnino i simit . n. existimarethonunε esse animal, Se esse noli aiat, esse animal perstientiam , quia non contingit non esse aiat, esse non animal per opinionem , ciuae dicit posse esse non animal, unde simul este ire non posse esse non aiat,& posse esse non animal rlaeta tri se lege topinione ni haberet, i. assensu ira , qiihil homo esset te eundum quod est an una l. 6c s eundum , quθd non est an naal, idest quod ellet anim .il,& non animal. J hoc enim faetit non contingere elli non animal per scientiam, hoc quietem contingere, sciislieeresse non animal per opinionem: & u ta valde hane expositabneni nostram. Tatu e in exculai se a tractatus is ali)s ha-ba: biis, quae potius ad Physicana, di Mora- leni spectant , quat .s est Hirelie stiri , qui est cognitio medio tu in perdiscucluim, sui qua sui t sciet uia, sapien a, ars, & p Di. Dcia 3 serentia cognario per eausian ι sapientia eo. 'gnitio pereausas lupreniri; prudore a tacta ratio agibili uir ι ala recta ratio factib lium, de qui biis uiae 6. hic. car. .
Dul ia litae dana circa lioc caput 26.
Circa noc caput dubia tria suiu, rninum TN a dii est .n opinab,letu scibiles alte uni alicu:us bia.
430쪽
seientia possit esse opinio uera i tertiuinan et iisdem po i sint in eodem simul esse scientia, Ac opinIO. Circi et circa primuin aduereri sei Etiam haee duo prima. init insecE liabete de ciliod sit clarus assensus, nepe ex rei .norito proprij genitus,& quod non possit aliter i liabere, sed sit necellaria inoeasit,no posse aliter se habere, est triplex, prinia ex parte rei quae scitiu, haec. non potest aliter se habete, quam siciat sciti iri secun .dsi ex parte eognolcentis,quod qui scit, existimet tem aliter se habere non posth; tertissea parte in il , & viae se tendi , quod sit talis, ut secundu earn deceptio fieri lion possisέvt cum per demonstrationem proee dimis IHoc triplex neeessarisi inest essentialitersci Eliae, ita ut si alimiod di sit non si s ientia. Fidei etia nostrae Christiariae itiplex hoe necessati iuri inest, eum res non possit aliter se habete,& nos ita crevimus, de medium sit firmissimum, nempe diuina aut hori aς ι hoc deficit a scientia, quia obscura est fi sis, nec rem ipsam in se xl demus. Si d opinio erit si aliouid lior si desit, undes rescia est necessima, eius est opinio dumodo sit obscura cognitio : cuim enim res con tingentes leti su percipi mira . non fit opinio. Secundo si res quidem est necessaria , sed non existimatur necesses ta , sed post. aliter se habete . eius est opinio . Teritoqiuamuis ris sit necessaria, & existimetur necellaria, sed tarneli via cognoscendi non est certa, ut eum i aut horitate hilarana uel niectio topi eo habernus.
Ttiplex Unde triplex est opina e , opinabie se. est opi. mandum se, ne inpe quod aliter in se potest tale. esse, & de hoc loci uitur in principio, di fine
rapitis, quod scilicet non est lucella Nun . Aliud est opinabile secundum exista tionem, nempe quod cum ut necellatium, exi. iniatur, aliter se habere posse. Tertium ra. tione indiI , quod cum sit necessatiunt, &existit et iit necessari tam , via cognoscendi non est necessaria: ile secundo opinabili lo. quitur in solutione posterioris dubii Arist. Hoe supposito, circo opinabile pran O. do non esse scibile, quia ut in fine caput Sesenur . via uni est nece illarium , alteria in non necessarium, loquimur amem hie non de subiectis tantario, Piormin est opinio, Ac sereri.
, nam dictum est ident esse scibile, & opi-uabile, sed de Pruositionibus,quarum pro
Dico secundo, opinabile seeundo modo .& tertio posse esse sei bile r potest enito esse quod id , quod in nostra existiniatione non est necessarium, uel ratione medi , sit neces.sari iun, & ab alio scitum. Opinio enim aliquando fit ex prinei pijs
nece ilaro, cum non est nota conlequentia nobis; tune en in rem liecessariam, non tan quam necessariam existimamus: alica trando
ex principijs probabilibus proeedit , ali
qualido im nrediate ex terminis, ut omnisinatet diligie fili uiri stium . t .
Circa secundum dubiunt notiam est opi Circi senionem primo modo, Sc seientiam non pos eunduseesta ei dem,qui opinio primo modo est dubium
de contingenti, si miluer notum est opini De In Ic in modo ueram , Se s ientiam ei Ierolle ea illat in pi position s , quod enim g Iet E scis, hcc alius medio topico vel E opitia. ti potest, at de opinione tertio modo est 4 blucri, piopterea aeco, quod Opinio iccundo modo potest esse duplex , quae lam qua rem opinamur posititie, existiniantes noli esse ne
eellatia in , S aliter se b. bere posse , & haeei inpossibile est quod si t vera de re scibili, nasi res est Ieibilis, est itecessalia, erat igitur salusa opinio qua aliter se habere solle existini, tur. Si de hac loquitur Ata st iii ibi ut:one posteriori r qu*dam alia est, qiia rem nece ita tiam,& pctratione a ire cellaciain cognosc1nius, non tamen exi Itimantes non polle ali.
ter se habere, sed solii in cognoscentes ut tu ram, & haec opillio veta potest esse eiusdem conclusionis,cuius est icientia, di de tali opinioἀe noti loquitur Aristo. sed de priori, &hxe contemplare . ire i ieitatina dubium, dicQ scientiam, S Cirta opinionem illo modo quod1ximus, trisnrtu tet titim sicundum quam existi nivis rem posse ali debiu.tar se habere, non posse esse eiusdem in e dem homine, sicui nee opinio uera, & salsa simul sunt, in diuet iis tatnen possua,t esse, uvdieit Arist.daeo seeusido opinionem a teram secundum qiram imitu ni rem veram exilium dΠILI , non cise cum scientia in eodcni, naper scientiam oportet existimare rem alitex se hae te non pollat di eo tertio opinionem tertio modo Don manere cum scientia, nan illa est obseura,scientia ueto clara notitia, FI de quando ad eonclusio item scitam media topica adducuntur, non generant illi tu op niuam.