장음표시 사용
231쪽
, De syllogismo dialectico. Cap. VI.DIalecticus syllogismus est, qui ex probabilibus Dialactic6cluditur.Sunt autem probabilia, quae Vidun eu, IULtur omnibus,aut plurimis,aut sapietibus:atque his, vel omnibus, vel plurimis, vel spectatissimis, modo i isop. r. no sint Paradoxa, id est, praeter omni u opinioncm, p=ubali Omnibus , ut. Parentes diligere natos suos; obse- tiaisia..quium amicos cociliate. Plurimis, ut, opes, magno
studio esse conquiredas: Par pari referundu : Omni- oab. 'bus sapietibus, ut, Praestatiora bona esse,quae in animo sunt,quam quae in corpore, aut rebus externis τΜelius esse ratione duci, quam foriqua: Plurimis autem, ut, Animos hominum esse immortales : Fcc-ucii atem no esse in voluptate positam:Spectatissimis Vt,Mundum caepisse,quod dicit Plato, 3c omnia cotinenter ruere, ac labi, ut ait Heraclitus . Quae tamen ira probantur iis, qui sapientissimi sint contra omnium Opinionem,non numerantur in probabilibus,
quale est illud Parmenidis, & Melissi, omnia esse unum, S illud Zenonis, Nil moueri posse. Probabilia porro aut sui per se probabilia, aut Patia .Per se probabilia diculur, quae non egent confir ἐρρρώ εmatione,sed simul, atque proponuntur, approbare εως msolent, ut, Melius regi Rempublicam a viris probis, quam ab improbis. Per alia approbantur , ut , Me- ημεν lius gubernari Rempublicam uno principe . quam ρεφεν si iudicio multitudinis. Cum ergo audis, Dialecticum de tene syllogisimum esse eum , qui ex probabilibus coiici ur orditur, intellige verba , Ex probabilibus in numero ιιρδεκ etiam singulari, quasi diψtum sit, Ex utraq- sumpti . ne probabili, aut cx altera saltem. Potest cnim alte- sra esse necessar: a,& altera ,sbabilis, ut si dicas, Qui ivitia reprehendunt, odium sibi constant, q si autem furta,& homicidia insectantur, vitia reprehendunt,
igitur qui furta & homicidia insectantur odium sibi constant, Hic maior proposito est probabilis, sed minor necessaria. Quin otiam hoc syllogismoruingenere utraque s umptio p otest esse necessaria , si Aia
232쪽
2 dictitutionum Dialecticarum.
tera saltem n in sumatur, ut necessaria, sed ut probabilis duntaXat. Animaduertendum est autem, Dialecticum syllo δ. Dp. . gismum Epichrema etiam, quasi dicas Aggressione, uocari ab Aristotele, eo quod ad disputationem cualtero ineundam est maxime promptus,& idoneus. - . . presus tamen hoc nomen a quibu1dam usurpatur ,: ' pro breui, scilicet, NI vehementi ratione probabili , ' una praesertim propositione comprehensa , ut si dicas, Num mater filium oecidisset.
De propositione, ae quassione dialectica. Cap. V II.
μονὴ L D Ropositio igitur dialectica est in terrogat; o pro
no dialo babilis, hoc est,q aperte interrogat id, quod victita detur onmibus, aut plurimis,&c.Vt, Nonne diligunt:
a .rop.δ. parentes natos suos λ&c.Dicitur interrogatio, quia cum non sit necessaria, aut certe non videatur, cogitur is,qui disputationem cum altero transigit,peteia re ab eo,an veram propostionem existimet, ne, si ex non concessis argumentetur,frustra omnem ratiocis .iap. 3. nandi laborem suscipiat. Dicitur autem aperte 1nterrogare, id, quod videtur omnibus, aut plurimis, i c. quia unam duntaxat interrogationis notam ex pri mit,eamq; solam contradictionis partem expresse proponit, quae probabilis habetur, ut patet in traduto exemplo: quanquam tacite alteram etiam sum rorgandi noram, tum contradictionis partem continet.
Verum enim uero,etsi propositio dialectica quaerena. peri. 1 ti sit interrogatio totius c5 tradictionis, ratiocinani .pri. ii tamen est sumptio eius partis , que probabilis via r. in detur, ut ait Arist. Sic probare niteretur Epicurus Ompessi voluptatem esse bonam An non putas quic quid fecim dum naturam est esse bonum ρNonne o is voluptas est secundum natura inae si alius admisis set,lum ille sic concluderet, Qtiicquid secundia naiaturam est,id bonum est , omnis autem volup ras se-
cundam nat una est, igitur omnis uoluptas bona est. 6 Quae
233쪽
Libet Reptimus. ' Σ3s: Quaestio vero dialectica, problemaue dialecticu, Quid hest theorema, de quo aut neutram in partem senti ut siti, Diali omines, aut contra pleriq; ac sapiente aut sapien DBι a. tra cotra, ac pleni, aut utriqueipsi secum discordat ι .iορ.f. tacitur theorem ,quas consideratione dignu,quia Clim non sit exploratum,sed ambiguum, duplici interrogationi nota, ut utraque ex parte expedatura a .rap.r efferri solet, bac nimirum formula, Vtrum scelicitas posita si in artione virtutis, nec ne a aut alia simili. tanquam breuitatis causa saepe in huiusmodi quae .stionib's. a duntaxat interrogandi nota exprimiatur, ut, sitne mundus infinitus: quod etiam in iis,quet ivt demonstrentur,proponuntur, fere fiericosueuit. Quaestio de qua neutram in partem sentiunt homi- , nes .eli huiu1 modi, Sunt ne stellae pares, an non. Quae stio,de qua contandunt 1apientes cum plerisque,est veluti, si proponatur , , utrum ibi sit multis partibus maior toto terra um orbe, an non. Quaestio , de qua pleriq;1 uter se certant, huiusmodi essi potest,Sint ne nonores anteponendi opibus, an contra. Qias stio, de qua dissiduot sapientes inter se, est velut haec,Sint ne caeli ex eadem materiae compositi, ex qua eleeaen
C Vm aute omnis interrogatio categorica roget, quatuor
, mim pr*dicatu siquod alicui conueniat subie nexa ' 'momne autςm praedicatum sit definitio, aut pro- ργρομ . prium Me genus,aut accides eius subiecti, cui coue tionu bnit,aut ad horti aliqJ reuocetur escitur, ut omnis gnotio- .l positiq,omnisque quasti γ dialectica,aut sit defini- stionum. tionis,aut proprii, aut gen in is,aut accIdetis, aut ceri ex I . t te ad aliquod ex his quatuor generibus redigatur. pie r. Anitriaduertendu est tamen, has siue propositiones, sue quaestiones,duobus modis rogare posse, sitne aliquid definitio alicuius, aut proprium, aut genus, aue
234쪽
2 36 Institutionum Dialectiere
accides. Altero,si aperte id quaeratur expresso n IM ru note definitionis, aut proprii generis,aut accidentis i hunc modu .Estne animal rationale definitio ho-ῆ minis p Estne propriti hominis esse disciplinae eapax γSitne animal genus hipocentauri,an non Vtrum inistelligere sit accidens Deo, nec ne Altero,s no aperinis id quaeratur, sed tamen ex ipso quaerendi modo facile intelligatur: ut si dicas .Est ne animus idipsum
quod numerus se ipsum mouens Solus ne homo est memoria preditus p Nonne homo est quoddam antis t, malpVtrum is, qui cris est,possit ali quando respicere, nec ne. Idem namque videtur esse quaerere, Num 'animus si id ipsum,quod numerus seipsum mouens,
& cetera, atque expresse rogare, Num animi definitio sit numerus seipsum mouens: Num memoria prF
ditum esse sit proprium hominis: Num animal si genus hominis: Num cs cum esse sit accidens hominis. t Quod si inrerrogationes nec priori nec posteriori modo roget, sitne aliquid definitio alicuius,aut pro
prium,aut genus, aut accidens, sed simpliciter qua rant,nu aliquid alicui conueniat, ut, Num apes lint prudentes,Num crocodili plorare possint,Numroo
phyta sint animalia, Num angeli sint animalia ratio nalia quae interrogationes ob ipsam simplicem quae simplieis renda fornaam,simplicis inli prentiae vocari soletiosi
in haren hoc,inquam, pacto proponantur,in propositio b iis ect J & questionibus accidentis numerandae erunt:No tanto aeri men qua ratione accidens e cpter s tribus praedi eaqdentiri torum generibus distinguitur, sed qua fundnurui eae .ro. omnia, quae quoquo modo alicui accidunt , id' est , o a. conueniunt:quo pacto accidentis vocabulum 1 epistrop. 1.ρο sime accipitur.Itaq; accidentis interrogatio duo ge Iv. r. nera propositionum, & quaestionum complectitureler et . te.'alterum accidentis proprie dicti, alterurit accideria: 3. - - tis fusissime accepti, quod genus interrogationum . Iatissime omnium patet . I .rop.3. Ad propositionena,quaestionemq;generis reuoeat
Aristoteles interrogatio em disseretiae generalis da
235쪽
: a Liber Septimus. 237 specie minus laxe patente, ut, Sit ne sensus capax di
ferenti communis homini cum alia re: Numeretur ne homo in sensus capacibus, Eodem reuocanda est . . ,
interrogatio speciei de indiuiduo, ut, Sitne homo . . -species comparatione Antichristi: Sitne Samuel illei qui apparuit Sauli, quidam ex hominibus , an non. inode quoq; reuocatur interrogatio analogi de quo uis membro .Sed de hac diuisione satis . Alia diuisione tribuuntur propositiones, quaestio- μὴ tria nesq; dialecticae a tria generarin morales, naturales, g η'r ae di logicas Morales s uni,vt, Estne parentibus potius p tio parendum,quam legibus,si discrepent Naturales, ut uum θ-Sunt ne decem coeli, an non pLogicae, ut Nu tres tan-- tum,an quatuor sint syllogismorum figurs. Ad haec dialis
stria genera, que materiam attingunt, pertinent, aut ex . teuocatur omnes tum propositiones diale sticς,tum rop. 1 a.
t quaestiones.Sed quoniam de propositione , ac quae θ s. Ilione dialectica iam diximus,sequitur, ut ad inuen- tionem argumentorum , quae nobis propositionum i copiam ad omnia quaestionum genera tracta da supPeditabunt,ingrediamur. Prius tamen quid sit argu- , metum dialecticum,quiq; loci percurrendi sint Dia. lectico, ut facilε reperiat argumenta, exponamus.
O De aettimento dialectico loco. Cap. I. X.
ARgumentum dialecticum, est probabile inuenia Cice. intum ad facienda fidem, hoc est; mediu , quod ρμr.
cum predicato, Sc.1ubiecto quaestionis, aut cli eoru . altero probabiliter, hoc est, veris militier conectitur ut eius, quod confirmandum est,assensum quondam non Oino necessarium essiciat, Sic ego interpretor , Probabile inuentum ad faciendum fidem, accommodate, scilicet, ad Aristotelis doctrina, Muico Cice-- To cuius haec verba sui,& alij nonnusi his verbis intelligant. Etenim hac ratione differt argumentu dia .lin1cum a demonstrati uor cuius naturam in eo posi r. post.
ram elle diuimus,ut cum praedicato, di subiect' quae a C
236쪽
alumν stionis necessaria connexione iungatur,ad perseeri se ..md propositi persuasiouem.Sed quia id, quod est neces.s f. itio seriu, potest iudicio multorum esse probabile duntap.ruηι X t,dubium non est, quin argumenta Gia demonstra .lse di. riira possint esse dialectrica, si cum altero saltem quae . Doua. stionis termino probabiliter tantum coniungi existimentur.Ex quo fit, ut hac in parte non solum trad
da sit methodus exquirendi argumenta probabilia, sed etia necessaria. Quod plane Aristoteles se fecisse in topicis significati t. Narn cum loco4 oes dial , cticos tr didisset, statim subiecit eum locorum c3mpum commune esse Dialectico.& Philosopho, is cest probabili te suadenti, & cogenti demonstratiq-ne .Et cum dς inuentione med ij demonstrativi in libris de posteriori resolutione scripsit, ad eam, quam tradidit in topicis locis dialecticis tractationem, le: etorem misit .Patet igitur, argumentum dialecticum via demonstratiuo disimguitur esse probabilo medium iudicio eius, eui proponitur,& n re uera sis pq numero sit necessat tum, ae demonstratiuurn.Non solum autem ipsunt medium dicitur argumentum, sed etiam quslibet sumptio, praesertim maior, tutumquq
antecedens. Qua significatione tape Dialectici absumonti nomine Utuntur .
Γε Locus veroe perspicua trast tione dos nitur a Cicer rone Argumenti sedes Vt enim earum,inquit, rersi,
quae ab stoditae sunt,demonstrato, notato loco facilis est inuentio: sic cim pervestigaro argum nidinvolum iis locos hosse debemus . Sic enim appellata: ab Aristoteles sunt iis quasi sedes, e quibus argumeta proponuntur.Itaq;licet definire locu , Argumqti sedem. Vocat etiam locum Aristoteles, Elemenuum . Idem, inquit element, dico, M locum C qs est, sui cum simplex fit, multorum tamen est origo, initium argumentorum.Vnde mox locum definiis, Elementum, inquit, c locus est, in quem multa insidunt enthymemata: Et Boethius. Locus ςst id, unde ad ,psto sita quastiona conueniςs trahit argumetu.
237쪽
Porro locus duplex dicitur;Maxima, Ss differentia maximae. Locus maxima , est propositio per 'se nota fidem ali is subministratus. Nomen proposie Loey mationis per se notae latius hic, quam superius, a cipi- xima xur. Osaecunq; enim cognitis terminis statim sine ita confirmatione approbentur P se nota hoc loco dicitur,sive recessaria sit, ut, Qui non conuenit definitio non conuenit definitum: siue probabilis, Vt, ' . Quod maxima pars eorsi, qui in quavis arte versantur,dicsit,hc verum est.Subministrare alijs fidem, est D continere in se vim probationis ali xum . Exempli inausa, proposito prior, qua nunc in exemplum attulimus,dicitur, subministrare fidem huic, Sapiens noest inuidus, quia continet totam eius probλtionem ex definitione praedicati desumptam, hoc modo, In-.uidus est, qui bonis affligitur alienis, sapiens vero bonis alienis non affigitur, sapiens igitur inuidus non est. Quia enim definitio inuidi non conuenit sapienti,iccirco nec nomen conuenirc concluditur.Posterior vero dicitur subministraxe fide assentionem uehuic propositioni; Praedicamenta sunt decem , quia continet totam eius probationem ex authotitate desumptam, hoc modo Fexe omnes philosophi dicunt decem esse prs dicamenta, sunt igitur decem. Dicuntur autem huiusmodi propositiones Maximae, quia 'uaelibet cotinet plurimas, ut prior illa, has omnes, Cui uon conuenit de unitio inuidi, nec nomen conuenit: Cui non conuenti definitio iusti, nec nomen , ta&c. Posterior vero has, Quod dicunt maxima pars Iurisperitorum esse iustum, aut iniustium, id iustum, 'aut iniustum est:Quod fere omnes Medici dicunt es: se salubre, id salubre est,&c. Loc' dis . Locus differentia maximae est receptaculum plu- frenrio, num maximarum:Vt locus definitionis, locus autori maximontis. Siquidem ex loco definitionis, qui primus est huius
238쪽
huius generis, non solum eruimus illam maximam. Cui non cemnenit definitio non conuenit definitu , sed etiam hanc, fui conuenit definitio , couenit definitum,& plures alias, ut inferius apertu erit, Et
loco aut horitatis , quem extremum numerabimus,
ρ. ρ- non modo desumitur illa, Quod maxima pars eorti,g- ti. qui in quatris arte versantur,dicut, id verum est, sed etiam haec, In usu loquendi se queda est vulgi cosuetudo .Eodemq; modo singulis e locis, quos inter hos recessebimus, plures maximς ducutur, γt progredietibus perspicuum fiet. Non dicuntur aute huiusmo Oei dira loci differentiae maximarum,quod ipsas maximas
νυν dis fingulatim distinguant quippe cum unusquisq; mulfereu=iε tas complexu suo iungat,ut cliximus sed quod diuermaximo sis maximarum classibus diuersam tribuant appellarum. tionem. Quae enim maximae in loco definitionis ha-Ω8ε i. bitant,dicuntur a definitionerquae in loco authoritadie natu iis, ab authoritate : S sic caeterae a suis quasi domi-- ιοςο- bus, ali is atque alijs nominibus appellantur .. . rum hu- Si quis aut in hoc loco curiosi' exquirat, quidnaius geno si hoc ipsum receptaculum maximarum, argumeri . torusta , quidve hoc nomine transato significetur,
Non esse verbi causa, Num receptaculum definitionis sit ipsa εω ἰ-met definitio,an quod recte dicitur habitudo, seu curiosi' respectus definitionis ad definitum, ex quo maximi tractan primi lo ei vim habent, SI sc in caeteris: id ego diligedῶ ώane tius velle intelligere, inutile in hac locoru tractatio qua 'io--existimo. Haerent enim in his, quasi latebris adolenem . scentium ingenia, nec utuntur Dialectica libertate Loeoru in ea re, in qua maxime expedita esse debeat. Dabi- primus tur tamen alias accuratius haec explicandi occasio.
autor Ac priores quidem locos Aristoteles primus inue Aris. nit, luculentissimeq; tradidit. Posterioru verh sic auriae Cic. tor extiti trut adiiciendi aliquid, minue di,ac mutadiprefrop. locu posteris reliquerit. Quo factum est, ve ali 3 podi fatatur eu Philo sphi hac veluti aperta ianua aptius Certe,
θ νεIL N artificiosius,ut facile est,inuetis liquid adiicere, qui σει. hoc locoruna genus tradiderint. Cum aut e de pri
239쪽
ribus loquimur, more Ari1totelis dicere solemus, Locus a definitione, Locus ab auctoritate, S c. quas propositio ab ipsa definitionis habitudine, vel a r 1 pectu auctoritatis .vim habeti .At cum de posterio. mbus sermo est, aptius loqueris hoc modo, Locus definitionis Locus auctoritatis , quam si dicas , Locus a definitione , Locus ab auctoritate , &sic in caeteris . Nam cum dicimus , Locus d finitionis , significamus reperiri in eo definitio nem , 8c sic Ire caeteris l0cis argumenta reliqua: quoqnon declarat, qui ita loquitur, Locus a definitione, Locus ab auctoritate, b c. ι
Huiusmodi ergo locorum, qui priores natura , pauciores, & communiores merito habe tur , duo sunt genera. Alij continem argumenta ἀντικνα hoc pst,artificiosa, alij ατεχν id est, artis expertia. Argumenta artificiosa sunt, quae Diale,ctici arte ,& diligentia ex ipsa quaestione eliciunt c Cicero insta vocat ut definitio eius rei, quae in quaestione praedicatur, aut subiicitur. Artis v pro expertia, quae a Cicerone dicuntur assumpta,& remota , sunt ea, quae non eruuntur ex ipsa quae stione, sed extrinsecus assumuntur, ut auctoritas sacrarum literarum, au* alicuius probati Philosophi. ' Loci erioris generis sunt viginti,posterioris duo, Hoc enim colliges ex generibus argumentorum, quorum loci sunt receptacul/δε sed*ς,. Nam aἔgumenta artificiosa, aut significant idipsum, ex quo desumuntur; aut ea, quae modo aliquo ad id assecta sunt, hoc est, quae id cer- MRus ratione respicavi. Quae idipsum fignificantisiuit definitiones, destria Ptiones, notationes, seu vocabulorum int*rpreta
240쪽
ν -niuncta,aut ab eo disiuncta .coniuncta vero , aut e sunt connexa, aut circunstantia. Connexa cum alia
Q, Quo dico ea, quae ita sunt ad id affecta; ut illud ex ip ny necessariis pendeat, aue ipsa ex illor pro Pacto
b. se habent coriiugata inter se , ut iustus, de tultitia, - ,1 Οε ω partes Cum toto, & totuin cum partibus , causae cum effectis, & effecta cum causis, S ante cedentia cum consequentibus , & consequentia cum antecedentibus. Circunstafitium nomine in-eellig6 a , quΨ ita eum re coniuncta simi, ut non ea cohaereant e quae quidem sunt vel praecurrentia, vel comitantia, vel 1ubsequentia . Disiuncta vero , aut sunt consentanea, ut similia , maiora , nil nora: paria r aut dissentanea , ut dissimilia, opposita, & alio quouis modo reis Pugnantia . Artis denique expertia sunt auctori-
mitantium s sub sequentium , Similium , Maiorum,HiEdrum , Parium V Dissimilium , Oppofitorum, Cur nuι Repugnantium III uctoritatis diuinae, & humanae, Iussit - uultum porro Dei locum earum rerum, quae itatius arm disiunctae sunt libI aliquo , ut nec 'consentanea signatur illi sint, nec ditat taneael quo pacto se habent paruιocus ro pertas ad superbiam, Se diuitiae ad literas, quiarum dia nulla certa ratione ad id affectae sunt, siue ut co. l 'a - ghaeae , aut anileae , siue ut inimicae , atque ad. 'rum. ' uenae e quo fit', vs non sint aptae ad aliquid pro v. destia sum, siue concludere velis affirmatiue , sunt j P . st . negative. 3 i. II qui vero alij.loci succurrerint Deile ad hos T reuolibuntur. Seio Boethium tum ex Themistio, u tum ex Cicerone olium numerum , & ordinem locorum feeisse , & alto' alias magis probare diuisio