장음표시 사용
131쪽
seruientes, quasi hominibus placentes, sed in simplicitate cordis, timentes Deum,quodcunq. facitis exanimo, operaminisicut domino, et non hominibus, scientes quod a domino accipietis retributionem haereditatis. quae uerba necesssariosnsepe explicanda,cu plerique nosterulant in dominoseed ad oculum,et ut placeant,quod maxime in aulis principum solet accidere. quo loco, Funt excitandi quisieruiunt,ut serviant in domino, eatenus pareant dominis sissis,quatenus quod iubent, eum lege domini constentis, ausaltem diuinae legi non aduersatur. reprehendendisiunt huius seculi mores,quod famuli,quo amiliares, ut placeant dominis,illis adulantur,malum dicunt bonum,et bonum malum ti quidquid dicunt, etfaciunt, id omne ad propria commoda
referunt, ut in animos dominorum istabantur, inde ditentur,bonores eosquantur, et, ut uno uerbo dicam, inde dominentur; et cum
maxime blandiri uideantur, eos, quibus proprij commodi causa seruiunt, odio habent, eos clam uituperant, et in odium hominum adducunt. Hos satianae minictros, infidelissimos, aut potius d mecticos inimicos, pestem uitae ciuilis nominabit, duplices, inconstantes: et dicet, simulationem diu latere non posse ; et, quod magis ad rem pertinet, sumpturum dominum poenas de ise, qutiniusti, et ingrati fuerint in eos, quibus in ipse eruire debuerunt, expectantes etiam ab ipso no tam in hoc seculo, quam in futuro,remunerationem.
Quo modo impellendi sint ruri habitantes. CAP. X L I I .
QVρ R i A M potissimum scribimus feminariorum clericis,
quorum multi ruri habitabant ; dicamus de praecipuis ru---cticanorum hominum moribus, et, qua ratione ad eos habendus sisermo. Inuident plerunque,qui ruri babitant,in ciuitate degentibus: qua in re utile erit, incommoda in urbe degentium, inuidias,calumnias,molestias . quae in rerum urbanarum adminis A P a tionibus
132쪽
tionibus entiuntur , commemorare: uoluptatem,quae ex agricultura percipitur, eius . nobilitatem ante oculos ponere, quam, ut inquit D.
Ogugu linus, dam etiam in paradisio exercuise, non laborestru li, sed bonecta animi uoluptate, credendum eri : agriculturam esequendam librum, in quo Dei sapientiam, et potentiam legere, et contemplari possumus quandoquidem iactis in agrum seminibus , plantatis q.furculis, translatis arbustulis, insitis malleolis facile per
cipi potesi quia neque qui plantat, neque qui rigat est aliquid, sed
qui incrementum dat Deus: omnia praeterea quae ruri eueniunt, frugum copiam,sterilitatem,siccitatem,ad Deiprouidentiam referenda esse, orator demonstrabit. Iustitiam Dei inculcabit; quidquid aduersi contingit, accidere propter peccata: eos, qui Ecclesiam decimis fraudant, corrumpere patrimonium suum; bengnissimum patrem Deum
non deesse illis, qui labore, industria 1ua ,sibi lijsq.siuis uictum
quaerunt. Similitudines sumptae ab agris, ab arboribus, et in uniuem sum ab agricultura, adpersuadendum, magnam uim habent: ut a fructibus cognscitur arbor,ita hominem declarari operibus cuiusim di sit: quemadmodum tritico coniunctum est lollium ; ita bonitatem malitiam plerunq. ese permixtam, et inter bonos,multos malos ex 'stere . sed terrorem commouendisvnsepe ructici, uerbis prophet rum , uerbis etiam 'D. N. Isu C bristi, et sanctorum Apostolorum, peccatoribus mortem perpetuam comminantibus. id faciendum est, quoniam plerique inter eossolent esse mendaces, dies festos raro , ut debent, obseruant, murmurationibus,et uerbis obscoenis delectantur, facile in pus opinionibus persi iunt acile irascuntur, facile aliena subripiunt,licet multo plures reperiantur ruri,magis a dolo, et fraude, a quibusdam etiam horribilibus uiijs allem ua sorte contenti iucundiorem unam ducentes. Ecclesiam etiamsaepius, et maiore cum d uotione frequentantes , quam in ciuitatibus: quibus interdum, ma-
133쪽
gnum et diuinum beneficium qu ruuntur, e i explicandum, ut i testigant , uere esse diuitem, qui nihil appetit semper esse pauperem, qui aliquid semper cupit. Vtile admodum erit , societates corporis D. N. Isu Christi, P. Virginis, atque etiam congregationes, quae V pedari flent,charitatis, illis proponere; eosq. hortari adsanctissimum secramentum Eucharistiae saltem in omnibus selennitatibu umendum ; ad pueros paterna quadam charitate, communi quodam decreto ad Ecclesiam ducendos, reprehendendos, castigandos etiam ,
ac si unius patro, omnes essent silij.
De usu Exemplorum. cAP. X L I I I .
CVM exempla plurimum moueant animos auditorum E clesiasticus orator, pro aetatis, etflatus diuersitate, exempla cum sinctorum, tum etiam sanctarum mulierum saepe adhibebit. qua in re maximam copiam suppeditare poterit, uir domctrina, et pietate insignis, Glysius Lipomanus, qui fuit Verona episeoptu: us de contemnenda morte, habendus sit sermo,martyrum exempla, Stephani, Laurentj, et aliorum quamplurimorum, in medium sunt a ferenda, qui alacriter mortem oppetierunt: illa diaconi uerba repetenda: uuo sine filio properas pater et praeclarissima quaedam uerba matris Machabaeorum,quae B. Gregorius Narian-eenu scripsit in quadam oratione: Euge fili, mei,euge milites firenui, euge in corporibus fere incorporei, euge tutores legis, canae . sinectutis
meae, atque ciuitatis,quae uos aluit, et ad eam uirtutis magnitudinem euexin, ad huc paululum, et uicimita, morantur carnifices,hoc unum
perhorresco, paululum adhuc; et ego inter mulieres beata, et uos inter adolescentes, beatio at fortasse matris uos desiderium angit , ne quaquam uos desieram, non tam liberos meos odi et paulo pos mamyrium inacit matrem loquentem, et Deo gratias agentem, quod partus
134쪽
partussiuos, martyrio decorauerit . quae uerbasine lach mis proferri non possunt. Si ad remittendas iniurias excitandi erunt auditores exemplo S. Stephani uti poterit, qui orauit pro lapidantibu si, optimum magictrum imitatus, qui dum crucifigeretur,non maledixit . orauit potius patrem, ut ignoficeret eis, quia neficiebant quid facerent. d curistianam liberalitatem, si necesse ferit commoueresacerdotes ; S. Nicolai episcopi, Ioannis lexandrini, qui deIus ect eleemosenarius, exempla a ferri poterunt. Sed non minimum ad commouendum ualet, ut alio loco diximus,si dome licis istarum ciuitatum , aut locorum, ubisermo habetur, exemplis utamur ut εω distini S. mbrosii, animi conflantia, et robur in sὼo munere ob eundo , eiusdem temperantia, ceterae . uirtutes proponi poterunt: ita etiam alibi aliorum, qui in aliqua esuitate insignes sanctitate ferunt episeopi. In asserendis autem exemplis, cauendum est, ne sandio rum nominum peccata, et errores sepe commemoremus, ut 'Dauidis adulterium, et homicidium, Salomonis incontinentiam,ne auditores , inde licentiae occasionem fumant, et erudiantur ad excusandas excuseationes in peccatis, et existiment licere sibi impune errare. Possunt tamen adhiberi,sed raro,ad declarandam humanam infirmis rem , atque ad excitandam stem, in hominum animis, peccatorum conficientia deiectis. Foro cum sententiarum magnust usius in E cle iactica Metorica ; dicamus, qui sit sententia, et quatenussin tentiarum usus commendet orationem, et a quibus eae maxime δε- beant, usurpari.
De usu sententiarum. c A P. X L I I I I.
SENτ ε 7 τ r A eri oratio aliquid enuncians, de re uniuersali, quaesit optanda, aut fugienda: ut, bonum est, ex uirtute uiuere , nolle mortales iracundiam seruare immortalem. Du
135쪽
plex autem essententia ; una quaesiimplex dicitur altera quae habet rationem adiunctam, et istam quidem aut implicitam , aut explic tam si habet explicitam,'appellatur proprio nomine, pars enthymemmatis si implicitam, sententia enthymematica, his uerbis, usum esse memini rictotelem. plexstententia es ista: bona es religio Ar siana . pars enthymematis est: non erit gaudendum ob mortem inimici, quia poterat conuerti ad dominum, ratio cur non sit gaudendum,eri; quia fortasse melior essectus,Deo struire potuit et. uuammplurimae autem sententiae quae sunt in libro, qui instribitur Ecclesia sicus, dici possunt, partes enthymematis: ne dixeris, peccaui, et quid mihi accidit tristesubiungit rationem,altissimus es enim patiens redditor: explicata est ratio, quamobrem nemo debeat Jerare,sepose effugere iustitiam Dei,ergo non ect peccandum. Enthymematica
sententia est: ne contendas cum uiro locupleteri as diceret prouocatus homo diues, litigat, ac perturbat proximum; ergo noli contendere cum uiro locuplete . Sacrae literae abundant sententist, quaesuo loco collocandae sunt, nec inculcandae, ut Hentationis suisticis uitetur, et ne copia ,satietatem pariat animis, utplerun3solent, firmis etiam corporibus, cibi nimium delicati, et ualde nutrientes, satietatem afferre explicandae fiunt potius, et exponendae quaedam sententiae,aliae quae ad rem pertinere non uidentur, in aliud tempus rejciendae. Pr
clarifimae reperiuntur in prouerbijs, et in Ecclesiaste Salomonis, in libro sapientiae, atque etiam in Ecclesiastico, in psalmis Dauidis magna inest sententiarum copia ; sed nustae sunt grauiores, nullae qua
maiorem uim habeant ad persuadendum, quam eae quas v. Iesu Chri Ius protulit, quae maxima semper cum ueneratione, ac
priefatione, sint po=ulis proponendae. E multis autem quae in sacris
libris continentur, hae excerpendae sunt, ac tractandae: Attende tibi: Memorare nouis a tua: Altiora te, ne quaesieris: Deum time, et praecepta
136쪽
praecepta eius strua, hoc est enim omnis homo. Ex ijs uero quae D. N. Isus Christus protulit, tractari saepsime confiueuerunt : Non possumus duobus dominis seruire, Deo, et mammonae: aut amat animam suam, perdet eam: Eui diligit me ermones meos seruabit: Eui uult uenire post, abneget semet fium, tostat crucem suam, et sequatur me. Euarum sententiarum usius, et tractatio, si iudicium adhibeatur, in omnibus fere concionibus poteti, maximo cum audientium fructu, accomodari. Senum esse proprium proferre pententias, scribit is, quem nominaui, e sectoteles: quod cum ita sit, presbyterorum erit, eas proferre, quamuis non sint senes, modo in illis
insit canities mentis, et morumgrauitas. Hortarer tamen clericos,
ne praeceptum grauismi philosophi contemnerent, copiosius potius tradiarent, quaesibi dicenda proposiverunt, quam in consarcinandis plurimis sententiys, quod non H di cile, nec admodum utile, la
borarent . De usu Entbmematum, et epilogus huius fecundi libri. c, p. X L V.
DE enthymematum, cum de usu exemplorum, et sententiarum dixerimus, breuiter est dicendum. Conficiuntur igitur enthymemata, ut alio loco diximus, ex propositionibus ueris,ac etiam indici,s non longe petitis,neque o curis, sed ex proximis, et apertis, ut facilius in rudium animis imprimantur i, quemadmodumsecissesanctos patres, facile est obseruare. Cum
autem quaedam adbileatur ad confirmandum,quaedam ad refellendum ; ex eisdem locis semuntur, multo tamen crebrius,ubi catholice uiuitur, enthymemata adhibeantur ad confirmandum, quam ad refellendum. Cum autem orator confutat peruersu uult opiniones, uerbi causa, uoluptatem essesummum bonum diuites esse beatos. uoluptatibus esse indulgendum: mortem esse maximum malum sim
137쪽
iandum,dissimulandum stestacula, et omnia oblectationum genera quaerenda. aut prauam aliquam opinionem , quae inuaserit, studet euellere ; abundarefacile poterit propositionibus, tum sumptis asacris literis, a traditionibus, ab Ecclesiae auctPritate,et sanctorum patrum, et ab alijs, de quibus diximus, tum a locis communibus, in primis adesinitione, ab antecedentibus, a consequentibus, et a causis, de quibus etiam egimus. Igos cum de materia Ecclesiastici oratoris, et de uarijs,probationibus, deque ratione commouendorum gnimorum dixerimus ; iam ad tertiam huius operis partem, quae de elocutione ecclesiastica erit, accedamus, monentes clericos, ne habentes concionem ad populum,temere di utationes in tituant contra haereticos, eorum argumenta non commemorent, neforte in uanitati ustici nem incidant, etsimplicium mentibus, crupulos serpiant. In uniuem
sum dicant, miseros esse haereticos, relicta acie Christi, trafugi se ad aciemsatianae ; non posse quenquam habere Deum patrem, qui E clesiam noluerit habere matrem, scelestam esse nouitatem, bene fuis datam uetustatem non esse subruendam , martyrum sanguine , et doctissimorum, an tissimorumq. hominum uigil,ssabιluam E E iam sequendam tisandiis concilist, et tot seculorum incorruptis iudicijs confirmata Ecclesiaesanctae dogmata tenenda transfugas esse haereticos, disicipulos sathanae, perturbatores pacis, inimicos Dei,
corruptores morum,steditionis magistros,et rerumpublicarum eues
res, seditiosis, perniciose libertatis, uel potius licentiae aucitores. 'me
etiam eni necesse, haereticorum nomina, in catholicorum hominum coetu commemorare, sed utilius duxerim,ut pernicios, eorum opiniones a doctissmis hominibus, multis iam saeculis confutatas, et explosas lentio reycerent , tempusq. rem pretiosissimam,in explicatione diuinae legis, ingratiarum aritione, in hortatione ad paenitentiam, et ad beatam uitam consequendam, ponerent. FINIS SE UNTI LIBRI.
138쪽
Di quibus potissimum elocutio ecclesitanica consistata sit. cap. r.
Eu E T AMU s definitionem Ecclesiasticae MerisAeae, quam ab initio huius operis attulimus, ut intelligantur,quae nobisversent tractanda. Dicimus ese artem, apte dicendi, de rebus ad gloriam Dei, et ad salutem animarum 1 ectantibus, probando, monendo I conciliando, ut ille,qui dicit,persuadeat. aua autem essent res ad honorem Dei, eta alutem animarum pertinentes, et quod eae tribus generibus com prehendantur, item, qua ratione, et a quibus locis argumenta ducantur , tum ad docendum, tum ad commouendum, explicauimus.
Consequens eti, ut de elocutione Ecclesiastica dicamus , quam E clesiasticae eloquentiae, cuius praecepta tradimus, praecipuam partem, hocs,formam, appellare possumus . nam , utiprolationibus,commune es huic articum dialectica cum philostyia,et cum Theologia: apte autem dicere ad populum, quod ea eloquentiae chrisianaeproprium, hoe e I orationis ecclesianicae munus , hac uirtute, orator essoratore praestantior. In his eloquentiam ecclesiasticam constitutam dixerimus ; ut, quicunq. ea sint pr.edui, adhibitis ad Deum precibus, inuocatoq. sancto Spiritu, qui linguas infantium facit disertas, et aperienti os suum, implet illud; apte, hoc es, considerate,emendate, persticue, apposite, memoriser, et cum dignitate possint dicere.
139쪽
stu'd utile sit ,eognoscere, quid sit inepte dicere, ut facilius cun scasar , quis in Ecclesia apte dicat. c a P. II.
VT ε ες ιι iri, id quod proposuimus, intestigatur i, utile
erit, In medium asserre qua lam ineptias, in quas non- .. 3 V.. . nulli, ut docti homines obseruauerunt, interdum incidere solent , quod minime facimus, ut nossapere uideamur; sed ut clericis, quibus siribimus, loquentM Ecclesiasiicae regulas facilius imprima mus .iuui ad dicendum inconsiderate assurget, non implorato diuino auxilio, non ineptus, sed potiusultus, atque impudens es iudican dus: qui autem loci, temporis, propriae personae, auditorum, apud quos dicunt, rationem, aut nullam, aut minimam habent, proprio nomine inepti sunt appellandi: quorum in numerabunt ponendi illi , qui, sanctissimu diebus Natalis, et Paschatis, longissimi abestis, interdum etiam somnise, auditorum animos oblectare student , qui, longitudine sermonis, et crebris digres onibus, auditores tadio afficiunt , et quasi siquenti die essent morituri, omnia quae legerunt, ut dotissmi uiri habeantur,unica oratione uolunt promere qui explosita iandis philosophorum opiniones, de fato, contra Dei prouidentiam, desequendis uoluptati tus, in medium asserunt, eas, quod minime nec Je esl, ut refigant ; et interdum, quasi cum do fissimis homin bus distulent, crebris argumentis, et concisis sententi', ne superuacanea dicere uideantur, utuntur et cum breues esse laborent,obscuri sunt 1, et quod uix tolerabile esse uidetur, antiquas, et confutatas haeresis commemorantes, cum maxime uitent, usitata, et superuacanea dicere, partim fructuosa, atque etiam perniciosa dicunt.. Monemtu nos clericos, ut praeceptum S. Francisici,sostentationis inimici acerrimi,siquantur qui, si ordinis contionatores ita instituit, ut uirtutes, ci uitia,gloriami, et parvam, cum breuitate sermonis,' . a audi
140쪽
audientibus proponant. quae uerba utinam non solum m clericorum sed etiam in omnium , qui in hac nobilissima arte uersentur, animis imprimantur
Quo modo frigida esciatur oratio. capi
FDolor τ Ar in oratione, ineptiae ilia, clericis uitanda, si
quae ex his causis oritur; eum audent homines nomina confingerer, figurarum uarietate confundere, et miscere orati nem : quod accidere interdum eo ueuit hominibus, taguam h braeam, eigraecam orientantibus ; qui interdum sine ulla necestate , eandem rem tribus nominibus explicare conantes, nihil minus U- sep untur, quam quo ibiproposiverunt: eorum enim rigescit oratio. Frigidam e ciunt orationem superuacanea epitheta; ut siquis dicat, Ienigna mansiuetudine commotum, et prudentsolertia . frigida erat oratio illius,qui nunquam P. Taulum nominabat, quin Thasensim diceret , nunquam Dauidem, qui ermisimum adiungeret se a natura sermat umus, ut nobis superuacanea, molestiam asserant: an istensa ita explicanda sunt, ut facile intelligantur ', et oratio ea adhibenda, tanquam instrumentum, diuinitus nobis datum, ad instruendos alios. Verum quonia gestigidam,et exanguem orationem e cis languida, et pene mortua quor tam actio; de actione dicamus aliquid.
De actione, qua, qui caret, uix ad dicendam aptus essentes. CAP. III I.
Acrior is magna uis est ut reperti quidam sint, quisine
doctrina sine etiam delectu uerborumsela actione,mai rem in dicendo laudem sint consecuti, quam dost semi u ri, uerborum etiam copia abundantes .rEuare orator it e summus interrogatus, quid primum, qui ecundum, quid tertium arbitrare