장음표시 사용
141쪽
tur in Oratore restondisse fertur: Pronuntiatio. M autem n nuntiatio , in uoce, et ingestu posita, et uocis moderatione perficitur, ne ab oratione disicordet. aliud enim uota genus, nempe acutum, et concitatum requiritur ad exprimendum telum Des,aliud abiectum scilicet, et demissum ad recreandum , timore , et conficientia peccat rum praeteritorum animum .sancto gaudio perfusius, leni quadam uoce , et remissa utitur dolore commotus , uehementi quodam , et grauisono, proprium exprimit dolorem. Oculi dicuntur principes in pronuntiatione quorum intentione,et remissione,coniectu, et hilaritate assectiones exprimuntur: ita ut eleganter dosius uir, actionem appellauerit, sermonem corporis, eadem analogia utens, qua usius essiste , quipicturam poesim tacentem, et poesm picturam loquentem nominauit.Cauendum est,ne ortu ecies muteturrinam quii aciunt cum maxime nudent commouere, nihil aliud asequuntur, quam quod risium mouent. Trachium proiectum, est telum orationis, quo interdum animae feriuntur. nlisio pedis aliquando habet magnam uim , cum de rebus maximis agitur. Haec omnia fiunt quasi ist cebrae , quibus auditorum animi capiuntur , quae etsi non sunt multo
ludio conquirendae christiano , a nobis tamen commemorantur, ut tacite clerici admoneantur, ne eadem uoce semper utantur uocem accommodent , et sium rebus, quas tractant: immoderatis uoc
ferationibus , et longis apoctrophis frigidam orationem non e ciant ;perpetua quadam agitatione , quod quidam faciunt, taedium , ac moleEiam non asserant. Qua in re utile illis futurum iudicamus,si, ubi primum, exercitationis causa dicere incipiant, habeant a quibus corrigantur , a quibus in hac praecipua concionis parte erudiantur. nam , qui sine magistro, et moderatorest conferunt ad dicendum, plerunque oratores parum uehementes,et potius frigidi evadunt. auoniam uero nonnulli sent ita a natura ormati,inultu adeo incomposito,
142쪽
uoce adeo agresti, et lingua adeo impediti , ut prosus ad dicendum inepti uideantur: quorum quodam naturae impedimenta, ac etiam uitia superasse, testantur historiae; eos hortamur, ne , nisi proprio filiis coactisint, munus dicendisi cipiant,si interdum dicant, quo magis egent illis adiumentis, quae ad dicendum sunt necessaria , eo fruentius, ab eloquentiae, et bonorum omnium largitore Deo, fummis precibus petant, ut adiuuet infirmitatem, infundat sanctum stiritum fumi ut cum auditorum fructu loquantur .
Quod sine Dei auxilio, de Deo, nem potes recte dicere. c A P. v.
PRO c iv r M igitur elocutionis, et totius eliquem recclesi ἔ- mcaesumendum est a diuini auxiliy imploratione.quis enim audeat de Deo, sine Deo dicere t quis de rebus diuinissine ope diuina tractabis i Euamobrem sine meditatione, nisiprecibus ad Deum adhibitis, Ecclesiasticus orator non audeat ad dicendum assurgere, ne interdum, diuino auxilio destitutus, praeclarasimum munus dedecoret. hortarer etiam , ut nisi sempto sanctissimo sacramento Eucharissiae, et coelestipane recreatus, angelicum hoc munus non fusi erat, atque Deum oraret, ut aperiat ei ostium sermonis, adloquendum mi Ieria Chrisii, quod nisi aperiatur, in ruritu afutura sit eius oratio. Precibus adiungendum e istudium, adiungenda est diligentia, et aseidua lectiosacrorum librorum , sine qua,qui nobilis mum dicendi munussibi assumunt, accidit spe, ut in uarios errores , et in confusionem incidant: consilio etiam doctorum hominum uti debet, cum potest, ut ea dicat, quae fiunt dicenda; alia in aliud tempus respiat.
Quid sit emendate loqui. e A P. VI.
AP τ elocutionis es,ut emendate loquatur oratori oloecismis ac ni barismis auditorum aures non essendat; quod quidem per
143쪽
persi nihil esset i interdum risium non moueret,et muneris exinim tionem non minueret. κare necessarium est ei, qui dicit ad populum, dare operam, ut emendate loquatur;et in ea, in qua natus es singua, se exercens, molectas quassa uoces mutet,aut corrigat. Caveat tamen ne propriae linguae oblitus,nimiumsudium in aliena, mutatis vincibus, et accentibus ponat .flet enim plerunq. accidere, ut in eo, assectatio appareat. Ise noui homines, magnam eloquentiae famam consecutos, qui uoces, quas ab incunabulis didicerant, non repudiarunt, et magni oratores habitisiunt. Copia rerum, uerborum copiam gignit ; recte
dicendi, sapere est principium, et fons 1, nihil inani uerborum Hrepiss
ructuosius, cum praesertim de gloria Dei, et desalute animarum agitur . uuare cauendum eIi clericis, ne nimiam in loquendo diligentiam sistantes,in uanitatissiustitionem incidant; et dum sermonis elegantiam studiosi sectantur, obsecuriores fiant. nam praeclare N. LEMuninus inquit: Malo ut me reprehendant grammatici, quam non intelligant populi ; eligens magis in barbarisimis, damnantibus grammaticis, intelligi , quam in mea disertitudine, auditores deserere.
De pesis uitate orationis Ecclesia lica. c Ap. vis.
Ora τ ιο R i i uirtus est persticue dicere quoniam nisi orator ita dicat, ut ab auditoribus intelligatur, sine dubio, nihil unquam poterit persuadere. Persticuitas autem in nominum , et uerborum proprietate consistit. quo magis igitur, pro' prijs utetur Ecclisiasticus orator, eo magis sus itionem o Ientationiselfugiet. Propria uerba dicuntur ea, quae communi loquendi usiu,recepta sunt, et rem significant, ut magister, philosophus, theologus,
reprehedere, dicere, laudare. Onesi autem propnys uerbis utendum, cum praesertim prolata, sine uerecundia audiri nequeant, aut etiam horrorem incutiant. sunt quaedam corporis partes,quae propriys nominibus
144쪽
bus explicandae non fiunt, sed adhibita circumlocutione: insignium etiam, et nefandorum peccatorum nomina supprimenda sunt,et raro admodum proferenda.
Quod Ecclesiasticus Orator interdum uti debeat translatis ad rem magis
N S L A T A uerba fiunt ea, qua a propria significatione , ad aliam non propriam, per similitudinem transferuntur uisopbistae appellatisiunt uenatores adoleficentium, diuitum in primis'gratia dicitur. fons uitae ; charitas anima uirtutum. Orator ecclesiacticus cum propositam tantum habeat gloriam Deilet salutem
animarum, translatis eatenus utetur, quatenus id quodsiproposuit, in auditorum animis possit imprimere. Agnum immaculatum apstestabit Christum, ut magis excitet ad mansuetudinem,martyres athletas, ut uietorias martyrum ante oculos ponat, et ad pugnam cum domesticis inimicis hortetum, christianos appellabit milites,ut eos magis ad minime formidandam mortem excitet; orationem clavem earli ; charitatem ignem amoris nominabit . . Multae autem sunt in translationsi use, adhibendae oratori cautiones.primum ne a remotis
fumantur; usquis audacter dicat Christumstrensimum, quia rex, quia eo nomine reges appellantur , deinde, ne ab ulla re turpi pro- fcificantur i, ut siquis Deum patrem, carnificem Christi nominet , iusit quidem, ut propter peccata hominum moreretur, ut ista morte, diuinae iustitiae essetfatisfiatum, et caeli ianua aperiretur fidelibus, ideo tamen appellari debuit carnifex. Atque, ut paucis dicam, translationes faciles, a rebus pulchris desumptae, et iudicio, quod succum prudentiae sapientes homines appellarunt,adhibito, istuminant orationem . quibus translationibus , sanct simorum patrum libriabundant, praesten graecorum, qui in metaphoris,et similitudinibus
145쪽
excogitandis, mirabiliter excelluerunt. dissert autem metaphora asmilitudine, hoc tantum, quod metaphora eu breuior, et idem ex primit sine coniunEtione,ut,diabolus est leo,metaphora est ilitudo, tanquam leo rugiens. At animaduertendum est,ne clerici, frequentibus uerbis translatis figidam ficiant orationem i, et utentes illis,non ιιeluti condimentis ,sed tanquam cibis, satietatem, aut potius nauseam pariant quod quibusdam contis,nostra tempestate,prudentes
iuri oheruarunt. De uerbissimiliter cadentibus, et diminutiuis. cAp. I x.
Exs A similiter cadentia, iucundam interdum e ciunt orationem sed raro clericis Uurpandasent, ne in assectationis ut itionem incidant. Pulchrum huius figurae exemplum ea apud B. Remardum 'Mundus clamat, deficiam; caro clamat, insciam; demon clamat, decipiam; Christus clamat, reficiam. Interdum in diminutivis ad augendam orationem , interdum ad minuendam,inefi quaedam uis; ut, quides, quod literulas quasdam tanti faciamus, ut abys nos esse anteponendos putemus ' et, quid homunculi indignamur 8 omonyma, quae aequivoca nuncupantur , sophistarum fiunt,et christiano oratoribunt fugienda, cum obsecuritatis, et errorum mater sit ambiguitas. Synonyma, hoc est, idem significantia, poetae adhibente quare non sunt certe laudandi nonnulli, qui, copia θnonymorum,opinionem eloquentiae aucupati sunt,et ea ratione inaures utili ista bisuduerunt. Vetum nomina, etsi admirabilem magis e ciunt orationem, parce tamen adhibenda sunt, ne asse Ea
ta , dicenti opinionem minuant. De Metonymia , et synecdoche. c A P. X.
M E τ ο1 rasita utuntur Ecclesiactici oratores , qua continens,
146쪽
pro eo quod eo loco continetur, ponitur i, ut si caelum pro coelicolis dic mus, terram pro terrestribus e, cuius est insigne exemplum propheta: Terra, terra,terra, auiu uerbum domini. Muntur etiam interdum snecdoche; ea praesertim, qua, ex ijs, quae rebus accidunt, ressi in
scantur,ut istud Esaiae: Et confabunt gladios suos in uomeres,et lanceas suas in falces ii hoc enim paci consequens est. Alia si matum ,
et troporum genera quamplurima, ab oratoribus Uurpariconsueuerunt, quibus glendesiit, et istuminatur oratio: de his ommittimus dicere,quoniam adgrammaticorum peritiam pertinent , neque etiam latine cum scribamus,facile esset communi, qua omnes utimur lingua ,siguras, et ornamenta in medium ponere. intineo huius libri lectorem, ut grammaticam artem valde utilem, ac etiam oratori necessariam non contemnan, praecepta quae a pueritia didicit,ad usium reuocet; Grammatica utatur tanqua amula, ad animis a e primenda ; bonos grammaticos legat imitatione, et exercitatione, olum, qui est optimus dicendι essector, et mugi Iler, alat. venumeris etiam, longum et superuacaneum arbitror agere Chri linuntius,divin.e uoluntatis interpres, in minimis non e i occupandus;
praeterquam quod m hoc satis lunum,et magni faciendum es auria iudicium 1, quibus es consilendum, ne eodem simpersimo feriantur ,
et ne nimium numerosa oratione Wientes oratores , canere potius
cantilenas, quam ad populum dicere uideantur: in quos, ista uerba accomodari possunt: si loqueris, cantas; si cantas, male cantas.
De figuris, siue formis stηtentiarum. c/m x I.
CV M Δρsi figurarum,seu formarum, genera,verborum, nimirum, et sententiarum , cumque de figuris uerborum , quantumsibiecta materia possulare uidebatur, egerimus , reliquum est,ut de Rurissententiarum, in quibus magna eloquentia Ecclesia
147쪽
Ecclesiasticae pars, nempe, apposite dicendi ratio, constituta ere, aliquid dicamus; quod eo mimu alienum uidetur, quod eae omnium linguarum generibu Fum communes. Efl autem apposite dicere ;eum ad docendum , tenue, et Fubtile genus dicendi adhibetur , ad
laudandum, aequabile, et temperatum, adcommouendum ,se tendum . uehemens,et incensium. Iste autem docens aliquid aut credendum , aut i erandum, aut timendum, aut uitandum,aut agendum,
apposite dicere putandus erit ; qui ab initio id, de quo sibi dicendum sit, proponet ; deinde quod propositu uit, explanabit, definitione
utetur, diuisione,rerum distin tione, euem nonnumquam rationem
subjciet,ad ea tu e proposita erunt, reuerteturi exemplo, resimilitud ne, rem declarabit, et illustrabin, breuiter interdum digredietur,unde
deflexit oratio, si redire significabit ; concludet interdum singulis amgumentis , nonnunquam pluribus explicatis ἱ Τυ explicauerit, cumus quaesiquuntur,coniungeti, frequentioribus membris,et caesis utetur. Laudans uero christianas uirtutes dem,Jem,charitatem,uirginitatem, martyrium; vituperans contraria I apposite dixeris,si maiestate, Plendore , grauitate sententiarum, uerborum'. uarist luminibus , quae pulchritudinem,et uenustatem asserunt, utatur. Esliciet ut oratio ipsa, rerum, quis exornandasse ceperit, imago sit, era exprimat, et imitetur,ut illuctrist explanatio,resq. pensub Myectum sub hian mores imi etur, issustribus utatur translatis, utatur etiam aligendi, inmuendiue causa superlationibus; ist, quae siense, et uisa carent, sensum,et motum adiungat;multasepe in unum colligat,et coaceruet, quaerem attingunt, cum isare coniungam, cum locus fert, inserat anthiteta, periphrasi utatur interdum, paronomasia, et aliquo acute dicito, uarist aliquando sententiarum figuris orationem illuminem,
utatur inurrogatione, percun Patione, auersione, dubitatione, correctune, praeteritione tum dis, quae leporem, et uenustatem addunta orationi,
148쪽
orationi, dissoluta eminatione uerborum, paulum immutato veris utatur, atque deflexo, eiusdem uerbi repetitione, conversione,Pad tione , amplificationibus, digressonibus, rerum, et personarum desescriptioniblιse uerba simi lecta, savia ,grandia, μου inel ectile et copia propriorum, et translatorum, deledietur. ui uero lectere animos, eos . commouere sibiproposit, ut de propria salute cogitent , ut ipse apposite dicat, necesse est, miris, uar q. modis auditores liciat; monensis , hortantis, ira sientis, accusenlis, obici anto, conquerentis personam induat , demonaret hominum uitia, et peccata , excuset, purget eos, qui laesi uideantur, laudet, promittat, δε- precetur, oret, aetera sicaries, hominibus exprobret, exhorreficat,al quid iubeat, increpet, insultet impys , lamentetur, minitetur,terreat, signfet propemodum ese des erandum , auditorum arbitrio permittat omnia, tanquam rebus deploratis,miretur,contectetur, Per et tamen, consiletur ,gratuletur bonu, latetur, eos confrmet, et im tandos ceteris proponat, proferat uocem liberam, exclamet, optet, personam induat, communicet cum auditore, ιnterroget quae pr. mant, et urgeant , imulet, sententiam fiam reticeat. Singulas
figuras Jujormas siententiarum deseribere, non est disicile , sed
longum, ac etiam fortasse speruacaneum i cum usu potius,et exem-Plis, quam praeceptu, et descriptionibus, positit doci, singularum . tinum, duo, aut adfmmum tris exempla proponemus, atque e chis aliqua his temporibus accommodata, ut facilius earum natura percipiatur, et ut gula a clericis, cum locus postulabit, ad usit
Exemplum pro sitionis. CAP. X I I.
S Rcτ Ioannes Chrsostomus, quem, aureum flumen
Aridianae elotuentiae, recte appellauerimus, cum duceret po-
149쪽
pulum,orandum esse,ita proposuit cuiusuis boni caput esse orationem, eam 3. et salutem nobis asserre, et uitam aeternam, nemo ignorat; hac tamen de re, pro uiribus dicere necessarium ect, quo id consequamur, ut, et qui in orationibus, cultuq. Dei, uiuere fiunt soliti IIudium uehementius, et maiorem siduitatem , ea in re adhibeant; quis-gnes , ignauit: Lixerant, et an am siuerunt ab orat;onis ope defieri, tum praeteriti temporis detrimentum intelligantitam in reliquum uitae tempus, ne committant, ut salute priuemur.
Exemplum diuisionis. c Ap. XII r. IS cr Gregorius Ganrenus, quem 2Demosisenem chrictianum dixerimus. ,,oliendens epificopalis muneris difficultatem, ita diuisione fusius: difficile est, eiusmodi ora tionem inuenire, quae omnes conciliare, et scientiae lumine collustrarepsin, huius rei ea causa ess, quod cum in tribus his rebus, periculum uersitur, meate, sermone, atque auditu uix alite eri potes, quin, si minus ad omnia, ad horum unum impingamus: aut enim mens, supernos'lendore minime perfusa est,aut sermo languen, aut denique auris, quia neqliaquam purgata est, doctrinam excipere ne tuis , quorum si unum acciderit, non minus , quam si omnia concurrant , veritas claudicet, neces est.
Exemplum distinctionis. c A P. X I I I I .
S R e τ mbrosius cum doceret, Christum sequendum, hane diuinctionem adhibuit si uulnus curare desideras, medicus est si febribus aestuas ons es sigrauaris iniquitate, iustitia eret, si auxilio indiges, uirtus es si mortem times , uita est , si cibum quaeris, alimentum ea. uua ratione debeat proponere Ecclesiasticus orator, et qualis debeat esse propositio, dicemus paulo post:
150쪽
item de diuisione, et dictinctione , quas non solum formas sentemirum,sed etiam instrumenta di 'ostionis esse, facile vi animalia
Quo modo Ecclesialicus oraetor pulli ad propositum rationem fidiicere ; et unde deflexit oratio . redire. C A P . X V .
docens,cur Hero fuerit athleta minime'tud ubistit rationem: his edi ueritatis athleta minime fictus, et trinitatis ad sanguinem usque propugnator atque eorum,qui ipsium,iniuriae inserendae cause, persequebantur, patiendi a laci ita te expugnator: nihil vi enim quod persecutoris uim perinde frangat, ut patiens alacritas, et promptus animus. Saepe poterit uti hac serma Ecclesiacticus oratori cupitis scire quamobrem in varias calamitates incidatis, melioriss ei filij decedantiquisiversunt, uos tristitia af ciant,uarijs moria a Rigamini, caritate annonae, et alijs incommodis exerceat, aut puniat potius uos Deus t quia eius mandata non custoditis, quia iniusti estu in uos, et in alios. Is,quem paulo ante nominauimin, S. episeopus si egorius Nariantenus in Apologetico, cum oficiumsacerdotum exposuisset, in hominum reconciliatione,esalute uersari; alutis mycteria, omnia Christis. ortum acta miracula, passionem, resurrectionem, exornandi causa colligit, tum adpropositum rediens: eAc nos, inquit,huim medicinae ministri, operisq. participes fumus; quicunqJuperiori locosedemus. Sic orator Ecclesiassicus utatur hac forma dicendi, ita
dictante Spiritusandio, ne illud quidem quod dixeram, cogitans , digressius sum, utinam aliquo cum uestro fructu, nunc redeamus unde deflexit oratio: quod quidem facere commode poteris semet,aut