장음표시 사용
181쪽
sectantes, incautas animas decipere Huduerunt sed hoc in primis diligenter caueat, nes ibi is laceat, ne longitudine sermonis, spem
uacaneis uerbis tempus conterat. nam alimenta, quae non abundant, auidius sumuntur. Quid sit Homilia. c Ap. XL .
LO cri postulat ut dicamus quidsit Homilia: ea autem ea
cossoquium: eo nomine appellatisiunt sermones episeoporum ac sacerdotum ad populum ; quia ut inter patrem, et lium, ita inter sacerdotem,et populum haberi debet sermo. et in illis sermon bus quaedam simplicitas, etfamiliaritas a charitate profecta, debet apparere . quae familiaritas cognscitur , cum sic uidentur scriptae homiliae, ac si in magna quadam domo , paterfamilias ad familiam admonendam assurgeret ', nec j , a quibus habebantur,
longa utebantur oratione ζ, cum mos diuidendisiermones in duas aut tres paries, apud ueteres, quo iamus, non Derit recepbus.
Quia in dicendo, adhibendum sit iudicium. CAP. XoIII.
HAE c autem omnia, et multo prura quae dicipsent, facile
alsequetur orator,si iudicium, quod condimentum ora tionis ,'actionum omnium humanarum ect, in dice
do adhibueris ; m ista uerba S. Hiero mi, qui ecclesiae fuit doἷξον grauissimus, in animoseo impresserit, atque ad se pertinere maxime
existimauerit. Doctor ille grauissimus , concionatorem quendam laudans, hac utitur laudatione minime uulgari,sed egregia admodum: Nec ad in Iar,inquit, imperiti medici,uno eost is omnes uu tu curare,sed persingulas ecclesias, uulneribus medetur istatis uare iudiciy regulas, quas ulrsanctitate, et doctrina eximia insignis tradit, S. Ontoninus Grchiepiscopus Florentinus, o eruet orator. ii Diligenter
182쪽
Diligenter inquirat mores, et praecipua uitia illius rivitatis,oppidi, aut Ioti, ubifer mones habiturus eIi . ut enim inter homines reperiuntur alij, qui magis sint procliues ad libidinem, alij qui ad auaritiam, quidam qui ad uindictamilia etiam quaedam ciuitates ad ulcisiendas iniurias magis , quam ad luxum, quaedam potius ad luxum, quam ad homicidia patranda sunt procliue et idcirco non idem ubique collyrium semper e i adhibendu; non sunt recitandae contiones ex seripto, neque eaedem ad uerbum, postero anno repetendae: d uersitas temporum,si sudium, et iudicium adhibeatur, nouial qui ubministrat. De oratione ecclesiastica, deque eius natura, et qua ratione orator ecclesiasticus post diceret, item, qua rationesi- ipsem di onere debeat ad dicendum, iam exposivimus ut potuimus. reliquum est ut de ordine, siue dis stione orationis dicamus.
Quo Ordine disponendus'sermo, siue concio. c A P. X L V .
ORIO est 'stio, et conuenientia partium, pulchritudo
rerum omnium, ac ueluti anima, sine quo nihil pulchrum diripotest . pulcherrimus dicitur mundus, quia eius partes mirabili nexu coiunctae Pulchrum animal homo, quoniam mirabiliter eius partes isto sunt: pulchra etiam ea dicitur oratio, pulcher sermo, qui, ueluti corpus, multis inter se apta e aerentibus partibus constat. quamobrem amandus est, et quaerendus in omni uita, atque in omni actione , hic laudabilium omnium rerum pater, memoriae magister, ordo, chrstiano praesertim oratori r qui nihil aliud sibi proponit, nisi ordinem charitatis in animis hominum imprimere. non multum enim prodesset ys , qui in alijs omnibus ad orationem spectantibus, excellerent , si hac una dispositionis uirtute carerent.
Ilia distinEtio, quam asserre soliti sunt quidam rhetores, partium
orationis, in proemium, narrationem,probationem,confirmationem,
183쪽
confutationem , amplificationem, epilogum, non est admittenda. cum narratio non sempersit necessaria, nsi in genere demonfirativo; confirmatio, et confutatio, probationi subiectasit , ac in ea co tineatur,et cum is, qui comparatione utitur,aut ampliscat, quodammodo uideatur probare. praeterea exordium, et peroratio non fiunt semper concionis partes necessariae, cum admonitionis,et intestigentiae causa adhibeantur, quod non semper necessario faciendum est, prinsieritim in re nota et facili. Duae igitur consituendae fiunt ad mini mum , orationis ecclesia ticae partes, propositio, siue , ut alio uerbo, idem exprimente,utar,propositum; et probatio, hoc est argumentum, sue comprobatio. auoniam tamen interdum exorditur Ecclesiasticus Orator, dicamus cui modi utipsis exordist, ita tamen ut saluamus ,saepe non esse necessarium exordiri, cum res qua de agi mus ,siu nota, et adversarius nullas sic, multo magis quia ad audiendum,paratos si esse auditores ostendunt.' semper epilogo est opus, cum, probationibus interdum auditores satis sint ad H,quod in propositum , incensi atque inflammati, et nulla sit necessaria repetitio: cum credibile sit in au litorum animis istassententias esse impressas. de his tamen quatuor partibus agendum iudicamus; ac primum de
exordio. Quid ' exordium, et quibus de causis ' institutum ; item qualia
debent esse exordia. C A P . x L V I .
EX Oxo M siue prooemium in soluta oratione, idem ea , quod in poesi praefatio . cum autem interdum apudseculi
oratores , ut apud Vocratem in laudibus Helenae, proemium non cohaereat illis, quae tractanda simi 1, id christiano maxime cauendum est, cui de ostentatione ingenij, et doctrinae coram Deo, ratio erit reddenda. Exordia esse instituta, ut auditores dociles,
184쪽
attenti, et benevoli reddantur, omnes scripsierunt. consequetur Ecclesiasticus orator, ut dociles auditores iant ,si ordine se dicturum, et argutas quaectiones omissurum, interdum posticebitur. tentos facile essisset,si dixerisse de salute animarum, ermonem habiturum; et non quod homines, quorum proprium est labi, et decipi, docuerint, sed quod ipsi Deus, aut Dei erui, diuinol iritu afflati, literis co signarunt, explicaturum. Feneuolos reddet ,si neque inanis gloriae cupiditate, nec auaritiae, sed reti Dei, et studiosalutis auditorum , munus dicendi eum sumpsisse , auditores intelligent . Verecunda
debent esse prooemia ,grauia, et breuia ', interdum ex abrupto e ordiendum ea. Sumuntur,ut in uniuersium dicam, exordiorum a gumenta a re ipsa, a tempore,a loco,ab opinione populi, ab inopinato,
a similitudine, a sententia scriptura ,seu ab historia , a typo, mea
figura ueteris testamenti, ab eius persona, qui dicit, item ab audito rum . quorum omnium exempla, e patrum, et doctorum Ecclesiae
scriptis sumi possunt: nos praecipuas quasdam exordiorum formas
proponemus. De Verecundo Exordio. c AP. XLVII.
VE R εc Ur D U M Exordium,quod maxime clericos decet, et modentia christiana conditum est apud S. Gregorium Nariandenum in quada oratione: Fratres,inquit,orati nem no iram accipite, quatnuis minimam, et a dignitate procul remotam sed tamen D. Deus iusso iudicio misericordiam expendere solet. I uiusmodi exordium legimus etiam in oratione ei dem, in plagam grandinis , quo uir ille admirabilis, rogat patrem qui aderat, ut ea doceat, quae ad consolandos homines pertinent. 5 imili exordio, praestente Epistopo, aut maioribus natu sacerdotibus, cum laude uti poterit Ecclesiasticus orator. Vt uerecunda autem sint exordia,
185쪽
baee requiruntur, ut de se se nunquam, aut raro, et, si necessitas cogat, parcis se laudans, loquatur . nam eum semper in proprio cuiusque ore, laus sordestat , in ore christiani oratoris,omnem adimitsdem item ut in principio orationis,humilitatem prae se ferat. quam obrem dicet uocatu e a Deo, missum ad istud munus , non lyonte tantam prouinciam si cepisse. In vituperationesiui ipsius inest plerunque assectata quaedam humilitas,quae omnino est jugienda et quam uis S. Semardus ita de se se in exordio cuiusdam sermonis locutusti' autem a propheticis uerbis incipiam; vaeh mihi, non quidem sicut prophetae, quia tacui sed quia locutus Fum : heu quot uana, quot false, quot turpia per hoc sturcissimum os uomuisse me recolo,
in quo reuoluere diuina uerba praesiumοῖ uehementer timeo ne iam iam audiam ad me dictum, auare tu enarras iustitias meas, et assumis tectamentum meum in uanum'non tamen ego crebro huiusmodi exordys utendum duxerim.
De graui, et breui exordio. c a P. xLvIII.
M E debet esse prooemium,praeclara aliquasententia illustratum, propriys uerbis , et minime otiosis exprimens id quod dicendum e i ita, ut nihil aliud sudere uideatur orator, nisi ut populus intelligat, qua de re sermonemsit habiturust, quale ect istud apud Tertustianum, cum de habitu muliebri loquer
tur , aut scriberet. Si tanta, inquit, in terris moraretur fides, quanta merces eius expectatur in caelis, nusta omnino uectrum, sorores dii
ctifimae, ex quo Deum uiuum cognouisset, deflua,hoc ect deformina conditione didicisset, latiorem habitum, ne dicam ,gloriosiorem v petisset. Treuia sint Ecclesiactici oratoris exordia , quia cum de auditorum salute agatur, satis paratisiunt ad audiendum et cum nihilsit dilucida breuitate iucundius, et ciet ea breuitate, ut ab omni sanitatis
186쪽
1 o DE RUPETORICA ECCLES. uanitatis fusticisne alienus iudicetur. quale est istud apud S.Chr sisto
mum de tremendo iudici, die. ussu φ uectrum fratres charissimi, suam ingressius conficientiam, et peccata sua reputans diligenter, a
semet ipse poenas exigat,ne aliquando cum orbe terrarum condemnetur. Longum tamen,et pulcherrimum exordium legimus S. Greg
rj Sariantentis priore oratione,quam scripsit in Iulianum apost tam , in quo maxime attentionem sibi comparat: Audite hoe omnes gentes, auribus percipite' omnes qui habitatis terram. quod, quia ea oratio scripta potius quam habita iudicatur, laudabile est,praesertim cum eos ectet, ut auditores ad agendas Deogratias hortetur, atque impellat . estissmum est illud S. Cypriani exordium, in sermone quem habuit de mortalitate, quam dominus ad purgandum, et comrigendum populum, cui ille praeerat, ueluti instrumentum adhibuit
Seneuolos, attentos, et dociles facit auiutores, eos modem illis uerbis
laudans. Etsi apud plurimos uectrum, ratres dilectissmi,mens sol da vi, et firmasides, et anima deuota, quae adpraesentis mortalitatis copiam non mouetur, sed. tanquam petrafortis, etflabilis, turbidos impetus mundi, et uiolentos saeculi studius frangit potius is, nec frangitur, nec probationibus conuincitur, sed probatur , tamen quia animaduerto in plebe quosdam, uel infirmitate animi, ue dei paucitate, uel dulcedine saecularis uitae, uel sexus mostitie , vel, quod
maius est, ueritatis errore, minus nare fortiter, necpectorusiuidia num atque inuictum robur exercere , dissimulanda res non fuit nee tacenda, quo minus, quantum mediocritcs nostra potest, uigore
pleno, et sermone is dominica temone concepto, delicatae mentis ignauia comprimatur ; et qui homo Dei, et Christi esse non carpit, Deo, et christo dignus habeatur. infodessa ista laude benevole tium, disiinctione auditorum, mortalitatem illam iniquo animo, diuersis ex causis ferentium, docilitatem; cum dis utandam non Upe illam rem dicit, attentionempti conciliat. De
187쪽
De Exordio ex abrupto. c AP. XL IX.
I Nτ ε KD U M ex abrupto est exordiendum, ut fecit S. Ioannes Chrasiostomus insermone de decollatione S. Ioannis Baptista, hoc modo. Heu me quid agam unde sermonis exordium suma 'quid dicam ' non enim ego tantum in stupore menti actvisium sed, et omnes qui audierunt euangeli, uocem, et mirantur mecum uel Ioannis constantiam, uel erodis leuitatem, nil impiarum muli rumferuidam dementiam: quid enim audiuimust Herodes,inquit, apprehensium Ioannem posuit in custodia; quamobrem' propter serodiadem uxorem fratrisset. .
De propositisne, et quatenus Oratori Ecclesianira liceat digredi. c AP. L.
PO στ exordium, uel loco exordij, utatur Ecclesiasticus ora tor propositione, in qua haec sunt necessaria: ust una, aut ad unum redigatur, ut sit catholica, ut sit popularis . nam cum nihil persticuitati doctrinae tam contrarium sit, quam rerum confusio, ita ut cum multa eodem tempore docere quisbi proposuit, eonfundat potius auditorum animos,et ingenia obruat, quam doceat, prudentersanctifimi, et ristissimi illi patres, qui catechisimum conscripsierunt , parochos monent, ut, quoties use uenerit, ut aliquem interpretentur Euangelisuel quemuis alium diuinae fcripturae locum, intestigant eius loci, quicunt. is fuerit, sententiam referriposse aut ad aliquem articulum explicandum, aut ad aliquod acramentum,aut ad praeceptum, aut ad petendum aliquid a Deo, ex praesicripto D. N. Iesu Chri Ii .siue igitur proponat Euangelium, siue R. Tauli epistolam,sive almum,redigat totam concionem ad unum. Veluti, explicans euangelium insolennitate omnium sanctorum, proponat
188쪽
sibi docere, quae sit beatitudo hominis, et explicet primum quid non fit beatitudo, deinde quaesit huius noctrae peregrinationis beatitudo, tum singulas, quas ibi Dominus noster enumerat, poterit explicare.
z. Ipsi stomus singulas suas homilias ad singulas propositiones
sepe redigit, de uitando iuramento , de humilitate, quod ars quae sius masit eleemosena, defugiendo luxu, Deum laudandu deformata, in enim dignus omni laude: ita etiam Narianemus implagam grandinis, de pace, in sancitum baptima, in poda, de amore in pauperes. eandem rationem sequutus R. Sasibus homilias suas adpropositiones redegis: Attende tibi, in auaros, in luxuriosos, degratist Deo agendis. quam rationem latini adhibuerunt, in primis S. Cyprianus scribens de bono patientiae, de lapsis. S. dAmbrosius de bono mortis. S. Semardus de gradibus humilitatis, in sanctas solennitates:S. Zeno, de pudicitiae laudibus, de auaritiae detestando flagitio, pulchros fir sit sermones. uatenus autem oratori E elesiastico liceat digredi, non facile ect praesicribere. uideat quid proposierat, meminerit illud quod in primis eo die docere in animum 1ibi induxit . Ita digredietur, ut redeat semper, unde defexit oratio. quanquam S.Chr seriomus in homili' de uitando iuramento, et alijs etiam in Iocis, interdum ita digressus ect, ut illud quod antea proposierat, in aliud tempus reiecerit, quod, Spiritu sancto ita dictante, sandifimum uirum fecisse, credendum est. Et quoniam
quorundam morem non probamus, qui de instituendis pueris in doctrina christiana,aut de multisperuersis confiuetudinibus remouendis, semel tantum, aut bis, aut ter in anno tractant, quasi residem aud tores singulis diebus sint habituri, et unico sermone, aegris annmis medicinamst asserreposse confidant, cum positus euenire , ut qui illa admonitione magis egebant, eo die abfuerint; aut praesentibus, unius medicina sermonis perfectam nondum sanitatem attulerit , praecepta
189쪽
praecepta utilia, ut sanctipatres fecerunt, sepe iteranda, et crebro eadem de re, pro utilitate audientium, adhibendount hortationes , et reprehensiones, etsi locus euangelij, aut epistola,quam recitat e Asia, pollulare non uidetur. Itaque quamuissuo loco de magnis peccatis, in quae plerunque homines incidunt, et quae in capite deuitandis,uirtute comprehensa fiunt, sermonem habebit orator, eosdem tamen locos, digrediendi causa, sepe tractabit. Hi autem erunt loci ad digrediendum ualde accommodati: digrediatur orator contra peruersum morem hyectaculorum, contra choros satianae, contra libidinum ma stras, horum temporum infulsis comoedias comparatione pulcherrima S.Chr somi utetuir, eorum , quias ectaculis redeunt, cum his qui e carceribus, siue e domo luctus recedunt. commode autem digredietur ijs diebus, quibus caro ita insiliat, ut pleri. homines insanire uideantur: Besti tempore, de iustifima ira Dei, defalse pacis incommodis: in caritate annonae, quod propter publica peccata, res aduerse eueniant, digredietur. in primis autem omni tempore, cum tot tam . magna peccata, a lingua proficificantur , digrediatur , membrum istud nobilissimum , quod diuinitus homini est datum,ut Deum oraret, eiusq. maiestatem debitis laudi bus efferret, esse custodiendum; linguam esse, ut B. Iacobi uerbis
utamur, inquietum malum, et uenenum mortiferum esse ueluti
ignem,qui inter omnia elementa maxime defiruit,lingua destructas esse domos, ciuitates, et regna. Contra blas hemos digrediens, dicet eos esse monstra hominum, portenta riuitatum, cives inferni, quos ostendet, canibus, iudaeis, haereticis esse peiores; quandoquidem canes dominis suis parcunt, iudaei crucifixerunt quem non cognouerunt shaeretici ab ecclesia dissentiunt, quia impudenter, prauassisas opiniones , communis matris ecclesiae, decretis, meliores exictimant: blas hemi, caeli, et terrae domino non parcunt, Christum quem credunt
190쪽
se Deum, quos nouerunt esse sanctos, quantum in ipsis est,iaceranni atque ut maiorem terrorem inferat orator Ecclesiasticus digrediens, recitabis,quam siuero iudicio Dominus blat hemos punire cosueuerit, et commemorabit ilia uerba Domini ad . Vosem, quibu3 iusia ut Lasthemi lapidarentur: Educ blasphemum extra castra, et ponent omnes quia audierunt manus super caput eius, et lapidabit eum populus uniuersius: et eo loco dicat, maximum scelus esse, ferre bla-sthemos, quantum insessi, e riuitatibus, aut oppidis non expellere eam pes em I et per increpationem atque exclamationem dicet ', tabernas, ubi aliis luditur,et nomen Dei blas ematur,esse templa satianae, quandoquidem in his satianas regnat ; honorem, et gloriam, quantum in ipsis eri, infelices, et perditae animae, Deo adimunt. Poterit etiam saepe per digressonem commemorare; maximum esse peccatum periurium, in quodsi fime homines incidunt: periuros esse perturbatores humanae societatis, iustitiae corruptores, iurgiorum et inimicitiarum ministros,sacerdotes satianae . Necesse est etiam, calamitosis his temporibus, quibus ' qui habentur 'boni uiri, a detractionis uitio non sunt liberi, reprehendere maxime detra tores
detractorem esseserpentisimilem, insidiosum animal, quia silensio
mordet, tortuose incedit, et terram comedite hos esse detradioris mores , neminem ut uituperet, quem, detractionem suam reficit rum dubiret. quo fit ut ueneno detractionis,potentius adhuc uenenum adulationis, et magis mortiferum, plerun . misceat, et eidem, cui
a senti detraxit, praesenti aduletur: serpentinam linguam detractionio suetam merito appestabit,quippe quae a laudatione interdum exo Aens, aut charitatis specie detrahit imagini Dei, fratrisivo latri Christi, e ortasse, qui coelestis haereditatis particeps effuturus: dicet detractores minime audiendos, ut monuit sapiens in prouerb. illis uerbis: Labia detrahentium sint procul a te, quodpraeceptum in E